Cultuur Kunst
'Voor flops ben
ik allergisch'
ewondering
99
Verbeelding krijgt weinig
ruimte in Rembrandt
Glottisdans: fascinatie en kwelling
-
DONDERDAG 7 DECEMBER 1995
Concert PJ Harvey afgelast
delft» Het concert dat PJ Harvey woensdag 13 december in Mu
ziekcentrum Vredenburg zou geven, gaat niet door. Er komt
geen vervangend concert. Gekochte kaarten kunnen vanaf van
daag tot en met donderdag 1 februari 1996 bij de 150 grote post
kantoren worden teruggeven. De zangeres is ziek geworden en
heeft van haar dokter te horen gekregen dat ze zeker tot het ein
de van het jaar absolute rust moet houden.
Tien miljoen gulden voor Rembrandt
londen Het schilderij Rustende Cupido van Rembrandt is giste
ren in Londen geveild voor 10,5 miljoen gulden. Dit deelde het
veilinghuis Sotheby's in Londen mee. Het doek stamt uit 1634
en is een tamelijk vroeg werk uit de carrière van Rembrandt van
Rijn (1606-1669). Het schilderij behoorde tot de collectie van de
Duitse staalmagnaat van Nederlandse afkomst, baron Thyssen-
Bornemisza. De opbrengst van het werk bleef achter bij de ver
wachting. Het veilinghuis schatte het op 12 tot 15 miljoen gul
den.
Regisseur Robert Parrish overleden
new york» Acteur en Hollywood-regisseur Robert Parrish is
maandag op 79-jarige leeftijd overleden in een ziekenhuis in
Southampton in de staat New York. Dit meldde de New York Ti
mes gisteren. Parrish begon zijn loopbaan in 1931 met een rol in
de klassieker 'City Lights' van Charlie Chaplin. Als regisseur
maakte hij onder andere 'Cry Danger' (1951) met Gregory Peck
en 'The Wonderful Country', een western uit 1959 met Robert
Mitchum in de hoofdrol.
Michael Jackson in ziekenhuis
new york De Amerikaanse popster Michael Jackson is gister-
avondavond opgenomen in een ziekenhuis in New York. Tijdens
een repetitie voor een tv-show in het Beacon Theater in New
York werd hij onwel. De zanger had een zeer lage bloeddruk,
maar was wel bij bewustzijn toen hij het St Luke's Roosevelt zie
kenhuis in Manhatten werd binnengebracht. Hij is later ver
voerd naar het Beth Israel North Hospital.
Amerikaanse country-ster Garth Brooks in special Veronica
Eens maar nooit weer. Garth Brooks lepelt tal van rede
nen op waarom hij zich niet meer aan een kapitale stunt
show a la 'Texas Stadium, Dallas' zal wagen. Maar erkent
evenzeer dat die vaak duizelingwekkende krachttoer als
basis voor een muzikaal televisieportret uitstekend heeft
gewerkt. „Wie deze special heeft gezien zal nooit meer
vergeten wie ik ben," meent de robuuste country-zanger
uit Tulsa, Oklahoma, bijgenaamd The King Of The Hat
Acts.
se* Italiaanse Opera Amsterdam
jjin financiële problemen
De Italiaanse Opera Amsterdam
verkeert in financiële proble
men. Het gezelschap gaf in no
vember tien voorstellingen van
Cavalleria rusticana/I pagliacci
in de Gashouder in Amsterdam,
maar die trokken te weinig pu
bliek. De Gashouder, op het ter
rein van de voormalige Wester-
gasfabriek, bood plaats aan
>jf| 2400 mensen per avond.Zelf-
standig producent Carl Denker
Si j heeft een schuld van zes ton.
P'-j Hij heeft zijn schuldeisers ge-
vraagd nog even geduld te heb-
ben. Binnen drie maanden
hoopt hij via sponsors en vrien
den voldoende kapitaal binnen
te halen.
Cavalleria rusticana/I pagliac
ci, met onder anderen Marco
Bakker, was de eerste produktie
van de Stichting Italiaanse Ope
ra. De stichting wil twee keer
per jaar Italiaanse volksopera
zonder pretentie brengen. Voor
mei stond Puccini's Tosca op
het programma, maar die pro
duktie zal waarschijnlijk niet in
de Gashouder te zien zijn. Den
ker overweegt uit te wijken naar
een lokatie in Amsterdam-
Noord.
amsterdam louis du moulin
'This is Garth Brooks, Too!',
morgenavond laat bij Veronica
te zien, heeft hem veel meer
hoofdbrekens bezorgd dan
voorzien. Zowel tijdens de op
namen als achteraf. Nog altijd
lopen er door onverwachte
technische problemen (onder
meer met het stadiondak) aller
lei rechtszaken met als inzet fik
se schadevergoedingen.
Pas na het klaren van de
monsterklus rees bij G.B. ook
het besef over de genomen risi
co's, waarvan zijn adembene
mende 'vogelvlucht' op een
hoogte van meer dan honderd
meter zonder meer de kroon
spande. Hoe heeft hij als onbe
twiste mega-ster annex hoogste
baas van een miljardenbedrijf
zich daar ooit voor kunnen ver
zekeren? „Niet dus," grijnst
Brooks als een ondeugende
kwajongen in zijn Amsterdamse
hotelkamer. „We wisten dat
geen enkele maatschappij be
reid zou zijn om voor deze gek
kigheid de nek uit te steken.
Daarom hebben we niet eens
naar verzekeringsmogelijkhe
den geïnformeerd, maar ge
woon gedaan wat we wilden."
Mijlpaal
Zelf beschouwt Garth Brooks
(33) 'deze krankzinnige worstel
wedstrijd', zoals hij de televisie-
special bestempelt, als een mijl
paal die zeker inhoudelijk in
middels ver achter hem ligt. Tij
dens zijn komende tournee in
het kader van zijn nieuwe al
bum 'Fresh Horses' zal het visu
ele showaandeel beslist onder
geschikt zijn aan het luisterpak
ket. Zodoende denkt hij langer
lol te beleven aan deze in maart
aan te vangen wereldreis, wat
ook wel wenselijk is gegeven de
'eindeloze' duur van drie jaar.
Verder, voorziet de ex-uit
smijter en voormalige marke
ting-student, zal zijn gretigheid
wel op peil worden gehouden
door zijn (gedeeltelijk) nieuwe
band. Trouwe 'handlangers' als
zijn halfzus Betsy Smittle (bas),
Ty England (gitaar) en Mike Pal
mer (drums) hebben stilletjes
plaatsgemaakt voor zorgvuldig
geselecteerd vers bloed. „Me
nigeen zal het vertrek van die
soldaten van het eerste uur be
treuren, omdat ze nu eenmaal
deel uitmaakten van het feno
meen Garth Brooks. Maar in
muzikaal opzicht ben ik er al
leen maar op vooruit gegaan.
Niet zozeer omdat die nieuwko
mers beter zouden zijn, eerder
door hun instelling en hun voor
mij verrassende ideeën. Mijn
bassist (Mike Chapman) bij
voorbeeld, die heeft zich eerst
vijf jaar lang voor me uit de
naad gewerkt als roadie, in de
hoop dat hij ooit eens een kans
zou krijgen. Dus reken maar
dat-ie nu staat te trappelen!
Verder heb ik een violist (Rob
Hajacos) ingelijfd, die mijn oren
om de haverklap versteld doet
staan."
Deels door hun inbreng is zijn
zojuist verschenen zevende stu-
dio-cd 'Fresh Horses' een spon
tane bevalling gebleken. Alle
mooie conceptplannen schoof
Garth Brooks graag opzij toen
zich tijdens het opnameproces
al snel veel leukere alternatie
ven aandienden. Zoals 'Ireland',
een regelrechte lofzang op het
land van zijn overgrootmoeder
waar zijn populariteit nauwe
lijks onderdoet voor die in de
Verenigde Staten. „Nu maar ho
pen dat de Ieren niet denken
dat ik nog Ierser heb willen zijn
dan zij. Ik heb alleen maar mijn
Dordrechts Museum eert Ary Scheffer
Met een groots opgezette ten
toonstelling eert het
Dordrechts Museum de 19e
schilder en beeldhou
wer Ary Scheffer (1795-1858).
De romanticus Scheffer werd
in Dordrecht geboren, maar
verhuisde op 16-jarige leeftijd
naar Parijs, waar hij binnen de
kortste keren een beroemd
heid werd. Voor de tentoon
stelling zijn ook werken uit an
dere musea gebruikt.
De tentoonstelling duurt tot
In deze rubriek komen al of
niet bekende
streekgenoten aan het
woord die, hetzij direct,
hetzij zijdelings met kunst
en cultuur te maken
hebben. Ze praten over een
kunstvoorwerp, een
kunstuiting waaraan ze
bijzondere waarde
hechten. Van de snuifdoos
van oma tot het
grijsgedraaide muziekstuk
en alles wat daar tussen zit.
Vandaag spreekt Herman
de Boer, hoofd
tentoonstellingen van het
Rijksmuseum voor
Volkenkunde in Leiden,
zijn bewondering uit voor
de makers van de
tentoonstelling 'Vergeten
eilanden. Het mysterie van
de Molukkers': „Dit is een
prachtige vorm om de
metafoor duidelijk te
maken."
De levensboot staat
centraal bij de Moluk-
kers. Flun cultuur is
gebaseerd op de tegenstellingen
die moeten samensmelten om
te kunnen overleven. Kosmos
en aarde, mannelijk en vrouwe
lijk, koude en vuur, binnen en
buiten. Die boot is zowel man
nelijk als vrouwelijk. De kiel is
vrouwelijk, de spanten ook, ter
wijl de steven mannelijk is. Het
gaat er bij de Molukkers om te
gengestelde krachten met el
kaar in evenwicht te houden.'
Dat is de essentie van hun cul-
Deze boot hier op de tentoon
stelling is een prachtige vorm
om de metafoor duidelijk te
maken. Daar kun je eigenlijk al
leen maar van dromen. Maar of
het dan ook wordt uitgevoerd.
Het bureau Opera heeft dit zo
gemaakt. Als tentoonstellings
maker ben je een vertaler. Je
moet proberen de essentie zo
goed mogelijk over te brengen.
Er moet een wisselwerking met
de vormgevers zijn.
Waar ik bewondering voor heb
is dat de vormgevers van Opera
in staat zijn die vorm te beden
ken van wat jij als idee aan ze
meegeeft. Perfect, esthetisch en
functioneel. Dit hier komt
dichtbij theater. Je stapt als het
ware in de boot en dan krijg je
door middel van een dia-pre
sentatie op de spanten van het
schip een toneelstuk voorge
schoteld. Met licht, kleuren ge
luid wordt het effect nog eens
versterkt.
Stap je uit de boot, dan zie je
aan de buitenkant verlichte pa
trijspoorten met daarin voor
werpen van de Molukken. Door
het lichteffect onder de boot
lijkt het alsof hij echt op zee
drijft. Binnenin is ook zichtbaar
gemaakt dat de kiel een wezen
lijk onderdeel is. Die staat in hel
midden van het schip. En dan
heb je aan die wand de stevens,
vaak in de vorm van een haan
of een hond om de mannelijk
heid te benadrukken.
De bootvorm kom je overal op
de Molukken tegen. In de siera
den, in de bouw, in de huisalta
ren. De boot is helemaal in die
cultuur verweven. Het knappe
is dat op de tentoonstelling die
moeilijke levensfilosofie van de
Molukkers, die ingewikkelde
materie, voor het publiek wordt
vertaald. En wat nog belangrij
ker is: voor kinderen heel speels
en aanschouwelijk is gemaakt.
De expositie duurt gelukkig nog
tot in het volgende jaar. De op
bouw is als het ware een deel
van mezelf. Ik weet nu ook al
dat ik er niet bij wil zijn als ze
deze boot gaan afbre
ken. Dan neem ik een
weekje vakantie..
tekst annemiek ruycrok
foto hielco kuipers
in hun land opgedane gevoe
lens willen uitdrukken", aldus
Garth Brooks.
Garth Brooks is de eerste om
toe te geven dat zijn vernieu
wingsdrang op 'Fresh Horses'
nou ook weer niet moet worden
overdreven. Naar pure pop
neigt hij nog steeds niet, al was
het i
i het i
op
Nashville georiënteerde 'thuis
front' niet voor het hoofd te sto
ten. Logisch, als je bedenkt dat
hij aan die doelgroep in zes jaar
tijd maar liefst 55 miljoen al
bums heeft verkocht. Commer
cieel succes is voor hem als ar
tiest daarom bijna een be
staansvoorwaarde geworden,
bekent hij. „Natuurlijk hou ik er
rekening mee dat die reuze-ver
kopen een keer minder zullen
worden. Dat kan ook niet an
ders, daar ontkomt niemand
aan. Stel dat 'Fresh Horses' in
Amerika blijft steken op twee
miljoen, dan zou ik dat best erg
vinden. Daarom werk ik ook
hard aan mijn bekendheid in de
rest van de wereld, bij wijze van
vangnet. Want voor flops ben ik
allergisch geworden, vrees ik.
Als r
i mij r
dez
jongen
ch
echt vertrokken."
This Is Garth Brooks, Too!',
Veronica, uitzending vrijdag 8
december, 23.45 uur.
Meer afstand en stilering wenselijk
i Eli
t Haarlems To
neel. Regie Joanna Bilska. Muziek Tony
Eyk. Decor: Cees Dam. Met o.a. Ton Lutz
en Ann Hasekamp Gezien: 6/12,
schouwburg, Leiden.
Tweeënzeventig is hij, de joodse
architect Matthieu Verdoner, en
de oorlogstrauma's hebben
hem nog steeds niet klein ge
kregen. Toch gaat het deze
nacht bijna mis: een confronta
tie met een machtswellusteling,
veel, een vangrail en een agent
in uniform haalt meer verleden
bij hem naar boven dan hem
lief is. De hele dag vraagt zijn
achternichtje uit Australië, op
zoek naar haar wortels en stof
voor een scriptie, hem de oren
van zijn kop: 'Lopen met een
ster, hoe voelde dat? Je met z'n
allen laten afslachten, hoe kon
dat?' Dan is 's avonds een ver
jaardagsdiner voor de man die
zijn ultieme plan dwarsboomt
net een stap te ver.
Eli Asser schreef met 'Rem
brandt is mijn buurman' een
stuk dat zwaar leunt op zijn ei
gen levensverhaal. Verdoner
groeide op in hartje Amster
dam, werkte in een joods gek
kenhuis nadat zijn ouders wa
ren afgevoerd, vluchtte de dag
voordat de complete inrichting
op transport werd gezet naar
Polen, verloor bijna iedereen,
maar overleefde met zijn vrouw
en bouwde een succesvol
naoorlogs bestaan op. Op het
politiebureau spreekt de ver
warde architect de agent aan
met Herr Leutnant en bestor
men de herinneringen zijn
geest. In uitgespeelde flash
backs krijgt de zaal daar flarden
van te zien.
Regisseuse Joanna Bilska leek
het verhaal vooral duidelijk te
willen vertellen. De acteurs wa
ren overmatig expliciet in tekst
behandeling en mimiek. Zo was
er meer dik hout: een holle lach
bleef echoënd doorklinken.
Hoofdrolspeler Ton Lutz kreeg
niet de ruimte die hij verdient,
maar zat gevangen in de regie
en het ijzeren decor van (Slope
raOardiitec t eet Dam, dat wd
multifunctioneel was, maar niet
mooi. i "i h blijft het boeiend
om Lutz aan het werk te zien,
net zoals Ann Hasekamp met
haar vanzelfsprekende aanwe
zigheid.
Rembrandt was mijn buur
man' maakte als toneelstuk op
mij geen grote indruk. Het is
niet alleen naar de vorm. maar
ook inhoudelijk nogal fragmen
tarisch. Minder ontzag voor de
schokkende biografische werke
lijkheid en meer afstand en sli
lering had het stuk paradoxaal
genoeg indringender kunnen
maken.
recensie maarten baanders
'Glottisdans' door Leine Roebana en Norton. Gezien: 6/12,
LAKtheater Leiden. Aldaar nog te zien: vanavond.
Andrea Leine Harijono Roebana en Paul Sel-
wyn Norton hebben enkele maanden geleden
met hun voorstelling 'Glottisdans' meegedaan
met het Festival International de Nouvelle Danse
in Montréal. Uit de reacties van pers en publiek
blijkt dat ze ons land zeer goed vertegenwoordigd
hebben. Vooral het eerste deel maakte indruk. De
enigszins verwarrende titel van dit deel, 'If we
could only even if we could', duidt aan wat het
publiek kan verwachten.
Als uitgangspunt kozen de choreografen Leine
Roebana de verwarrende ervaring die optreedt
als het lichaam niet meer gehoorzaamt aan de
hersenen. De romp, de ledematen, zelfs het
hoofd waarin de hersenen zich bevinden, worden
voortgestuwd door hun eigen onstuitbare kracht.
Hoewel het gevaar groot is dat zo'n gegeven tot
chaos leidt, hebben Leine Roebana genoeg
structuur in de grillige bewegingen aangebracht
om een geheel te laten ontstaan, waar van het be
gin tot het eind dezelfde fascinerende kracht van
uitgaat. De prachtige muziek bestaat uit on
heilspellende donkere tonen, waaruit onverwacht
klanken en dreunen losbreken. We zien vier dan
sers en één danseres die weerloos uitgeleverd zijn
aan de bewegingsscheuten die door hun lichaam
gaan. Vooral de armen en schouders spannen en
zwaaien wild. Ze worden machteloos voortbewo
gen en wervelen over de grond. Vaak lijkt het of
iets onzichtbaars hun hoofd pakt en hen mee
sleurt.
Hoe krampachtig de bewegingen ook zijn, ze
worden met zo'n vaart uitgevoerd dat een grote
dramatische lading ontstaat. Als de dansers met
elkaar geconfronteerd worden zijn hun bewegin
gen zeer scherp op elkaar afgestemd, maar har
monie blijft uit en de impulsen van hun lichamen
drijven hen weer uit elkaar. Sterk is dat met deze
zelfde bewegingen ook komische effecten bereikt
kunnen worden. Leine Roebana leveren niet
hun trefzeker gekozen bewegingsmateriaal een
unieke bijdrage aan de moderne dans. De mees
terlijke uitvoering van de dansers zorgde voor
adembenemende r
Minder overtuigend is het tweede deel van
'Glottisdans': 'Sub Rosa' van Paul Selwyn Norton.
Dit duet is een vermoeiende aaneenschakeling
van ingewikkelde bewegingen, die overigens wel
van veel originaliteit getuigen. De danser en de
danseres zijn grotendeels ieder voor zich bezig.
Hun zwoegende bewegingen worden gecombi
neerd met kleine grapjes en gebaren, waarmee ze
iets uitbeelden, zoals bij mime. Er wordt van alles
opgemeten, ze doen alsof ze met voorwerpen be
zig zijn en de danser trekt een zwarte verstikken
de muts over zijn hoofd. Maar deze details blijven
doelloos, zodat je met vraagtekens blijft zitten.
'Sub Rosa' wordt door Norton een 'torture gar
den' genoemd, maar de 1 welling ligt n tedtt DO
venop. Doordat relativering ontbreekt, wekt het
dansstuk weinig sympathie op.
