Lucas Verkoren als smaakmaker
'Eigenlijk bevalt niks me, maar dan ook helemaal niks'
Phristo wil poorten
in Central Park
Indrukwekkende dans en meeslepende fantasieën
Twee miljoen extra voor
Nederlandse speelfilm
SATERDAG 28 OKTOBER 1995
941
17
chef gert visser. 071 3356441
Theaterworkshops in Droomfahriek
leiden De Stichting Theaterwerkplaats houdt in de Droomfa
hriek workshops. De deelnemers worden getraind in toneel,
stem vorming/zang en dans/beweging. Drie docenten: Amanda
Wolzak, Manon Miessen en Birgit Penderson geven inzicht in de
werkwijze van de theaterwerkplaats, namelijk het integreren van
spel, beweging en zang. Mensen zonder, met weinig en met veel
ervaring zijn welkom op de workshops. Deze worden gehouden
op 18 november en 9 december. Kosten per workshop zijn 65
gulden en voor drie workshops 175 gulden. Voor opgave en
meer informatieAmanda Wolzak, 070-3601630.
Drie nominaties voor Bon Jovi
parus De Amerikaanse rockgroep Bon jovi staat met drie nomi
naties hoog genoteerd voor de MTV Europe Awards, die de mu
ziekzender op 23 november in Parijs uitreikt. De groep van zan
ger John Bon Jovi is genomineerd in de categorieën beste to
neelbeeld, rockmuziek en groep. Drie groepen en zangers kre
gen twee nominaties: Michael jackson (beste zanger, lied), REM
(toneelbeeld, beste groep) en Offspring (rockmuziek en beste
song).
Namen exposanten weggevallen
wassenaar In de galerierubriek 'Kunst te kijk', die gisteren in
deze krant stond, is helaas een fout geslopen. De naam van de
huidige exposanten in galerie Verhaar is weggevallen. In deze
Wassenaarse galerie exposeren momenteel Lidy van der Spek en
Jenneke van Doorn.
Central Park te mogen uitvoe
ren. De Amerikaanse stad wees
de plannen veertien jaar gele
den af. Maar dat deed Berlijn
ook lange tijd met de verpak
king van de Rijksdag. De verhul
ling van de Rijksdag in Berlijn
afgelopen zomer was een onge
kend spektakel. Maar de initia
tiefnemers van het kunstpro
ject, Christo en zijn vrouw Jean-
Claude, kampen met een schuld
van elf miljoen gulden.
Christo en Jeanne-Claude
krege gisteren de Praemium
Imperiale, waaraan een bedrag
van 225.000 verbonden is. De
andere, even hoge, prijzen gaan
naar de Franse schilder Matta,
de Italiaanse architect Renzo
Piano, de Britse componist An
drew Lloyd Webber en in de ca
tegorie theater/Film aan de Ja
panse regisseur Nakamura
Utaemon.
Een Leidse realist aan de vergetelheid ontrukt
'erpakkingskunstenaar Christo,
lie afgelopen zomer de Rijks
lag in Berlijn in doek hulde, wil
ipnieuw een project aanvatten
vaarover de betrokken stad eer-
Ier een 'nee' uitsprak. De Anie-
ikaan van Bulgaarse afkomst is
an plan in Central Park in New
'ork het project The Gates uit te
oeren, met 15.000 poorten en
6 kilometer wandelwegen.
Christo deelde dit mee in
'okyo tijdens een persconferen-
ie van de prijswinnaars van de
apanse kunstprijs Praemium
mperiale 1995. Hij liet daar ver-
Ier weten dat hij met zijn
rouw Jeanne-Claude aan het
iroject Over the River in het
tmerikaanse gebergte de Rocky
fountains werkt.
Maar eerst wil hij trachten de
utoriteiten in New York te
'ertuigen de „Poorten" in
Van loopjongen tot directeur van de distilleerderij Har-
tevelt Zonen en van zondagsschilder tot een gerespec
teerd kunstenaar. Lucas Verkoren (1888 - 1955) had ooit
in Leiden en op verschillende fronten een naam op te
houden, maar raakte na zijn dood desondanks snel in de
vergetelheid. Veertig jaar na zijn overlijden gebeurt er
evenwel wat zoveel schilders vóór hem is overkomen, na
melijk een posthuum eerbetoon in de vorm van een
overzichtstentoonstelling die morgen in het gebouw van
'Ars Aemula Naturae' door burgemeester Goekoop wordt
geopend. Met als mogelijk gevolg: een complete her
waardering van zijn werk.
Aanvankelijk had hij maar
weinig tijd om zijn geliefde
hobby, het tekenen, uit te oefe
nen. Zijn maatschappelijke car
rière en zijn gezin eisten zijn
volle aandacht en toewijding
op. Maar na 1925 pakte hij, me
de door toedoen van de Leidse
kunstschilder Arend Jan van
Driesten de draad weer op en
meldde zich aan bij de kunste
naarsvereniging 'De Kunst om
de Kunst'. Daar maakte Verko
ren kennis met schilders als
Chris van der Windt en Alex Ro-
semeier en nam hij van hen ook
het toen in zwang zijnde im
pressionisme over. Met recht
was de amateur Lucas Verkoren
een volgeling van de Leidse
School geworden.
Die impressionistische wijze
van schilderen kwam bij hem
vooral tot uiting in een doek als
'De Zuidstrdat in Katwijk aan
Zee' en in de werken die hij op
zijn tochten in de omgeving van
Leiden maakte, zoals bijvoor
beeld van het Groene Kerkje in
Oegstgeest. Ook uit die tijd da
teert zijn voorliefde voor stille
vens. een voorkeur die hij even
eens deelde met Van der Windt.
Met dien verstande dat waar
zijn vriend koos voor een meer
romantische benadering, Ver
koren zelf alsmaar realistischer
te werk ging. Zoals bijvoorbeeld
ook zijn tijdgenoten Pyke Koch,
Carel Willink en Raoul Hynckes.
Hetgeen dan weer paste bij de
De expositie is op touw gezet
door de Kunstkring Groenoord
en loopt van 29 oktober tot 9
november. Ter omlijsting is een
monografie verschenen van de
hand van Willem Baars die niet
alleen een beeld schetst van de
tijd waarin Verkoren leefde en
werkte, maar waarin bovendien
zijn belangrijkste werken zijn
opgenomen. Tentoonstelling en
boek bieden een aardig inzicht
in de opmerkelijke persoonlijk
heid die Lucas Verkoren ge
weest moet zijn en in de opval
lende rol die hij in het maat
schappelijke en culturele leven
van Leiden na de eeuwwisseling
vervulde.
Amateur
Hoewel een begenadigd talent,
kwam het kunstenaarsschap bij
Verkoren altijd op de tweede
plaats. Wat dat betreft is hij al
tijd een rechtgeaard amateur
gebleven. Al op 13-jarige leeftijd
verliet hij de school om bij de
toentertijd befaamde distilleer
derij Hartevelt Zoon in dienst
te treden. Hij werkte zich daar
op van loopjongen tot directeur
en bleef de firma trouw tot aan
zijn pensionering in 1953. Als
industrieel genoot hij in Leiden
het nodige respect, welk aan
zien alleen maar toenam toen
hij zich later verdienstelijk ging
maken op cultureel gebied.
'De Zuidstraat in Katwijk
trend van de jaren dertig, de
nieuwe zakelijkheid.
Organisator
Mogelijk omdat hij als zaken
man gewend was om aan de
touwtjes te trekken, wierp Lucas
Verkoren zich binnen het schil
dersgilde van Leiden eveneens
op als een bekwaam organisa
tor. In 1933 werd hij voorzitter
van 'De Kunst om de Kunst', in
welke vereniging de vakbroe
ders uit de omgeving zich had
den verzameld. Ondanks de cri
sisjaren en de naderende oor
logsdreiging bloeide de club op,
zozeer zelfs dat zij 'Ars Aemula
Naturae', het genootschap dat
zich al sedert de achttiende
eeuw bezighield met het teken
en schilderonderwijs in Leiden,
ruimschoots in de schaduw
stelde.
Toen het na de oorlog, mede
op zijn initiatief, tot een fusie
kwam met 'Ars' en beide partij
en onder de naam van de oud
ste vereniging doorgingen, be
kleedde Lucas Verkoren op
nieuw met veel verve het voor
zitterschap. In 1953, vlak na zijn
pensionering bij Hartevelt, ver
trok hij uit Leiden. Hij trok zich
terug op zijn boerderij in
Noord-Holland om zich einde
lijk volledig aan zijn hobby te
kunnen wijden.
Dat heeft overigens niet lang
mogen duren. Want twee jaar
later, op 19 december 1955,
kwam een eind aan het veelbe
wogen leven van deze indus
trieel en kunstenaar, wiens werk
een honderdtal stukken omvat
te. Hij werd begraven in
Schoorl. Op zijn grafsteen staat:
LUCAS VERKOREN van LEI
DEN. Een realist die veertig jaar
in de vergetelheid vertoefde.
Maar die met deze over
recensie maarten baanders
rstelling 'Waswax' door Shusaku Dormu Dance
Theatre Gezien 27/10 Leidse Schouwburg.
iVaswax' van Shusaku Dormu Dance
'heatre getuigt van een zeer eigenzinni-
fantasie. Dat het publiek van begin
eind zo onvoorwaardelijk in de ge-
eimzinnige sfeer opgenomen wordt,
wijst de hoge kwaliteit van deze voor
telling. Dit wil niet zeggen dat gemak-
lijk na valt te vertellen wat al die fanta-
n betekenen. Integendeel. Waar het
gaat is dat er een dromerige, soms
tuele sfeer heerst, die een enorme
jimte biedt voor eigen associaties.
Het prachtige decor bestaat uit zuilen
die opgebouwd zijn uit luchtbedden. Ze
zijn zandsteenkleurig en doen denken
een tempel. Hierin bewegen de dansers
heftig, scherp en met veel vaart. De
meeste bewegingen maken ze ieder voor
zich, maar het geheel wordt door de mu
ziek overkoepeld.
Jachtig stadsleven
Het doet denken aan een jachtig stadsle
ven, dat wemelt van de kleine scènetjes.
In korte ontmoetingen, woordenwisse
lingen. schichtigheid en vluchtige liefdes
worden de bewegingen met een mooie,
subtiele mimiek aangevuld. Er worden
veel wijde armslagen gemaakt en vooral
in duetten hebben ze iets van een vecht
sport met een verfijnde techniek. Deze
vluchtigheid wordt afgewisseld door de
diepte van de droomwereld. Met langza
me, smachtende gebaren op muziek
waarin zuchtende geluiden zijn ver
werkt, worden drijfveren, overgave en
erotiek uitgebeeld.
Na de pauze krijgt de voorstelling een
meer ritueel karakter. De bewegingen
zijn niet meer zo hectisch als eerst en er
worden allerlei handelingen verricht die
het karakter van de dans beïnvloeden.
De luchtbedden zijn omgedraaid en
hebben nu een rode kleur. Terwijl een
danseres op een luchtbed ligt, lijkt zich
buiten haar om een droomscène af te
spelen. In schalen met vuur wordt was
gesmolten.
Een vrouw op een stoel wordt inge
smeerd met een substantie die eerst aan
scheerzeep doet denken, maar, in com
binatie met filmbeelden die erbij wor
den gedraaid, of gezien de titel van de
choreografie, kan het oók'om klei of was
gaan. Het spul is stug en barst, zoals ook
de uitgedroogde aarde barst. De dansers
verschijnen in verwrongen poses. Een ri
tueel met een vlam maakt de lichamen
slap en soepel.
De dansers van de groep, die zelf mee
gewerkt hebben aan de ontwikkeling
van de choreografie, voeren de veelzijdi
ge bewegingen overtuigend en met grote
lenigheid uit. Daarbij tonen ze veel ge
voel voor het surrealistische soort thea-
de dans gecombineerd is.
Voor periode van vier jaar
van vier jaar. De BTW-verlaging
van 17,5 naar 6 procent op bio
scoopkaartjes, die met ingang 1
januari volgend ingaat, levert
jaarlijks naar schatting 20 mil
joen gulden op omdat de prij
zen voor de kaartjes niet om
laag gaan. De bioscopen hou
den de helft van het geld zeil
voor investeringen in de be
drijfstak. De andere helft gaat
via het ministerie naar de cul-
tuurhegroting.
Het Nederlands Fonds voor de
Film krijgt vanaf 1 januari 1997
jaarlijks twee miljoen gulden
extra voor de produktie van lan
ge speelfilms. Het ministerie
van onderwijs, cultuur en we
tenschappen draagt de helft bij.
De rest van het geld komt uit de
verlaging van het BTW-tarief
voor de filmsector. De extra bij
drage geldt voor een periode
Frans Haks weg als directeur Groninger Museum
3or
ob de kam/eddy schaafsma
ïr pfrans Haks heeft zijn laatste
4-pi vee'c a's directeur van het Gro-
2-ni lingcr Museum er op zitten.
Lj let is een gedwongen afscheid,
litvloeisel van een fraudezaak
H vaar'n hij uiteindelijk werd vrij-
Olla sproken. Haks werd in 1978
irecteur van het Groninger
Jen. luseum vanwege zijn uitge-
esti proken opvattingen en dat
te pi leeft Groningen geweten: in de
qoe ïaar dat Flaks hier was is 8e
toffige Groninger Oudheidka
mer uitgegroeid tot een instel
ing die provoceert, verbaasd e
oc
)ei
fen crmaakt. De spraakmakende
9 tftieuwe behuizing vierde giste-
zijn eerste verjaardag, op
ïze ti /elfde dag - een laatste pro-
j kl ocatie? - dat Haks de deur voor
V iet laatst achter zich dicht trok.
ijdc ..Ach, terugkijken. Natuurlijk
:t loe ik dat af en toe, in een on-
rnmi ,ewaa'cl ogenblik. Dan waag ik
*ne af of hét het allemaal wel
'aard geweest is en zo. Voor
nezelf en voor anderen. Ik weet
ït niet."
Een echte, grote afscheidsten-
loonstelling is er niet. De tro-
lenjaren van de nieuwbouw,
ermoeidheid, hartklachten, de
laaropvolgende operatie en re
validatie, het nieuwe gebouw.
Ie grotere organisatie - 'en ga
nog maar even door' - heb-
i. zegt Haks, hem er van af
houden. „Ik was het ook ge-
Moe tot uitgewron-
;en voel ik me. Eerst maar eens
Japen. Nadenken over de pe-
iode hier komt nog wel, mis-
:hien. Ik heb wel eens gezegd
it mijn verleden hier mé nu
/1f4 tiet weselijk lief is, maar het
5aat verder niets van mijn ver-
_Jeden is me lief. Zodra iets klaar
me eigenlijk
niet meer. Dan is het op naar de
volgende uitdaging."
Haks' laatste uitdaging is
Highlights of the Eighties and
the Nineties', een selectie uit de
aankopen die hij sinds 1978
deed. Haks laat er nog'één keer
de Nieuwe Wilden uit het begin
van de jaren '80 en het Memp-
hisdesign zien, en verder onder
meer geënsceneerde fotografie
en niet-Westerse Kunst, de
peeskamer van Rhonda Zwillin-
ger en werk van Alessandro
Mendini. „Als ja,één etage hebt
kun je natuurlijk niet alles to
nen wat we hebben gedaan,
maar de ruggegraat van waar ik
voor sta wordt wel duidelijk.
Contrasten, veranderingen, na
tionaal, internationaal, inter
continentaal. En vooral de on
zekerheid die ik heb willen zaai
en, want lawaai moest er we
zen. Je moest steeds onzeker
zijn over de vraag: is het nou
iets of is het niks? Daar ging het
over. En niet alleen voor het pu
bliek. maar ook voor de kritiek
en mijn collegae. Hoe meer la
waai, hoe beter."
„Die verwarring was geen
doel op zichzelf, maar een
noodzakelijke weg als je op
zoek bent naar de klassieke fe
nomenen van de toekomst. Of
we die gevonden hebben, weet
ik niet. Die onzekerheid, daarin
heb ik m'n zin gekregen, dat
wel. Maar of wat ik verzameld
heb klassiek wordt, dat-moeten
we maar afwachten."
Regels
Saai is Groningen sinds Haks'
komst niet meer geweest. Zijn
exposities, van de Nieuwe Wil
den via graffitispuiters en video
clips tot Business Art. verdeel
den de kunstwereld. De lokale
beeldende kunstenaars, door
Frans Haks: „Al dat gedonder heeft me er nooit van weerhouden om dat te doen wat me goed leek.'
Haks meestal afgedaan als 'vol
strekt oninteressant', liepen te
gen hem te hoop. De menings
verschillen met andersdenken
de museumbestuursleden en
conservatoren werden voor een
deel in het openbaar uitgevoch
ten en zijn nieuwbouwplannen
verscheurden de stad.
„Er wordt me geregeld ge
vraagd of Groningen niet de
verkeerde plek was om dit alle
maal te doen. Niet dus, denk ik,
in elk geval niet verkeerder dan
welke andere plek ook. Ik vind
eigenlijk dat ik op de verkeerde
planeet ben terechtgekomen en
dat is heel iets anders. Allerlei
regels op deze planeet bevallen
me van geen kant. Daar heb ik
last van en daarom trek ik me
op een klein terreintje terug en
dat hark ik dan aan. En dat is
het dan wel zo'n beetje. Eigen
lijk bevalt niks me, maar dan
ook helemaal niks."
„Maar goed, Groningen. Toen
ik kwam was Groningen voor
mij een kleine stad ergens rich
ting de Noordpool, maar dat
had zeker toen en in de jaren
'80 meer voor- dan nadelen.
Door de ambitie van met name
wethouder Ypke Gietema en
zijn dienst Ruimtelijke Orde
ning kon hier oneens veel. Nu is
het één grote ellende, toen niet.
Groningen moest op de kaart,
er was bij verschillende mensen
behoefte aan een profiel. Dus
heb ik me daar aan gezet. Aan
vankelijk als een soort dorpsi
dioot, ik leed aan grootheids
waan en wat ik wilde was alle
maal veel te duur. Vond men.
Maar ik kreeg het meestal toch
wel voor elkaar. Wat we hebben
gedaan is niet onopgemerkt
voorbijgegaan."
Het vaak heftige verzet - 'je
kunt het zo gek niet bedenken
of ze bemoeiden zich er wel
mee; het was nooit goed' - is,
zegt Haks, 'nooit een reden ge
weest om er maar mee op te
houden'. „Al dat gedonder heeft
me er nooit van weerhouden
om te doen wat me goed leek.
Integendeel. Als een terriër zich
ergens in vastbijt en je probeert
het af te pakken dan bijt-ie al
leen nog maar harder. Mis
schien ben ik dat wel: een ter
rier, een calculerende."
Vanaf volgende week zit het
Groninger Museum dus zonder
Frans Haks en Frans Haks zon
der museum. Wie Haks gaat op
volgen is nog onduidelijk -
'maakt me niet uit, dat is mijn
zaak niet meer' -, wat hii zelf
gaat doen evenmin. „Ik blijf in
dienst van de gemeente Gro
ningen als adviseur, maar wat
die functie precies inhoudt,
weet ik niet. Het is mijn zaak
niet meer om me echt met dit
museum te bemoeien, maar als
ik hier blijf, zou het heel goed
kunnen dat ik me dood erger.
En waarom zou ik mezelf kwel
len?"
FOTO'MONOGRAFII
zichtstentoonstelling, zij het
posthuum. de aandacht krijgt
die hem toekomt. En dat nog
wel hij zijn oude vereniging. Die
wetenschap zou hem zonder
twijfel goed hebben gedaan...
Lucas Verkoren 'een leidse
realist'. Erc-tcntoonstclling in
'Ars Aemula Naturae'. Pleters-
kerkgracht 9, leiden. Van 29
oktober tot en met 19 novem
ber. Dinsdag en donderdag
van 10.00 tot 12.00 uur. Vrij
dag, zaterdag en zondag van
13.00 tot 16.00 uur.
NS maken van
stationshal
concertzaal
utrecht gpd
Steeds meer artiesten ont
dekken de nieuwe hal van
het Centraal Station in
Utrecht. De Nederlandse
Spoorwegen krijgen regelma-
tiK verzoeken van manen
die er willen optreden. Zo
lang de nieuwe hal nog niet
helemaal voltooid is, spelen
de NS voor schouwburg. Of
concertzaal, zoals afgelopen
week. Want toen maakte de
Engelse brassband 'Hatfield
of Colchester Band' er zijn
opwachting.
De meeste reizigers vinden
het optreden een leuk initia
tief. .Tientallen voorbijgan
gers blijven even staan om
het wonderlijke tafereel te
aanschouwen Onder leiding
van een dirigent spelen de
Engelse muzikanten het the
ma van de Disney tekenfilm
The Lion King of laten het
immens populaire deunje uit
de Barbier van Scvilla horen.
Een treinreizigster be
schouwt het optreden als een
leuke afleiding tijdens het
wachten op de trein. „Ik reis
van Rotterdam naar Nijme
gen en moet hier twintig mi
nuten wachten voordat ik
kan overstappen. Zo gaat het
gelukkig wel snel".
Een zeer aandachtige toe
schouwer blijkt speciaal voor
het concert te zijn gekomen.
„Ik heb de aankondiging ge
lezen in de krant. Ik vind het
concert erg goed, dit is ook
echt mijn muziek", aldus de
enthousiaste Utrechter.
Twee maanden geleden,
toen het PTT-concours in de
hal plaatsvond, bleek dat die
zeer geschikt is voor muziek -
opvoeringen door de prach
tige akoestiek van de ruimte.
Volgens M. Vermeul, de za
kelijke manager van het
Utrecht CS, zijn de activitei
ten in de stationshal geen
initiatief van de NS en neb
b<ip zij ook geen specifiek
doel. „Er bestaat geen pro
gramma en het gebeurt niet
met een bepaalde frequentie.
Er melden zich gewoon af en
toe mensen bij de NS die op
zoek zijn naar een locatie
voor iets. Dat kan dus van al
les zijn: muziek, clowns en
zovoort. Ah het maar geen
overlast geeft."
