Nederland moet weer aan de
slag, desnoods gedwongen
Feiten &Meningen
Brandstapels
Kern politieconflict: betaald worden wanneer je echt werkt
PTT onderschepte per da<!
duizenden telegrammen
ZATERDAG 18 NOVEMBER 1995
O L U M
„Wilt u", schrijft een lezeres mij, „alstublieft
de roomsen niet zo tegen het zere been
schoppen." Dat is goed mevrouw, voortaan
zal ik alleen nog tegen het gezonde been
schoppen! Mijn vader zei overigens altijd:
„Ze zijn best aardig, die roomsen, maar pas
op, in hun achtertuintjes sparen ze stiekem
sloophout voor nieuwe brandstapels. Als ze
een meerderheid krijgen, gaan we allemaal
in de fik."
En inderdaad, in de tuinderij van buur
man Arie van der Hoeven, de enige katho
liek die ik kende, verrees een steeds grotere
stapel sloophout. Op een keer ik wqs
toen een jaar of zes vroeg ik Arie voor
zichtig; „Al dat hout, is dat voor nieuwe
brandstapels?" Hij glimlachte vriendelijk en
zei: „Ia, dat is voor de protestanten." Mijn
hart zonk in mijn schoenen, hij zei: „Maar
jouw vader is een fidele kerel, die hoeft niet
levend de brandstapel op, die wurgen we
eerst voor we hem
I
verbranden." Lief
kozend legde hij zijn
grote werkmans
handen om mijn
nekje en zei: „En jou
knijpen we ook
eerst de keel dicht.
£j Omdat je een zoon
ffljli van je vader bent."
Wat toen uiter
aard niet tot mij
kind van zes
doordrong, was dat
ik voor de gek werd
gehouden. Bij mij
zat de schrik er diep
in. In Maassluis,
waar ik ben opgegroeid, woonden goddank
opmerkelijk weinig roomsen. Ik wist twee
roomse families te wonen, de familie Van
der Lely in de Reinestraat en de familie
Zwaard op de Zuidvliet. Bij de familie
Zwaard kon je, keek je door het voorkamer
raam, het minuscule plaatsje achter het
huis ontwaren. En wat lag er op dat kleine
plaatsje? Een reusachtige stapel sloophout.
Bij de familie Van der Lely hadden ze dik
ke glasgordijnen, maar ik papte aan met
een Lelietje van mijn leeftijd, en wist door
te dringen tot hun achtertuintje. Ook daarin
verrees de gevreesde stapel sloophout. Op
school werd bovendien door meester Mol-
lema die naderhand zelf bij een hotel
brand om het leven zou komen week in,
week uit de ene ketterverbranding na de
andere behandeld.
En het enige kinderboek dat wij in huis
hadden, was Willem Wijcherts van W. G-
van de Hulst waarin omstandig wordt ver
haald hoe ketters verbrand, gespiest, ge
smoord en verzopen worden. Het is toch
niet zo verwonderlijk dat ik, gegeven zo'n
jeugd, 'm nog altijd knijp voor de roomsen.
Het eigenaardige, is dat ik nu in een rooms
dorp (Warmond) woon. De mensen daar
zijn veel aardiger dan bijvoorbeeld in Lei
den. Dat komt waarschijnlijk omdat ze hier,
vanwege het feit dat de pastoor niet mee
ging met de Reformatie, indertijd rooms
zijn gebleven. Al eeuwenlang zijn ze hier
derhalve rooms, dus gemoedelijk, vriende
lijk, opmerkelijk hartelijk. Maar als je hier
door het dorp wandelt, en een kijkje neemt
op de erfjes van de vele boerderijen, of een
blik werpt in de achtertuinen van de vaak
riante woningen dan ontwaar je overal keu
rig gekloofde berken- of populierenstam-
mctjes, die netjes langs muren zijn opgetast
tot hoge brandstapels!
CDA-voorzitter Helgers wil af van gedoogcultuur
CDA-voorzitter Helgers ziet
grote overeenkomsten tussen
het rapport van zijn eigen Stra
tegische Beraadsgroep en de
eveneens vorige week versche
nen congresresoluties van de
PvdA. „Participatie is voor ons
allebei het sleutelwoord. Nu
zeggen we tegen de werklozen:
je krijgt een uitkering, maar
denk erom dat je niet achter
die geraniums vandaan komt.
Dat wil het CDA radicaal om
gooien en ik heb de indruk dat
ook de PvdA op die toer gaat."
Vandaag, tijdens de CDA-par-
tijraad in Nijmegen, zal blijken
wat de CDA-leden van het rap
port vinden.
Helgers: „Dit rapport gaat
over de doelen; de discus
sie over de instrumenten
moet nog beginnen."
foto gpd cees zorn
Het rapport 'Nieuwe wegen vaste waar
den', de toekomstvisie van de zogenoem
de Strategische Beraadsgroep van het
CDA, en de congresresoluties waarmee
de PvdA de nabije toekomst in wil, ver
schenen bijna op dezelfde dag. Enige co
ördinatie was zelfs nodig om te voorko
men cjat de twee partijvoorzitters hun
persconferentie op precies hetzelfde mo
ment zouden houden.
Maar ook inhoudelijk signaleerden veel
lezers overeenkomsten en een enkele
commentator sprak zelfs van een open
lijk huwelijksaanzoek van het CDA. Zo
ver wil Helgers niet gaan, maar overeen
komsten ziet hij wel. Nederland moet
weer aan het werk, zo vinden beide par
tijen, en daarvoor zijn onorthodoxe
maatregelen zoals dwang, niet alleen ge
oorloofd maar zelfs noodzakelijk.
Wat het CDA betreft ligt daar een visie
aan ten grondslag die Helgers 'sociale co
hesie' noemt. Helgers: „Het probleem
van de werkloosheid heeft veel meer kan
ten dan alleen financiële: het gaat om za
ken als zelfvertrouwen, actief deel uitma
ken van de samenleving, contacten leg
gen. Er zijn buurten waar men soms al
van de ene generatie op de andere werk
loosheid kent; dat is een regelrechte soci
ale tijdbom. Daarom vinden wij invoe
ring van een plicht om te werken goed te
verdedigen; de eis tot participatie wordt
er zedelijk door gelegitimeerd."
De CDA-voorzitter is vooralsnog zeer te
vreden over de manier waarop het rap
port is ontvangen. Tot zelfs in de Groene
Amsterdammer toe was er lof voor de
analyse, de schrijfstijl en de helderheid
die de samenstellers, een commissie on
der leiding van oud-EU-commissaris An-
driessen, aan de dag legden. De lof gold
vooral de passages over sociale zeker
heid, het gezin en het milieu. Meer terug
houdendheid was er over de aanpak van
de criminaliteit, waar het CDA een flink
hardere lijn lijkt voor te staan.
Voor oud-gevangenisdirecteur Helgers is
die keus inderdaad duidelijk. „Wij willen
breken met de gedoogcultuur in Neder
land. De overheid moet weer helderheid
bieden. Er kunnen redenen zijn om een
maatschappelijk fenomeen niet te verbie
den, maar dan moet je dat ook duidelijk
zeggen. Maar als je het wel verbiedt, en
dat bij wet vastlegt, dan moet je je daar
ook aan houden." Het Nederlandse drug
beleid bijvoorbeeld, dat overigens jaren
lang door CDA-ministers is ontwikkeld, is
volgens Helgers een pure mislukking ge
bleken. „Ik zeg dat zonder enige vreugde,
maar het gedoogbeleid van de softdrugs
is failliet. We wilden softdrugs gedogen
om de markt te scheiden van die van de
harddrugs en dat is niet gelukt. Na wat
nu naar voren komt uit de parlementaire
enquête is dat wel dqidelijk."
Maar ook het gedogen van illegale bui
tenlanders moet wat het CDA betreft af
gelopen zijn. De doelstelling is duidelijk:
illegalen moeten het land uit. Maar hoe
dat moet, is vooralsnog in nevelen ge
huld. Zo laat Helgers meteen al weten
niet zo ver te willen gaan dat aan illega
len medische zorg of onderwijs voor de
kinderen wordt onthouden.
Wat dat betreft vestigt de partijvoorzitter
er nog maar eens de nadruk op dat het
rapport een visie op langere termijn is.
Vertaling naar de dagelijkse werkelijkheid
van de fractie van de Tweede Kamer is
voorlopig nog niet aan de orde en con
crete uitspraken daarover zijn hem niet
te ontlokken. „Dit rapport gaat over de
doelen; de discussie over de instrumen
ten moet nog beginnen."
Dat geldt ook voor de ideeën die in de
nota worden ontvouwd over het mini
mumloon, of eigenlijk de feitelijke af
schaffing ervan. Iedereen die kan werken,
moet werken, had Helgers al betoogd.
Desnoods tegen een inkomen dat ligt on
der het minimumloon. De Strategische
Beraadsgroep vindt wel dat het loon
moet worden aangevuld tot het 'sociaal
minimum' (bijstandsniveau, zeventig
procent van het minimumloon).
Volgens Helgers mag daar 'wel iets bo
venop', maar hoeveel dat moet zijn, is
'een uitvoeringskwestie', net als de vraag
of afschaffing van het minimumloon niet
leidt tot een gigantische verdringing op
de arbeidsmarkt. Werkgevers krijgen op
deze wijze immers de mogelijkheid om
hun huidige werknemers in te ruilen voor
veel goedkopere. „Dat risico van verdrin
ging zit erin", erkent Helgers. „Daar heb
ben we nog geen kant en klare oplossing
Maar laten we eerst maar eens pra
ten over doelstellingen."
Vandaag mogen de leden hun eerste zi
je doen over het rapport. Helgers zegt
'geen idee' te hebben welke punten op
kritiek zouden kunnen stuiten. Wel be
staat bij het partijbestuur de indrujc datl
de leden blij zijn dat ze na de malaise
het vorig jaar weer eens over een con
creet toekomstplan kunnen praten.
De partijvoorzitter, nu negen maanden j''
functie, heeft zich in elk geval ten doel f
gesteld de discussie in het CDA aanzier^
lijk te verbreden. Er komen telefonische
en schriftelijke enquêtes onder de leden
over actuele onderwerpen en Helgers
heeft een telefonisch spreekuur ingeste
waarin leden zich rechtstreeks tot de
voorzitter kunnen wenden. De partijor
ganisatie, daarvan is Helgers namelijk
overtuigd, heeft zich bewezen als de sta
biele factor in roerige tijden. „Toen het
Haagse bootje kapseisde, bleef in het
land de partijboot drijven."
DEN HAAG DAVID-JAN GODFROID
EN MARGRIET VAN LITH
Een diepgaand verschil van
mening over de modernise
ring van de arbeidsvoorwaar
den. Dat is de hoogste 'poli-
tie-ambtenaar' mr. H. Borg-
houts de achterliggende reden
van het CAO-confiict tussen
minister Dijkstal (binnenland
se zaken) en de politie. De di
recteur-generaal komt uit op
het onderwerp waar vrijwel
elke CAO-discussie over gaat.
En dat is flexibilisering.
Dijkstal wil de politie doelma
tiger laten werken door de on
regelmatigheidstoeslag ook
daadwerkelijk toe te kennen
aan de agent die op zondag
voor het stadion staat of 's
nachts door de Warmoes
straat surveilleert. „Het is niet
alleen de onregelmatigheids-
toèslag, het gaat om een sa
menhangend pakket", aldus
Borghouts.
I lij heeft 'begrip' voor de bon
den, maar wil wel uitleggen
dat ze erg recht voor zijn raap
zeggen dat de agent er drie
honderd gulden op achteruit
gaat in de maand. „Voor ons
als werkgever staat centraal
dat het in deze tijd van mo
derne arbeidsverhoudingen
niet normaal hoort te zijn dat
je zo'n hoge toeslag krijgt als
je niet onregelmatig werkt.
„Die beweging zie je in heel
CAO-land. in de marktsector."
Dijkstal wil tachtig procent
van de vaste onregelmatig
heidstoeslag in tien jaar tijd
afbouwen en het bedrag ge
bruiken om de bestaande va
riabele toeslag aanzienlijk te
verhogen. „Dan wordt werken
op de meest onaantrekkelijke
tijden ook navenant be
loond." Er verdwijnt geen geld
buiten de arbeidsvoorwaar
den; van bezuinigen is geen
sprake.
Voor de gemiddelde agent
met een gemiddeld salaris be
tekent dit dat hij of zij er baito
34 gulden per maand op ach
teruitgaat. Netto is dat mis
schien de helft. „Niet nu.
Agenten van de bureaus Warmoesstraat en Nieuwmarkt in Amsterdam deelden donderdag op de Zeedijk broodjes, koffie en soep uit aan
junks en voorbijgangers. De agenten deden dit tijdens een werkonderbreking in het kader van de acties van de politiebonden voor een
betere CAO. Maandag houdt de politieregio Amsterdam-Amstelland een grote slotmanifestatie. foto anp ruud hoff
maar pas over tien jaar is er
sprake van 340 gulden", aldus
Borghouts.
De bonden moeten dan ook
vertellen dat de komende tien
jaar de salarissen niet stil
staan, maar dat vooral 'agent
op straat' dat bedrag via zijn
onregelmatigheid terugver
dient. zo benadrukt de top
ambtenaar.
Borghouts erkent dat het con
flict 'uiterst principieel is van
beide kanten'. Ook de bonds-
voormannen hebben gezegd
dat het niet om het geld gaat,
maar dat ze niet mee willen
gaan in de beoogde moderne
arbeidsvoorwaarden.
Borghouts schetst nog een
paar voordelen van de opera
tie. De resterende twintig pro
cent van de 'vaste' toeslag,
wordt in het salaris inge
bouwd. Dat is een posthume
erkenning van de vakbondseis
in een vorig conflict over meer
salaris. Dat werd toen via de
toeslag opgelost.
Bovendien krijgt het admini
stratief en technisch politie
personeel (zeven- tot achtdui
zend man) die twintig procent
als een 'pure salarisverhoging
van twee tot drie procent, ter
wijl ze die toeslag nu vrijwel
allemaal niet krijgen. Het gaat
bij deze groep veelal om laag
betaald personeel, dat er dus
op vooruitgaat. Borghouts
constateert dat de bonden dit
niet vertellen als ze hun posi
tie in het vastgelopen overleg
duidelijk maken.
Overigens was Dijkstal bereid
om zelfs veertig procent van
de inconveniëntie 'vast' in de
bouwen. Dat is ook in eerdere
overlegrondes aan de orde ge
weest. Borghouts begreep dan
ook niet dat de bonden maan
dagavond met twintig procent
genoegen namen. De bonden
hebben kennelijk gedacht dat
ze een akkoord hadden, waar
in de tachtig procent in tien
jaar in het salaris zou worden
opgenomen.
Borghouts hamert erop dat de
operatie rond de onregelma
tigheidstoeslag niet op zich
zelf staat, maar ten nauwste
samenhangt met de beoogde
arbeidsduurverkorting. Dijk
stal biedt een herbezetting
van zeventig procent (wat
binnen de overheid al hoog
is). Hij denkt dat te halen
doordat de herbezetting bij
het administratief en tech
nisch personeel beperkt kan
blijven, maar vooral door het
korps flexibeler en efficiënter
in te zetten. Voor zo'n be
drijfsvoering hebben de
korpschefs de onregelmatig
heidstoeslag nodig. Agenten
die op de slechtste tijden wer
ken, worden daar dan ook
daadwerkelijk extra voor be
loond.
Dijkstal zei begin deze week
'zich te zullen beraden'. Maar
het lijkt Borghouts gezien het
principiële karakter van het
conflict niet voor de hand lig
gen dat Dijkstal de eerste stap
zet. Informeel overleg 'om
eens te kijken wat er nog mo
gelijk is' ligt meer voor de
hand.
Als de bonden hun oor
logstaal van harde acties op
bijvoorbeeld de snelwegen
uitvoeren, staat Dijkstal dan
niet voor de vraag of hij de
rechter erbij moet halen?
Borghouts wijst erop dat hier
een verantwoordelijkheid ligt
voor de korpsbeheerders. „Zij
moeten zich met hun
korpschefs buigen over de
vraag wat onder hun verant
woordelijkheid gebeurt. Mo
gen ze eigenlijk wel staken?
Mogen ze politiematerieel ge
bruiken."
Hij denkt echter dat het niet
zover komt. al twijfelt hij aan
een snelle afloop van het con
flict. „Daar is het te princi
pieel voor." Maar wat de ac
ties betreft, de bonden heb
ben hun maatschappelijke
verantwoordelijkheid hoog in
het vaandel staan."
DEN HAAG ANP
De PTT heeft vanaf kort na de
Tweede Wereldoorlog tot begin
jaren tachtig meegewerkt aan
het onderscheppen van duizen
den telegrammen per dag. Elke
morgen stuurde de Bijzondere
Radiodienst (BRD) van de PTT
het geregistreerde telegramver
keer van het afgelopen etmaal
via een vaste lijn door naar di
verse ministeries. Dat heeft de
44-jarige Haagse onderzoeker
F. IGuiters uitgezocht en opge
schreven in een aanvulling op
zijn boek over de Nederlandse
inlichtingen- en veiligheids
diensten.
De PTT verrichtte de activitei
ten in samenwerking met de in
Nederland functionerende in
lichtingendiensten. Het tele-
graafbedrijf bracht mensen en
apparatuur in. Het materiaal
stond opgesteld in het Friese
plaatsje Bürum en in het Gro
ningse Zoutkamp. Eind jaren
zeventig ging het om ongeveer
10.000 tot 20.000 telegrammen
per dag.
De samenwerking liep af rond
1982. Het kostte de PTT teveel
geld en de BRD was al lange tijd
een vreemde eend in de bijt van
de organisatie. De meeste PT-
T'ers hadden weinig op met die
zwijgende, stiekeme collega's.
Daarbij kwam dat de inlichtin
gendiensten langzaam aan
minder behoefte kregen aan de
geleverde diensten.
In het onderscheppen van ge
heim verkeer via telegrafie, tele
foon of satellietverbindingen
(de zogenoemde crypto- en
traffic-analyse) waren (en zijn)
de inlichtingendiensten, van
Binnenlandse Veiligheidsdienst
(BVD) tot militaire inlichtingen
diensten van land-, lucht- en
zeemacht, zeer actief. Dat ge
beurde niet alleen in Burum en
Zoutkamp maar ook via ver
schillende luisterposten ver
spreid over het land en verder
vanuit mobiele peilwagens en
vanaf marineschepen. Vanuit
de kazerne op Curasao werd het
radioverkeer in het Caribische
gebied uitgeluisterd. De luistei
posten stemden af op de fre
quenties van bij voorbeeld ra
diozenders uit het Oostblok.
Zo peilde en observeerde de
BVD bijvoorbeeld op de zoldei
van het oude Haagse stadhuis
de activiteiten van de tegen
overgelegen Poolse ambassade
Maar ook het berichtenverkeer
van de Franse en de Belgische
ambassade bleek voor de pei
Iers interessant.
De peilwagens rukten inciden
teel uit. Zo stelden zij zich in
september 1974 op vlakbij de
Franse ambassade toen drie le
den van het Japanse Rode lege
daar de ambassadeur en tien
van zijn medewerkers in gijze
ling namen. Ook de Molukse
actie in 1975 in het Indonesi
sche consulaat-generaal in Am
sterdam kreeg bijzondere aan
dacht van de geheime marco
nisten.
Kluiters weet niet wat al het
peilwerk in de loop der jaren
opleverde aan nuttige informa
tie. Hij vermoedt dat de taps in
elk geval veel informatie ople
verden voor de export. Inform!
tie over wat de concurrentie
aanbood en tegen welke prij
zen, konden de luisterposten i
de lucht plukken.
De Haagse onderzoeker heeft
veel moeite moeten doen om
een zo compleet mogelijk beek
te krijgen van het werk en de tf
ganisatie van de inlichtingen
diensten. De meeste informal*
rust in kluizen en ontoeganke
lijke archieven. Zelfs gepensio
neerden van inmiddels opgei*
ven diensten beriepen zich bij
na altijd op geheimhouding. A
met al verrichtte Kluiters acht
jaar monnikenwerk met het bi
eengaren van de zeer gedetail
leerde gegevens in zijn hoofd
werk en in de aanvulling daar
op.
DEN HAAG WILLEM MEYBOOM/ANP.
