We laten ons niet ringeloren'
'Corruptie is cultureel bepaald'
Feiten &Meningen
Red de
Toekan
f 3Q
-ÖM 0\JA
$13TH^
T-TWMIF
l!
DONDERDAG 21 DECEMBER 1995152
Nederlandse militairen zijn klaar voor Bosnië
„Er hoeft niets in huis te worden gehaald.
Met de kerstdagen zijn we er niet. We gaan
uit eten. En niet zomaar ergens. Bij de Van
der Valken. Dé Valken. Zaterdag, zondag,
eerste kerstdag, tweede kerstdag."
Voor mezelf was ik er al lang uit. Mijn fa
milie had nauwelijks bedenktijd nodig.
„Natuurlijk gaan we mee." Hoe kun je de
kerstdagen christelijker doorbrengen dan
door te eten bij dé verschoppelingen van
1995, de Van der Valken. Mensen die net
niet uit hun eigen herbergen zijn getrapt
door die geldwolven van Justitie. Wat
scheelde het of de Valken waren tot het
zwerversbestaan veroordeeld. Dan hadden
ze als moderne Maria's en Jozefs moeten
aankloppen bij die naapers van AC: „Mo
gen we alsjeblieft hier wat eten? Zouden we
hier de kerstnacht misschien kunnen door
brengen?"
Zover is het godzijdapjc nooit gekomen.
De Valken is de schande bespaard gebleven
van de weigering van die AC'ers die wellicht
hun kans schoon hadden gezien om de
concurrenten nog verder te vernederen:
„Nee, wij hebben geen plaats. Vlieg op.
Strijkt u verderop maar ergens neer." Als
aangeschoten wild hadden de Valken dan
weer verder kunnen fladderen. Op zoek
naar een kribbe met beesten, die ze tot dan
toe alleen in de vorm van schnitzels of tour-
nedozen hadden gezien.
Het gevaar is echter nog niet helemaal
geweken. Vandaar het belletje naar enkele
restaurants van de Valken. Wat financiële
hulp kunnen ze in deze donkere dagen als
geen anderen gebruiken. Bovendien hoor je
er alles aan te doen om te voorkomen dat
ze straks in hun eentje zitten te eten.
'Goedemiddag. Kan ik bij u nog aan tafel
met de kerst?' Dat kan. Met hoeveel men
sen? Tien. Als je uit eten gaat, moet je het
goed doen. Ik heb alleen één verzoekje. Ik
wil liever niet meer zo dicht bij de toiletten
zitten als een van de vorige keren. „Die
hebben we niet meer." Hebben we niet
meer? Waar moet ik dan? Buiten? Toch bij
AC? Voor en tussendoor niet drinken? Van
der Valk, dat altijd alles in eigen hand zegt
te willen houden, heeft geen toiletten meer?
„Nee meneer, dat is een misverstand. Ik be
doel dat we geen plaatsen meer hebben bij
de toiletten."
Nou maakt het eigenlijk ook niet zoveel
uit waar je bij de Valken zit. De beste gaar
keukens van Nederland maken geen onder
scheid naar plaats en persoon. Dat is de
charme van het bedrijf waar je goed, goed
koop en zo snel als je zelf maar wilt kunt
eten. Zo snel dat de Valken soms geen kans
zien om de bestelling van de belastingen tij
dig af te leveren. Dat de rechter daar nou
geen begrip voor heeft. Nee, in plaats daar
van wordt een heel andere invulling gege
ven aan de uitdrukking dat de soep nooit zo
heet wordt gegeten als die wordt 'opge
diend. In dit geval juist nog veel heter. De
door de officier van justitie geëiste straf is
veel zwaarder geworden. Als'die rechter een
keer slecht heeft gegeten bij de Valken laat
die dat dan gewoon zeggen. Zo reageer je je
toch niet af.
Een pyromaan mag vrij rondlopen, terwijl
die zelf juist de cel in wil. En dan zouden de
Valken wèl moeten brommen. Wie moet
dan voor Nederland koken? Braakhekke? In
de naam zit het antwoord al verwerkt. En
wie onderhoudt dan al dat personeel? Tie
ners die graag tegen een schamel loontje
willen werken, omdat zij maar één doel in
hun leven hebben: werken bij de Valken.
En dat levenswerk zou door één uitspraak
worden vernietigd? Dat nooit. Daarom
moet er wat gebeuren. Nü. Het scenario is
simpel. De rechter krijgt met de kerst een
vlucht echte Toekans op zijn dak, die hem
als spechten getikt zullen maken. Zelf sluit
ik me aan bij die duizenden die de Valken
kerst- en nieuwjaarswensen hebben ge
stuurd en haak ik in op de actie 'Red de
Toekan'. „Noteert u ons trouwens ook maar
voor Oud en Nieuw. Al is het op het toilet."
HAARLEM «JAN PREENEN
STEVENHAGEN
contract, de persoonlijke relaties zijn
heel ongewis en van korte duur. Het
contract staat voorop, want die man
tegenover je kan de volgende maand
wel weer verdwenen zijn. Met-zo'n
papiertje wordt de relatie als het ware
geobjectiveerd."
„Maar vooral in zuidelijke en oostelij
ke landen hechten mensen meer aan
de persoonlijke relatie." Giften zijn
daar belangrijk bij. „Daarmee geef je
aan hoeveel waarde zo'n contact voor
je heeft." Hij vertelt het verhaal van
een Nederlandse zakenman die van
zijn Zuidkoreaanse partners een
mooie pennenset cadeau kreeg. „Dat
cadeau wees hij af maar hij vertelde
er niet bij waarom", herinnert Trom
penaars zich. „Bij de volgende gele
genheid deden de Koreanen hem een
complete hifi-set cadeau. Hetzelfde
liedje. Zijn gastheren brachten de
derde keer een prachtige antieke vaas
mee. Ze dachten dat hun Nederland
se partner die cadeautjes steeds af
wees omdat ze hem te min waren."
In een cultuur waarin presentjes gro
ter moeten zijn naarmate de betrok
kenen belangrijker worden, en de
omvang van de gift bovendien iets
zegt over de waarde die de gever
hecht aan de relatie, loopt dat sys
teem gemakkelijk uit de hand. Dat
blijkt wel uit de omvang van het re
cente schandaal en van de namen
van de beschuldigden. Niet alleen
blijken veel politici erbij betrokken te
zijn, ook de dertig grootste Koreaanse
bedrijven hebben toegegeven Roh
geld gegeven te hebben.
Dat de voormalige president nu aan
de schandpaal wordt genageld heeft
een politieke en een economische re
den. Roh Tae-woo was de laatste niet
door het volk verkozen president die
door de militairen aan het politieke
roer werd gezet. Pas in 1993 trad de
eerste min of meer democratisch ge
kozen president aan, Kim Young-sam.
Kim staat onder zware druk van zijn
mondige volk om een einde te maken
aan de verstrengeling van politieke en
economische belangen die onder zijn
voorgangers is ontstaan.
Trompenaars denkt dat vooral de be
ter en onafhankelijk opererende me
dia daar een grote rol in hebben ge
speeld. „Bovendien is er pas sinds
kort sprake van een onafhankelijke
rechterlijke macht", zegt hij, „dat is
een voorwaarde om corruptie aan de
kaak te kunnen stellen."
De gordiaanse knoop van politiek en
bedrijfsleven bestond al veel langer,
maar werd dikker en dikker tijdens de
jaren tachtig. Zuid-Korea begon toen
aan een enorme economische op
mars. In nauwelijks een generatie tijd
is het gemiddelde gezinsinkomen
meer dan vertienvoudigd. Terwijl vijf
tien jaar geleden een auto of een koel
kast nog een luxe was, heeft nu vrij
wel iedere Koreaan er een.
De groei bleef echter centraal geleid
door de overheid, die optrad als zowel
belangrijkste verschaffer van kapitaal
als verstrekker van alle noodzakelijke
vergunningen.Jn zo'n periode van
groei hebben bedrijven veel haast,
waardoor ze hun politieke netwerken
onder druk gaan zetten", zegt Oscar
van Weerdenburg, een medewerker
van Trompenaars. „Terwijl er vroeger
misschien één procent van heel wei
nig aan de strijkstok bleef hangeritei
werd dat in de loop van de jaren
tig één procent van heel veel."
Omdat de scheiding tussen bank
overheid en bedrijfsleven ontbrei
mist de 'Aziatische tijger' nog iet:
wezenlijks: de voor het Westen z<
vertrouwde scheiding van uitvoe
en controle. Datzelfde fenomeen
zich nu ook voor in China. Alleer»-
breken daar de vrije stroom van i
matie en een onafhankelijk rechfc-C
apparaat, zodat de werkelijke orr
van de corruptie (nog) niet duide^-i
wordt. CJ
Dat de Koreaanse bedrijven bij h
expansiedrang niet op een paar
beitjes hoeven te kijken, blijkt vd
Van Weerdenburg wel uit de gro|-W(
plannen van sommige bedrijven^
„Samsung wil een mondiaal bedjj„
worden en heeft een eigen comp^,
neergezet met wel vijftig zaaltjesjnt
allemaal zijn gewijd aan een bepaa
land. Daewoo stuurt de complet)e
drijfstop drie maanden naar eerigj,
ness school in de VS en geeft milgt
nen uit aan pogingen de wester^
tomarkt binnen te dringen, die r te
oververzadigd is." Dat doet de f&ec
kant onder meer door gratis aut£
te lenen aan honderd Nederlanc^
automobilisten. „Je kunt wel ze^re
ach, het zijn er maar honderd", jj.-1
Fons Trompenaars. „Maar is datet
geen gift? Daar hoor je niemand^
over. ter
sm
UTRECHT/AMSTELVEEN JOHN VERHOEV
ide
D 1
iar
'BLJ' is klaar voor Bosnië. Overste Damen, commandant, verontschuldigt zich meteen voor de onbegrijpelijke afkorting.
BLJ, dat staat voor Bataljon Limburgse Jagers. De voertuigen, de wapens, de voorraden, de planningsschema's en het aller
belangrijkst: De mentaliteit van de mannen, alles staat nu op groen.
Een militair traint op een basis in Oirschot in het besturen van een Leopardtank voordat hij naar Bosnië vertrekt. foto anp coensuyk
Donkergroen. De Limburgse Jagers
hebben de afgelopen weken hun blau
we VN-instructies en dito reflexen van
zich afgeschud, en keerden terug naar
de oude soldatenstiel. Robuust, af
schrikwekkend, vastberaden. „Wij
gaan niet naar Bosnië om ons te laten
ringeloren", zegt commandant Da-
men. Dat klinkt een stuk geloofwaardi
ger dan een jaar geleden, toen ge-
blauwhelmde VN-officieren zich ook
verbaal staande probeerden te houden
in Bosnië.
De Nederlandse eenheid, normaal ge
stationeerd in het Noordduitse See-
dorf, was bijna geblauwhelmd naar
Bosnië afgereisd, eerder dit jaar, om
haar onfortuinlijke collega's van Dut-
chbat in Srebrenica af te lossen. De
mannen hadden er lang op getraind en
groot was dan ook de teleurstelling
toen ze uiteindelijk niet mochten gaan.
Zijn ze nu niet opgelucht dat ze met
een groene helm en alle militaire mid
delen en volmachten die daarbij horen
naar de Balkan gaan? Het antwoord
van plaatsvervangend commandant
Nouwens komt gek genoeg wat aarze
lend over de lippen. Hij wil pas na aan
dringen rechtstreeks antwoord geven:
Ja, ze zijn er wel blij mee.
Maar, voegt hij eraan toe, „het om
schakelen van blauw naar groen was
een moeizame toestand." De man
schappen daar maken straks minder
omtrekkende bewegingen. Sergeant
Van der Kroft: „Het zal niet meer eén
gedoogsituatie zijn. We gaan ernaar
toe en hebben initiatief. Dat voelt
goed." Korporaal Zijp, die in 1994 nog
in Srebrenica diende: „We hoeven niet
meer te praten. We kunnen méteen
iets terug doen. Dat is een heel ver
schil."
Geen van de Limburgse Jagers maakt
er geheim van dat het lastig was de
'blauwe' mentaliteit weer overboord te
zetten. Majoor Nouwens: „We waren
als blauwhelm getraind om in elk geval
te proberen met behulp van praten en
onderhandelen problemen met strij
dende partijen op te lossen. Dat is nu
afgelopen. Als er een dreigende situatie
ontstaat, wordt er geschoten."
De Nederlanders zullen in Bosnië in
goed gezelschap verkeren. De eenheid
valt rechtstreeks onder Brits comman
do. en de Britse troepen waarmee ze
zullen samenwerken hebben een ge
schiedenis waarin weinig werd onder
handeld en veel geschoten. DeDesert
Rats (Woestijnratten) zoals hun bij
naam luidt, vochten al tegen de Duitse
troepen in Noord-Afrika, waren erbij
op de Falkland-eilanden en in Koeweit.
Ook in Bosnië hadden de Britten de
naam wat sneller de trekker over te ha
len dan veel andere eenheden.
De Nederlanders krijgen voorlopig een
gebied in Centraal-Bosnië van ruwweg
vijftig bij vijftig kilometer toegewezen.
Daar valt een klein gebiedje onder, dat
volgens de vredesakkoorden van
Bosnisch-Servische handen overgaat
naar de moslims. Bij die overdracht
speelt de Nederlandse eenheid een
centrale rol. Ze moet toezien hoe de
Serviërs vertrekken. De overdracht aan
de Bosnische autoriteiten moet eind
maart '96 zijn voltooid.
De belangrijkste problemen die door
alle Nederlandse officieren spontaan
worden genoemd, zijn het weer, het
ruige terrein, de mijnen en het verkeer.
De strijdende partijen worden als risi
cofactor niet vergeten, maar daar lijkt
men zich, althans voorlopig, niet bui
tengewoon veel zorgen over te maken.
Mijnen daarentegen zijn vanaf dag één
- D-day, inderdaad een constant ge
vaar. Mijnenspecialist adjudant Brust:
„We komen terecht in een gebied waar
veel is gevochten, veel is verwoest. Dan
kun je ervan uitgaan dat er veel mijnen
liggen." Dat 'veel' is nog een understa
tement, want volgens een grove schat
ting liggen er in heel Bosnië zeven a
tien miljoen mijnen.
Adjudant Brust en zijn explosievencol-
lega's zijn vooral geïnteresseerd in wat
hij noemt 'enge' en 'slimme' mijnen.
Dat zijn explosieven die bijvoorbeeld
achter een boom worden verborgen,
en worden geactiveerd als iemand
door een infrarood lichtstraaltje of
breekdraadje loopt. „Dat is de Veroni-
ca-mijn. Die komt naar je toe." Brust
houdt er rekening mee zijn tijd in Bos
nië nogal eens 'prikstappend' door te
zullen brengen. Stok in de hand, in de
bodem prikken, en jezelf centimeter
voor centimeter door nieuw terrein te
begeven.
SEEDORF MAURICE
Waren het steekpenningen of 'ge
woon' cadeautjes van bevriende za
kenlieden? Voor de gemiddelde wes
terse waarnemer is dat lood om oud
ijzer, want een politicus brandt in bei
de gevallen zijn vingers. Maar voor de
rechters die moeten oordelen over
het lot van de Zuidkoreaanse ex-pre-
sident Roh Tae-woo is de zaak niet zo
simpel.
Roh incasseerde tijdens zijn ambtspe
riode van 1988 tot 1993 voor zeker
een miljard gulden van vrijwel alle
grotere Zuidkoreaanse bedrijven, een
bedrag waarmee hij zonder twijfel tot
de meest corrupte politici van zijn tijd
mag worden gerekend. Althans, in
westerse ogen.
In het proces dat gisteren in Seoul
van start ging, is het verschil tussen
smeergeld of cadeautje heel wezen
lijk: Het eerste is onwettig, het tweede
is bij de Koreanen geoorloofd en vaak
zelfs noodzakelijk om in politiek en
bedrijfsleven de juiste vrienden te
krijgen en te houden. Gekleed in een
wit bajeskostuum, het gevangenis
nummer op de borst, verklaarde Roh
bij het begin van het proces tegen zijn
rechters dat het ontvangen van giften
tot 'de normale gang van zaken' hoor
de.
„Feitelijk is dat in Zuid-Korea ook
zo", zegt dr. Fons Trompenaars, di
recteur van het Centre for Internatio
nal Business Studies (CIBS) in Am
stelveen. Hij traint wereldwijd mana
gers van bedrijveti in het omgaan met
culturele verschillen. Ook de opvat
tingen over wat wel en niet 'corrupt'
is, zijn cultureel bepaald, stelt hij vast.
„In westerse landen gaat alles per
