'Orkaan Gilbert'
blijft zwijgzaam
Gerry Adams legt
schuld stagnerend vredesproces bij
Britten
Boonstra: Keiharde.»
en nuchtere Fries s
Feiten &Meningen
DINSDAG 5 DECEMBER 1995
NIEUWSANALYSE
Politieke chaos dreigt
voor Zuid-Korea
In Zuid-Korea zitten twee oud-presidenten achter
slot en grendel op verdenking van ondermeer het
aannemen van smeergeld. Hun arrestaties moeten
het bewijs vormen dat de huidige president Kim
Young Sam het ernstig meent met zijn hervor
mingspolitiek. Kim is twee jaar geleden tot presi
dent gekozen omdat hij democratisering, de strijd
tegen de corruptie en de vrije markt hoog in het
vaandel had staan. Over vijf maanden zijn er weer
verkiezingen in Zuid-Korea en hij wil natuurlijk
graag blijven. Het is de vraag of Kim zich met zijn
heksenjacht niet in eigen vingers snijdt en het land
politiek uit balans brengt.
De arrestaties van de twee oud-presidenten had
den namelijk niet kunnen plaats vinden zonder de
goedkeuring en actieve medewerking van presi
dent Kim. Vorige week gaf hij het bevel tot het in
voeren van een speciale wet, zodat rechterlijk on
derzoek naar een staatsgreep in 1979 en een erop
volgend bloedbad in Kwangju (1980) makkelijker
uitgevoerd konden worden. De zaak was zes jaar
geleden afgedaan met een parlementaire enquête
waarin de daders weliswaar verantwoordelijk wer
den gesteld, maar niet gestraft,
Dankzij de nieuwe wet kon afgelopen zondag
oud-president Chun Doo Hwan worden gearres
teerd. Hij zou de leider zijn geweest van de militai
re staatsgreep waardoor hij zelf in 1981 president
kon worden. Chun wordt er ook van beschuldigd
het brein te zijn achter de bloedige onderdrukking
van een burgerbeweging tegen de militaire dicta
tuur in de stad Kwangju in 1980. Daarbij kwamen
volgens officiële cijfers 193 mensen om het leven.
Ooggetuigen spreken van tweeduizend doden.
Ruim twee weken eerder belandde Chuns opvol
ger, Roh Tae Woo, in de beklaagdenbank vanwege
steekpenningen. Hij zou tijdens zijn president
schap van 1988 tot 1993 1,15 miljard gulden aan
smeergelden hebben ontvangen van grote bedrij
ven als Daewoo, Samsung en Hyundai. In ruil
daarvoor kregen deze opdrachten voor openbare
werken. Het onderzoek naar Rohs smeergelden
dat vorig jaar al twee keer in de doofpot belandde
kon uiteindelijk beginnen nadat president Kim
de openbare aanklager toestemming had gegeven
tot een onderzoek.
Het smeergeldonderzoek bleek zich tegen Kim te
keren. Roh gebruikte het geld namelijk om zijn po
litieke tegenstanders te vriend te houden. Tijdens
de presidentscampagnes in 1992 heeft hij, zo gaat
het verhaal, alle kandidaten financieel gesteund.
Oppositieleider Kim Dae Jung heeft reeds toegege
ven geld van Roh te hebben gekregen. President
Kim blijft echter bij hoog en bij laag beweren dat
hij niets heeft aangenomen.
De publieke opinie keert zich tegen hem. Hoe
kan iemand uit het nest van corrupte politici scho
ne handen hebben? En heb je het publiek tegen je
in Zuid-Korea, dan kun je het wel schudden. Ner
gens ter wereld komen mensen zo fel voor hun
mening op als in dit land. Groot misnoegen onder
het volk leidt onherroepelijk tot massale demon
straties met stenen, rookbommen en militaire poli
tie. Op zich heeft de president dan de macht om
militair in te grijpen, omdat in Zuid-Korea alle zeg
genschap verenigd is bij het staatshoofd. Maar het
betekent Kims ondergang wanneer hij eventuele
demonstraties met geweld de kop in zou drukken.
Met de arrestatie van Chun is de aandacht voor
lopig even afgeleid van de smeergelden. De blikken
zijn nu gericht op het onrecht dat de burgers zo'n
vijftien jaar geleden is aangedaan. Op zich scoort
hij daarmee bij de bevolking, die nog steeds ieder
jaar massaal protesteert tegen het achterwege blij
ven van een rechtszaak. Ook oud-president Roh
wordt verdacht van medeplichtigheid in* de coup
en de massamoord. Chun en Roh waren indertijd
drie-sterrengeneraals.
Oppositieleider Kim Dae Jung ziet in Chuns ar
restatie alleen een bewuste afleidingsmanoeuvre
van de president. Voor een protestbijeenkomst
met 30.000 deelnemers afgelopen zondag zei hij
dat hij kon bewijzen dat Kim Young Sam 500 mil
joen gulden van Roh had aangenomen. Daar zou
de president, net als hij zelf heeft gedaan, openlijk
voor uit moeten komen.
De hamvraag is inderdaad waarom de president
de Kwangju-zaak weer heeft aangewakkerd. Een
paar maanden geleden zou hij nog beweerd heb
ben dat de Kwangju-affaire aan de geschiedschrij
vers over moest worden gelaten. Nu beweert hij
dat de publieke opinie hem tot een andere mening
heeft gebracht. Probeert Kim kost wat kost zijn
macht te consolideren of probeert hij oprecht van
Zuid-Korea een curruptievrije, democratische
markteconomie te maken? Op het moment ope
reert hij op het scherpst van de snede. De bevol
king staat achter de arrestatie van de twee voorma
lige presidenten. Ze heeft echter geen vertrouwen
in de 'eerlijke' motieven van de president. Een
misstap kost Kim de kop, en brengt Zuid-Korea in
een langdurig politiek vacuüm. Iedereen wacht ge
spannen Kim Young Sams volgende stappen af.
TOKYO JUDITH STALPERS
CORRESPONDENT
Over de geschiedenis van Philips is veel geschreven. Teveel, vin
den sommigen. Zeker de laatste jaren, ter ere van het honderdja
rig bestaan en de deplorabele financiële situatie. Maar hoofdrol
speler Jan D. Timmer, de man die het elektronica-concern redde
van de ondergang, blijft voor velen een onbeschreven blad.
Niet zo opmerkelijk, want 'Orkaan Gil
bert' liet zich nimmer verleiden tot een
serieus interview. De eerste jaren hield
hij zich trouw aan de door hemzelf op
gelegde radiostilte. Maar ook sinds het
weer wat beter ging, bleef zijn rol als ar
chitect van het miljardenconcern on
derbelicht.
Jan Timmer begon in juli 1990 aan zijn
klus om Philips te redden. Samen met
een legertje vooraanstaande Ameri
kaanse organisatie-adviseurs zoals K.
Prahalad en G. Hamel lijkt hij in die
missie geslaagd. Philips maakt weer
winst, het personeel heeft zijn trots te
rug en de aandelen beleven een revival
op Beursplein 5, een enkel dipje daar
gelaten.
Timmer zelf zocht in die moeilijke jaren
slechts één keer zelf de publiciteit: tij
dens de tweede dip in 1992, toen hij op
nieuw een fors verlies moest melden.
Niet voor de buitenwacht, zou hij later
verklaren, maar ter ondersteuning van
het moreel onder de eigen troepen.
Het waarom ligt voor de hand. Timmer
is wars van poeha en iedere vorm van
persoonsverheerlijking. Iedereen moest
tijdens de vele managementsessies in
conferentie-oord De Ruwenberg met de
billen bloot, de president incluis.
Als hij al van zich deed spreken, was dat
sporadisch. Zoals eind oktober toen de
Industriebond FNV een in zijn ogen ab
surde looneis op tafel legde. Timmer re
ageerde furieus, noemde het voorstel
'onzinnig' en viel terug op zijn stok
paardje: de toenemende dreiging vanuit
Zuidoost-Azië, die Nederlanders tot
meer realiteitszin zou moeten bewegen.
„We gaan toch ook niet van Dick Advo
caat verlangen dat hij Ronaldo eens een
keertje niet opstelt ten faveure van de
reserves?", fulmineerde de fervente
PSV-aanhanger.
Of begin 1994, aan de vooravond van
het Globaliseringsdebat van de vorige
minister van economische zaken, K.
Andriessen. Timmer achtte de Neder
landse economie zover afgezakt, dat al
leen een nationale elite het tij nog kon
doen keren.
Deze uithalen passen perfect bij Tim-
mers zorgvuldig gekoesterde imago van
ruwe bolster, blanke pit. Voorzien van
bretels - zijn handelsmerk -, zijn impo
sante gestalte en een grote doortastend
heid, dwong hij daarmee alom respect
af. Niet alleen extern, maar ook intern.
Hij houdt niet van moeilijk doen als het
ook makkelijk kan. Over het manage
ment: „We maken het moeilijker om
onszelf belangrijker te vinden. Maar
hoe de meeste goeroes het ook verpak
ken: echt nieuws is er vaak niet onder
de zon", zegt de people manager, de
man die oog heeft voor de mensen in
zijn organisatie.
Met die filosofie heeft Timmer het de
afgelopen 43 jaar bij Philips ver ge
schopt. Begonnen in 1952 bij Philips
Nederland, belandde hij via Philips
Ethiopië en het regionaal bureau Tro
pisch Afrika begin jaren zeventig bij het
stafbureau. De vele contacten die hij
daar opdeed, vormden volgens velen de
basis voor zijn snelle loopbaan binnen
het concern.
Timmer heeft het een keer moeilijk ge
had, in 1992. Bij zijn aantreden had hij
beloofd dat Philips in dat jaar weer
winst zou boeken. Zo niet, dan zou hij
vertrekken. Toen Philips in '92 een ver
lies van 900 miljoen gulden maakte,
hield Timmer geen woord. De crisis in
de audio- en videobranche kon hem
niet persoonlijk worden verweten en op
andere terreinen boekte het bedrijf wel
degelijk vooruitgang. Voor de meesten
was die verklaring toereikend.
EINDHOVEN «JAN SMIT
ANP
In augustus bezocht topman Timmer een nieuwe Philips-vestiging in Surabaya.
Nog maar iets meer dan een jaar gele
den was hij weinig meer dan een inter
nationale paria, die in Groot-Brittannië
niet sprekend mocht worden opgevoerd
en voor wie een bezoek aan de Verenig
de Staten absoluut was uitgesloten. Nu
kan Gerry Adams (47), leider van de aan
het Ierse Republikeinse Leger (IRA) geli
eerde partij Sinn Fein, voor elke camera
zeggen wat bij denkt, mag hij de Ameri
kaanse president Clinton de hand
schudden en wordt hij overal gezien als
een onmisbare schakel in de pogingen
een eind te maken aan het slepende
conflict in Noord-Ierland.
Kortom, sinds Adams er met zijn gema
tigde collega John Hume en de Ierse
oud-premier Reynolds in slaagde de
IRA-wapens te laten zwijgen, is hij van
een genegeerde oud-terrorist bijna tot
een graag geziene gast geworden. Ie
mand die bovendien veelvuldig en
graag uitdraagt waar hij voor staat. Zo is
Adams op deze koude maandag naar
Amsterdam gekomen. Eigenlijk voor de
presentatie van de Nederlandse verta
ling van zijn verhalenbundel 'De Straat',
een verzameling deels autobiografische
miniaturen over conflicten op kleine
schaal tussen hele gewone mensen.
Maar het grote conflict in Noord-Ier
land, of liever het proces om dat te be
ëindigen, kan natuurlijk niet onbespro
ken blijven. Zeker nu er na een langdu
rige, bijna fatale impasse weer wat
schot in het overleg lijkt te zitten.
Adams heeft reden tot zorg over het
vredesproces. De Britse regering blijft
vasthouden aan de eis dat de IRA op
zijn minst een deel van de wapens inle
vert vóór Sinn Fein mag deelnemen aan
gesprekken over vrede, ook al is nu af
gesproken dat een internationale com
missie het wapenvraagstuk gaat bestu
deren, terwijl gelijktijdig aan het overleg
wordt gewerkt. „Het wordt de komende
tijd heel spannend voor iedereen. Of het
overleg leidt ertoe dat de voorwaarde
van ontwapening wordt ingetrokken, of
het proces loopt vast op de halsstarrig
heid van de Britten."
Volgens de Sinn Fein-leider zal het niet
aan zijn partij liggen als nu ook het vo
rige week afgesproken 'twee-sporenbe-
leid' van gelijktijdige onderhandeling
over de wapens en voorbereiding van
de gesprekken mislukt. „Wij zijn van
het begin af aan consistent geweest.
Eerst moesten de wapens zwijgen, daar
na moesten er meteen onderhandelin
gen beginnen en vervolgens had er zo
snel mogelijk een allesomvattende vre
desregeling moeten liggen. Maar vijf
maanden na de afkondiging van de
IRA-wapenstilstand kwamen de Britten
opeens met de voorwaarde dat de wa
pens dienen te worden ingeleverd vóór
er kan worden gepraat."
„Als we met die voorwaarde op zak naar
de IRA hadden moeten stappen, dan
Bij zijn bezoek aan New York begin dit jaar werd Gerry Adams door politiemensen begeleid toen hij op John F. Kennedy-airport aan
kwam. ARCHIEFFOTO
was er nooit een wapenstilstand geko
men. Dat wisten de Britten natuurlijk
heel goed en daarom kwamen ze er
achteraf mee. Ik kan overigens alleen
maar gissen naar hun drijfveren. Maar
daar stonden we dan: we hadden de
IRA zo ver gekregen en opeens lagen er
voorwaarden vooraf voor vredesbespre
kingen. Wij zeiden vervolgens: oké, la
ten we kijken hoe we het proces weer
op gang krijgen."
Mocht er toch nog overeenstemming
komen over de wapenkwestie, dan be
ginnen in februari volgend jaar de ron
de-tafelgesprekken over een vredesre
geling, gesprekken die ongetwijfeld
moeizaam zullen verlopen. Adams ver
wacht echter dat er ondanks alle pro
blemen op redelijk korte termijn over
eenstemming zou kunnen worden be
reikt: „Als je over dit conflict praat, dan
praat je over enorm veel pijn aan beide
zijden. De eerste stap op weg naar ver
zoening is dat je erkent dat je elkaar
leed hebt berokkend, zodat de pijn je
niet langer in de weg zit."
„De volgende stap die dan moet wor
den gezet, is gelijkheid voor iedereen.
De protestanten verkeerden lange tijd
in een bevoorrechte positie. Dat zorgde
voor triomfalisme en voor de ergste ex
cessen van het unionisme. Daarom
moeten de verschillen tussen de twee
bevolkingsgroepen snel worden opge
ruimd. Dat is een taak voor de Britse re
gering. Die kan en moet als overheid
immers opleggen dat er op geen enkel
vlak meer onderscheid mag worden ge
maakt tussen katholiek of protestant,
republikeins of unionistisch. En ik ben
ervan overtuigd dat de unionisten dat
zullen accepteren, zoals ze de afgelopen
jaren elke verandering ten goede onder
Britse druk hebben geaccepteerd."
7 kn\
(M
Een bord bruine bonen bracht hen bij elkaar en het^n
moet 'liefde' op het eerste gezicht zijn geweest. Na
een goed gesprek in de marge van het zomerse
skütsjessilen wist de Betuwse voetbalfan Jan TimmeL
de Friese zeilliefhebber Cor Boonstra enkele jaren ge
leden ervan te overtuigen weer actief te worden in hejs
bedrijfsleven.
De nieuwe Philips-topman Cor Boonstra.
Of de absolute topfunctie binnen het
concern hem tijdens dat gesprek al
in het vooruitzicht werd gesteld, wil
de Boonstra afgelopen voorjaar tij
dens een informele ontmoeting met
vertegenwoordigers van de media
niet zeggen. De bijeenkomst met de
pers was bedoeld om zich eens in de
etalage te zetten.
Om Lubbers-effecten en een te vroe
ge kandidatuur te voorkomen, liep
Boonstra toen op eieren. Op de
vraag of hij zou voelen voor het be
stuursvoorzitterschap van Philips zei
hij dat opvolging helemaal niet aan
de orde was.
Eerder dan toen werd verondersteld,
en ook eerder dan Timmer vorige
week nog deed vermoeden, wordt de
in de consumenten- en voedingswe
reld geschoolde Boonstra topman
van het Eindhovense elektronica
concern. De Fries, die in 1993 ver
moeid door het vele reizen opstapte
als topman van de Amerikaanse voe
dingsgigant Sara Lee, kan daarmee
aan de slag in de „mooiste functie
die er in de Nederlandse industriële
sector" te vinden is.
Diplomatiek, nuchter en soms licht
aarzelend kwam hij over tijdens het
rondje koningsmakerij van de toen
malige perschef van Philips en ook
in Leeuwarden geboren Eef Brou
wers. Ondanks dat aarzelende optre
den, is Boonstra een harde jongen.
Zaken gaan voor. Type handen uit
de mouwen. Tijdens de lunch drinkt
hij geen wijn want „er moet 's mid
dags ook worden gewerkt."
In 1993 stapte hij op, nog geen jaar
na zijn aantreden als hoogste baas
van Sara Lee. Het waren de vermoei
ende reizen tussen Nederland en
werkplek Chicago. Om tot rust te ko
men, heette het dat hij zich voor de
rest van zijn leven wilde terugtrek
ken op de Bahama's. Om zich daar
te wijden aan zijn geliefde zeilsport.
Binnen Sara Lee leefde echter grote
onvrede over de harde Nederlander,
die fors wilde snijden in de bezetting
van het hoofdkantoor in Chicago. In
die zin is er een parallel te trekken
P
i-i
tr
K
K
met Timmer. Ook deze wilde eenP
forse streep halen door de bedrijf?1
bureaucratie. Bakkerszoon TimmF
slaagde echter wel in zijn opzet. P
Boonstra moest bij Sara Lee de eeP
aan zichzelf houden.
Boonstra werd in 1984 na de overt1
me van Douwe Egberts door Sara"
Lee voorzitter van het bestuur van
het nieuwe concernonderdeel San-
Lee/DE, goed voor een derde vani
#totale omzet van het Amerikaanse
concern. Zeker in die periode voel
Boonstra al de nodige veranderinl
door, waarbij hij zich geen vriend!
van de vakbonden maakte.
In 1988 stapte de Fries als vice-prfi
dent over naar de de centrale orgJ
nisatie van Sara Lee Corporation. I
1993 werd hij er topman en trad kP
daarna dus weer af. Het gesprek ny
Timmer moet grote indruk hebbeL
gemaakt op Boonstra, voor wie de.
huidige Philips-topman kennelijk
zelf ook grote achting had.
De chemie tussen de voetballer er
de zeiler deed haar werk. Boonstr.
bleek, mogelijk met het voorzitter
schap van Philips in het vooruit
zicht, bereid terug te keren naar h
bedrijfsleven. Als vice-president
werd hij verantwoordelijk voor de
lichtdivisie, doorgaans een goud
mijntje binnen het concern, op ee
forse dip in het eerste Centurion-
jaar 1990 na.
Begin dit jaar kreeg hij ook de sup
visie over Philips activiteiten in he
Verre Oosten. Enkele maanden ge
den volgde de feitelijke bevestigin
dat Boonstra met stip op nummei
één stond als opvolger. Tijdens ee
congres klaagde de nieuwe topma
over de in zijn ogen bedaagde reel
meslogans van het concern. Een
meer pakkende en offensieve kreef
was gewenst. Nog in de zomer wej
Boonstra op zijn wenken bediend!
Philips heeft nu nog maar één strej
ven: „Let's make things better. DJ
mag Boonstra doen.
EINDHOVEN TON VAN LIEROP
ANP
