Plan voor opheffing
ziekenfondsen geeft
slechts helderheid
'Miskramen verdienen meer aandacht'
'Hollandia Kloos
kan Lubbers
weer opbreken'
Feiten &Meningen
DINSDAG 24 OKTOBER 1995
NIEUWSANALYSE
Volgens diplomatieke bronnen in New York is er
van Duitse kant geen verzet meer tegen Lubbers
als secretaris-generaal van de NAVO. Minister Van
Mierlo sprak gisteren in New York met zijn Duitse
ambtgenoot Kinkel over een mogelijke kandida
tuur van Lubbers. Verleden jaar voorkwam bonds
kanselier Kohl dat de EU-lidstaten de ex-premier
tot voorzitter van de Europese Commissie kozen.
Als de Duitsers nu geen veto zouden uitspreken
over een kandidatuur van Lubbers, zijn de kansen
van de Nederlander aanzienlijk verbeterd.
Maar toch krabt politicoloog en lobby-deskundige
prof. dr. M. van Schendelen zich achter de oren.
„Dit is een klassieke vechtarena. Macht botst op
macht. De vraag is: blijft Lubbers daarin overeind?
De voortekenen zijn niet gunstig", zegt hij zorge
lijk. „Maar het is hoopgevend dat dit paarse kabi
net aanzienlijk beter lobbyt dan de vorige regeer-
ploeg."
Van Schendelen publiceerde eerder dit jaar een
onderzoek naar het succes van de Nederlandse be
langenbehartiging in de Europese Unie. Zijn con
clusie: de kabinetten Lubbers-11 en Lubbers-III
bakten er over het algemeen weinig van. Het meest
schrijnende voorbeeld was nog wel de poging om
Lubbers zelf op de stoel van de voorzitter van de
Europese Commissie te krijgen.
Van Schendelen: „Die lobby verliep totaal an
ders. Om te beginnen zijn de kansen van Lubbers
op die post indertijd niet goed onderzocht. Er werd
veel tamtam gemaakt, vooral door Lubbers zelf.
Toen Lubbers vervolgens met de rug tegen de
muur stond, heeft hij in de media de tegenaanval
geopend, onder anderen op zijn tegenkandidaat,
de Belgische premier Dehaene. Stom, stom, stom.
Toen Lubbers het uiteindelijk niet werd, was de
schade groot, ook voor Nederland."
Volgens de hoogleraar pakt het duo Kok/Van
Mierlo de zaken nu veel handiger aan. „De basisre
gel bij een succesvolle lobby is: horen, zien en zwij
gen. Wat het horen en zien betreft: ik heb de in
druk dat Kok en Van Mierlo heel voorzichtig de
kansen aftasten. Ook wordt er prima gezwegen. Ik
bedoel: Lubbers wordt in dit stadium nog niet naar
voren geschoven en dat is ook heel verstandig. Ie
mand nadrukkelijk kandideren, zoals de Denen
hebben gedaan, is zeer riskant. Het maakt je kwets
baar omdat je moeilijk kunt onderhandelen en als
de kandidaat het niet haalt wordt dat als een ne
derlaag eiVaren."
Van Schendelen is het nadrukkelijk niet eens met
WD-kamerlid Weisglas die afgelopen vrijdag het
'uit de race' halen van Eurocommissaris Van den
Broek bekritiseerde. Van den Broek is een betere
kandidaat, aldus Weisglas, die de manoeuvre ook
tactisch niet handig vond. Van Schendelen: „Dat
de naam van Van den Broek is doorgestreept, vind
ik wijs. Je kunt bij dit soort lobby's geen twee ijzers
in het vuur hebben, want dan wordt geen van bei
de ijzers écht heet."
Terug naar Lubbers. Hoe reëel zijn diens kansen?
Van Schendelen is niet erg optimistisch. „Wat op
valt is dat er nu al bezwaren tegen zijnjcandidatuur
klinken uit verschillende Europese hoofdsteden. In
Londen vindt men hem te weinig een Atlanticus,
Chirac houdt zich wel heel erg op de vlakte en in
België schreef De Standaard vrijdag al dat Lubbers,
net als Claes, niet brandschoon is vanwege de be
langenverstrengeling indertijd met z'n familiebe
drijf Hollandia Kloos. Dat is zijn achillespees: die
oude affaire kan hem weer opbreken."
Lobby's om internationale topfuncties draaien
vooral om macht: wie heeft de grootste spierballen
en het meeste wisselgeld? Een klein land als Neder
land kan alleen aan het langste eind trekken door
een deal te sluiten met machtiger landen.
Heeft de hoogleraar een advies voor Lubbers
zelf? Van Schendelen: „Hij moet zich gedeisd hou
den. Zoals hij zelf eens heeft gezegd: vooral bidden
en werken". De lobby-deskundige grinnikt myste
rieus: „Weet u welke toppoliticus zich op dit mo
ment waarschijnlijk echt nerveus zit te maken?
Kooijmans! Die is nog kandidaat voor een topfunc
tie bij de VN. Als Lubbers het bij de NAVO niet
trekt, kan die baan voor Kooijmans wel eens het
wisselgeld zijn."
Inmiddels blijkt in Brussel de Belgische premier
Jean-Luc Dehaene geschokt te zijn door nieuwe
uitlatingen van de afgetreden Claes in het jongste
nummer van het weekblad Elsevier, uitspraken 'die
een minister van staat onwaardig zijn'. In liet inter
view heeft Claes onder meer kritiek op Louis Tob
back, de voorzitter van zijn eigen Socialistische
Partij, maar ook op premier Dehaene en koning Al
bert II.
rotterdam-new york gpd-anp
WIM STEVENHAGEN
Er is niets mis met idee Bolkestein
'w
Opnieuw heeft WD-leider Bolkestein een steen in de vijver gegooid. Deze keer is het de
vijver van de gezondheidszorg. De liberaal suggereerde zaterdag om het ziekenfonds over
twintig jaar af te schaffen en iedereen zich particulier te laten verzekeren. Wie dan te veel
gaat betalen voor zijn verzekering, krijgt via de belasting een deel van de premie terug.
Frits Bolkestein
Het plan klinkt revolutionairder
dan het is. Convergentie, het
langzaam naar elkaar toegroei
en van ziekenfondsen en verze
keraars, is een van de doelstel
lingen van het kabinetsbeleid.
Die convergentie heeft voor een
deel al concreet vorm gekregen.
Tijdens de fusiegolf van de afge
lopen jaren hebben ziekenfond
sen en particuliere verzekeraars
allerlei dwarsverbanden aange
knoopt.
De vraag of in die nieuwe com
binaties op den duur de parti
culiere of de collectieve poot
moet overheersen, is in wezen
niet zo interessant. Bolkestein
kiest gezien zijn politieke voor
keur uiteraard voor het eerste in
de verwachting dat er dan meer
concurrentie is en de kosten
van de zorg in elk geval minder
snel zullen stijgen.
Nu is er reden genoeg om aan
dat laatste te twijfelen. De door
hem zo verfoeide staatssecreta
ris Simons probeerde dat in het
vorige kabinet ook al, maar zon
der succes. De enige reacties op
de prijsprikkels waren giganti
sche fusiegolven bij de verzeke
raars en in de zorgwereld. En
zeker door dat laatste is op veel
terreinen de mogelijkheid tot
concurrentie de nek om ge
draaid. Het tegen elkaar uitspe
len van ziekenhuizen in een be
paalde regio is vrijwel onmoge
lijk geworden. En daarmee de
mogelijkheid om prijzen te be
ïnvloeden. De maatschappij die
tegen Haarlemmers of Leidena-
ren zegt dat ze zich alleen in
Utrecht of Amsterdam kunnen
laten opereren omdat de 'eigen'
ziekenhuizen te duur zijn, zal
immers weinig Haarlemmers en
Leidenaren strikken.
Dat weet Bolkestein natuurlijk
ook wel, maar daar gaat het
hem ook niet écht om. Wat de
WD-leider blijkens zijn toe
spraak vooral steekt, is dat via
de premies zoveel inkomenspo
litiek wordt bedreven. De over
heid stopt bijvoorbeeld miljar
den in de ziekenfondskassen
om de premies laag te houden,
en bij het terugschuiven van de
medicijnen uit de AWBZ naar
de ziekenfondsen en particulie
re verzekeraars is aan alle mo
gelijke schroefjes en moertjes
gedraaid om de laagstbetaalden
te ontzien.
Bolkestein, zo liet hij zaterdag
weten, is dat beu. Inkomenspo
litiek hoort duidelijk zichtbaar
te zijn, vindt hij. Het systeem
dat hij daarvoor heeft bedacht,
voldoet aan die eis. Iedereen
betaalt een kostendekkende
premie en alles dat te veel is in
verhouding tot het inkomen,
krijgt iemand terug van de fis
cus. De standaardreacties van
een aantal partijen ten spijt, is
risicoselectie - onbetaalbare
premies voor slechte risico's als
ouderen en chronisch zieken -
daarbij absoluut geen pro
bleem. De kostendekkende pre
mie voor ouderen is weliswaar
veel hoger dan voor jongere
maar ze krijgen daarvan hei
venmatige deel terug van de
cus. Dat is een stuk eenvoui
dan het huidige systeem, vvi
bij particulier verzekerden e gM
aparte toeslag betalen omd iuu
premie voor particulier ven lè h
kerde ouderen betaalbaar te as
houden én iedereen daarna eef
nog een toeslag betaalt omi joi'
ziekenfondsen te compense
voor het feit dat daarin meei et g
(dure) ouderen zitten.
Een systeem a la Bolkestein
hoeft niet minder solidair te e is
dan het huidige. De betrad
solidariteit hangt daarin af v
de vraag waar de grens voor
ruggave van premie komt te
gen. Een voordeel van zijn
teem is wel dat de solidarite4#,
duidelijk wordt: het bedragt
met die teruggave is gemoei
En wie kan er tegen meer hi RLE
derheid zijn?
haarlem sjaak smakman
J)
Snel weer in verwachting raken is goede remedie tegen dreigende stoornis
De stomste opmerking die
mensen kunnen maken tegen
een vrouw die een miskraam
heeft gehad, is: „Ach, je raakt
wel weer opnieuw in verwach
ting". Of: „Wees maar blij, want
er was vast iets niet goed met de
baby". Toch zeggen zelfs pro
fessionele hulpverleners gere
geld zulke dingen tegen vrou
wen met zwangerschapsverlies.
Ze hebben over het algemeen
bitter weinig aandacht voor de
psychische problemen van een
vrouw na een miskraam.
Dat stelt de psychologe Hennie
Janssen, die volgende maand
aan de Katholieke Universiteit
in Nijmegen promoveert op een
zeer uitgebreid onderzoek naar
het rouwproces bij vrouwen die
zwangerschapsverlies lijden.
Van zwangerschapsverlies is
sprake bij vrouwen die een mis
kraam krijgen of een baby die
binnen een maand na de ge
boorte overlijdt. Het onderzoek
van Janssen is het eerste onder
een groep zwangere vrouwen
die op het moment van de eer
ste ondervraging nog niet wist
hoe de zwangerschap en ge
boorte zouden verlopen.
„Dat is belangrijk", denkt Jans
sen, „omdat alle bekende on
derzoeken naar rouwverwerking
en psychische problemen ge
daan zijn bij vrouwen bij wie de
zwangerschap al verkeerd was
afgelopen. Het verdriet kan de
TAIERv
,„WÊf!MÉ£ gewooftr Tor
pe aiÉofÊ-SE- frATEW,
m er weee Te. eoaz
vRJTe£NATiOViAl£ IA£>
<e£.,NU «\n 7e.fü»crie'
(76- MAVO 10&&E2S £t"T
«\&T MÊ&r o«IEVWU^>
cijfers uit die onderzoeken dus
hebben beïnvloed." Internatio
naal is tot nu toe aangenomen
dat zo'n 30 procent van de
vrouwen met zwangerschaps
verlies binnen een jaar ernstige
psychische klachten krijgt. Om
dat Janssen de onderzochte
groep op een eerder moment
voor de eerste maal benaderde,
blijkt uit haar cijfers dat dat
maar bij tien tot vijftien procent
voorkomt.
Janssen benaderde 2.140 zwan
gere vrouwen. Ruim tien pro
cent kreeg een doodgeboren
kindje of een miskraam. Veruit
de meesten verloren de vrucht
voor de twintigste zwanger-
schapsweek. Vrouwen die een
geestelijk of lichamelijk minder
goede conditie hadden of een
niet zo goede relatie met de va
der van het kind, kregen het
vaakst last van zulke intense
rouw, dat professionele hulp
noodzakelijk was. Dat kwam het
meest voor bij vrouwen die al
langer in verwachting waren.
Maar ook bij vrouwen die in de
eerste zwangerschapsweken
een miskraam kregen, is oplet
tendheid geboden, vindt Jans
sen.
Janssen: „In het ziekenhuis is er
eigenlijk geen aandacht voor
deze vrouwen. Een curettage en
hup, weer naar huis. Ik beveel
aan de ouders in een open ge
sprek te wijzen op psychische
klachten die kunnen voorko
men. Bovendien zou een psy
choloog of een maatschappelijk
werkster een poosje na de mis
kraam nog eens poolshoogte
moeten nemen. Hoe eerder
klachten die wijzen op een
posttraumatisch stress syn
droom worden onderkend, hoe
beter de ernstige aandoening
valt te verhelpen. Sussende op
merkingen vallen in elk geval
helemaal verkeerd, want alle
vrouwen ervaren het verlies van
de foetus of de baby als het ver
lies van een onvervangbaar, ge
liefd persoon."
Janssen vond ook dat
(aanstaande) moeders lijden
onder een schuldgevoel als de
zwangerschap misloopt. „Dat
komt doordat medici eigenlijk
nooit een echte oorzaak voor
het verlies kunnen aanwijzen.
Vrouwen hebben de neiging de
schuld dan bij zichzelf te zoe
ken. Ook dat valt met een goede
begeleiding in de hand te hou
den, waardoor rouw minder
snel omslaat in een echte de
pressie. Vaders blijken geen last
van zulke schuldgevoelens te
hebben. Die hebben in het alge
meen minder moeite met de
verwerking van de gebeurtenis
sen."
In haar proefschrift stelt Jans
sen, dat snel opnieuw in ver
wachting raken heel vaak een
goede remedie is tegen een
dreigende psychische stoornis.
Tot nu toe is het algemeen ad
vies van artsen om minstens
een half jaar te wachten met
een nieuwe bevruchting. Dit om
het geleden verlies voldoende te
kunnen verwerken.
„Ergens in de jaren zeventig of
tachtig heeft een wetenschap
per uitgevonden dat een nieuwe
zwangerschap het verdriet over
de misgelopen vorige blokkeert.
Dat zou niet goed zijn voor de
vrouw en de nieuwe baby. Over
de hele wereld is deze,bevin-
ding tot algemeen advies verhe
ven, maar uit mijn onderzoek
blijkt dat er eigenlijk helemaal
geen goede argumenten zijn
om lang te wachten. Integen
deel: vooral oudere vrouwen,
die het biologische klokje horen
tikken, zijn beter af als ze heel
snel opnieuw in verwachting ra
ken", legt de promovenda u it
De belangrijkste resultaten* n
het Nijmeegse onderzoek ko ri
men in een boek te staan, d ali
Janssen samen met onderzo
ster dr. M. Cuisinier geschre tsi
heeft. Dit boek, Met Lege Hi aai
den, kwam al in 1991 voort) ell
eerst uit, maar is inmiddels^n
geruime tijd uitverkocht. In
april verschijnt een herziene
druk bij Unieboek in Amstei e f
dam.
numegen margit spaak
Volkstelling op z'n Japans
„Goeiemorgen - Ohayo gozaimasu. Ik
kom in verband met de volkstelling.
Heb je daarvan gehoord? Vijf jaar gele
den was ik ook enquêteur. Vijftig huis
houdens moet ik af. Ik krijg bijna nie
mand te pakken. Het lijkt wel of ieder
een werkt. Vijf jaar geleden was dat heel
anders. Het spijt me dat ik jullie op zondag stoor."
Al kwebbelend reikt overbuurvrouw Sanae Inai me het
blauwe formulier aan. Ze legt me uit dat ik het formu
lier met potlood moet invullen en dat ze het over drie
dagen komt ophalen. Via de media waren alle inwoners
van Japan al opgeroepen aan de volkstelling mee te
doen, ook de buitenlanders. Ik vraag Sanae of ze ook
naar de zwervers in het park om de hoek moet. Ik had
namelijk in de krant gelezen dat de enquêteurs hen ook
moesten zien over te halen tot deelname. Als beloning
krijgen ze dan een pakketje met zeep en etenswaren.
„Hé get, nee, gelukkig niet. Dat doen de ambtenaren
van het gemeentehuis", was Sanae's spontane reactie.
Het invullen van het formulier was ogenschijnlijk sim
pel, maar ik had direct moeite met het uitzoeken van
het hokje waar ik in moest komen en waar mijn man.
We moesten kiezen wie het 'Hoofd van het Huishou
den' was en wie de 'Partner'. Het ging er niet om dat ik
me tekort gedaan zou voelen door de hokjes naar de al
gemene verwachting in te vullen. Er klopte iets niet.
Sinds 1949, de invoering van de nieuwe Grondwet, be
staat het begrip 'Hoofd van het Huishouden' namelijk
niet meer. En nu probeerde de Japanse regering dat
weer stiekem in te voeren. Orde moet er zijn en dat valt
alleen te bereiken in een hiërarchisch georganiseerde
samenleving, zo schijnt de Japanse moraal te luiden.
Tot die üjd was het Hoofd namelijk letterlijk de leider
van de familie, de 'ie'. Een 'ie' bestond gewoonlijk uit
drie generaties, inclusief ooms, tantes, neven en nich
ten; een uitgebreide familieclan dus. Het familiehoofd
had de beslissingsbevoegdheid over alle zaken. Wilde je
studeren dan wel trouwen, dan had je toestemming
van hem (nooit haar) nodig. Hij was eigenaar van huis,
land en andere kostbaarheden. Hij moest ervoor zorgen
dat zijn onderdanen zich netjes gedroegen, en in geval
van nood moest hij ze ook beschermen. Kortom hij
schikte over het lot van de individuen in zijn 'ie'.
Met de nieuwe door de Amerikanen ontworpen
Grondwet is het 'ie'-begrip echter vervallen. Japan werd
op slag een democratisch land, waarbij ieder individu
gelijke rechten en gelijke kansen kreeg. Vrouwen heb
ben sindsdien kiesrecht, kinderen mogen na hun twin
tigste zelf weten wat ze doen, en ieder lid van de familie
krijgt een even groot deel van de te erven koek. In pi
cipe dan. In de praktijk is de man des huizes nog sti
het opperhoofd, in de ogen van zowel de gezinslede
als de maatschappij.
Drie dagen later. Sanae haalt ons formulier op. Zesl
het vouwblad open en begint te lezen. „Even kijker
jullie het goed hebben ingevuld." Ze verbetert de p
boortedata van de christelijke jaartelling in het Japa
keizerjaar. Ze vraagt vervolgens of ik ouder ben dan
mijn man. Mijn gegevens staan namelijk in het eei
hokje, waar eigenlijk 'Hoofd van het Huishouden'
moeten worden aangekruist. In het tweede hokje-
partnerrol staat mijn man. Nee, zeg ik. Ik laat hal
zien dat de eerste persoon een vrouw is, en dat ben
dus. Vervolgens staart ze naar de gekozen categoriei
Voor ons beiden hebben we namelijk 'partner' inge -
vuld. Ik zeg haar nadrukkelijk dat dit zo klopt.
Sanae zet een klein haaltje in de kantlijn. Thuis zali
waarschijnlijk orde op zaken brengen. 'Uw gegeven
worden in alle discreetheid behandeld', stond er in'
de letters onderaan het formulier.
judith stalpers. correspondent
