Aardappel meest bekende groente Smaak Een vaste drijft, een bloemige zinkt VKIJUAVJ Z4 INUVtAAbtK ly^D REDACTIE *WIM VAN BEEK *072-5196258 Schillen basis voor nieuwe kaas Kok Cas Spijkers gaat er echt even voor zitten. Moeiteloos schudt hij tientallen aardappel - recepten uit zijn mouw. „Óver aardappelen kan ik zo een eind weg buurten, ik praat zo een dag vol. Je kunt met aardappe len de mooiste gerechten berei den. De meeste mensen weten dat niet en dat is heel jammer." Jaren geleden ontwikkelde een collega van hem een paté met gefrituurdeaardappelschillen. „Dat zette mij aan het denken. De pasta-trend kwam toen net opzetten, ledereen ging voor de pasta. Ik dacht: daar doe ik niet aan mee, ik kies voor de aard appel. Ren van de gerechten die ik bedacht was een ravioli van dun geschaafde aardappel. De aardappelvliesjes vulde ik met tal van ingrediënten en de ra- violikussentje bakte ik in de olie. Mijn interesse voorde aardappel groeide en ik ging steeds meer met aardappelen doen.'1 Spijkers is al geruime tijd bezig een eigen kaas te ontwikkelen met aardappelschillen. Een pro ces van wikken een wegen, want smaak is een heilig goed bij deze Brabander. „Een aard appel is een mooi produkt. Puur natuur, heel voedzaam en ge zond. Vroeger was de aardappel voedsel voor de armen, nu maak ik er iets bijzonders en ex clusiefs van. De combinaties met aardappel zijn eindeloos. Je kunt hem combineren met ka viaar, met truffel, spek, vis, krui den, noem maar op. Zo maakte ik Ooit een truffeltaartje met aardappel, krokant gebakken in een beetje kippevet. In de Indo nesische keuken serveert men een borrelhapje van crispy ge bakken gemarineerde aardap pel. Daar eet je je vingers bij op. Met aardappelen kan je eigen lijk alles doen. Je kunt er puree en kroketjes van maken, je kunt ze vullen, koken, bakken, fritu ren, alles is mogelijk." Wat vindt Spijkers zelf een lek ker aardappelrecept? „I Jet lek kerste", zegt hij, „vind ik een kippetje aan het spit en daaron der een vuurvaste schaal met rauwe aardappelen, spek, uien en knoflook. Tijdens het grillen druppelen alle smaakstoffen op de aardappelen, waardoor je de aardappelen bakt in het kippe vet. Voor zo'n maaltijd kun je mij 's ochtends vroeg gerust wakker maken." Pieper poffen in de oven Liefhebbers van barbecuen denken niet altijd aan aard appelen. Als ze vlees, kip of vis al mogen vergezellen is het vaak in een salade of als apart gebakken frietjes. Pof fen kan ook. Dat kan apart in de oven, maar ook op de bar becue. Het is een traditionele manier om aardappelen te bereiden. I Jet best lenen zich er grote, wat oudere knollen voor. Een enkele soort is er zelfs speciaal voor geteeld. Rauw beginnen is niks. Kook de aardappels met schil eerst tien minuten zachtjes in een pan met water, giet ze daar na af en verpak ze stuk voor stuk in aluminiumfolie. Be strooi ze voor het sluiten van de verpakking met wat grof zeezout en vers gemalen pe per uit de molen. Dragon en kervel kunnen er ook bij. Tijdens het poffen trekken de aroma's van de kruiden in de aardappel. Een prikje met een vork maakt duidelijk wanneer ze gaar zijn. Aard appels die zover zijn worden dwars door de folie heen kruislings aangesneden. In de opening legt men een klontje (kruiden)boteren klaar is kees. Er zijn talloos veel varianten op de klassiek gepofte aard appel mogelijk. In plaats van een klontje boter kan er crè me fraiche of zure room wor den toegevoegd. Die kan op smaak worden gebracht met wat vers gesnipperde bies look en peterselie, met partjes ananas, stukjes man go of schijfjes kiwi. Bij de zu re room kan ook wat kant en klare mierikswortelsaus, met wat kappertjes, een augurkje, fijngesnipperde rode paprika en verse dille. Meer culinaire verfijning? Bak dan wat dob belsteentjes mager spek uit in de koekepan en meng ze door de crème fraiche met bieslook en ananas. Een andere smaakvariatie ontstaat door wat kruiden kaas, bieslookkaas of room kaas met fijngehakte, groene kruiden op de gepofte aard appel te leggen. Een pittige blauwschimmel - Roquefort, Gorgonzola of Danish Blue - kan ook. Een fris zomers ac cent geven een paar partjes mandarijn bovenop de kaas. OPGAVE KRUISWOORDRAADSEL Horizontaal: 1. kaarsvet; 5. keet; 10. deel van het oog; 12. graanpakhuis; 13. een beetje; 14. moed; 16. fami lielid; 17. naschrift; 18. armee; 20. Militaire Politie; 21. opslag plaats; 23. bijb. figuur; 25. bont; 27. Sociaal-Economische Raad (afk.); 28. bergweide; 30. ope ning; 31. akelig; 32. rivier in Duitsland; 33. deel van het ske let; 34. schaakterm; 36. muur holte; 38. struisvogel; 40. adel lijk; 41pronkkastje; 44. bij woord; 46. olifantssnuit; 47. langspeelplaat; 48. aansporing; 50. brandgang; 51. doek; 52. een weinig; 54. tijdelijk gebruik; 55. graveur; 56. mannelijk dier. Verticaal: 1. pandjesjas; 2. zangvogel; 3. loot; 4. boom; 6. spil; 7. rivier (Sp.8. overal; 9. meststof; 11. wettig; 14. vogeleigenschap; 15. hoofddeksel; 18. jong dier; 19. bevroren dauw; 21kropooie- vaar; 22. rangtelwoord; 24. soort stof; 26. nonsens; 28. behoeftig; 29. nachtvlinder; 33. betrek king; 35. kleine komkommer; 37. schoeisel; 39. kunstwerk; 40. grond om een boerderij; 42. zangstem; 43. tijdperk; 45. ovenkrabber; 47. bergplaats; 49. kunstwerk; 51. loterijbriefje; 53. selenium; 54. familielid. OPLOSSING CRYPTOGRAM opeten w-s-r-o-a actie-e-d a-a-enter strak-j-u tperk dobber o-oy mixers Je kunt ze koken, poffen, vullen, roosteren, frituren, bakken, sto ven. stomen of pureren. Je kunt ze verwerken tot patates frites, of kroketten, tot broodjes, tot beleg voor pasteien of tot bo dem voor vlaaien en pizza's in plaats van korst- of gistdeeg. Je kunt ze vermengen met andere ingrediënten in puddingen, koekjes, smeuïge en zachte cakes en broden en in luchtige pasteien. Je kunt er soepen, sauzen en stoofschotels mee 'binden. En ze zijn zeer geschikt om snel smaken op te nemen. Kortom, met aardappelen kun je eigenlijk alles. De aardappel is 's werelds be kendste en meest verbouwde groente. Dit knolgewas groeit alleen niet in tropische laag landen en polaire streken. Als cultuurgewas zijn aardappelen sterk, goedkoop en gemakkelijk te verbouwen en ze leveren per hectare meer op dan welke an dere aanplant ook. Als voedsel .zJjn aardappelen niet duur, overal verkrijgbaar en buitenge woon smakelijk. Het is dan ook niet verwonderlijk dat de aard appel als het derde belangrijkste voedselgewas ter wereld wordt beschouwd, zowel voor mense lijke als dierlijke consumptie. De aardappel stamt uit Zuid- en Midden-Ainerika. Namen als potato en patat zijn afgeleid van het Caribisch-Indiaanse woord batata voor de zoete aardappel, die er in feite niet eens aan ver want is. Aardappelen werden er al meer dan vierduizend jaar geteden verbouwd in bergstre ken (tot op 450 meter) waar maïs niet wil groeien, en vorm den vanaf de tweede eeuw na Christus het basisvoedsel van de Jnka's. Hun aardappelen wa ren lang niet van de huidige kwaliteit en evenmin van het zelfde soort. Voor de Inka's was het poten en oogsten van aard appelen een religieus, soms bloedig ritueel. Spaanse onderzoekers brachten de plant rond 1540 naar Europa en hij werd in Engeland en Ier land al in het begin van de 17de eeuw verbouwd. De eerste Ne derlandse aardappelen werden in de Tachtigjarige Oorlog in de Leidse Hortus geplant, en daar na in de kruidentuinen van Groningen (1640) en Amster dam (1689). In Nederland en België loopt de kleur van de schil van roomwit, lichtgeel en beigeroze naar don kerroze, donkerblauw, bruin en lila. De structuur van de schil kan glad zijn of geaderd zoals bij netmeloenen, de ogen kun nen diep of ondiep liggen. Het knolvlees kan roomkleurig zijn, licht- en donkergeel, maar ook lilaroze. Dit zijn allemaal zicht bare kenmerken. Maar aan de buitenkant is niet te bepalen of de knol na het koken kniimig of vast zal zijn. De smaak kan zelfs binnen een ras variëren, afhan kelijk van bodem en klimaat. Telers verdelen aardappelen in vroege, middelvroege en late rassen, afhankelijk van hun rooitijd. De grootte is niet per definitie een indicatie voor de rooitijd; sommige late aardap pelen zijn bijvoorbeeld klein. De late zijn meestal verkrijgbaar vanaf september. De textuur verschilt per soort, waarbij som mige vastkokend en andere bloemig of kruimig zijn. Later in de herfst worden ze echter vas ter, terwijl ze door winteropslag weer bloemig worden. Eenzelf de ras kan dus soms vast, soms bloemig zijn. Aardappelen zijn waardevol door hun vitamine C-gehalte. Vitamine C is belangrijk voor de algehele gezondheid, moet elke dag worden geconsumeerd en kan niet in het lichaam worden opgeslagen. De feitelijke hoe veelheid vitamine C in een aardappel varieert per seizoen; hoe jonger en verser de aardap pel, hoe groter het vitaminege halte. Hoewel vitamine C verlo ren gaat gedurende de opslag, vernietigd wordt door verhitting en in water oplosbaar is, bevat een dagelijkse portie nog steeds voldoende om een derde van onze behoefte te dekken. Verder bevat de knol uit de B-groep de vitaminen thiamine, riboflavine en niacine, de mineralen ijzer, calcium en vooral kalium in nuttige hoeveelheden. Zout trekt de vitaminen en mineralen uit aardappelen, dus voeg zout pas aan het eind van de kook tijd toe. Bron: 'Aardappeldellcatesscn', Time Life Boeken (De Lantaarn) Amsterdam, prijs 24,90 gulden. De late aardappelen zijn meestal verkrijgbaar vanaf september. De textuur verschilt per soort, waarbij sommige vastkojcend en andere bloemig of kruimig zijn. Later in de herfst worden ze echter vaster, terwijl ze door winteropslag weer bloemig worden. Eenzelfde ras kan dus soms vast, soms bloemig zijn. Wie wil testen of een aardappel bloemig of vast is, kan een pekeloplossing maken van 1 deel zout op 11 delen wa ter. Leg er een aardappel in: een vaste aardappel rijg. zal blijven drijven, terwijl een bloemige zinkt. Middenrassen zijn: Bintje, Eigenheimer (lo kaal: Lady Rosetta, Provita en Resonant). Late rassen zijn: Bildstar, Irene (lokaal: Eba, Rode Pipo, Surprise en Woudster). Bloemige aardappelen zijn: Alpha, Bildstar, Bintje, Désirée, Doré, Ei genheimer, Irene, Malta (lokaal: Agria, Parel en Resonant), geschikt voor pureren, bakken en poffen. Vaste aardappelen zijn: Bintje, Doré, Eerste ling (lokaal: Gloria, Herta, Marijke, Nicola. Prior, Rode Pipo, Van Gogh). Deze hebben ste vig knolvlees en zijn heel geschikt voor bakken, frituren en voor in een aardappelsalade, maar minder geschikt voor pureren. STRIPS HEINZ Heer Bommel en de toornviolen ,,Hebt u al veel gedaan?" vroeg Tom Poes. Hij begon medelijden met zijn vriend te krijgen en hij zocht naar een manier om hem te helpen. „Nee", zei heer Bommel,.IIalleen dit stukje hier. Als er maar een weg was om de mir vlugger te verspreiden. Ik sta er als heer zo alleen voor." Op dat moment keken Tom Poes en Pee Pastinakel schrikkend op. „Ik hoor iets!" riep de eerste en de laatste mompelde: „Ik ruik ficusdrup! Ze wendden zich alle drie om en ke ken naar de grond die door heer Ollie bewerkt was. Daar waren nu grote, lederachtige violen met opstekels ontbloeid die de kelkjes in de nevel omhoog staken en een mompelend geluid voortbrachten. Tom Poes bukte zich en bracht zijn oor bij een plantje. I kstaaralseerzohalleen voor.prevel den de bloemen. „W-wat zeggen ze?" vroeg heer Ollie verwilderd. „Luister maar goed", zei Tom Poes somber. Maar dat hoefde al niet meer. In de takken van een oude eik ritselde het; er viel een stuk mos naar beneden en daarop sprak de boom met holle stem: .Ikstaaralsheerzoalleenvoor. Een belendende beuk nam deze woorden over en al spoedig was de omtrek vervuld met het geluid van mompelende en bassende stemmen. „Zo", zei Pee Pastinakel toornig. „Dit is dus beter dan mir, hè? Niet alleen, dat u het bos naar de verturving helpt, u maakt het ook nog boosaar dig! Het is bij de dolle kervel af!" „Wat zit er in die spuit?" vroeg Tom Poes streng. „Dat is geen eerlijke pip peling!" Heer Ollie zweeg. Hij keek vertwijfeld om zich heen en een diepe wanhoop maakte zich van hem meester... WÊBSM H E W R DOOR HANS VAN ES In de laatste week van november vertoont het weer nog steeds geen herfstachtige trekjes. Storm en regen blijven achterwege, maar ook de winter in Europa wordt steeds verder teruggedrongen. Tijdens flin ke perioden met zon leek het gisteren eerder een beetje lente in Ne derland. Een mild zuidwestenbriesje veegde de mist en laaghangende bewolking opzij en het kwik liep tot 11 a 12 graden op. Een fronten systeem met regen en wind gaat vandaag ten noorden van ons land langs en kan hooguit een beetje motregen afleveren. Een hogedrukge bied, dat alleen in Oost-Europa nog wat kou oplevert, verzorgt bij ons de komende dagen een zachte zuidelijke stroming, waarmee geleide lijk weer wat drogere lucht wordt aangevoerd. De oorzaak van het aan 3 houdend vriendelijke herfstweer kan worden gevonden in de geblok keerde situatie van de atmosfeer. De stormdepressies, die in deze tijfl van het jaar meestal te vinden zijn op de route Schotland-Scandina- vië, laten het dit jaar behoorlijk afweten. Er is op de weerkaart wel ee lagedrukcentrum te vinden - in de buurt van Ierland - maar daar komt tot begin volgende week nauwelijks enige beweging in, omdat het wordt ingeklemd tussen het hogedrukgebied boven Oost-Europa en een ander boven de oceaan. In grote lijnen verandert er niet veel in ons weer, in detail zijn er wel wat kleine wijzigingen. De stroming neigt de komende dagen wat te krimpen van zuidwest naar zuidoost. Vooral aanvankelijk is het nog behoorlijk zacht, maar zodra de aan- voerroute over land langer wordt, koelt het geleidelijk af. Hoewel er op wat grotere hoogte aanhoudend warme lucht wordt aangevoerd, daalt de temperatuur in de onderste paar honderd meter geleidelijk. Een er ander heeft te maken met de lange nachten in deze tijd van het jaar; de opwarming overdag kan de nachtelijke afkoeling met meer com penseren. Onder de gevormde inversie - warme lucht bovenin en kou de lucht aan de grond - kan zich opnieuw laaghangende bewolking of mist vormen. Toch lijkt het er op dat er voorlopig nog voldoende wind blijft staan om dit proces wat te onderdrukken. Afgezien van enkele wolkenvelden laat de zon zich regelmatig zien in het komende week einde. Pas begin volgende week verplaatst de Ierse depressie zich wa naar het continent en nemen de regenkansen toe. De temperatuur, die morgen plaatselijk weer tot 11 a 12 graden oploopt, daalt geleide lijk naar 6 a 7 graden begin volgende weejc Ook 's nachts wordt het geleidelijk frisser, maar vorst is voorlopig niet te verwachten. KNMI Weersvooruitzicht Geldig tot en met vr.idag. Noorwegen: Meest bewolkt en vooral langs de zuidwestkust veel regen,in de bergen sneeu- w.ln het noorden opklarin gen en meest droog. Van daag rond nul in het noor den tot 10 graden aan de zuidkust. Morgen in het noorden temperatuurda ling met overdag lichte tot matige vorst. Zweden: Veel bewolking en in het noorden af en toe sneeuw, elders regen. Middagtem- peratuur van min 7 graden in Lapland tot plus 6 in het zuiden. Morgen in het noorden flink kouder. Oenemarken: Wolkenvelden en mogelijk wat regen. Morgen ook wat zon. Middagtemperatuur vandaag ongeveer 8, mor gen rond 6 graden. Engeland, Schotland, Wales en Ierland: Veel bewolking en enige tijd regen. Voor al morgen ook enkele opklaringen Van daag harde zuidwestenwind. Geleidelijk minder zacht met morgen maxima van ongeveer 8 graden, maar in zuidoost-En- geland eerst nog 11 graden. België en Luxemburg: Wolkenvelden, ook af en toe zon. Beide dagen op de meeste plaatsen droog. Middagtemperatuur ongeveer 9 graden, in de Ardennen enkele graden lager. Noord- en Midden-Frankrijk: Vandaag in de nacht en ochtend nog kans op mist. Verder af en toe zon, maar naar het westen toe meer bewolking en regen..Vandaag langs de Kanaalkust een stevige zuidwestenwind. Middagtempe ratuur van 7 graden in de Vogezen en Jura tot 14 aan de Bretonse kust. Mor gen in het westen iets minder zacht. Portugal: Perioden met zon. Vandaag ten noorden van Lissabon, en morgen ook elders, wolkenvelden en enkele buien. Ook on weer is mogelijk. Maxima rond 15 gra den. Vandaag in de Algarve nog middag temperatuur van 19 graden. Madeira: Vandaag afwisselend zon en wolkenvel den. Op beide dagen kans op een bui. Iets kouder. Middagtemperatuur dalend naar ongeveer 19 graden morgen. Spanje: Vandaag perioden met zon en in het noordwesten regen. Morgen wolkenvel den en enkele buien, mogelijk met on weer. Minder zacht. Morgen middag temperatuur ongeveer 11 graden in het noorden en plaatselijk in het binnenland tot 18 graden aan de oostelijke en zui delijke costa's. Canarische Eilanden: Vandaag flinke perioden met zon. Mor gen met name aan de noordkant ook wolkenvelden. Vrijwel droog. Middag temperatuur dalend tot rond 23 graden morgen. Marokko: Westkust: vandaag zonnige perioden en droog. Morgen wolkenvelden en vooral in het noorden enkele buien, mogelijk met onweer. Middagtemperatuur mor gen dalend tot 18 graden bij Tanger en tot 23 in de buurt van Agadir. Tunesië: Half tot zwaar bewolkt en enkele regen-' en onweersbuien, morgen vooral in het noorden Maximumtemperatuur onge veer 18 graden. Zuid-Frankrijk: In de nacht en ochtend plaatselijk mist. Verder van tijd tot tijd zon en op de meeste plaatsen droog Morgen in het zuidoosten kans op een bui. Op beide dagen middagtemperatuur van 9 graden op het Centraal Massief tot 15 in het ui terste zuiden. Mallorca en Ibiza: Afwisselend zon en stapelwolken en een enkele regen- of onweersbui. Middag temperatuur ongeveer 17 graden. Italië: ZATERDAG 25 NOVEMBER 1995 Zon- en maanstanden Zon op 08 16 Zon onder 16.36 Maan op 10.50 Maan onder 19 58 Waterstand IJmuiden Katwijk Hoog 05.05* 17.20 04.38 16.55 Laag 00.50 13.05 00.31 12.46 Weerrapporten 24 november 07 uur station weer wind temp neersl Amsterdam zwaar I De Bilt zwaar I Deelen zwaar t Eelde zwaar t Eindhoven zwaar t Den Helder zwaar t Rotterdam zwaar t Twente zwaar t Maastricht zwaar: Aberdeen regen Barcelona onbew Berlijn zwaart Boedapest ijzel Bordeaux onbew Cyprus half be Frankfurt zwaart Helsinki regen Innsbruck grondn Istanbul half be Klagenfurt onbew Kopenhagen zwaar t Las Palmas zwaart Lissabon zwaart Locarno onbew. Londen zwaar t Luxemburg mist Madrid licht tx Malaga licht tx Mallorca regen w7 10 9 0.1 Malta regen half bew Rome Split onbew. Stockholm zwaar bew. Warschau ijzel Wenen mist Zurich zwaar bew Buenos Aires licht bew Casablanca onbew Johannesburg licht tiew. Los Angeles mist New Orleans regen New York regen Tel Aviv half bew. Tokyo half bew. Toronto sneeuw Tunis half bew. 11 W 11 25J 15 01 -5 00 -3 -3 OJ OC 31 22 OC 26 18 OC 20 11 22 16 24 12 OU 25 8 8 1 0.11 13 9 111) 15 11 O! Wolkenvelden en op de meeste plaatsen droog. Morgen vooral in zuid-Duitsland meest bewolkt en een enkele regen- of geregeld zon. Maxima morgen uiteen!» onweersbui. Morgen ook ,n Calabria en Pe"d »an 5 S,aöe" m he1 "00")en 101111 Beieren. Vandaag geregeld zon. maar op Sicilië onweersbui Morgen ook in Calabria en langs de Middellandse Zeekust toene mende buienkans. Vandaag in de Po- valkte nog kans op mist. Middagtempe ratuur van 8 graden in het noorden tot circa 17 in het zuiden. Corsica en Sardinië: Half tot zwaar bewolkt en een enkele re gen- en onweersbui, vandaag vooral op Sardinië. Temperatuur in de middag rond 17 graden. Malta: Wisselvallig en enkele regen- en on weersbuien. Middagtemperatuur onge veer 18 graden, Griekenland en Kreta: Perioden met zon en vrijwel overal droog. In de loop van morgen met name op de Peloponnesos toenemende kans op een bui. Minder koud: morgen maxi ma van 9 graden rond Thessaloniki tot 17 plaatselijk op de Peloponnesos. Op Kreta maxima rond 15 graden. Turkije en Cyprus: Perioden met zon en vooral vandaag langs de kust aan de Zwarte Zee nog kans op een bui. Minder koud met mor gen maxima van 10 graden op de Dar- danellen tot 18 graden op Cyprus. Duitsland: Zwitserland: Rustig en droog weer met veel zon Van daag in de nacht en ochtend op de Zwit serse Hoogvlakte nog mist of laaghan gende bewolking. Maxima rond 7 gra- Oostenrijk: Af en toe zon en droog. Vooral i noorden op vandaag plaatselijk misto' laaghangende bewolking. Maxima rond 5 graden. Polen: Vandaag in het algemeen veel bewol king. Op veel plaatsen mist en af e motregen, mogelijk ook ijzel. Morgei enkele opklaringen. Stijging van tempe ratuur met morgen maxima rond 2 gr* den*in het oosten tot 5 graden in het westen. Tsjechië en Slowakije: Rustig weer, met kans op mist. Plaatse lijk wat motregen, mogelijk met ijze Morgen meer zon. Middagtemperatui/ rond 5 graden, in Slowakije iets lager. Hongarije: In de nacht en ochtend op veel plaatse" mist. Verder perioden met zon en droog Maxima iets boven het vriespunt.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1995 | | pagina 12