'Minister Dijkstal heeft
psychologisch probleem'
Shell helpt aantal Nigerianen, maar vooral zichzelf
Feiten &Meningen
'Ogoni's vervuilden het milieu'
Politiebonden vinden dat 'die knop in zijn hoofd om moet'
Ze waren er bijna uit. Ze hadden naar eigen
zeggen zelfs veel water bij de wijn gedaan. Op
een gegeven moment ging het de politiebonden
zelfs niet meer om geld, dat was min of meer
geregeld. Het was meer de halsstarrigheid van
Dijkstal en zijn ambtenaren die de bom deed
barsten. Zeiden de bonden gistermorgen.
Halstarrigheid op dat ene punt
waar de minister zo buitenge
woon aan hangt: flexibilisering.
Voor de bonden is het dan ook
onbegrijpelijk dat de door
gewinterde politicus Dijkstal
hen op dit punt met zoveel on
buigzaamheid confronteerde.
Toch menen NPB, ACP, VMHP
en ANPV dat er nog mogelijkhe
den zijn om het CAO-overleg
vlot te trekken. „Als Dijkstal
maar die knop in zijn hoofd
omdraait."
De bonden wijzen erop dat het
ze al zwaar genoeg viel om de
gang terug naar hun leden te
maken, met de hoeveelheid wa
ter die ze in de wijn hadden ge
daan. Zo hadden ze binnen een
éénjarige CAO vanaf 1 april
1995 2 procent structurele sala
risverhoging gevraagd. In de
nacht van maandag op dinsdag
gingen ze akkoord met Dijk-
stal's bod: 1,9 procent uitge
smeerd over 15 maanden. Dit
geldprobleem was dus de we
reld uit.
De bonden wilden een 36-urige
werkweek in 1997, met volledi
ge herbezetting. Maandag gin
gen ze overstag: ze konden het
ook doen met de invoeringsda
tum van januari 1998, waarbij
zij akkoord gingen met een her
bezetting van 70 procent. Na
vele uren onderhandelen dach
ten de bonden dan ook dat ze er
eindelijk uit waren.
Het venijn zat zoals altijd echter
in de staart. De bonden willen
zeer tegen de zin van de mi
nister dat 20 procent van de
vaste component van de onre
gelmatigheidstoeslag in het sa
laris wordt ingebouwd. De ove
rige 80 procent moest onaange
tast blijven. Maandag zwakten
ze die eis enigszins af en gingen
zeermee akkoord de 80 procent
in een periode van 10 jaar, ge
leidelijk aan in het salaris in te
bouwen. De bewindsman rea
geerde daar niet op. Hij bleef bij
zijn flexibele invulling. De bom
barstte.
Intussen groeit de actiebereid
heid van de agenten met de
dag. De meestal gematigde
tweede grote politiebond, de Al
gemeen Christelijke Politie
bond, vraagt zich vertwijfeld af
wat er toch in de bewindsman
is gevaren. „De minister zit op
een verkeerd spoor en is niet
overtuigd dit spoor te verlaten.
Laat hij er maar van uit gaan
dat het voor dit jaar mislukt is
en het volgend jaar weer probe
ren. Er is geen draagvlak voor
zijn voorstel", zei voorzitter P.
Kruizinga (ACP) gisteren.
Ook in Kruizinga's visie is het
CAO-overleg tussen de minister
en de politiebonden gisteroch-
Oliegigant Shell ligt weer in de
vuurlinie. Na de executies in Ni
geria moet het Brits-Nederland
se concern zich verantwoorden
voor zijn aanwezigheid in het
Afrikaanse land waar het veer
tien procent van zijn totale olie-
produktie uit de grond haalt.
Shell zou Nigeria moeten verla
ten uit protest tegen het ophan
gen van Ken Saro-Wiwa en acht
medestanders, vorige week vrij
dag, door het militaire bewind
van generaal Abacha. Gisteren
maakte Shell bekend daar niets
voor te voelen, omdat vertrek
ken volgens Shell niets oplost.
Integendeel, de bevolking zou
het door het wegvallen van de
steun van de oliemaatschappij
aan lokale gemeenschappen al
leen maar zwaarder krijgen.
Nu valt die steun niet te ont
kennen. Shell zette scholen op
en draagt door de werkgelegen
heid die wordt geboden bij aan
de economie van Nigeria. Er is
echter een maar. Nigeria is het
volkrijkste land van Afrika (hon
derd miljoen inwoners), met
een redelijke, gemiddelde le
vensstandaard, maar ook met
een intense armoede. De mil
joenen dollars die worden ver
diend met de olie komen al der
tig jaar niet terecht bij de grote
meerderheid van de bevolking
op het platteland. Die blijven
Ken Saro-Wiwa, die afgelopen
vrijdag met acht mede-activisten
in Nigeria werd opgehangen.
FOTO EPA
aan de strijkstok hangen van de
politieke en militaire elite van
het land in de grootste stad La
gos en de hoofdstad Abuja.
Shell wil dat drie procent van de
olie-inkomsten aan de bevol
king ten goede komt, maar dat
percentage is nog nooit ge
haald. Shell is daar ook boos
over. Maar kan er, zo zegt ze,
weinig tegen doen. „Wij lopen
ook niet zomaar bij generaal
Abacha binnen", aldus Shell
Afrika-directeur D. Van den
Broek. „Zo goed is onze relatie
niet met het bewind", verdedigt
hij zich tegen aantijgingen dat
Abacha vooral door de olie-in
komsten in het zadel kan blij
ven.
Dezer dagen moet de oliegigant
de wereld verkopen er niet aan
te denken Nigeria te verlaten.
Integendeel, er wordt zelfs hard
gewerkt aan de grootste inves
tering ooit in Afrika gedaan: een
fabriek voor vloeibaar aardgas
(LNG) die vier miljard dollar
moet gaan kosten. De hele san-
tekraam werd gisteren op het
hoofdkantoor in Rotterdam van
stal gehaald voor de 'Shell goed-
nieuws-show': een uitgebreide
lunch, een bedrijfsfilm en alle
belangrijke directeuren van het
bedrijf die voor de Nederlandse
pers opdraafden om hun ver
haal te doen. Opgemerkt werd
dat het vreselijk tragisch is dat
Ken Saro-Wiwa is geëxecuteerd,
maar dat Nigeria niet zonder
Shell kan. Een op het eerste ge
zicht doortimmerd verhaal om
alle kritiek te pareren.
Dat Shell niet zonder Nigeria
kan, werd er niet bij verteld. Ni
geria is met de veertien procent
van de totale Shell-olieproduk-
tie na de Noordzee de belang
rijkste inkomstenbron voor de
oliemultinaltional. Shell kan dus
helemaal niet weg uit Nigeria
zonder een behoorlijke veer te
laten. Zou Shell wel vertrekken,
dan zullen de huidige partners
in de joint-venture waarmee
Shell de oliewinning in Nigeria
uitvoert, het Franse Elf en het
Italiaanse Agip, onmiddellijk
door de Nigeriaanse junta wor
den uitgenodigd de vrijgeko
men plaats in te nemen. Aan
raffinage- en winningsinstalla
ties zou het Brits-Nederlandse
bedrijf bovendien miljarden
moeten achterlaten.
Maar dat wil niet zeggen dat
Shell niet de keuze zou kunnen
maken niet te produceren en
investeren in landen waar een
militaire dictatuur heerst en
waar de mensenrechten worden
geschonden. Dat kost geld na
tuurlijk en dat doet pijn. Maar
veertien procent is niet zoveel
dat die produktie niet elders
vandaan zou zijn te halen.
Shell kiest er echter voor Nige
ria niet te verlaten, 'omdat het
zich bij het land betrokken
voelt'. Het bedrijf zit al vijftig
jaar in Nigeria, al sinds dat het
een kolonie van Groot-Brittan-
nië was. Het heeft bewind na
bewind zien komen en gaan.
Zonder zich al te veel met de
politieke kleur van de regerin
gen te bemoeien. De oliemaat
schappij heeft dat ook in haar
'statuten' staan: inmenging in
interne aangelegenheden van
de staat waar het bedrijf is ge
vestigd, is verboden. Niet alleen
in Nigeria, ook elders verschuilt
ze zich daarachter.
„Je kunt niet zomaar je bedrijf
opdoeken als er een regering
aan de macht komt die het niet
zo nauw neemt met de men
senrechten", zegt een voorlich
ter na afloop van de bijeen
komst in Rotterdam. „We zijn
geen fietsenfabriek, die kun je
overal beginnen. We zijn afhan-
kelijk van de olie en die zit dóór
in de grond. Helaas zijn de regi
mes niet altijd zoals wij zouden
willen."
MORELE VRAGEN
Shell stelt zichzelf dus geen las
tige principiële en morele vra
gen. Het gaat om de olie. Voor
die politieke inmenging verwijst
Shell altijd volgaarne naar de
Verenigde Naties en naar orga
nisaties van staten, in Nigeria's
geval het Britse Gemenebest en
de Organisatie van Afrikaanse
Staten. Het is aan die organen
het politieke regime in een land
au!
dol-
:bf]
mc
te veroordelen. En als die vei^l
oordeling er dan is... blijft ShT
gewoon zitten. Zuid-Afrika
in de jaren van apartheid do)
de wereldgemeenschap gebi
cot, maar Shell bleef er, 'om<
een boycot de plaatselijke be*
volking meer slecht dan goefr-
zou doen'. \nc
Shell zal zich dan ook niet tei
rugtrekken in geval de VN NlV.
ria toevoegen aan het rijtje Ij
Iran en Libië. En vooralsnog t
lijkt het ook niet tot een boy<£j.
van Nigeria te komen, juist o[js
dat er al een boycot tegen Irfje
Irak en Libië is. De wereldolii
markt kan niet nog een prodj
cent missen. Zeker niet omdf
de Amerikaanse en Canades)
auto's op Nigeriaanse berizi
rijden.
Hoe mooi de uiüeg van Shel
ook klinkt, de gemiddelde Ni
riaan heeft er niets aan. Shel'
helpt wel een aantal van hei
maar toch vooral zichzelf doLj
zich niets aan te trekken vanf
internationale druk de hulp 4
het Nigeriaanse generaalsbej—
wind te stoppen door het laiil
te verlaten.
rotterdam peter otte
De Rotterdamse burgemeester Bram Peper laat van zich horen tijdens een van de politie-acties.
tend vroeg op het struikelblok
van de onregelmatigheidstoe
slag afgeketst. „Het gekke is dat
het niet gaat om meer geld", al
dus Kruizinga. De politie krijgt
nu een onregelmatigheidstoe
slag waarvan een deel vast is en
een deel variabel. Dijkstal wil
een groter deel variabel maken
om zo het flexibel werken bij de
politie te stimuleren. „Daar
hebben wij op zich geen pro
bleem mee, maar als gevolg
daarvan mogen mensen er niet
in salaris op achteruit gaan. Wij
willen daarvoor een inkomens
garantie", aldus Kruizinga.
Volgens de bondsman wil Dijk
stal kostte wat kost vasthouden
aan zijn ideologie. Als de bon
den het met de minister eens
waren geworden over de onre
gelmatigheidstoeslag, dan wa
ren over de andere onderwer
pen ook afspraken te maken,
stelt Kruizinga.
Voor bonden en ministerie was
het gisteren even niet duidelijk
wat er moet gebeuren. De bon
den beraden zich op een moge
lijke hervatting van de bespij
kingen. Intussen gaan de acij °e
gewoon door. i
De CAO-perikelen rond het jve
40.000 man tellend politiepq
soneel duren nu al ruim ach jy
TOM JANSSEN
Het olieconcern Shell ontkent dat zijn aanwezig
heid in de Niger-delta heeft geleid tot verwoes
ting van het milieu. Shell erkent dat verouderde
pijpleidingen zorgden voor de verspilling van
olie, maar sabotage door de plaatselijke bevolking
zou daarvoor zeventig procent aan hebben bijge
dragen. Flet concern blijft zich verder 'gecommit
teerd voelen' aan Nigeria en zal zich niet terug
trekken uit het land.
Radicale leden van onder meer de Ogoni-stam
zouden tussen 1985 en 1993 op grote schaal sa
botage hebben gepleegd aan olieleidingen. Vol
gens Shell hoopten ze daarmee schadevergoedin
gen op grond van de ontstane vervuiling van het
concern te krijgen.
Verouderde léidingen veroorzaken in Nigeria ver
liezen van lichte olie. Volgens Shell wordt de helft
van de olieverspilling in het land veroorzaakt
door corrosie van leidingen. Over heel Nigeria
draagt sabotage via het openen van afsluiters of
het doorzagen van leidingen nog eens voor 24 tot
28 procent bij aan olieverspilling. In het stamge
bied van de Ogoni's zou dit echter zestig tot ze
ventig procent zijn geweest.
Na 1993 verergerde volgens Shell de situatie en
werd personeel aangevallen. Shell had volgens
een Brits dagblad in voorafgaande jaren herhaal
delijk een beroep gedaan op een beruchte een
heid van de Rivers State Police. De doden die dit
politiekorps hadden veroorzaakt, vooral bij het
uiteenjagen van demonstraties, droegen mogelijk
bij tot antipathie tegen de oliemaatschappij. Het
concern zegt dat het zijn medewerkers niet onder
militaire controle wilde laten werken en zich
daarom twee jaar geleden terugtrok uit Ogoni-
land.
Shell wil eventueel terugkeren naar Ogoni-lani
als de plaatselijke bevolking met het concern
samenwerken. Intussen hoopt het concern de;
week nog duidelijkheid te krijgen van de Nigei
aanse overheid over deelname aan een investe
ring van ruim drie miljard dollar in een fabriek
voor vloeibaar gas. In Nigeria is door het gebre
aan industrie en het warme klimaat nauwelijks
behoefte aan het gas dat vrijkomt bij oliewinni
Shell moet dit gas daarom affakkelen, wat leidt
tot constante vlamputten.
Er wordt van vele kanten druk op de oliemultii
tional uitgeoefend zich uit het Afrikaanse land
rug te trekken na de executie van de schrijver e
Ogoni-activist Ken Saro-Wiwa en acht medest; i
ders afgelopen vrijdag. Ze werden na een schij I
proces door de militaire junta van Nigeria ter
dood gebracht op beschuldiging van moord
vier leden van hun Ogoni-stam.
Canada, Hongarije, Kenya en Rusland voegder
zich gisteren bij de reeks landen die hun corps l
plomatique in Abuja hebben uitgedund uit prcj
test tegen de doodstraffen. Functionarissen va
de Europese Unie (EU) hebben zich gisteren u
gesproken voor een wapenembargo tegen Nigf
ria.
rotterdam-den haag-brussel
anp-gpd
