Boekweit voor poffertjes en soba Pruikzwam nieuwe eetbare paddestoel Smaak is-0, VRIJDAG 27 OKTOBER 1995 REDACTIE WIM VAN BEEK 072-5196258 Spruitjes Bij hel lezen van de kop van deze ru briek zult u zich ongetwijfeld afvra gen: 'wat moet de Bokkedoorns nu met spruitjesDaar kan ik dan metèen duidelijk antwoord opgeven want spruitjes, mits goed behandeld, is een groente die ook in de beste keu ken allerminst misstaat. En datzelfde geldt voor alledaagse andere groenten als andijvie, spinazie, bloemkool en prei. Stuk voorstuk mooie producten waar ja mmergenoeg onzorgvuldig mee wordt omgesprongen waardoor de juiste kleur en smaak niet tot hun recht komen. Om dat te verhelpen heb ik vandaag een reeks tips voor u waarmee u de alledaagse keuken ex tra sier geeft. Andijvie (stamppot): Eerst per blad grondig wassen en pas daarna fijn- snijden. Zo voorkomt u dat smaak en vitaminen worden weggespoeld. - Aardappelen koken, afgieten en droogstomen. Vervolgens fijnstampen en vermengen met een eidooier, wat boter, nootmuskaat en een scheutje room. Andijvie met wat uitgebakken spek en de aardappelpuree toevoegen. Spinazie: Bij grote bladeren de nerf en stelen verwijderen. Wassen (liefst 2x) in ruim water met een scheutje azijn waardoor de spinazie mooi schoon wordt. Goed uit laten lekken en droog slingeren in slacentrifuge. Eruit een sjalotje in een pan met wat boter. Laat de groente vervolgens in eigen vocht zo kort mogelijk gaar worden. Spinazie kan zo worden opgediend. Bloemkool: Spoelen met zout en azijn. Bloemkool in zijn geheel koken in een pan met veel water. Beetgaar afkoken en met een schuimspaan tut de pan halen en op een rooster laten afkoe len. De bloemkool gaart dan rustig nog even door en behoudt zijn smaak. Serveren met een bechamel-kaassaus. Prei: Over de hele lengte opensnijden (de donkergroene stukken, bitter van smaak, verwijderen) en onder de kraan afspoelen. Zorg ervoor dat de prei als het ware opengeklapt kan worden waardoor het zand wegspoelt. Na wassen en drogen de prei in ringen snijden. Verhit de pan met een scheut olijfolie en fruit een sjalotje (mag niet verkleuren). Voeg wat tijm toe en laat de prei op een laag vuur gaar worden. Hier geldt: hoe langer de prei erover doel hoe beter de smaak (max. 15 d 20 min.). Spruitjes: Schoonmaken, 'kontje' ver wijderen. Plaats in de kop met een mes een kruisje, waardoor spruitjes sneller garen en kleur behouden. Zet een pan met kokend water en wat zout op het vuur en pas als het water kookt de spruitjes toevoegen. Beetgaar afkoken en dan met de schuimspaan uit de pan halen en in een pan met koud water laten schrikken. Het gaar- proces stopt direct en voorkomt ver kleuring. Volgende keer zal ik nog een aantal dagelijkse groenten onder de loup ne men, waardoor de keuken thuis mis schien weer nieuwe impulsen krijgt. JOHNBEEREN, eigenaar van de Bokkedoorns, een met twee Miche- lin-sterren gede coreerd restaurant in de duinen van Bloemendaal. Oudhollandse poffertjes behoren ge bakken te worden uit boekweitemeel. Toch is boekweit geen graan zoals de andere zaadkorrels die tot meel worden vermalen. De boekweitplant is familie van rabarber, en dus beslist geen gras achtige zoals de overige graansoorten. Niettemin beschouwt iedereen boek weit gemakshalve toch maar als een graansoort. De vruchtjes die na de bloei aan een boekweitplant komen zijn driekantig en lijken wel wal op beuke- nootjes. Daaraan ontlenen ze ook hun naam: boek is een oud woord voor beuk en weit is tarwe. Het gewas is een beetje in onbruik ge raakt. Het meeste dat nog groeit in West-Europa staat er voor de bijenteelt, want boekweithoning is een geliefd produkt. De zaden voor het meel ko men tegenwoordig vooral uit Rusland. Daar, en ook in het verre Japan, is boekweit nog altijd een voedingsmid del van betekenis. Enkele eeuwen lang is boekweit hier in het Westen op vrij grote schaal ver bouwd. Onze voorouders aten boek weitgrutjes met stroop. Ze konden de korrel niet goed in haar geheel uit de dop halen, en daarom ontstonden er veel gebroken korrels ofte wel grutten. Boekweitemeel beschouwen we tegen woordig een beetje als curiositeit, al leen onder aanhangers van de natuur- voedingsleer geniet het populariteit. Boekweit bevat buitengewoon veel ru- tine. Dat is een stof die soms helpt te gen hoge bloeddruk en in elk geval in staat is de wanden van zeer dunne bloedvaatjes te versterken. Poffertjes, gemaakt van een beslag van onder meer boekweitemeel en gist, met poe dersuiker en een klontje boter, vallen bij zoetekauwen zeer in de smaak. FOTO STUDIO WICK NATZIJL Vergeleken met tarwe bevat boekweit minder eiwit maar wat meer koolhy draten en vitamine BI. Gluten, de kleefstof die deeg samenhang verleent en zorgt dat het goed kan rijzen, ont breekt geheel in boekweit. Daarom kan uit puur boekweitemeel geen brood worden gebakken. Maar het is zeer licht verteerbaar en dus geschikt als ba by- en kindervoeding. En, als het ver mengd wordt met tarwebloem, is er prima beslag voor pannekoeken of pof fertjes uit te maken. In Groningen kookte men al roerend dikke pap van melk met boekweite meel. Dat ging in diepe borden, in het midden kwam een kuiltje waarin stroop en een klontje boter. Of een har tige versie van deze 'reurom': reuzel in hét kuiltje. In Gelderland was de pap gekookt van karnemelk met boekweitegrutten. Ook hier gingen stroop en boter in het kuil tje. Dit gerecht heet 'stip-in-het-kuiltje', want iedere eter stipt zijn lepel met pap in dat kuiltje. In Frankrijk, vooral in Normandië en Bretagne, is vele jaren dergelijke dikke boekweitebrij als dagelijkse maaltijd gegeten. Wel met boter in het kuiltje, maar vast niet met stroop. Ook daar werd stijf geworden gruttenpap in pun ten gesneden en opgebakken als hapje tussendoor. Onze poffertjes zijn eveneens een zoet gerecht. Beslag van boekweitemeel, lauw water, stroop en gist en eventueel een ei moet ruim een uur rijzen. De poffertjes worden in een speciale pof fertjespan gebakken en opgediend met veel poedersuikeren boter. Blini's uit Rusland zijn hetzelfde als poffertjes, alleen tweemaal zo groot. Zelden eet men ze zoet. Meestal gaat er gerookte zalm of andere gerookte vis, kaviaar of andere visseëitjes en in elk geval een lepel zure room op. Dit eet men bij het aperitief dat uiteraard een glaasje wodka is. Gewoonlijk loopt het in Rusland uit op vele blini's en vele glaasjes wodka. Soba.uit Japan is hetzelfde als spaghet ti, alleen gemaakt uit boekweitemeel en niet van tarwe. Japanse liefhebbers eten soba het liefst zo puur mogelijk, om optimaal van de subtiele smaak te kunnen genieten. Noedels, 'menrui', vormen stevige, goedkope volkskost en er bestaan in Japan heel wat speciale noedelrestaurants. Er gaat wat warme bouillon bij de gare soba en dan slur pen eters het gerecht genietend naar binnen. Shii-take, Champignon de Paris en Pruikzwam (met stekels) zijn slechts drie voorbeelden van bijzondere pad destoelen die in steeds meer winkels worden verkocht. Onbekendheid er mee weerhoudt veel mensen ervan ze op het menu te zetten, jammer, want paddestoelen kunnen een goed onder deel zijn van een maaltijd. Ze bieden veel variatie en zijn op diverse manie ren te bereiden in ovenschotels, gebak ken, gefrituurd of gekookt. Je kunt ze beter niet rauw eten. Sinds kort is de nieuw gekweekte pad destoel, de pom pom blanc, ook wel apekop of pruikzwam genoemd, te koop. Deze paddestoel met zijn lange witte stekels komt oorspronkelijk uit de wouden van China. Tegenwoordig wor den pom poms ook in België geteeld. De paddestoel verkleurt bij aanraking, maar dat beïnvloedt de nootachtige smaak niet. De pom pom blanc is goed te combineren met andere ingrediën ten en kan worden gebakken en in sa lade, ovenschotels, soepen, sauzen of rauw worden verwerkt. Paddestoelen zijn planten die geen echte bladeren, stengels of wortels heb ben. Ze bestaan uit het mycelium, het ondergrondse wortelnet, waarmee de plant voeding uit de bodem haalt. De paddestoel is het bovengrondse vrucht- lichaam, slechts een deel van de plant dus. Soms worden paddestoelen als vleesvervanger gebruikt. Uit voedings oogpunt is dit niet juist. Wat samen stelling betreft komen paddestoelen HEINZ De pom pom blanc, ook wel pruikzwam geheten, is een nieuw gekweekte paddestoel. FOTO STUDIO WICK NATZIJL Ook minder vocht loslaten. De smaak is iets zoet. De kastanjechampignon is een bruine variant van de gewone champignon. Deze is iets steviger en smaakt rauw en gebakken kruidiger. Na de champignon is de shii-take de meest geteelde paddestoel ter wereld. Deze komt oorspronkelijk uit Japan en wordt hoofdzakelijk op stammen van loofbomen gekweekt. De shii-take heeft een bruine hoed van zes tot twaalf cen timeter doorsnee. De korte steel en la mellen zijn wit tot bruinachtig, het vlees is wit. Shii-takes hebben een uit- overeen met groente. De reuzenchampignon is de grote broer van de gewone champignon. Door een speciale teeltwijze heeft deze een diameter van zes tot tien centime ter. Het is een stevige blanke champig non die heel geschikt is om te vullen. De grotchampignon, ook wel Champig non de Paris genoemd, wordt op mer- gelachtige grond gekweekt. Ze worden met voetje geoogst en zijn geler van kleur dan de champignon. Bovendien bevat de grotchampignon minder wa ter. Dit betekent dat ze bij de bereiding gesproken, kruidige nootachtige smaak. Ze zijn vast en sappig. De oesterzwam is een 'boompadde- stoel', waarvan de steel geleidelijk over gaat in de hoed. Deze heeft de vorm van een oesterschelp en een onregel matig geplooide rand. De kleur is blauwgrijs of bruinachtig tot zwart. Oesterzwammen worden geteeld op strobalen. In het wild komen ze voor op zieke bomen of op dode boomstron ken. Oesterzwammen hebben een mil de geur en smaak. Oude, grote exem plaren kunnen wat aan de taaie kant zijn. Paddestoelen schoonmaken kan het beste met een borsteltje, een vochtige doek of stukje keukenpapier. Was ze nooit in ruim water. Ze zuigen dan wa ter op en laten dat tijdens de bereiding los. Dit komt de smaak niet ten goede. Paddestoelen gaan snel in kwaliteit achteruit en bederven rap, wanneer ze vochtig zijn. Bewaar ze afgedekt in de koelkast en niet langer dan twee dagen, niet samen met fruit, prei of uien. Vooral champignons nemen snel geur Cecile Thijssen heeft een boekje ge maakt met als titel 'Koken met padde stoelen en noten', waarin een hele reeks bijzondere recepten staan voor bijzondere voorafjes, tussendoortjes en complete maaltijden die met padde stoelen kunnen worden bereid. Het kost 19,90 gulden en verscheen deze maand bij de Culinaire Boekerij. OPGAVE KRUISWOORDRAADSEL Horizontaal: 1. balustrade; 5. groep bijen; 9. vaartuig; 10. brandgang; 12. praatvogel; 13. zirconium; 14. veerkrachtige draad; 15. oude lengtemaat; 17.vis; 19. gek heid; 22. eveneens; 24. aureool; 26. dobbelspel; 27. troefkaart; 28. onheilsgodin; 29. heilige; 30. deel van een etmaal; 31. bolgewas; 33. wintersportartikel; 35. vervoermiddel; 38. frele; 40. geestdrift; 42. insekteneter; 44. betreurenswaardig; 45. roofdier; 47. persoonlijk vnw.; 49. afgelo pen uit!; 50. muzieknoot; 51. vruchtennat; 53. watering; 54. gevangenis; 55. drinkgerei; 56. harde buitenkant. Verticaal: 1. wapen; 2. bloeiwijze; 3. maanstand; 4. vulkaan-, 5. groot vertrek; 6. getijde; 7. anker plaats; 8. Franse schrijver; 11 venster; 16. publieke wandel plaats; 18. bon; 20. biiwoord; 21. een zekere; 22. nachtvlin der; 23. lidwoord; 25. beweegba rewaterkering; 26. kledingstuk; 32. vierkante zuil; 34. toverheks; 36. meisjesnaam; 37. envelop pe; 39. rijksgrens; 41. persoon lijk vnw.; 43. houding; 45. ge meen; 46. ent; 48. vervoermid del; 50. paard; 52. nachtspiegel; 54. nummer. OPLOSSING CITAAT Horizontaal: 1. waard; 2. plint; 3. paar; 4. brood; 5. pril; 6. kapot; 7. beter; 8. soep; 9. hotel; 10. nogal; 11. zaak; 12. deken; 13. donor; 14. noor. Het citaat is van Henry Maret: ,,Het zijn nooit de ongelukkig- sten die het opstandigst zijn". TOM POES Heer Bommel en de toornviolen Heer Bommel was niet van plan om het erbij te laten zitten. ,,Het komt allemaal van Supers knal- fiets", sprak hij. ,,Het was het ver keerde geluid. En de botterikken dachten dat ik een geluidsbandje in de bloemen verborgen had. Maar we zullen ze iets beters laten horen. Haal de pathéfoon van de zolder. Joost - en volg me." De trouwe bediende gehoorzaamde. Zorgzaam zocht hij enige fraaie pla ten uit de voorraad en beladen met het instrument volgde hij zijn mees ter. De avond viel reeds en de zon kleurde de hemel rood toen hij, geze ten bij een boomstronk, de motor opwond en een grammofoonplaat oplegde. „Ik heb hier een mooi stukje, met uw welnemen", zo sprak hij.Bertha Valdibari zingt hier de leedaria uit De Mosselkwekers. Het is mijn lieve lingslied, als u mij toestaat." ,,Ga je gang", zei heer Bommel.Jij hebt meer verstand van muziek dan ik. Als het maar mooi is. Maak nu verder geen geluid, Joost. De bloe sems moeten de tere klanken onge stoord kunnen opnemen, als je be grijpt wat ik bedoel." De knecht zette het apparaat aan en gaf zich over aan muziekgenot terwijl heer Ollie heel stil een nieuw bed bloemen een injectie gaf. De zon was ondergegaan en zijn spuit was leeg toen hij zich eindelijk oprichtte. .Ziezo," sprak hij. ,,Nu kan er niets meer mislopen. Het werk is gedaan en we kunnen rustig gaan slapen. Want ik weet nu, hoe het werkt - en ik zal die lomperikken van het festi val vreemd laten opkijken, wat jij?" „Daar twijfel ik niet aan, heer Oli vier", zei Joost. H W DOOR HANS VAN ES Na wekenlang zeer zacht weer - bij vlagen zelfs nazomers - is er n altijd geen uitzicht op belangrijk lagere temperaturen. Terwijl we de laatste week van oktober op 11 a 12 graden mogen rekenen, den gisteren weer maxima bereikt van 15 tot 18 graden. De zon het afweten, maar die werd gecompenseerd door een nieuw trans van warme lucht uit Zuid-Europa. Hierin werd in de regio Bordeai i.3 25 graden gehaald. Het warmtefront bracht ons een sombere middag met een beetje gen. Veel hebben we dus niet kunnen profiteren van het nieuwste warmtegolfje, of het zouden de hoge nachttemperaturen moeten De minima in de voorbije nacht van 13 tot 15 graden (normaal 6 den!) hebben op veel plaatsen dagrecords verbeterd. Over records gesproken: de maand oktober van dit jaar maakt seri aanspraak op de warmste van deze eeuw. Eigenlijk niet zo verwon lijk als we naar de overheersende windrichting van de laatste wek kijken. Vrijwel dagelijks had de wind een zuidcomponent; op slee drie dagen blies de wind uit een andere richting. Dat leverde een wijking in temperatuur op van +2.7 graden. Blijft die waarde tot eind van de maand gehandhaaft, dan komt oktober uit op een gerf.4; delde van ca. 13.2 graden, exact een halve graad warmer dan de wijnmaanden van 1921 en 1969. Op de korte termijn is er nog steeds geen ruig herfstweer met vee gen en wind te verwachten. Achter een koufront, dat vanmid nieuw voor regen zorgt, stroomt Atlantische lucht binnen, waarin tijdens het weekeinde wat frisser blijft met 12 a 14 graden. Flink klaringen en stapelwolken wisselen elkaar af bij een matige westt .31 wind. Het blijft daarbij verregaand droog; zeker geen onaangenaa herfstweer. Zondag vestigt zich een nieuw hogedrukgebied in de buurt van or land, waardoor de wind verder afzwakt. De zon speelt een voornai rol. De nachten worden wel een stuk kouder met minima rond 5 g den. Begin volgende week schuift de hogedruk verder door naar Centr; Europa. Dat hebben we al vaker gezien deze maand. Het gevolg de wind opnieuw naar zuidelijke richtingen draait met aanvoer va zachtere lucht. Maandag en dinsdag stijgt het kwik weer tot 15 a graden, terwijl de zon zich niet onbetuigd laat. Een rustiger weert dus voor de laatste oktoberdagen, maar dat betekent wel weer tot mende kans op mist in de nacht en ochtend. E U KNMI Weersvooruitzicht Geldig tot en met zaterdag. Noorwegen: Veel bewolking en perio den met regen, vooral langs de zuidwestkust. Morgen in de omgeving van Oslo ook opklaringen. Maxima vandaag rond 6 graden in het noorden en 13 plaatselijk in het zuid oosten. morgen enkele graden lager. Zweden: Vandaag vanuit het westen verder toenemende bewol king en enige tijd regen. Morgen geregeld zon en in het zuiden kans op een bui. Middagtemperatuur vandaag van 3 graden in Lapland tot 13 plaatselijk in het zuiden, morgen wat lager Denemarken: Meest bewolkt en enige tijd regen. Morgen vooral later op de dag opklaringen en overwe gend droog. Middagtemperatuur van daag ongeveer 14 graden, morgen rond 12. Engeland, Schotland, Wales en Ierland: Vandaag vanuit het noordwesten opkla ringen, afgewisseld door een enkele bui. Morgen in zuidoost-Engeland geregeld zon en droog, elders geleidelijk toene mende bewolking, in de loop van de dag gevolgd door regen. Maxima vandaag van 10 graden in het noordwesten tot 17 in de buurt van Londen, morgen overal rond 12 graden. België en Luxemburg: Bewolkt en enige tijd regen. Morgen in de loop van de dag opklaringen en kans op een bui. Middagtemperatuur van daag rond 17 graden, morgen rond 13. Noord- en Midden-Frankrijk: Vandaag vooral in het noorden en wes ten enige tijd regen, elders ook wat zon. Morgen wolkenvelden en in het oosten eerst nog regen; verder ook af en toe zon. Maxima dalend naar 14 graden op morgen. Portugal: Wolkenvelden en vooral vandaag'regen, mogelijk ook onweer. In het zuiden ook wat zon. Middagtemperatuur vandaag van 19 graden in het noorden tot 23 in het zuidoosten Morgen in het noorden iets lager. Madeira: Half tot zwaar bewolkt en vandaag een enkele bui. mogelijk met onweer. Mid dagtemperatuur ongeveer 22 graden. Spanje: Perioden met zon en vandaag langs de Costa Brava en Costa Dorada k^ns op een onweersbui. In het noordwesten op beide dagen wolkenvelden en van tijd tot tijd regen. Maxima rond 22 graden, aan de zuidelijke costa's iets hoger. Aan de Golf van Biskaje daling van tempera tuur naar 17 graden op morgen. Canarische Eilanden: Flinke perioden met zon, maar vandaag kans op een regen- of onweersbui. Maxi ma ongeveer 28 graden. Marokko: Westkust, flinke zonnige perioden, maar ten noorden van Casablanca ook wol kenvelden. Droog. Middagtemperatuur meest tussen 24 en 30 graden. Tunesië: Flinke perioden met zon en droog. Mid dagtemperatuur rond 24 graden Zuid-Frankrijk: Wolkenvelden, ook af en toe zon. Mor gen vooral in het westen enige tijd re gen, mogelijk ook onweer. Middagtem peratuur rond 21 graden, vandaag aan de voet van de Pyreneeën dichtbij 25 Mallorca en Ibiza: Flinke perioden met zon. afgewisseld door enkele stapelwolken. Droog. Maxi mumtemperatuur omstreeks 24 graden. Italië: Flinke perioden met zon en droog. In het noorden in de nacht en ochtend mist of nevel. Maxima van 15 graden in het noorden tot rond 22 op Sicilië. Corsica en Sardinië: Flinke perioden met zon en droog. Mor gen vooral op Corsica ook wolkenvelden Temperatuur in de middag ongeveer 22 Malta: Overwegend zonnig en droog. Middag temperatuur circa 22 graden. Griekenland en Kreta: Vooral in het oosten van Griekenland, rond de Egeïsche Zee en op Kreta wol kenvelden. ook af en toe zon en met na me op vandaag een enkele bui. Naar het westen toe meer zon en op de meeste plaatsen droog. Middagtemperatuur tus sen 15 en 18 graden, in het westen en op de Peloponnesos ongeveer 21 gra- Turkije en Cyprus: In het westen en noorden van Turkije wolkenvelden en enkele buien. Elders regelmatig zon en vrijwel overal droog Middagtemperatuur vandaag van 15 graden in de omgeving van Istanbul tot ongeveer 27 graden op Cyprus, morgen iets minder warm. OPA Duitsland: Vandaag van het westen uit verdi nemende bewolking gevolgd door In het zuidoosten af en toe zon en in de middag droog. Morgen veel I king en van tijd tot tijd regen. La de dag vanuit het westen ook enkt klaringen. Middagtemperatuur va van 14 graden in Sleeswijk-Holsti 20 plaatselijk in Beieren, morgen) Ie graden lager Zwitserland: Vanuit het westen geleidelijk wolking en vooral morgen mogeli regen. Middagtemperatuur om 16 graden. Oostenrijk: Perioden met zon en vrijwel droog. Vandaag in de nacht nse ochtend nog kans op mist. MorjOdu het noorden meer bewolking en pile v lijk wat regen. Middagtemperati .dej de meeste plaatsen rond 13 grade Tsjechië en Slowakije: Vandaag flinke perioden met zon gen minder zon en in Tsjechië pl jst lijk wat regen. Middagtemperatu ldo» geveer 14 graden. ZATERDAG 28 OKTOBER 1995 Zon- en maanstanden Zon op 07.27 Zon onder Maan op 12.07 Maan onder Waterstand IJmuiden Katwijk Hoog 06.06 18.20 05.39 - Laag 01 34. 14.06 01.15' Weerrapporten 27 oktober 07 u Amsterdam regen De Bilt regen Deelen half bew. Eelde zwaar bew. Eindhoven zwaar bew Den Helder half bew. Rotterdam regen Twente half bew. Vlissmgen regen Maastricht zwaar bew Aberdeen zwaar bew. Athene Barcelona Klagenfurt Kopenhagen Las Palmas Madrid Mallorca Malta SDT I Stockholm r Warschau i Zurich r Bangkok l Johannesburg c Los Angeies c New Orleans i New York c ite ki rnaa t heel zeve .04 K ipelh 04-2 Top t oor 7 043i .30 Hl 14 I :hterl aktua euws inser 25 ualite keng 21.4 inden .45 De AU6USTUZ OP ZAK£NG£/£, EP/TE OP ZAKEN&E/S WAT 0SZ/EL-T ZE TOCH WAA PoM (5AAW ZE N/£T <5£+vCö/V OP VA OA/V 7"/E f O-M-P-A-T J-£ E-E-N Z-A-K-E N GE-/-S V-A-N P.£ B-E-UAS-T-I-WG K-U-NT A.P.rR£JCK-£-N E-N E-E-N V-A-kr-A-N.T./E PE-/-S N-/£-Tf H-E-t-WZ

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1995 | | pagina 10