Rijkdom, ontvoering en schandalen'
Feiten &Meningen
'Kabinet te haastig met kandidatuur Lubbers'
Nederland wi -
Van den Broe
niet pushen l
152
De levensechte soap van de 'Valken
d
De Nederlandse regering zal j.'
rocommissaris Hans van den
Broek niet kandidaat stellen v
voor de functie van secretaris j.
generaal van de NAVO. Dat
heeft zowel minister Van Mier t
van buitenlandse zaken als zij
collega Voorhoeve van defens
het afgelopen weekeinde ver
klaard, in een reactie op uitla-
tingen van WD-fractievoorzit
ter Bolkestein en berichten in
Duitse kranten. De regerings
partijen PvdA en D66 en de
grootste oppositiepartij CDA
vinden eveneens dat Nederlan
nu niet actief moet gaan lobb)
en voor een nieuwe kandidaat
Bolkestein opperde vrijdag
avond dat het na het echec rot
Ruud Lubbers - wiens kandida
tuur vrijdag werd ingetrokken
misschien toch nog mogelijk
zou zijn de Nederlandse Euro
commissaris op zeer vertrouw
lijke wijze naar voren te schui
ven.
De Britse premier Major ergert
zich aan berichten dat de VS
zich bij de keuze van een
NAVO-chef gepasseerd voelen
„Dat is een belachelijk en doir.
verhaal, pure onzin", zei hij gi:
teren voor de televisie. „Ik be
treur het Amerikaanse veto te
gen de Nederlander Lubbers,
maar doe geen tegenvoorstel.
De handel en wandel van de familie Van der Valk, de horeca-clan van Nederland, is een ware soap. Al decennia
lang en nog uit het leven gegrepen ook, zorgen de merkwaardige avonturen van de nazaten van Voorschotenaar
Martien voor een lach en een traan. Het grote publiek staat aan de vooravond van de vooralsnog laatste episode
van de soap, waarin kidnapping, opzienbarende aankopen van onroerend goed, fraude, schandalen en arrestaties
al de revue zijn gepasseerd. Nu: de meerdaagse rechtszaak tegen zeven Valken.
Vanaf donderdag staat Arie (64)
- lange tijd het Financiële kop
stuk van de familie en eigenaar
van Zilverfabriek Voorschoten -
in de beklaagdenbank voor de
Haagse rechter wegens fraudu
leuze praktijken. Zijn zoons Ben
(37, Motel AJcersloot) en Lucas
(32, Brugrestaurant Burgerveen
en Motel Haarlemmermeer),
hun echtgenotes Marion (33) en
Helen (30), Gerrits zoon Gert-
Jan (34, Motel Tiel) en zijn
vrouw Elfi (32) zullen hem flan
keren. Zij worden beschuldigd
van belasting- en premie-ont
duiking en valsheid in geschrif
te.
Het toeval wil dat het dan zo
goed als dertien jaar is geleden
dat Toos van der Valk, weder
helft van topman Gerrit, werd
ontvoerd door Italiaanse gang
sters. Van 27 november tot 17
december 1982 was Nederland
in de ban van dit familiedrama-
met-happy-end. De Valken tel
den 12,5 miljoen gulden losgeld
neer.
Terugkijkend lijkt die schijnbaar
achteloos, uit eigen zak betaal
de som geld destijds zo'n beetje
het begin van een scherpere
controle op het financiële reilen
en zeilen van het concern. Het
horecabedrijf hanteerde eigen
regels, maar nam het onder lei
ding van ome Arie en ome Ger
rit nooit zo nauw met de wette
lijke voorschriften.
In de jaren '80 betaalde het
concern met de Toekan al eens
miljoenen guldens als schik
king, hoewel de fiscus de belas
ting-ontduiking vele malen ho
ger had aangeslagen. Van der
Valk en de belastingmoraal zijn
sindsdien een vast koppel ge
worden dat om de zoveel tijd
voor de nodige opschudding
heeft gezorgd. De climax kwam
21 maanden geleden toen de
FIOD, de Fiscale Inlichtingen en
Opsporingsdienst, keihard toe
sloeg. Vijftien verdachten, onder
wie negen Valken (Gerrit werd
van het strand in Curasao 'ge
plukt') werden gearresteerd. Na
huiszoeking confisceerde justi
tie vijf miljoen gulden aan baar
geld.
Landelijk bestuurder Ben Fran-
cooy van de Horecabond FNV -
de zo door Gerrit gehate vak
bond - noemt de afloop van het
strafproces cruciaal. Het zou
zijns inziens een omslag kun
nen betekenen in de publieke
opinie. „Die is nu niet echt te
gen het concern", erkent hij. De
gewone man heeft een zwak
voor de Toekan die blijkbaar
doet wat menig eerbaar burger
zelf ook wel eens heeft bedacht:
hoe kan je de belastingen te
slim af zijn en ermee wegko
men?
ONBEANTWOORD
Als het in het proces tot een
veroordeling komt, weten de
mensen in elk geval precies
waar het om gaat. En als het pu
bliek daar negatief op reageert",
Donderdag begint het proces tegen zeven leden van de Van der Valk-familie, onder wie Arie (rechts). De foto werd genomen op 3 maart 1994 bij de vrijlating uit voorlopige hechtenis 21
van Gerrit en Arie van der Valk uit de gevangenis in Scheveningen. archieffq ni
denkt Francooy, „wordt het
voor Van der Valk zakelijk van
belang het anders te gaan
doen."
Voor de vakbondsman bestaat
geen twijfel. „Wij hebben van
oudsher problemen met Van
der Valk. Door hun houding
lukt het niet op een normale
manier met ze om te gaan." Ze
ker tot begin 1994 was het con
cern - zo'n 58 motels en restau
rants in Nederland en het bui
tenland en zo'n veertig neven-
bedrijven, verdeeld over meer
dan tweehonderd BV's - doof
voor kritiek van buitenaf. Brie
ven worden nooit beantwoord,
zegt de FNV'er die al jaar en dag
wordt geconfronteerd met de
praktijken van Van der Valk,
maar nooit met één van de kop
stukken in de familie heeft ge
sproken.
„Het betrokken vakbondslid be
paalt of we gaan procederen. In
de meeste van onze gevallen
komt het overigens niet tot een
proces. Men reageert niet, er
kent niet het fout te hebben ge
daan. Alleen blijkt ineens het
achterstallige geld zonder boe
of bah te zijn overgemaakt.
Achteraf hoor je dan dat Van
der Valk het contract van zo ie
mand vervolgens niet meer
heeft verlengd."
Opa Martien begon de dynastie
van de eigenzinnige horeca-fa-
milie in 1928 als uitbater van De
Gouden Leeuw in geboortedorp
Voorschoten. Door de jaren
heen zijn er heel wat fraaie lo
ten aan de boom gegroeid. Zo
kreeg Oriëntal Palace in Breuke-
len het beeldmerk van de Toe
kan, evenals de Scheveningse
Pier, diverse schouwburgen en
een Fries recreatiepark in aan
bouw. Maar tussen de mooie
bedrijven door doemde het ene
na het andere schandaal op.
In het oog springend was de in
val in de Bijhorst in Wassenaar,
negen jaar geleden. Vijftig man
politie plus FIOD kamden het
net nieuw gebouwde restaurant
uit op zoek naar zwartwerkers.
„Het smoesje van belastingont
duiking of het niet afdragen van
sociale premies is te gek om los
te lopen", reageerde topman
Gerrit destijds. Vijf jaar later was
hij nog woest: „Het was een
schande. Mijn zwager Henk
Luiten die de zaak leidde, was
toen een gezonde man, maar
vlak daarna is hij overleden".
De affaire eindigde met een
boete van 125.000 gulden.
Vervolgens waren er een relletje
rond een ex-gedeputeerde van
Brabant over de bouw van een
motel dat er uiteindelijk niet
kwam, het 'Raststatten-skandal'
over te bouwen motels in de
voormalige DDR, de vuile keu
kenfilters in motel Bijhorst (alle
maal 1991), een boete wegens
besmette slagroom en een vies
speenvarken voor hotel Gilze
(1992), onderzoek naar fraude
in België dat uitmondde in een
naheffing van dertig miljoen
gulden (1993) en de betaling
van twee ton aan achterstallig
loon aan personeel van De Wit
te Bergen (1994).
OMKOPING
En nog dit jaar kwam het con
cern in opspraak door de
chloorvergiftiging van twaalf
mensen die zwommen in het
bad bij motel Ter Worm, de po
ging tot omkoping om het Roer-
mondse theaterhotel De Oran
jerie te verwerven en vorige
week sommeerde de gemeente
Haarlem restaurant Dreefzicht
de sloopwerkzaamheden te sta
ken, omdat geen vergunning
was aangevraagd.
Ben Francooy: „Ze vinden zich
zelf hardwerkende mensen. Ze
vinden dat ze dag en nacht
klaar staan. En dat hen dat recht
geeft alles te doen, zoals ze het
zelf willen. En: vooral geen in
vloed van buitenaf. Ze hebben
steeds strijd met gemeenten,
met de belastingdienst, omdat
ze hun eigen gang gaan. Daar
om hoop ik dat het proces iets
verandert".
Als concern is Van der Valk een
kluwen van BV's, die namens de
elf kinderen van opa Martien
(tientallen nakomelingen dra
gen zijn naam) wordt beheerd
door De Valkenhorst. Zijn 86
kleinkinderen en al gauw twee
honderd achterkleinkinderen
hebben hun belangen onderge
bracht in de Stichting Admini
stratiekantoor Van der Valk. De
omzet is niet minder ondoor
grondelijk en reeds jaren onder
werp van driftige speculaties die
richting anderhalf miljard gaan.
Ome Gerrit erkent hooguit een
kwart. Zelfs de omvang van het
personeel staat niet vast. Zo'n
zesduizend medewerkers moe
ten er in elk geval rondlopen.
De branie van Gerrit wordt wel
zo'n beetje beschouwd als het
succes achter de keten. Tussen
w;
namen als Albert Heijn, Anton
Dreesm^nn en Freddie Heinej Vf
ken past ook Gerrit van der
Valk, allemaal ondernemende'
jongens die voor de Tweede I n.
Wereldoorlog met hun eigen
handen een familiebedrijf op
bouwden.
Maar ruim een halve eeuw latj f
lijkt Gerrit toch de schlemiel
van dit rijtje. Waar de andere v;
drie zich hebben opgewerkt tc v<
multinationals met een miljar v;
denomzet, daar zitten de Val- b
ken op - zij het vele - miljoene n
„Bij die anderen zijn nu men- N
sen aan de top die hun beroep k
hebben gemaakt van besturen
zegt Francooy. „Van een profe i
sionele aanpak is bij Van der
Valk geen sprake. Dat zijn nog D
steeds allemaal kleine zelfstan
dige ondernemers. Als ze be- n
stuurlijk zouden zijn meege-
groeid, hadden ze groter, ster- s
ker en omvangrijker kunnen t
zijn dan nu. En hadden ze dez c
problemen niet gehad."
DEN HAAG COCK RUNEVEEN
In de verwarring na het terug
trekken van Ruud Lubbers als
belangrijkste kandidaat voor
het secretaris-generaalschap
van de NAVO worden beschul
digende vingers gewezen naar
zowel de VS als naar de Neder
landse regering. De Amerika
nen zouden veel te vaag zijn in
hun afwijzing van Lubbers.
Het kamerlid Frans Weisglas
(WD) vindt dat het Nederland
se kabinet de zaak compleet
verkeerd heeft ingeschat.
Weisglas was er afgelopen vrij
dag als de kippen bij om het ka
binet, en speciaal minister van
buitenlandse zaken Van Mierlo,
te verwijten dat een 'behoorlijke
inschattingsfout' was gemaakt
inzake de kandidatuur van
Ruud Lubbers voor de functie
van NAVO-topman.
- Hoe had die inschattingsfout
voorkomen kunnen worden?
Weisglas: „Men had zich veel
diepgaander moeten bezighou
den met de wijze waarop de
Amerikanen tot hun oordeel
kwamen. Het kabinet had daar
veel meer tijd voor moeten ne
men. In plaats daarvan stelde
de regering Lubbers kandidaat
Frans Weisglas: „Van den Broek
is geschikter". archieffoto
binnen 24 uur na zijn gesprek
ken in Washington. De stem
ming was himmelhochjauch-
zend. Kok en Van Mierlo had
den zoiets van: we zijn er al bij
na".
- Twee hooggekwalificeerde Ne
derlandse ambassadeurs hebben
de sollicitatie van Lubbers bijge
woond. Zij hebben daarover ge
rapporteerd aan het kabinet. Op
basis daarvan heeft het kabinet
beslist. Hebben de ambassadeurs
hun werk wel goed gedaan?
„Ik ken Jacobovits en Veenen-
daal als twee van onze be
kwaamste ambassadeurs. Ik
heb als kamerlid nu echter geen
oordeel over hun werk. Waar
het om gaat, is dat minister Van
Mierlo politiek verantwoordelijk
is voor hun rapportage. Van
Mierlo heeft hun inschatting
overgenomen, en die bleek
fout."
- Toch blijft de vraag hoe het
mogelijk is dat we niet precies
weten wat voor soort NAVO-chef
de VS wilden. Deugen de anten
nes bij Buitenlandse Zaken ei
genlijk wel?
„Ja, dat is de vraag. Maar Van
Mierlo neemt er in elk geval de
politiekeverantwoordelijkheid
voor."
- Nederland mag dan wel zo jui
chen over de kwaliteiten van
zijn ex-premier, dat wil niet zeg
gen dat iedereen Lubbers ziet zit
ten. Zijn we in staat een juiste
inschatting te maken van inter
nationale verhoudingen en ge
voeligheden? Van den Broek
roept binnen de NAVO minder
weerstanden op.
„Het is ironisch dat de atlanti
cus Hans van den Broek zich
moet bezighouden met het
vormgeven aan een Europese
defensie-identiteit, terwijl hij
daar in een vorige functie nooit
enthousiast voor was. En de Eu
ropeaan Lubbers zou nu op een
Atlantische functie terechtko-
men! Dan kun je toch moeilijk
spreken van de juiste man op
de juiste plaats."
„Ik kan me ook wel wat voor
stellen bij de Amerikaanse over
wegingen. Ze willen met een
nieuwe NAVO-topman gewoon
geen risico lopen. Washington
twijfelt blijkbaar aan de Atlanti
sche gezindheid van Lubbers,
als ze kijken naar zijn opstelling
in zijn professionele verleden."
- Dus het kabinet heeft niet al
leen de zaak verkeerd ingeschat,
het heeft ook nog eens een onge
schikte kandidaat gesteld?
„Ik kan niet zeggen dat Lubbers
ongeschikt zou zijn, want ik heb
me achter zijn kandidatuur ge
schaard. Maar als ik zo beschei
den mag zijn: Van den Broek is
een geschiktere persoon als
NAVO-topman dan Lubbers".
- Is de relatie tussen Den Haag
en Washington hierdoor erg be
schadigd?
„Laten we ons niet in termen
van crisis uitdrukken. Ik vind
dat Van Mierlo het afgelopen
vrijdag veel te zwaar aanzette.
Hij sprak van een deuk in de re
latie. Dat is naar mijn smaak
overdreven."
- Wat vraagt u van de regering
in het spoeddebat dat morgen of
woensdag in de Kamer over deze
kwestie wordt gehouden?
„De regering moet duidelijk
heid verschaffen over de Ameri
kaanse motieven voor de afwij
zing van Lubbers. En als Van
Mierlo blijft volhouden dat
meer openheid van zijn kant de
lopende procedure bij de NAVO
schaadt, dan moet hij uitleggen
waarom. Ik vind dat snel helder
moet worden wat precies is ge
beurd. Het is zeer onbevredi
gend om de Nederlandse pre-
mier op televisie te zien gissen
naar de beweegredenen van de
Amerikanen."
ROTTERDAM MAURICE WILBRINK
DEN HAAG-LONDEN GPD-DPA
