G
Aantal medicijnen
niet meer vergoed
1
Binnenland
i Plan voor reusachtige
stroomcentrale in zee
Slachtoffers 7 December Divisie herdacht
Bomen ziek van strooizout
Engel des Doods: 'Ik wilde ze uit de pijn halenuit het uitzichtloze'
>Nu extra dik nummer!
'Nederland moet keuzes maken, we kunnen niet alles aan'
Alleen in Weekblad Privé
.VRIJDAG 8 DECEMBER 1995
»VKI
ANP Algemeen Nedertendi Penbureeu CPO Gsssodetidc Pm, Diensten
Twee miljoen voor Jeugd in Beweging
den haag De staatssecretarissen Terpstra (welzijn) en Netelen
bos (onderwijs) hebben ruim twee miljoen gulden beschikbaar
gesteld voor het actieplan Jeugd in Beweging. Het geld is be
doeld om jongeren binnen en buiten school meer te laten bewe
gen. Het plan. opgesteld door de Raad voor het Jeugdbeleid, is
gisteren aangeboden aan de staatssecretarissen. De Raad voor
het Jeugdbeleid oppert een landelijke campagne, een fittest in
het voortgezet onderwijs en een sportknipkaart voor jongeren
die eens bij een sportclub willen kijken.
SP wil soepeler silicose-uitkering
den haag Het Eerste-Kamerlid voor de Socialistische Partij (SP)
De Wit heeft er bij minister Melkert (sociale zaken) voor gepleit
de eenmalige uitkering van 20.000 gulden aan slachtoffers van
de mijnwerkersziekte silicose (stoflongen) soepeler toe te ken
nen. De Wit vreest een golf van langslepende procedures van
oud-mijnwerkers aan wie de uitkering is geweigerd. Zij hebben
het recht daar tegen in beroep te gaan, zo bepaalde de Raad van
State op 30 november. De Wit vraagt ook clementie voor wedu
wen van mijnwerkers die voor 16 december 1992 aan silicose
zijn overleden. Die hebben geen recht op de eenmalige uitke
ring. De Wit vindt dat onredelijk.
«den haag gpd
De Nederlandse Onderneming
voor Energie en Milieu (Novem)
wil middenin de Noordzee een
gigantische drijvende energie
centrale bouwen van zevendui
zend megaWatt. De 'megapo-
wer'-centrale zal met behulp
van een 7,5 kilometer hoge ver-
damp-toren milieuvriendelijke
en goedkope energie opwekken
met gebruikmaking van de na
tuurlijke temperatuurverschil
len tussen lucht en water. Het
plan is gisteren gepresenteerd
op de Energiedagen in Den
Bosch.
De centrale is tien keer zo
krachtig als gangbare centrales
en goed zijn voor de helft van
alle opgewekte Nederlandse
elektriciteit. De kosten zijn be
cijferd op enkele tientallen mil
jarden guldens, volgens Novem
goedkoper dan de bouw van
conventionele centrales met
een gelijk vermogen.
Volgens Novem vereist het
plan 'veel inbeeldingsvermo
gen', maar is de technische ba
sis aanwezig. Onderzoekers van
Hoogovens, Stork, het Natio
naal Lucht- en Ruimtevaartla
boratorium en het Duitse be
drijf Linde hebben de plannen
doorgerekend. Hun conclusie is
dat het beoogde natuurkundige
proces moet kunnen werken en
dat de constructie mogelijk is, al
Bladeren verdorren, takken
sterven af, wortels worden aan
getast. „Bomen worden dood
ziek van al het zout dat wordt
gestrooid tegen gladheid", zegt
Marjan van Elsland. Zij is direc
trice van de Bomenstichting in
Utrecht en spreekt over een
'ernstige situatie' die tiendui
zenden bomen in Nederland
bedreigt. In een noodkreet doet
de stichting een dringend be
roep op de overheid om hgt
strooien drastisch te beperken.
Van Elsland denkt dat de ge
meenten en provincies zich niet
bewust zijn "an de schade die
ze elke winter aan bomen toe
brengen. „Er treden groeistoor
nissen op. Bomen tooien zich
de zomer erna te vroeg in
herfstkleuren en laten voortijdig
hun bladeren vallen. Hierdoor
bouwen ze onvoldoende reser
ves op voor het volgend jaar."
Ze rekent voor dat er jaarlijks
Borst liaalt bezem door geneesmiddelenpakket op verzoek Kamer
ruswuk anp-gpd
is aanvullend onderzoek naar
details noodzakelijk.
Fase één van de krachtcentra
le gaat uit van een kolossale ver
ticale buis van vijf kilometer
hoogte en een doorsnede van
vijftig meter, die met de onder
kant in het water hangt en aan
de bovenzijde de lucht in steekt.
De 406.000 ton wegende massa
wordt overeind gehouden met
drie acht kilometer lange, dertig
centimeter diJcke staalkabels en
drijft door op verschillende
hoogten tanks aan te brengen
die zijn gevuld met het lichte
waterstofgas. De buis werkt als
een waterkrachtcentrale door
de natuurlijke kringloop van
water na te bootsen: verdam
pend zeewater condenseert bo
venin de koude toren. De kracht
van het neervallende water
zorgt voor de aandrijving van
waterkrachtturbines waarmee
schone, kooldioxyde-vrije elek
triciteit wordt opgewekt.
Fase twee gaat uit van een
veel dikkere buis met een door
snede van 750 meter aflopend
naar vijfhonderd meter en een
extra ■'verdampingsronde' van
2,5 kilometer hoogte, waardoor
de totale hoogte op 7,5 kilome
ter komt. Dit bouwwerk zou
zelfs helemaal geen aparte wa
terstoftanks nodig hebben,
maar zichzelf overeind houden,
drijvend als een verticale zeppe
lin.
Middelen tegen spier-, mond- en keelpijn, aambeien en
hoge bloeddruk worden vanaf 1 februari 1996 niet meer
vergoed. Minister Borst (volksgezondheid) heeft besloten
dat die niet meer in het geneesmiddelenpakket thuisho
ren omdat zij niet noodzakelijk zijn. Volgens haar kun
nen ook vraagtekens worden gezet bij hun effectiviteit,
werkzaamheid en therapeutische waarde.
overeen. Geneesmiddelen die
niet meer voor vergoedirtg in
aanmerJdng komen, zijn onder
meer: spasmolytica (darmkram
pen), mucolytica
(slijmoplossende middelen),
antihypertensiva (hoge bloed
druk), antihemorroïde (aambei
en) en eetlustremmende midr
delen.
Over blijven alleen die mid
delen die in de opinie van de
adviesorganen tot de essentiële
zorg horen. Valt een middel of
behandeling uit het pakket en
wil de patiënt dat toch hebben
dan moet hij het zelf betalen,
direct of indirect via een aan
vullende verzekering. Dit jaar
Slaapmiddelen blijven wel ver
goed. De minister wilde die ook
uit het palcket halen maar dat
zag de Ziekenfondsraad niet zit
ten. Volgens de raad kunnen die
bij een goede toepassing effec
tief zijn in de behandeling van
ernstige slaapstoornissen.
Borst is bezig het verzeke
ringspakket 'uit te mesten'. Ze
doet dat op verzoek van de
Tweede Kamer. De bewinds
vrouw vroeg daarop de Zieken
fondsraad en Zorgverzekeraars
Nederland om advies. De advie
zen van de twee organisaties
komen grotendeels met elkaar
verdween een deel van de tand
heelkunde uit het pakket, vol
gend jaar is de fysiotherapie aan
de beurt.
Het opschonen van het pak
ket is een van de zaken waar
mee Borst de kosten van de ge
zondheidszorg wil drukken. Alle
geneesmiddelen gaan door de
zogeheten 'trechter van Dun
ning' genoemd naar de leider
van een van de adviescommis
sies. Criteria zijn: noodzakelijk
heid. werkzaamheid, effectivi
teit, therapeutische waarde,
doelmatigheid en verantwoor
delijkheid.
Borst is tegen hogere ziekte
kostenpremies voor verstokte
rokers, drinkebroers en andere
mensen met een risicovol leven.
In plaats daarvan ontketent ze
liever een grootscheepse voor
lichtingscampagne om mensen
te wijzen op de gevolgen van
hun leefwijze. „Voorkomen is
nog altijd beter dan genezen",
ze ze gisteravond in de Tweede
Kamer.
Allochtone taalles
niet in gewoon
schoolprogramma
DEN HAAG ANP
De Tweede Kamer geeft geen
gehoor aan pleidooien het on
derwijs in de eigen taal aan al
lochtone kinderen binnen het
gewone schoolprogramma te
houden. In een overleg met
staatssecretaris Netelenbos van
onderwijs lieten vrijwel alle
fracties gisteren weten het be
langrijker te vinden dat al
lochtone kinderen geen achter
standoplopen.
Het onderwijs in de eigen taal
is als culturele voorziening erg
belangrijk, zo vindt de Kamer,
maar het is niet goed als al
lochtone kinderen daardoor
vakken uit het normale lespro
gramma mislopen. Met uitzon
dering van Groen Links steunt
de Kamer de staatssecretaris in
haar voornemen dat taalonder
wijs niet langer binnen school
tijd te laten geven.
Woensdag nog protesteerden
ruim tweeduizend ouders, leer
lingen en leerkrachten in Den
Haag tegen deze plannen. Zij
vrezen dat het onderwijs in de
'thuistaal' niét meer als vol
waardig wordt beschouwd als
het geen onderdeel van het nor
male lesprogramma meer
vormt.
Ritzen laat prognose over
aantal studenten controleren
zoetermeer anp
M filister Ritzen (onderwijs)
laat onderzoeken of zijn bere
keningen over het toekomstige
aantal studenten aan de uni
versiteiten wel kloppen. Vol
gens de universiteiten schat
Ritzen de verwachte daling
(40.000 studenten) veel te
hoog in. De bewindsman is er
vrij zeker van dat de ramingen
kloppen, maar is bereid een
onafhankelijk onderzoeksbu
reau daar naar te laten kijken.
Ritzen deed die toezegging
gisteren tijdens de Hoger-On-
derwijskamer, het geregeld
overleg tussen de bewindsman
en organisaties uil het hoger
onderwijs en wetenschappelijk
onderzoek. Het was de enige
handreiking die de minister
deed in de discussies over het
Hoger Onderwijs en Onder
zoek Plan. HOOI'
De voorgenomen bezuini
ging van tweehonderd miljoen
op het budget van de universi
teiten blijft voorlopig gehand
haafd. Ook houden Ritzen en
staatssecretaris Nuis vast aan
hun plan om HBO-studies
voor studenten met een MBO-
of VWO-diploma te beperken
tot drie jaar. Alleen havisten
komen in de toekomst in aan
merking voor de huidige cur
susduur van vier jaar.
In het HOOP is sprake van
een daling van 180.000 naar
140.000 studenten. Volgens de
minister wordt die teruggang
vooral veroorzaakt door een
daling van zeventien procent
in het aantal scholieren dat
van het VWO komt. Die ont
wikkeling veroorzaakte ook de
afgelopen jaren al een terug
loop. De VSNU, waarin de uni
versiteiten zijn verenigd,
meent echter dat er allerlei
ontwikkelingen buiten be
schouwing worden gelaten,
zoals een verwachte toename
in ile belangstelling voor deel
tijdonderwijs. In de diverse
scenario's van de VSNU kan er
uiteindelijk hooguit een be
drag van enkele tientallen mil
joenen tot helemaal niets wor
den bezuinigd.
Ritzen en Nuis sturen alle
kritische kanttekeningen,
voorzien van hun commen
taar, binnenkort naar de
Tweede Kamer. Die geeft eind
januari het finale oordeel over
de plannen met het hoger on
derwijs.
utrecht •gpd tonnen keukenzout over de Ne
derlandse wegen worden uitge
strooid. Een verkwisting die vol
gens haar het milieu aantast en
onnodig is omdat er wordt ge
strooid op plaatsen waar dat ab
soluut niet hoeft.
„Waarom moeten er overal
auto's kunnen rijden, als dat ten
koste gaat van groen, bodem en
water? Waarom moet elke me
ter weg berijdbaar zijn? Als je
boodschappen wilt doen, kun je
toch ook gaan lopen? En als je
de auto echt nodig hebt, rij dan
gewoon wat voorzichtiger", zegt
ze.
Omdat bomen een 'zoutarm
dieet' op prijs stellen, pleit ze
ervoor het strooien drastisch te
beperken tot de wegen waar het
echt niet anders kan. Bovendien
moet er alleen worden ge
strooid bij ijzel, en niet bij
sneeuw. „Als de sneeuw nog
niet is vastgereden tot een ijs
laag, kan er veel beter veegap-
paratuur worden ingezet."
Veel te hoge
stookkosten
voor huurders
amsterdam anp
De bewoners van 2.750
huurflatgebouwen betalen bijna
tien miljoen gulden per jaar te
veel aan stookkosten. De ener
giebedrijven behoren hen het
goedkopere grootverbruikersta
rief in rekening te brengen in
plaats van het tarief voor klein
verbruikers. Dat stelt de Neder
landse Woonbond na een tele
fonische enquête onder alle
gasbedrijven.
Als een appartementencom
plex met blokverwarming meer
dan 170.000 kubieke meter gas
per jaar verstookt, hoort het
energiebedrijf het tarief voor
grootverbruikers te hanteren.
Dat scheelt ongeveer twintig
cent per kubieke meter gas. De
Gasunie en de energieleveran
ciers zijn dat ooit overeengeko
men. Het onderzoek van de
Woonbond leerde dat geen en
kel energiebedrijf het lagere ta
rief aan deze flatbewoners
doorberekent. De organisatie
hoopt nu dat de Tweede Kamer
dit bij het kabinet aan de orde
stelt.
De Woonbond wijst erop dat
de gasbedrijven bepaald geen
kinderachtige winsten maken,
/.o hield het I laagse energiebe
drijf Eneco vorig jaar bijna 87
miljoen gulden over. De REN
(Noord I lolland) boekte ruim
28 miljoen winst en de I-don
(noorden en oosten) sloot 1994
af met een winst van dik 42 mil
joen gulden.
schaarsbergen Ongeveer duizend Indiëveteranen en hun familieleden hebben gisteren de tigheid werden kransen gelegd bij het monument op Oud Vrijland in Schaarsbergen.
gevallenen van de voormalige 7 December Divisie herdacht. Tijdens de herdenkingsplech- foto anp koen suyk
groningen. gpd
Uitgeput was ze, na al de
verhoren in het begin van
de maand september.
Toen gaf ze toe negen ern
stig zieke bewoners van
het verpleeghuis Vlietho-
ven in Delfzijl met insuli-
ne-injecties om het leven
te hebben gebracht. Het
openbaar ministerie heeft
haar vier gevallen tenlaste-
gelegd en die gekwalifi
ceerd als moord. De vrouw
vertoonde na een handvol
dagen van bekennende ge
sprekken zelfmoordneigin
gen en kreeg antipsychoti-
cium voorgeschreven. Er
gens in het meer dan vuist-
dilcke procesverbaal staat
haar verzuchting opgete
kend: 'God zal mij niet ver
geven wat ik heb gedaan.'
Ter zitting kwam de ver
dachte gisteren tot drie be
kentenissen, betrokken
heid bij een vierde moord
wees ze pertinent van de
hand. In augustus van dit
jaar spoot ze, zonder wie
dan ook te consulteren, in
suline in het rechterboven-
been van een 87-jarige
man. De vrouw: „Hij lag in
bed en was kortademig.
Hij had het benauwd en
liep blauw aan en vroeg
mij of ik hem wilde helpen.
Eerder had hij mij verteld
dat hij lichamelijk af was,
hij wilde niet meer. Ik had
met hem te doen." Over de
55-jarige mevrouw die aan
de ziekte van Huntington
leed en niet kon praten zei
de Engel des Doods: „Sme
kend keek ze me aan. Ze
was niet gelukkig, bleef in
bed en takelde af. Ik had
met haar oog en lichaams
contact." In mei van dit
jaar werd de vrouw zonder
overleg geïnjecteerd.
Maart vorig jaar verloste
ze een 81-jarige man, die
in slechte conditie was, uil
zijn lijden. „Hij kon het
niet meer aan en kon het
niet bespreekbaar maken
met zijn vrouw en kinde
ren. Ik had verschrikkelijk
met hem te doen en be
loofd om zijn wens met
niemand te bespreken. An
ders zou hij zijn gezicht en
waardigheid verliezen. Hij
sprak mij aan in onze taal
(maleis, red)."
Haaks op de diagnoses
van de verdachte staan die
van het overige personeel
en de nabestaanden. De
slachtoffers waren vitaal,
genoten van hun kinderen
en kleinkinderen en één
zou zelfs mee met een trip
je op de boot.
Rechtbankpresident mr-
Wessels tijdens het ver
hoor: „Wat is nu de recht
vaardiging? Dat is wat mij
zo bezighoudt." De ver
dachte: „Ik had ontzettend
met ze te doen. Ik wilde ze
uit de pijn halen, uit het
uitzichtloze. Ik deed het uit
liefde en mededogen." De
rechtbank verdaagde de
strafzaak gisteren voor een
nieuw psychiatrisch rap
port. Een nieuw onderzoek
moet uitsluitsel geven over
de vraag of er gevaar be
staat dat de vrouw in de
toekomst opnieuw soort
gelijke feiten pleegt.
amsterdam raymond peil
De zogenaamde technologische ach
terstand van Nederland is al vele ma
len onderzocht. Meer dan tien jaar on
derzoek is uitgemond in rapporten,
waarin steeds dezelfde open deuren
worden ingetrapt. Gesprekken met vele
terzakekundigen leveren het beeld op
dat minister Wijers niet nog een keer
datzelfde onderzoek moet laten herha
len. Het is de hoogste tijd dat-ie de
handen uit de mouwen steekt, zo
klinkt de boodschap Vrij vertaald.
In Nederland zijn vooral de multinatio
nals verantwoordelijk voor technolo
gisch onderzoek: Heineken, CSM, en
Unilever (voeding), AKZÓ, Shell, DSM
(chemie), Philips en Océ van der Grin
ten vertegenwoordigen de kroonjuwe
len. Hoewel de uitgaven voor onder
zoek en ontwikkeling, na een sterke
groei in de jaren tachtig, niet meer zo
spectaculair toenemen.
„Ik zie van alles gebeuren op het ge
bied van research en development,
maar overzicht is er niet", zegt
prof. dr. A. van Raan, hoogleraar kwan
titatieve wetenschapsstudies in Leiden.
Hij deed, in opdracht van het ministe
rie van economische zaken, onderzoek
naar de vooruitgang in onderzoek en
ontwikkeling in Nederland tot het de
partement er in 1992 een punt achter
zette.
Het beeld lijkt overigens sinds die tijd
niet ingrijpend gewijzigd. Eind jaren
tachtig verloor ons land de aansluiting
met de kopgroep: de Verenigde Staten,
Japan en Duitsland. Nederland kan
zich niet onverdienstelijk spiege
len aan Noorwegen, België, Finland,
Groot-Brittannië en mogelijk Frankrijk.
Van Raan: „Nederland moet keuzes
maken, we kunnen niet alles aan. Voor
een deel weet je niet waar het naartoe
gaat. Zeur dan niet, doe wat je goed
doet."
Ir. J. Slechte, president-directeur van
Shell Nederland, is eveneens voorstan
der van meer actie van overheidswege.
„Er is geen overheersende reden waar
om Nederland niet zou kunnen terug
keren in de kopgroep van kennislan
den van wereldniveau."
De opvattingen over waar Nederlan
ders goed in zijn, zijn vrij eensgezind.
Sterke kanten zijn bedrijfstaJcken als
landbouw en voedingsmiddelentech
nologie, telecommunicatie, informatie
opslag, materiaalkunde, elektrotech
niek. produktiemachines, robotachtige
apparaten en diverse chemietakken.
Patenten (octrooien) tellen of in hun
onderlinge samenhang beoordelen,
een veel gebruikte wijze om landen
technologisch de maat te nemen, zegt
onvoldoende. „Winsten zijn tegen
woordig afhankelijk van de voortdu
rende ontdekking van nieuwe verban
den tussen oplossingen en behoeften.
Het onderscheid tussen goederen en
diensten heeft zijn betekenis verloren",
vindt Harvardeconoom en nu minister
van arbeid in de VS R. Reich.
Technologie is evenmin zaligmakend:
McDonalds, Swatch en Ikea toonden
aan dat marketing techniek kan ver
slaan. Weten en hebben is niet vol
doende: je moet het ook kunnen ver
kopen. Exclusieve merken als Chanel
en Johnny Walker zijn al jaren grote
winstmaJcers, maar veel technologie
komt daar niet aan te pas, merkt 11. M-
cRae, een Ierse gezaghebbende
econoom en publicist.
Volgens L. Thurow, de befaamde
econoom van het Massachusetts Insti
tute of Technology, zijn patenten verre
van zaligmakend. „De Amerikanen
vonden de videocamera, -recorderen
fax uit, de Nederlanders de CD-speler.
Maar wie het goedkoper kan vervaardi
gen, kan het van de bedenker aftrogge
len. De Japanners zijn meestal sneller
in het overnemen."
De Sociaal-Economische Raad (SER)
concludeerde onlangs in een rapport
dat Nederland tegenwoordig meer
kennis importeert dan exporteert.
„Maar dat geeft niks", vindt de SER.
„Nederland maakt goed gebruik van
buitenlandse kennis." Thurow in dit
verband: ,,I.aat Sony maar Amerikanen
opleiden." Of in Nederlandse verhou
dingen: laat Mitsubishi bij NedCar
maar Nederlanders scholen.
McRae ziet de komende twintig jaar
het zwaartepunt in ontwikkelde econo
mieën als Nederland alleen maar ver
der verschuiven van tastbare produk-
ten naar ongrijpbare diensten: gespe
cialiseerd onderzoek, adviezen over
constructie en ontwerp, verkoop, mar
keting en advies om problemen te on
derkennen. Nog meer denkwerk ge
schiedt in de hogere lagen van het be
drijf: strategie, financiën en manage
ment om allemaal aan elkaar te koppe
len. shell heeft 'profeten' in dienst die
zestig jaar in de toekomst kijken.
McRae: „Elke knoop in een onderne
ming-netwerk staat voor een unieke
deskundigheidscombinatie."
De hoogleraren Van de Ven van Moret
en De Kok: „Nederlandse bedrijven
moeten juist in het buitenland investe
ren, in de eerste plaats in Azië. Verdeel
de produktie over de wereld en be
heers die vanuit Nederland. Op basis
van produkt- en proceskennis en pro
duktie van strategische componenten.
Déarbij moet de overheid steun geven
en ophouden over loonmatiging."
Thurow identificeert biotechnologie,
micro electronica.nieuwe materialen
industrie, burgerluchtvaart, telecom
municatie, machinebouw (inclusief ro
bots) en computers en software als de
bedrijfstakken van de toekomst. Ons
land kan daar lering uit trekken.
„Elk van deze bedrijfstakken kan waar
ook ter wereld worden gevestigd. Waar
ze precies worden gevestigd, is afhan
kelijk van het vermogen om de intel
lectuele capaciteit hiervoor bij elkaar te
krijgen. In de 21ste eeuw zullen oplei
ding en technische vakkennis van
werknemers uiteindelijk het belang
rijkste wapen zijn."
Dit is het derde deel van een serie over
de Nederlandse economie. De eerste
twee afleveringen stonden in de krant
van 6 en 7 december.
