Gewichtloos tuimelen in de kotskomeet
Fundamentalisme in een
fundamentalistische staat
Extra
mm
Waar is ons 'Emo' -meesterschap?
Alternatieven voor
verplaatsen woonboten
onvoldoende onderzocht
'Test-supervisor' Apollo 13-film Robert K. Williams
een week lang met NAS A-toestel op vliegveld Valkenburg
ZATERDAG 25 NOVEMBER 1995
Met een triomfantelijk gebaar verlaten de studenten onder aanvoering van Nederlands enige
ruimtevaarder Wubbo Ockels een toestel van de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA. Onderaan de
vliegtuigtrap vertellen ze een waar mediacircus over hun eerste gewichtloze bewegingen in het luchtruim.
Bemanningslid Robert K. Williams kijkt het tafereel op het vliegkamp Valkenburg van een afstandje met
een voldaan gezicht aan. Zijn 'bijrol' roept herinneringen op aan de gebeurtenissen die zich begin dit jaar
afspeelden op een NASA-basis in het Amerikaanse Houston. Alleen verlieten toen geen studenten, maar
duurbetaalde filmsterren de vliegtuigtrap voor de opname van Apollo 13 de bemande ruimtecapsule
die in 1970 na een ontploffing aan boord op wonderbaarlijke wijze veilig terugkwam op aarde.
Hoogleraar klinische en ge
zondheidspsychologie René
Diekstra besteedde in zijn ru
briek 'Denkwijzer' van 11 no
vember j.l. aandacht aan de
Griekse dichter Simonides, die
leefde van ongeveer 560 tot
480 voor onze jaartelling. Hem
werd volgens de overlevering
ooit de vraag gesteld of de
mens liever naar rijkdom dan
naar wijsheid zou moeten stre
ven. Dat leidt tot de volgende
reactie van een lezer.
Aan de Griekse dichter Simoni
des de vraag: „Waar zou de
mens het beste aan doen, stre
ven naar rijkdom of streven
naar wijsheid?" De dichter zag
zich voor deze vraag gesteld
kennelijk door iemand die zich
wilde laten raden bij het kiezen
van een levensdoel. Hij stond
voor de onmogelijke opgave
een goed antwoord te geven op
een verkeerde vraag zonder de
vraagsteller in verlegenheid te
brengen. Zijn antwoord was klip
en klaar: „Kien zou liever moe
ten streven naar rijkdom." Een
eenvoudiger antwoord is on
denkbaar. Maar het echte ant
woord moest nog komen. Het
was verpakt in de toelichting:
want ik zie de wijzen voor de
deuren van de rijken, maar niet
de rijken voor de deuren van de
wijzen." Daar moest de vraag
steller het mee doen. Laten wij.
2500 jaar later, ons eens ver
plaatsen in deze persoon. Dan
overwegen wij, althans ik, dat
rijken en wijzen gelijkelijk be
horen tot de categorie verstan
dige mensen. Simonides ziet
verstandige mensen te rade
gaan bij de rijke^ om praktisch
inzicht te verwerven, zoge
naamde maatschappelijke wijs
heid. Verstandige mensen ziet
hij niet aankloppen bij de wij
zen om te vragen hoe zij wijs
kunnen worden.
Eigenlijk zegt de dichter:
„Men doet er wijs aan zijn licht
op te steken bij de rijken. Men
geeft daarmee blijk van wijs
heid. Maar indien men meent
dat wijsheid overdraagbaar is,
dat men wijsheid kan aanleren,
dat men zich met dat doel kan
laten beleren door een wijze...,
dan is men niet goed wijs." Re
lativerend zou men kunnen
zeggen: Rijkdom is voor het grij
pen, maar wijsheid, daar mag
men op hopen, voor bidden,
naar uitzien. Als een echte wijze
laat Simonides de vraagsteller
zelf de vraag beantwoorden, zo
dat deze van zijn eigen wijsheid
blijk kan geven.
Simonides heeft beslist niet
willen zeggen dat rijkdom en
wijsheid elkaar in de weg zitten.
Ontegenzeggelijk gaan veel
mensen op weg naar rijkdom en
macht die hun weg kiezen over
de ruggen van anderen. Maar
misschien zijn degenen die wij
aan de top gewaarworden uit
zonderingen. Kunnen dat niet
de rijken zijn waar de wijzen in
alle eer en deugd en met een
goed geweten te rade gaan?
Waar is ons 'Emo'-meester
schap?
G. Bruyn,
Leiden.
In het Leidsch Dagblad van 13.11.95 ('Wantrouwen woonboot
bewoners compleet'), citeert wethouder Van Eisen mij onjuist:
„Ik sta pal achter de voorzitter van het Landelijke Woonboten
Overleg. Die heeft op televisie gezegd dat het mogelijk is dat
woonboten opzij moeten voor ontsluitingen. Dat kan immers
ook met huizen gebeuren. Maar het is alleen mogelijk met een
fatsoenlijke uitkoopregeling of met goede alternatieve ligplaat
sen."
Van Eisen laat het belangrijkste deel van het LWO standpunt
weg: Het opheffen of verplaatsen van ligplaatsen voor een uit
sluiting kan alleen dan als onomstotelijk is aangetoond dat er
geen enkele andere mogelijkheid is.
Wanneer de overheid woonboten erkent als volwaardige
woonvorm dient men adequaat te handelen. De wethouder
moet zichzelf dan ook de vraag stellen of de gewraakte brug ook
op die plaats gepland zou zijn, als er huizen hadden gestaan in
plaats van dat er woonboten lagen.
Voorzover de LWO is geïnformeerd is vooralsnog in de Leidse
situatie onvoldoende aangetoond dat alle denkbare alternatie
ven zijn onderzocht.
Peter van Reenen,
voorzitter LWO,
Utrecht.
Een klein bericht op de voorpa
gina van de krant en een mo
mentje aandacht op de televi
sie: een bomaanslag door fun
damentalisten in Riyad, hoofd
stad van Saudi Arabië.
Het land waar het Wahhabis-
me zijn oorsprong vond toen
Muhammad ibn Abd al-
Wahhab en Muhammad ibn
Saud bedachten dat de Islam
het beste beleden kon worden
in de meest pure vorm. Naast
het geloof in God, het in acht
nemen van regelmatige rituele
gebeden, het vasten tijdens de
Ramadan en het geven van do
naties aan de armen is het voor
al de pilgrimstocht naar Mecca
die indruk maakt. De combina
tie van rituelen van de Umrah
en Hajj als geloofsbelijdenis
geeft, bij Saudische temperatu
ren, de indruk van puur afzien.
Respect op z'n minst voor dege
nen die dit volhouden.
Uitgerekend in dit land, waar
de basis ligt voor veel religieuze
gevoelens, is een aanslag ge
pleegd waarbij twee mensen het
leven lieten. Motivatie voor de
ze aanslag lijkt te zijn, het voor
komen van verderfelijke invloe
den uit de westerse cultuur, om
zodoende de Islam in de meest
pure vorm te behouden. De toe
vlucht is gezocht tot explosie
ven. Bescherming van de eigen
cultuur staat voorop. Invloeden
van buitenaf zijn niet welkom.
Nederland was woedend toen
bepaalde personen in het voor
malig Oost-Duitsland de levens
namen van mensen met een
andere culturele achtergrond.
Kaartjes werden opgestuurd
naar aanleiding van een oproep
in het radioprogramma de
'Breakfast Club'. Hiermee we
uiting gegeven aan de gevoelei
van afschuw omdat een grei
was overschreden. De stap t
terreur was onacceptabel. Hl
zeer men van mening kan vel
schillen en hoe hoog de emotij
soms ook kunnen oplopen,
aanslag op andermans leven
niet te rechtvaardigen. Alhoew
deze aanslag niet in Nederlat
plaats vond, werd toch massa
gereageerd. Racisme was dicj
terbij gekomen.
De aanslag in Riyad leek nil
vanwege politieke of milita
strategische overwegingf
maar het uitbannen van invlc
den uit andere culturen. Wie
er nu woedend?
SCHRIJVENDE LEZERS
Regisseur Ron Howard deed voor
deze kaskraker een beroep op
Williams en zijn collega's. In een
toestel vergelijkbaar met de Boeing die deze
week op Valkenburg wordt gebruikt voor
wetenschappelijke proeven, zijn de zeer re
alistische beelden opgenomen die zich af
speelden in de ruimtecapsule en de maan
lander. Tijdens de ruim negenhonderd
duikvluchten die met de Boeing zijn ge
maakt konden de hoofrolspelers Toni
Manks, Kevin Bacon en Bill Paxton zich ge
wichtloos door het ruim bewegen.
Hoe realistisch de beelden ook waren,
aanvankelijk zag regisseur Ron Howard
die ooit Richie speelde in de tv-serie Happy
Days weinig brood in de opnamen in het
NASA-vliegtuig. „Maar na het maken van
een reguliere vlucht, was ook Howard er
heilig van overtuigd dat dit de enige manier
was", vertelt Robert Williams op een gedre
ven toon. Vanaf het eerste begin is de 'test
supervisor', zoals hij op de aftiteling van de
film wordt omschreven, nauw betrokken
geweest bij de produktie van Apollo 13.
„Mijn collega en ik zijn verantwoordelijk
voor het management in het vliegtuig",
omschrijft hij zijn rol. Een bevoorrechte po
sitie omdat hij zich tijdens alle opnamen bij
de acteurs in het ruim bevond.
En dat terwijl NASA er aanvankelijk wei
nig voor voelde om de Boeing af te staan.
„Onze eerste reactie was: Dat doen we niet.
Toen ze ons uitlegden dat het om een pro
duktie van Ron Howard en Tom Hanks
ging, verwezen we de filmmakers naar de
leiding van NASA. Zou die toestemming ge
ven dan zouden wij meewerken. Universal
Studio's moest vervolgens nogal wat moeite
doen om NASA te overtuigen. Het is na
tuurlijk een puur commerciële film, maar
het verhaal ging over iets échts, iets dat bin
nen NASA was gebeurd. Het voorval met de
Apollo 13 is waarschijnlijk één van de meest
dramatische gebeurtenissen in de geschie
denisvan NASA."
Williams overdrijft daarmee geen woord.
Miljarden mensen over de hele wereld za
ten dagenlang aan de buis gekluisterd en
luisterden onder meer naar de stem van
Walter Cronkite, de wereldberoemde
nieuwslezer die verslag deed van het dra
ma. De paus riep vanuit Vaticaanstad gelo
vigen zelfs op om voor de veilige terugkeer
van de astronauten Jim Lovell, Jack Swigert
en Fred Haise te bidden. „Ron Howard
overtuigde NASA er uiteindelijk van dat het
een waarheidsgetrouwe film zou worden,
gebaseerd op het boek dat astronaut Jim
Lovell schreef."
„Al snel daarna zijn er plannen gemaakt
voor de decorstukken die in het vlieguig
moesten komen." Williams vloog zelfs naar
1 lollywood om de rekwisieten na te meten
en te controleren of alles wel veilig was.
Naast de ruimtecapsule en een verbin-
dingssluis, werden twee maanlanders nage
bouwd. Een zeer gedetailleerde voor close-
up opnamen en één met gaten in de romp
zodat de bewegingen van de astronauten
goed in beeld konden worden gebracht.
Dat de rekwisieten zeer goed waren nage
bouwd bleek tijdens een bezoek van John
Young aan de set. Deze Apollo-astronaut
die nog in actieve dienst van NASA is, ging
in één van de stoelen in de capsule zitten
en zette allerlei knopjes aan en uit. „Hé, dit
herinner ik me nog, riep hij. Het was op dat
moment net een klein kind. Hij had een
fantastische tijd, maar het waren dan ook
perfect nagebouwde decors."
Van de opnamen die tijdens de eerste
tien vluchten in oktober 1994 werden ge
maakt, kon de 'test-supervisor' nauwelijks
onder de indruk raken. Niet opmerkelijk
volgens Williams. „De filmploeg was niet
gewend om te gaan met gewichtloosheid.
Cameramensen moesten leren zichzelf in
balans te houden terwijl ze opnamen
maakten, zodat de bewegingen in beeld
niet onrealistisch over zouden komen. Ook
moest het licht en het decor worden aange
past." Omdat de bemanning van het vlieg
tuig andere verplichtingen had, kwam de
filmploeg pas weer in januari terug voor
nog eens acht vluchten.
Per tochtje werden al gauw ruim veertig
duikvluchten gemaakt. De vrije val van tien
kilometer hoogte eindigde drie kilometer
lager. Elke keer gaf dat Howard de gelegen
heid om gedurende twintig seconden in
een gewichtloze toestand te filmen. „Toch
was het opmerkelijk hoe snel de opnamen
achter elkaar werden gemaakt. Ze begrepen
dat je niet even rustig met elkaar kon praten
over het resultaat van de opnamen. Ze
moesten gewoon van de ene scène naar de
andere. Het was verbazingwekkend dat Ron
Howard zich alle details wist te herinneren.
Hij kon precies zeggen of een acteur in een
eerdere opname een attribuut in zijn linker-
of rechterhand hield."
De professionele houding van de film
ploeg voldeed nauwelijks aan het beeld dat
Williams vooraf had. „Ik had mezelf toch
voorbereid op de komst van een aantal pri
ma donna's en gillehde en schreeuwende
regisseurs. De gebruikelijke 'vooroordelen
dus. Maar deze mensen bleken juist zeer
professioneel te zijn. Ron Howard verlangt
dat ook, anders lig je er bij hem snel uit. Ke
vin Bacon en Bill Paxton namen aan een
scène deel waarvoor zes duikvluchten
moesten worden gemaakt. Toen Howard
tevreden was gingen de twee zonder slag of
stoot naar het achterste gedeelte van het
vliegtuig daar waar de andere acteurs za
ten te wachten en kwam Tom Hanks
naar voren voor zijn opnamen. De filmster
ren wisten gewoon dat ze zich uit de voeten
moesten maken als ze niet hoefden te acte
ren."
Williams maakte alle vluchten mee
was er zo ook getuige van dat niet i
vlekkeloos verliep. Niet alle magen wa
bestemd tegen de rare capriolen die de
loot met het vliegtuig maakte. Niet v
niets kreeg de Boeing al snel de bijna
'Vomit Cornet', vrij vertaald: de kotskom
Het waren vooral de cameramensen die
kregen van opspelend zuur. „Maar
moesten dan ook buitengewone dip
doen om goede beelden te kunnen makt
De acteurs hadden volgens Williams i
gens last van. „Toen Bill Paxton in de I
moest overgeven acteerde hij wel dege
Voor die opname had hij een thermos
met warme soep bij zich, waarvan hij
keer een slokje nam. Er waren zeven sh
nodig om alles goed op film te krijgen, w
elke keer na het uitspuwen van de si
kwamen er klodders op de cameralens
recht. Het 'braaksel' moest rondvlieg
maar gelijktijdig wel langs de lens gaan."
De ziekte van de door Bill Paxton
speeldè astronaut Fred Haise was slee
één van de (nog kleine) problemen w<
mee de bemanning van de Apollo 13
1970 werd geconfronteerd. Een veel serj
zere bedreiging vormde de besturingsp
blemen van het ruimteveer en het enerj
tekort. Om brandstof te sparen werd ci
tijds dan ook besloten de verwarming
boord uit te zetten. De astronauten mc
ten een vrieskou doorstaan. „Een groot ci
van die scène is in de studio's in Hollywc
opgenomen. De opnamen waarbij de ast
nauten vrij door de lucht moesten vliej
werden in het toestel opgenomen. Om
kou te laten zien, maakten ze gebruik i
mist-spray. De vorst die op de ramen zie
baar was, werd van opname tot opna
dikker gemaakt."
Nadat de film uitkwam reageerden
mensen bij NASA volgens Williams enthi
siast. „Al waren er enkele jonge hot sh
die tijdens het kritisch kijken naar de fi
enkele kleine foutjes ontdekten. Zo zaten
emblemen op de kleding van de techr
die in. de jaren tachtig werden gebruikt
nog niet bestonden toen dit voorval plaa
vond. Ook het kenteken van een corve
was van een verkeerd jaar."
Opmerkelijk is dat niet, want zoals
meeste deskundigen bij NASA lette ook V)
liams aanvankelijk op de details. „De een
keer dat ik de film zag had ik het daar
druk mee dat het verhaal aan me vooi
ging. Daarna heb ik 'm nog een keer oi
spannen bekeken, en ik vond het een goe
film." Na enig nadenken zegt Williams
hij vooral aan het slot van de voorstelling
beste herinneringen bewaart. „Omdat 1
toch nog op zijn pootjes terecht kwam.
heb alles van nabij meegemaakt. In IS
was ik namelijk al bij NASA in dienst gel
men. Op het moment dat de vlucht in 19
plaatsvond, wist ik niet dat de bemanni
zoveel verschillende problemen had. All
dat fout kon gaan, ging ook fout."
