'Ik speel zoals
Dali schilderde'
Rob de Nijs zorgt
voor vroege kerst
Cultuur Kunst
Schouwburg Utrecht
na ingrijpende
verbouwing weer open
Televisieshow zieke Michael Jackson afgelast
Als het kan lijen,
waarom dan niet?
B
Filmprijs voor scenario
Ben van Oosten vindt
weer prettige balans
Schone
Schijn
Spook van de opera
waart langer rond
ZATERDAG 9 DECEMBER 1995
Jury lezersprijs moet zich aanmelden
leiden» Wie wil meebeslissen over de winnaar van de zogeheten
Debutantenprijs moet zich voor 20 december aanmelden bij een
van de Leidse bibliotheken (centrum, Merenwijk of Stevenshof).
Voor de tweede maal wordt in 1996 de Debutantenprijs uitge
reikt. Dat is een lezersprijs die per toerbeurt door de vier cultu
rele steden van Zuid-Holland (Leiden, Delft, Gouda en
Dordrecht) beschikbaar wordt gesteld. Aan deze prijs - voor een
debuterend schrijver van literair proza - is een bedrag van tien
duizend gulden verbonden. De vijf genomineerde boeken wor
den in januari bekend gemaakt. In 1995 ging de prijs naar Anna
Enquist voor haar roman 'Het Meesterstuk'.
Concert Green Day in Ahoy'
leiden De punkband Green Day zal op 6 april een concert in
Ahoy' geven. Na een spetterend optreden op het Lowlandsfesti-
val keert de groep voor een eenmalig concert terug in Nederland
om hun 'Rock 'n Fucking Roll' ten gehore te brengen. Nog maar
enkele jaren geleden werd hun muziek nog slechts door insiders
geliefd en begrepen. Maar met hun derde album 'Dookie' brak
de band door en werd de best verkochte punkband allertijden.
De kaartverkoop begint op vrijdag 15 december.
De grote zaal van de Stads
schouwburg in Utrecht gaat
na een ingrijpende verbou
wing binnenkort weer open.
Bijna elf maanden is er ge
werkt om het te krap gewor
den toneel en de technische
ruimten in een ruimer jasje te
steken. De opknapbeurt kostte
18 miljoen gulden, waarvan de
gemeente Utrecht het leeuwe-
deel op tafel legde. Het minis
terie van OCW, de provincie
Utrecht en sponsors pasten de
rest bij.
Het toneel is meters ruimer
geworden, zodat de schouw
burg voortaan veel vaker pro-
dukties kan boeken die bij
voorbeeld ook het Amster
damse Muziektheater en het
Haagse Danstheater aandoen.
De architect, Eric Knippers,
heeft zijn stempel gezet door
een soort glazen doos te plaat
sen op de voor- en achter
wand, die bleven staan. De
schouwburg is indertijd neer
gezet door de beroemde
bouwmeester Dudok.
Een opvallende vernieuwing
is de hefbare tribune waardoor
de zaal in een handomdraai
tot amfitheater, met steil oplo
pende rijen, kan worden om
getoverd. Die ingreep redu
ceert overigens wel het aantal
stoelen van 1.000 tot 650.
Het Nationale Toneel speelt
op 6 en 7 januari met de voor
stelling Chin-Chin als eerste
voor publiek in dit amfithea
ter. Voor het zover is, hebben
ongeveer 12.000 mensen in de
vernieuwde grote zaal al kun
nen kijken naar de huispro-
duktie Kerstcircus Utrecht,
een artistieke compilatie van
allerlei bijzondere circusnum
mers. Zonder dieren, zonder
zaagsel en zonder spreek
meester, maar mèt jongleurs,
acrobaten en natuurlijk
clowns.
Dick Dale, 'king of surfdonderdag in het LVC
Dick Dale praat zoals hij gitaar speelt: snel. Zonder on
derbreking ratelt 'the king of surf zich door zijn eigen ge
schiedenis. Een verhaal over leeuwen en tijgers, surfen
en snowboarden, gitaren en versterkers, Elvis Presley en
Nirvana, Indianen en goudzoekers. Er is werkelijk geen
speld tussen te krijgen.
Dick Dale is het alter-ego van
Richard Mansour, geboren op 4
mei 1937 in een achterbuurt
van Boston, Massachusetts. In
de jaren vijftig werd hij de
grondlegger van de 'surf. Zijn
muzikale 'loopbaan had een
kort, maar hevig hoogtepunt in
de jaren zestig. De jaren negen
tig brachten Dale echter een ge
heel onverwachte verassing.
'Surf is weer in en Dale is po
pulairder dan ooit. En dus
maakt de uitvinder van de
'loud-power' gitaarmuziek op
58-jarige leeftijd zijn eerste we
reldtournee.
Surf is een stroming waarbij
je al snel aan de Beach Boys
denkt, maar daar wil Dale liever
niet mee worden geassocieerd.
Dale is de vertolker van 'machi
ne gun surfsnoeiharde, instru
mentale gitaarmuziek, die de
wereld van de surfer poogt na te
bootsen.
Een sport die Dale trouwens
niet meer beoefent want het
zeewater langs de kust van Cali-
fornië is volgens hem te ernstig
vervuild. „Het water is dodelijk,
dus ik heb sinds kort een nieu
we liefde: snowboarden. Daar
ben ik helemaal weg van."
Hij begon als drummer bij
Gene Krupa en stapte later over
op de gitaar. „Mick Fleetwood
heeft wel eens tegen me gezegd
dat ik de meest 'percussieve' gi
tarist ben op aarde. En dat komt
waarschijnlijk omdat ik als
drummer ben begonnen." Be
gin jaren zestig groeit Dale uit
tot een tophit in Californië. Hij
is de eerste rock artiest die op
treedt in de Amerikaanse tv-
show van Ed Sullivan. En tij
dens hun eerste Amerikaanse
tournee spelen de Rolling Sto
nes in zijn voorprogramma. Da
le's muziek klinkt in elk café en
hij ontketent een ware surf-ex-
plosie.
Fender
Daarbij wordt hij geholpen door
Leo Fender, die in 1955 een
speciale gitaar voor hem ont
werpt, de Stratocaster, waarop
hij ook nu nog speelt. „Noodge
dwongen, want Leo Fender
heeft het geheim van de Strato
caster in zijn graf meegenomen.
Sindsdien is er niets op de
markt gekomen dat het haalt bij
de gitaar die hij speciaal voor
mij heeft gemaakt."
De Stratocaster stelt hem in
staat een thick fat tribal sound
te produceren en het gehoor
van concertpubliek flink te teis
teren. „Die power is heel be
langrijk voor me. Ik kan geen
toonladders spelen, maar dat
kan me niet schelen. Who cares1.
Als het maar uit het hart komt,
als je het maar kunt voelen. Ik
speel zoals Salvador Dali schil
derde, met constante verande
ringen. Waarbij Moeder Natuur
centraal staat. Het geluid van
leeuwen en tijgers en de golven
waarop je surft kun je in mijn
muziek terughoren.
In 1964 moet de gitarist stop
pen met spelen omdat bij hem
darmkanker wordt geconsta
teerd. De dokters geven hem
nog drie maanden, maar uitein
delijk herstelt hij toch.
Sinds zijn ziekte woont hij te
ruggetrokken in de wildernis.
Omgeven door tijgers, leeuwen
en andere wilde dieren. Sinds
een paar jaar niet meer alleen,
maar met zijn 28-jarige vrouw
en 3-jarig zoontje. In een klein
dorpje in Californië: Twentyni-
ne Palms. „We zitten hier heel
afgelegen, op voormalig gebied
van indianen en goudzoekers.
Maar als ik wil ben ik zo in Los
Angeles, want er liggen twee
landingsbanen voor de deur van
onze Dick Dale Sky Ranch. Ik
leef in totale stilte, heerlijk, de
radio gaat alleen aan voor het
nieuws. Spreken is zonde van
de tijd. Als je je ogen opent en
ziet wat er om je heen groeit en
bloeit hoef je niet te praten.
Daarom hou ik van dieren: die
zijn ook stil."
Gedurende de jaren zeventig
en tachtig is het stil rondom
Dale, die dan alleen optreedt in
plaatselijke nachtclubs. De zorg
voor zijn dieren weerhoudt hem
er van op tournee te gaan.
Een journalist van het Ameri
kaanse muziektijdschrift
'Guitar' haalt Dale begin jaren
negentig weer uit de vergetel
heid. Gitaarhelden als Steve Vai,
Stevie Ray Vaughn en Ted Nu
gent noemen Dick Dale een be
langrijke inspiratiebron en dal
is voor deze journalist aanlei
ding een groot artikel over hem
te schrijven en een concert in
San Fransisco te organiseren.
Dat is het begin van de come
back van Dale.
Thunder
De in 1993 uitgebrachte cd
'Tribal Thunder' krijgt vieren-
eenhalve ster in de Rolling Sto
ne. De recensent meent dat he
dendaagse popbands als Nirva
na en Metallica nog heel wat
kunnen leren 'van deze ouwe
Dick Dale: „Ik leef in totale stilte, heerlijk, de radio gaat alleen a
tijd."
i voor het nieuws. Spreken is zonde van de
vent'. „En meteen daarna vroeg
Quentin Tarantino me om mu
ziek te maken voor zijn filnv
'Pulp Fiction'.
De man die tot dan toe nooit
een stap buiten Amerika heeft
gezet gaat in 1995 voor het eerst
echt op tournee. Dit jaar stond
hij geprogrammeerd op Park
pop, een festival in Roskilde,
ging hij naar Japan en Australië
Hij heeft de smaak te pakken:
„Ik heb met mijn vrouw beslo
ten dat ik de rest van mijn leven
ga toeren, dat komt ook door de
geboorte van mijn kind. Ik wil
niet dat mijn vrouw en zoon la
ter op straat moeten zwerven
omdat ze geen geld hebben. Ik
heb zelf op straat gewoond en
wil niet dat hun dat overkomt.
Dus heb ik drie jaar geleden be
sloten om weer platen op te ne
men en te gaan toeren, alsof ik
weer 18 ben."
Last van 'vervelende muzi
kanten' heeft Dale tegenwoor
dig nauwelijks, want zijn bege
leiding blijft beperkt tot een
basgitarist en een drummer.
„We staan met z'n drieën op het
podium maar we klinken voor
tien. It's a family affair now,
mijn vrouw drumt en mijn
zoontje ook. Hij speelt sinds hij
twaalf maanden oud is. Nor
maal is hij hij ons op het podi
urn, maar deze keer gaat hij niet
mee. Zo'n vliegtocht van veer
tien uur is toch nog een beetje
te lang voor 'm."
Dick Dale treedt 14 decem
ber op in het LVG in Leiden en
15 december in De Melkweg,
Amsterdam.
De televisieshow van Michael
Jackson, die morgen wereld
wijd zou worden uitgezonden,
wordt uitgesteld. De zanger
i woensdag tijdens de opna-
n in New York onwel gewor
den en werd opgenomen in
een ziekenhuis, waar hij nu op
de afdeling intensive care ligt.
De popzanger zou aan uitdro
ging lijden. Jackson was aan
het repeteren voor de opna
men van het filmpje dat mor
gen op televisie zou worden
uitgezonden. Woensdagavond
zou hij in New York eigenlijk de
uitreiking van de jaarlijkse Bill
board Hot 100 Awards hebben
bijgewoond. De onderschei
ding die hij kreeg voor zijn ge
hele oeuvre werd namens Jack
son in ontvangst genomen
door de zangeres Tina Turner.
In 1993 leed Michael Jackson
ook aan uitdroging en zegde hij
een concert in Singapore af.
Later dat jaar gaf hij toe dat hij
verslaafd was geraakt aan pijn
stillers.
DEBTXJKüïltOf
LUNCHEN EN DINEREN
in Restaurant de Beukenhof
tijdens beide kerstdagen.
Wij raden u aan tijdig te reserveren!
Lunchmenu 97,50 Dinermenu f 147,50
Juniormenu f 47,50
Voor informatie of reserveringen
071-5173188
amsterdam» anp
llanno Ambaum (1970) uit Arnhem heeft de prijs voor het beste
documentaire-scenario gewonnen. Dit betekent dat hij het script
mag gaan verfilmen. Het Stimuleringsfonds Nederlandse Culturele
Omroepprodukties stelt daarvoor 275.000 gulden ter beschikking.
Ambaums documentaire, 'Wachten', gaat over jeugdige dcliquen
ten tussen de 12 en 18 jaar.
De jury voor de scenarioprijs heeft bij haar keuze vooral gelet op
de kwaliteit en de originaliteit van het idee. De ingezonden scena
rio's waren redelijk tot goed geschreven, mooi vormgegeven, maar
weinig verrassend, zo luidde liet oordeel.
■BKESZMSnSHH
Nog niet zo lang geleden telde
je aardig mee met een mooie
auto onder je kont. En de hond,
die deed het ook best leuk als
statussymbool. Liefst twee: één
voor op het balkon voor en één
voor op het balkon achter. Had
je dan ook nog een Cobraatje
aan de muur, dan kon je voor
de dag komen bij vriend en
buur.
Maar da's over. Tegenwoordig
steekt de gefortuneerde Neder
lander 2ijn ziel en zaligheid, en
zijn bankrekening, in zijn huis
en tuin. Anno 1995 tel je pas
mee in Nederland Glamourland
wanneer je op stand woont. U
denkt misschien: ach, wat is
nou 'op stand wonen'. Iedereen
zit er tegenwoordig toch netjes
bij. Da's waar... Zelfs Xaviera
Hollander woont op stand.
Maar ja, die heeft dan ook ver
stand van standjes. Als ik som
mige huizen zie dan denk ik
weieens dat je decennia achter-
een met een overbevolkt lits ju-
meaux te kampen moet hebben
gehad om dat allemaal bij el
kaar te verdienen.
Echt op stand wonen betekent
vandaag de dag: een huis aan
het water. Laatst voer ik door de
plassen van Leiden en omge
ving en werd het mij al snel dui
delijk. De nouveau riche woont
tegenwoordig aan de Rijn of aan
de Korte Vliet. In kleine kasteel
tjes of torenhoge appartements
gebouwen. Het kan niet Schelen
wat, als het er maar duur uit
ziet. Als het maar het gevoel te
weeg brengt dat elk moment de
tuindeuren kunnen openzwaai
en en Joan Collins in een zijden
japon, met diep décolleté, het
gazon zal betreden: de flute ge
vuld met roze champagnoise en
een restantje kaviaar achteloos
in de afvalemmer werpend.
Want u begrijpt wel dat ze hier
geen balletjes van Cora in de
frituurpan kiepen.
De werkelijkheid is toch een
ietsje pietsje anders. Als de tuin
deuren al werden geopend, zo
dat ik een blik kon werpen op
Dynasty achter de Voorschoterweg.
de gefortuneerde bewoners,
dan bleken die, tien tegen één,
te beschikken over krakende ge
wrichten, hier een daar een
kwabje, een plooitje en een
leesbrilletje. 'Glamorous live'
aan de Korte Vliet lijkt dus voor
al weggelegd voor de grijze golf.
Was ik onder de indruk van wat
er zoal aan de waterkant staat,
zult u zich afvragen? Nou nee,
niet echt. De variëteit in bouw
stijlen is groot, maar of je nu
door de hond of door de pro
jectontwikkelaar gebeten wordt,
het is uiteindelijk allemaal het
zelfde.
Duidelijk is wel dat de recht-
aan-recht-toe architect op z'n
retour is. Woonhuizen met plat
te daken, strakke grijs-witte ge
vels en grote glasoppervlakken
raken meer en meer uit de gra
tie. Wit is nog wel steeds in.
Maar maïsgeel, helder blauw en
zacht roze rukken op. En huizen
met scheve muren en schuine
vlakken, de zogeheten dronke
mansbouwkunst, zijn hartstikke
Populair zijn ook de optrekjes
die grossieren in zuilen. Griekse
vazen en Romeinse prieeltjes. Je
kunt meteen zien dat het een
paar centen gekost heeft. Toch
krijg ik zelf altijd een beetje het
gevoel dat het het hele jaar uit
verkoop is geweest bij de gips-
boer. De eigenaar van dit type
woningen hoort steevast tot de
categorie 'als het kan lijen,
waarom dan niet'?
Een evergreen, onder de rijke
stinkerds, blijft het model 'boe
renhoeve'. U weet wel: bruine
baksteen, schuine kap met rode
pannen. Gezellie-bellie. in de
volksmond. Maar dit oudbak
ken type heeft wel hevige con
currentie van de Engels cottage-
style.
In Voorschoten vinden we een
exemplaar waarin van alle vari
anten iets is terug te vinden.
Het optrekje, gelegen aan een
vijver op het landgoed Berbice,
werd ontworpen door de Ame
rikaans/Deense architect Ja-
cobsson, voor MEXX-chrecteur
Advaney. Het resultaat is een
combinatie van Noordeuropese
helderheid, Amerikaans kla
tergoud en oer-HolIandse trap
gevels. Wat het heeft gekost is
'confidential', maar volgens de
kenners moet er wel een slordi
ge 3 miljoen gulden zijn gaan
inzitten.
Als e'e'n ding duidelijk is, dan is
het wel dat de gertiiddelde Ne
derlander met een flinke tiet
geld het moois vooral afkijkt bij
The bold the beautiful of bij
de herhalingen van Dynasty. Ei
genlijk is het zonde dat mensen
zoveel geld steken in de verwe
zenlijking van hun eigen soap.
Maar het is ook een hele gerust
stelling dal geld en goede
smaak nog steeds niet automa
tisch samengaan.
muziek
recensie hans piét
Concert Rob de Nijs: 'Warm en wit 1995'
Met Rob de Nijs (zang, accordeon) Pur
Sang Gasten Margnet Eshuijs Maarten
Peters, Jody's Singers en Elburgs Knapen
koor Gehoord gisteravond, Nederlands
Congresgebouw, Den Haag
Voor Rob de Nijs is de midwin
ter-periode een tijd van bezin
ning. Op het podium weerspie
gelt hij verleden en heden op
een aangename manier, door
de werkejijkheid van alledag te
koppelen aan de onbezonnen
heid van plezier. Dat zorgt voor
een mooie balans in zijn con-
certreéks 'Warm en wit 1995'.
Tegelijkertijd echter had zijn
eerste concert, gisteravond in
een uitverkocht Congresge
bouw, iets van een smetteloos
witte wei, waarin een aantal
honden bruine sporen had ach
tergelaten. In de popmuziek is
er bijvoorbeeld een aantal num
mers, waar je maar beter met je
handen vanaf kunt blijven. Eén
ervan is 'Into temptation' van
Crowded House. Rob zong de
ballade gisteravond met een
Nederlandse tekst ep hoewel
het stemmige muziek blijft en
om die reden mooi paste in de
opzet van de show, bezorgde
het werk tegelijkertijd kromme
tenen. Ook weinig indrukwek
kend was de bijdrage van saxo
fonist Kees ten Dam. Even eer
der was Robs duet met Marjol
ein Spijkers al de mist in ge
gaan, omdat zij niet boven Pur
Sang uitkwam.
Gelukkig stonden er veel
mooie momenten tegenover.
De speciale gasten die Rob dfe
Nijs met Margriet Eshuys en
schevenincen anp
De musical The Phantom of the
Opera in het Circustheater in
Scheveningen gaat langer door
dan producent Joop van den
Ende had gepland. De laatste
voorstelling stond voor 30 april
volgend jaar op de rol, maar na
kortingsacties in onder andere
de Vijf Uur Show is het spook
weer nieuw leven ingeblazen.
„We zouden wel gek zijn om
er op Koninginnedag al mee te
stoppen", meldt voorlichter F.
Maarten Peters in huis had ge
haald, bleken een schot in de
roos. Margriet mocht in het eer
ste deel van de show vlammen
met het gospelachtige 'Bring
back the rain', Maarten Peters
raakte later de gevoeligste sna
ren (letterlijk en figuurlijk) met
'White horses in the snow'.
De Nijs had er geen enkel
probleem mee voor een vroege
kerst te zorgen. Dat had niet
eens zozeer te maken met de
aankleding (een lichtjesdecor,
drie brandende kaarsen op de
piano) alswel met het materiaal
en de verhalen. Muzikaal kon
zijn concert eigenlijk al na een
half uur niet meer stuk. Het mo
ment dat hij koos voor 'Zet een
kaars voor je raam vanacht', dat
op een stemmige manier door
de zaal werd meegezongen.
Rob de Nijs balanceerde op
een indrukwekkende manier
lussen overpeinzing en plezier.
De gedachte moet zijn geweest:
je hoeft als mens niet altijd ge
bukt te gaan onder de ellende in
de wereld, maar je mag er wel
over nadenken. Dus werd een
nummer over een verloren zoon
afgewisseld met het vrolijker
'Natte kerst' en 'Vannacht' (een
duet met Ingrid Simons). Hij
gebruikte de tijd ook om een
aantal nieuwe nummers van
zijn komende album te zingen,
zoals (het eerder genoemde 'In
to temptation') 'De verleiding'
en het swingende 'The backsta
ge blues'. In de tweede helft
dikte hij de komende feestda
gen nog wat aan met een rijtje
klassieke kerstliedjes waaronder
'Noël' (met het Elburgs knapen
koor) en kreeg hij het publiek
echt op de stoelen. Verdiend.
Boot van Van den Ende Produc
tions. „Aanvankelijk hadden we
dat wel gepland omdat voor een
nieuwe produktie, Miss Saigon,
een ingrijpende verbouwing
van het Circustheater noodza
kelijk is. Nu proberen we die
verbouwing zo in te richten dat
het spook zo lang mogelijk kan
doorgaan."
Begin januari valt de beslis
sing over de definitieve eindda
tum van The Phantom. Pas dan
kunnen belangstellenden ook
weer nieuwe kaarten bestellen.
muziek
recensie li dy van der spek
Guilmant-cydus 1995 door Ben van Oos
ten op het van den Heuvel-orgel Ge-
hoord 8 december in de Nieuwe Kerk te
Katwijk aan Zee
Ben van Oosten, in zijn 25-jarig
jubileum als organist, besloot
gisteravond op het Van den
Heuvel-orgel de Guilmant-cy
clus met de 7e en 8e Sonata en
het lieflijke 'Gebed en Wiege
lied' opus 71 van de in 1911
overleden Alexandre Guilmant.
De componist-organist die in
Frankrijk zorgde voor een ware
herwaardering van de oude
meesters, van Andrea Gabrieli
tot Johann Sebastian Bach, wat
misschien ook de reden is waar
om Guilmant in een weinig ver
nieuwende stijl z'n leven lang
bleef componeren.
Tot zijn beste werken behoort
de 7e Sonata, waarin naast
pompeuze delen als het 'Grand
Choeur' en de Finale ook een
mooi gedragen Lento en een
zangerig Andante voorkomen.
Ben van Oosten weet als geen
ander een prettige halans tus
sen forte en piano te vinden, ru
bato's nergens te overdrijven,
duidelijke fraseringen aan te
brengen, helder articulerend t»
spelen, kortom er voor te zor
gen dat Guilmant op geen enkel
vlak tekort wordt gedaan.
De Finale van de 7e en de In
troduction van de 8e zijn beide
in de sonatevorm geschreven,
met een thema, doorwerking en
reprise. De Introductie begint
als een vertrouwde melodie op
de jachthoorn en met de spran
kelend gespeelde arpeggio ak
koorden in het manuaal kon de
ze mij meer bekoren dan de bo
vengenoemde Finale.
'Prière et Berceuse' weerklonk
op deze koude winteravond als
een romantisch en 'dolce'
Kerstlied, waarin een stille, hei
lige nacht wordt aangekondigd,
van Oosten hoedde zich voor
zoetelijkheden: een teer medi
tatief intermezzo, dat mooi aan
sloot bij de 8e Sonata. Dit hek
werk getuigt van bezonkenheid
en is dan ook geschreven 5 jaar
voor Guilmant's dood. Deze So
nata gaat zich niet te buiten aan
bombastisch vertoon. Ook hier
gaf van Oosten blijk van een
fantastisch soepel technisch
kunnen en een muzikaal inle
vingsvermogen.
