'Wereld kan voller
of juist leger zijn'
De donkere schoonheid van Villa-Lobos
Beppe Costa amusant, soms geniaal
Cultuur Kunst
iunst van 65-plus te kijk in Rijn en Vliet Mysterieuze 'pakjesavond' in Nieuw Minerva
VRIJDAG 3 NOVEMBER 1995
chef gert visser. 071-5356441
Kindertheater voor volwassenen
leiden Kindertheater Ploef brengt 4 en 5 november twee eenak
ters voor volwassenen ten tonele. Ploef heeft gekozen voor de
eenakters 'Aan de lijn' van Jean Cocteau en 'Sans Rancune' van
Wim T. Schippers. In 'Aan de lijn' voert de hoofdpersoon een
laatste telefoongesprek met de man die haar verlaat en in 'Sans
Rancune' roept een zwanger meisje twee mogelijke vaders ter
verantwoording. Plaats van handeling is Microtheater Imperi
um. Aanvang op 4 november om 20.30 uur, op 5 november om
15.00 uur.
Lezing over Bram van Velde
leiden Doris Wintgens-Hötte, conservatrice van Stedelijk Muse
um De Lakenhal, houdt dinsdag 7 november een lezing over
schilder Bram van Velde (1895-1981). Momenteel is in De La
kenhal een expositie te zien van het vroege werk van Van Velde.
De lezing 'Bram van Velde en de zoektocht naar zijn werk' be
gint om 20.00 uur in het museum aan de Oude Singel.
Expositie werk Verwey en Schroder
rijswuk In Museum Rijswijk is van 4 november tot 2 december
een tentoonstelling van schilderijen van onder anderen Sierk
Schroder, Kees Verwey en Jan Goedhart. De werken, waaronder
veel aquarellen, zijn afkomstig uit een particuliere verzameling.
Museum Rijswijk is gelegen aan de Herenstraat in Rijswijk.
Vara Leids Cabaret Festival
leiden in februari wordt de achttiende editie van het Vara Leids
Cabaret Festival gehouden. Kandidaten kunnen zich tot eind ja
nuari telefonisch aanmelden bij de organisatie van het festival
op nummer 071-5133985. De finale is op zaterdag 17 februari.
Kunstenaarsvereniging in Wassenaar
wassenaar Een geschikte permanente expositieruimte voor de
Vereniging van Wassenaarse Beeldende Kunstenaars en kunste
naars van buiten Wassenaar. Met dat doel is de Stichting Kunst
vrienden Wassenaar onlangs opgericht. Behalve het vinden van
een goede locatie willen de kunstvrienden allerlei culturele eve
nementen bevorderen. De stichting denkt daarbij aan kamer
concerten, lezingen en schilderclubs.
Vertelkring Leiden viert lustrum met vertelavond
De dag vóór de grote vakantie. Tegen Kerst. Of op een
landerige, grijze vrijdagmiddag, als de klas tot helemaal
niets meer te inspireren viel. Dan werd er voorgelezen:
monotone stemmen neuzelden een slap aftreksel van de
Katjang-avonturen aan elkaar, waarin dappere Hollandse
jongens in grote saamhorigheid een of andere helden
daad verrichten. Je gedachten namen een enkeltje de wij
de wereld in en de huiver voor verhalen nam almaar toe.
Totdat je opeens 'bevorderd werd naar een hogere klas',
met zo'n, meestal oudere, 'meester' die een verhaal echt
kon vertellen. Vaak zijn de goede herinneringen aan je
schooltijd terug te voeren op één zo'n onderwijzer.
Van der Lugt mogelijke opvolger Haks
groningen gpd
jReyn van der Lugt, promotor van Nederlandse kunst in de VS, zal
volgens betrouwbare bronnen Frans Haks opvolgen als directeur
van het Groninger Museum. Andere kandidaten, onder wie Wim
van Krimpen (Kunsthal Rotterdam), Sjarel Ex (Centraal Museum
Utrecht) en Liesbeth Brandt Corstius (Gemeentemuseum Arnhem),
jzouden zijn afgevallen. Van der Lugt (46) werkte tot zijn vertrek
naar New York in 1990 bij de Rotterdamse Kunststichting. Hij orga
niseerde onder meer het culturele festival 'Rotterdam '88 - de stad
als podium' en de architectuurmanifestatie 'Japan Air'.
leiden susanne lammers
Het is dan ook niet toevallig dat
Tom Draisma, sinds het begin
lid van de Vertelkring Leiden,
na lang trekken 'iets met onder
wijs' aanwijst als gemeenschap
pelijke factor voor de meeste le
den. Maar zelfheeft hij zijn lief
de voor het verhaal opgedaan
door zijn vader, een stuurman
op de Holland Afrika Lijn.
Dat verre reizen mooie verha
len opleveren, blijkt ook uit zijn
eigen carrière. Na 'Delft' werkte
hij jarenlang in Afrika, en de er
varingen daar leveren vaak stof
voor verhalen. ,,Die zijn niet zo
zeer autobiografisch. Je maakt
gebruik van de dingen die je
meemaakt. Het is toch meer zo
datje eigen belevenissen het le-
vendigst in je geheugen zitten.
Als je echte Afrikaanse verha
len, mythen en sprookjes wilt
horen, bel dan liever een Afri
kaanse verteller. Die zijn er ge
noeg in Nederland." Zijn verha
len vertellen de ervaringen van
de vreemdeling, die er welis
waar bijhoorde, maar niet wer
kelijk deel uitmaakt van de cul
tuur, en die die cultuur dus ook
met enige afstand kan bekijken.
Draisma mag overigens ook
graag absurdistische verhalen
vertellen. Die maakt hij zelf of
hij gebruikt daarvoor werk van
Luigi Pirandello. Een geschre
ven verhaal bewerken tot vertel
ling is niet ongewoon bij de
Vertelkring. Dat is ook te zien
aan hun Lustrum-avond, een
vertel-sessie op 11 november in
Cultureel Centrum de X.
De Vertelkring is een initiatief
van Desirée van Keulen. Zij
plaatste vijf jaar geleden een
oproep, waaraan een stuk of
acht mensen gehoor gaven. De
bedoeling is ,,een werkplaats,
waarin verhalen worden ge
smeed", zegt Draisma. ,,We ver
tellen een verhaal en na afloop
geven we kritiek, of eigenlijk ad
viezen. Over de inhoud en de
presentatie. Zo van: dèt gebaar
was heel effectief.
Maar we zeggen het ook als
de verhaallijn onduidelijk is, of
de opbouw onlogisch." De
maandelijkse samenkomsten
zijn een soort try-outs, waarin je
toetst of het verhaal klopt, voor
dat je er mee naar buiten gaat.
Deze aanpak is gaandeweg ont
staan. „In het begin waren we
nog wat onwennig. We lazen
voornamelijk onze verhalen
voor en de kritiek bleef achter
wege. Nu zijn we wat meer op
ons gemak en vertellen we echt,
want vertellen is heel wat an
ders dan voorlezen."
Een verhaal wordt met grote
verschillen in toonhoogte ver
teld. Lees je voor, dan heb je
minder uitschieters. Bovendien
is een voorgelezen verhaal in
principe altijd hetzelfde. Een
verteller kan, al naar gelang zijn
pet staat en het publiek rea
geert, er van alles aan toevoe
gen of afhalen. De wereld die
geschapen wordt, kan voller of
leger zijn, je kunt de sfeer waar
in een verhaal speelt totaal ver
anderen.
Op dit soort dingen wordt je
ook alert gemaakt in workshops
en cursussen door professionele
vertellers. Zo zet Anne van
Delft, een van de grootmeesters
onder de Nederlandse vertel
lers, je aan het denken over het
weer en het jaargetijde, de
plaats van handeling, enzo
voort. Zij leert je in haar cursus
sen letterlijk hoe je in geuren en
kleuren iets vertelt.
Bij cursussen van Jan Swager-
man ligt meer de nadruk op de
inhoud. Hij laat zijn cursisten in
een doos met ansichtkaarten
grabbelen en rond die vondst
vertel je een verhaal. De vaar
digheid naar aanleiding van een
Vertellen is heel wat anders dan voorlezen.
plaatje of een dingetje een ver
haal te verzinnen komt goed
van pas bij de museumprojec
ten van de Vertelkring. De afge
lopen jaren luisterden zij de na
tionale Museum- en de Open
halen. Afgelopen jaar hadden
Draisma en lorrie Kistemaker
twee dagen bij toerbeurt het
Museum voor Land- en Volken
kunde en het Penningkabinet.
,Op je fiets door de stad sjezen
Monumentendagen op met ver- om op tijd te zijn voor het vol-
FOTO LOEK ZUYDERDUIN
gende verhaal." Dat moeten wel
spannende verhalen geweest
zijn.
Lustrumprogramma van de
Vertelkring Leiden. Zaterdag
11 november in Cultureel Cen
trum de X. Aanvang 20.30.
i finfm der ninppn hniirlt iipi mirirlpn iiicqpii ppii 'hp trrpnc iin;«.i>n «.rliiin i>n wpi liiil i u
ileiden arjan van puk
LOf je nu jong bent of oud, in de
unst maakt het niet uit." Met
lie woorden opende wethouder
Koek (PvdA/Ouderenbeleid)
de tentoonstelling
«fKunst 65-plus' in verzorgings
huis Rijn en Vliet. Maar liefst 36
i Leidse amateurkunstenaars met
eeen gemiddelde leeftijd van 74
jaar hadden een kunstwerk in-
e gezonden. Twee van hen zagen
hun inzending beloond met een
prijs. T. Verbeij (83), inzender
van drie abstracte doeken, kreeg
van de jury een eervolle vermel-
ding. De jury vond het 'verras
send' dat iemand van zijn leef
tijd met een spuitbus te werk
gaat.
De meeste schilderijen had-
den stillevens en landschappen
tot thema. Ook Leiden en om-
- geving waren geliefd bij de in-
i zenders. Winnaar H. Duyven-
dak (70) was opvallend genoeg
i de enige die een zelfportret had
ingezonden. De jury was vooral
t onder de indruk van het kleur-
j gebruik op 'Het ei en ik'. Duy-
i vendak: „Ik houd van schilderij-
en met een soort 'totaalkleur'.
Dit schilderij is overwegend
groen. Daar komt'de kleur van
mijn huid goed op uit."
H. Mennens (77), met wie
Duyvendak zijn prijs deelde,
hecht ook veel waarde aan
mooie kleurencombinaties.
Mennens had vroeger een schil
dersbedrijf en weet dus alles
van kleuren mengen. „Veel
mensen hebben moeite de juis-
te kleur te krijgen. Door mijn er-
varing gaat dat wat makkelijker.
vMaar het bruin van die eike
nhouten achtergrond heeft me
toch heel wat uurtjes gekost",
Mennens, wijzend op zijn
1 stilleven van schilderskwasten.
Op de expositie 'Kunst 65-
plus' is een grote verscheiden
heid aan stijlen, technieken en
Dnderwerpen vertegenwoor
Ook twee kalligrafieën
lebben een plaatsje aan de
wand gekregen. Kalligraaf H.
Lobardus (75) is begonnen met
I calligrafie toen hij bijna 68 was.
Onlangs is hij geslaagd voor zijn
examen. „Ik beschouw kalligra-
i fie als een soort schilderij in let-
ers", aldus Lobardus.
i Veel ouderen zeggen vroeger
(een tijd te hebben gehad om te
i ichilderen. Mevrouw A. Burger-
andhout (79) bijvoorbeeld be-
(on pas op haar 69ste. „Ik wilde
i iet altijd al zo graag, maar ik
iad meestal belangrijkere din-
(en te doen. Op een gegeven
moment heb ik toch maar les
(enomen en ik vind het prach-
i >g"-
i Naast haar bekijkt een vrouw
jeen portret van een klein meisje
vermoedelijk iemands klein
dochter. „Mooi hè. 't Is net of ze
e aankijkt", zegt ze bewonde
rend.
i Aan de tentoonstelling is een
i Publieksprijs verbonden, die op
!3 november wordt uitgereikt.
Kunst 65-plus' loopt nog tot 23
lovember.
Veel wil theatergroep Tender niet kwijt over
het 'Laatste Bal der Dingen'. Een theatrale
'pakjesavond' waarbij de 'grens tussen
schijn en werkelijkheid' vervalt op zaterdag
avond 4 november om 20.00 uur bij Hotel
Nieuw Minerva in Leiden.Feestelijke kledij
is verplicht evenals het meebrengen van
een 'persoonlijk voorwerp'. „Het Laatste Bal
der Dingen houdt het midden tussen een
feest en een voorstelling," zegt Machteld Al
lan van theatergroep Tender. „De toegang
is gratis. Men dient alleen een persoonlijk
voorwerp mee te nemen als entreebewijs.
Dit moet je afgeven en het wordt na afloop
niet geretourneerd. Die voorwerpen gaan
tijdens de voorstelling een tweede leven lei
den." Het 'Laatste Bal der Dingen' is de dei-
de voorstelling in een reeks, waarbij l ender
'de grens tussen schijn en werkelijkheid'
hoopt op te heffen. Vorig jaar begon de
reeks met Tender Tafelt', afgelopen zomer
werden in huiskamers zogeheten 'Tender
ware-parties' georganiseerd, als voorberei
ding op I let Laatste Bal der Dingen.
Voor meer informatie over de theatrale
feestavond in Hotel Nieuw Minerva kunt u
de speciale Tenderlljn' bellen: oco
6244257.
Bezoekers maken geen gebruik van 'niet goed geld teruggarantie
Wethouder Koek bekijkt samen met H. Duyvendak diens schilderij 'Het ei en ik'. Samen met H. Mennens
won Duyvendak de eerste prijs op de tentoonstelling 'Kunst 65-plus' in verzorgingshuis Rijn en Vliet. FOTO
HOL VAST/MARK LAMERS
recensie-» susanne lammers
Voorstelling: The Essential Music van Beppe Costa. Ce-
zien: 2/11, LAKtheater. Leiden. Nog te zien: 3 en 4/11,
aldaar.
Vorige week stuurde het LAKtheater een
brief aan zijn vrienden en bekenden: iedere
bezoeker die 'The Essential Music' van Bep
pe Costa niet goed genoeg vindt, kan na de
voorstelling zijn kaartje weerverzilveren.
Wie gaat kijken, heeft dus tenminste één
brandende vraag in het achterhoofd: hoe
veel echte vrekken kent Leiden? De conclu
sie luidt voorlopig: geen, want geen enkele
bezoeker maakte gisteravond gebruik van
de gruttersachtige actie 'niet goed geld te
rug
Beppe Costa is dan ook sympathiek. Mis
schien niet schreeuwend leuk, maar leuk
genoeg om er een uurtje door geamuseerd
te worden. En hij heeft absoluut gevoel voor
humor, van tongue-in-cheek tot slapstick.
Het programma is ingericht alsof er spra
ke is van een auditie, of een presentatie van
een idee in een reeks: The essential me-dil-
en-me-dat. Costa krijgt de gelegenheid uit
te leggen wat nu eigenlijk muziek is en de
lijn van zijn beloog wordt aangebracht door
een stem van boven.
Costa's belangrijkste mededeling lijkt dal
muziek vooral vrij moet zijn. De notenbalk
is een keurslijf en hij houdt een pleidooi
voor niet-klassieke muziek. 'I er ondersteu
ning van zijn argumenten maakt hij gebruik
van speelgoedpiano's, gitaren, harpen, olie
tonnen, communicerende vaten, die stem
van boven en helaas - steenkolen engels.
De geniale kleine vondsten kunnen niet
verhullen dat dit betoog wat mager is. Bo
vendien smeert hij zijn ideetjes vaak wel erg
uit.
Maar soms is hel prachtig. Mooi is de
scène, waarin hij als enge latijnse versierder
legen een harp oploopt, een typisch zuide
lijke flirt begint en zijn doel bereikt. Nog
mooier is de notenbalk, waarop met een
rooie fopneus de klassieke vorm van mu
ziek wordt gedemonstreerd. Maar liet
mooist is de beginscène. Die is niet minder
dan geniaal. Ga maar kijken.
Elger Niels, dirigent van vocaal ensemble C Sharp Minor
leiden sjoero de jong
In veel opzichten een muzikaal
avontuur. Zo omschrijft de
Leidse dirigent Elger Niels het
Villa-Lobos project. Niels, diri
gent van het vocaal ensemble C
Sharp Minor, heeft als een soort
Indiana Jones het spoor gevolgd
van de Braziliaanse componist
Villa-Lobos. Op zoek naar het
onbekende werk van deze com
ponist, maakte hij kennis met
een varia aan Zuidamerikaanse
muziekstijlen en worstelde hij
met de vreemde talen van de
vocale composities. Het resul
taat is een afwisselend en bij
zonder Villa-Lobos programma,
dat C Sharp Minor morgen in
het Cultureel Centrum De Oude
Vest ten gehore brengt.
Heitor Villa-Lobos (1887-1959),
geroemd door de pianist Arthur
Rubinstein en de componist
Olivier Messiaen, is vooral be
kend van zijn gitaarwerk en de
aria uit 'Bachianas Brasileiras
no. 5'. Maar deze muziekstuk
ken zijn niet representatief voor
het kleurrijkr oeuvre van Villa-
Lobos, dat een muzikaal pro-
dukt is van de multiculturele
Braziliaanse samenleving. Ter
wijl de gegoede burgerij in Bra
zilië luisterde naar Bach en
Chopin, werd het nachtleven
gekleurd door de melancholi
sche Portugese 'seresteiros' en
de instrumentale Afrikaanse
'chöro'. Al deze muziekstijlen,
samen met zijn eigen idioom,
heeft Villa-Lobos in zijn compo
sities verwerkt.
Voor Niels en het koor is het
vervolgens een hele opgave om
de partituren met een menge
ling van Portugees, Indiaans,
Afrikaans en Latijn in te stude
ren. „Maar C Sharp Minor is
wat dat betreft wel iets ge
wend," aldus Niels. „Het koor is
in 1988 opgericht, juist om vo
cale composities ten gehore te
brengen die door anderen van
wege de onbekendheid of de
moeilijke taal worden gemeden.
In het verleden heeft het koor
ook al stukken in het Russisch,
Zweeds of Fins uitgevoerd.
Toch blijven de composities in
vreemde talen een hele onder
neming. In het geval van het
Villa-Lobos project leidde dit
met de hulp van deskundigen
tot drie vertalingen: eentje ge
richt op de uitspraak, eentje op
de betekenis van de muziek
tekst en eentje die in grote lij
nen het verhaal weergeeft."
Het vocaal ensemble C Sharp
Minor is voortgekomen uit het
Leids studentenkoor en -orkest
'Collegium Musicum' en telt op
het moment 23 leden. „Het is
een groep fanatieke amateurs,
in de beste betekenis van het
woord," zegt Niels. „Echte lief
hebbers van muziek, die bereid
zijn daarvoor veel op te offe
ren." Het koor voert eens per
jaar een project uit met elk drie
Elger Niels repeteert met het vocaal ensemble C Sharp Minor en muzikanten voor de uitvoering van het Villa-
Lobos concert aanstaande zaterdag.
a vier concerten gericht op on
bekend werk van componisten.
In het verleden leidde dat tot
Nederlandse premières van
koorwerken van ondermeer
Grieg en Rachmaninov.
De naam van het koor ver
raadt Niels' voorkeur voor
Rachmaninov, want deze com
ponist had als bijnaam 'mister
C Sharp Minor'. „Rachmaninov
verenigde in zijn composities
het mooie met het pijnlijke.
Vanuit een donkere basis
sprongen lichtpuntjes om
hoog," aldus Niels. „Bij Villa-Lo
bos is hetzelfde te horen, alleen
dan omgekeerd: zijn muziek is
FOTO LOEK ZUYDERDUIN
erg licht, maar daaronder is een
donker gevoel van melancholie
en verlangen te bespeuren. De
wisselwerking in het leven tus
sen het lichte en het donkere,
waarbij het mooie zijn be
staansrecht aan het niet-mooie
ontleent en omgekeerd, fasci
neert mij altijd."
Als kind had Niels een talent
voor tekenen. „Maar toen ik de
leeftijd van de eerste liefde be
reikte, merkte ik dat het moei
lijk is om door middel van teke
nen emotie uit te drukken. Mu
ziek biedt daarvoor meer moge
lijkheden." Op het Rotterdams
conservatorium begon Niels
met componeren, maar richtte
zich later volledig op het 'lover
werk' van een dirigent. „De
comppnist vertaalt een dynami
sche compositie in zijn hoofd
tot een passief papiertje, de par
tituur. De dirigent op zijn beurt
hanteert de passieve 'toverfor
mules' in de partituur om een
actief, levendig proces te star
ten. Dal is het mooie van een
dirigent, zeker als hel gaat om
onbekende muziek, want die
partituren zijn nog nauwelijks
tot leven gebracht."
Het programma van het Vil
la- I-obos concert van zaterdag
4 november wordt ingeleid
door Jeanine landheer. Voor
de pauze brengt het ensemble
'Na Bahia 'I'em', 'Duas Lendas
Amerindias ern Neenghatu' en
'Quatuor' ten gehore. Na de
pauze gevolgd door 'Kendita
Sabedoria', 'Prelude no. 1',
'Sextuor Mystique' en 'Xangó'.
Het concert is in bet Cultureel
Centrum De Dude Vest, Oude
Vest 133 te Ixdden en begint
om 20.30 uur
Honderden
miljoenen
voor zorg
monumenten
den haag» anp
Staatssecretaris Nuis van t ul
tuur verwacht dat hij eind
deze maand enkele honder
den miljoenen guldens extra
beschikbaar krijgt voor de
monumentenzorg. Hij zei
dat gisteren in de Tweede
Kamer bij de behandeling
van de begroting van OCW.
Een definitief besluit daar
over neemt het kabinet bij de
vaststelling van de najaars
nota. Eerder is in het kabinet
afgesproken dat de tnonu
mentenz.org voorrang krijgt
als er meevallers in de rijks
uitgaven te besteden zijn. De
omvang daarvan wordt eind
november vastgesteld.
De bewindsman heelt eer
der een bedrag van 200 a 300
miljoen gulden genoemd.
Daarmee zou een deel van
de achterstand in de monu
mentenz.org kunnen worden
ingelopen. Onder het vorige
kabinet is becijferd dat er
tien jaar lang 140 miljoen
gulden per jaar nodig is om
die achterstand volledig on
gedaan te maken.
