Met Rabo
Telebankieren regelt u
uw bankzaken
vanuit uw luie stoel.
De Boerhaave-foto: inbreuk op privacy?
VN en NAVO lieten
Srebenica stikken
Weg met zo n vent
Schrijvende Lezers
OMBUDSMAN
in
Vraag het gratis demonstratiepakket aan.
Ja
DINSDAG 24 OKTOBER 1995
CHEF ADRIAAN BRANDENBURG, 071 -53»
LEIDSCH DAGBLAD
Op de voorpagina van de krant
van 14 oktober stond een kleu
renfoto van een deel van een
menselijk hoofd op conserve-
ringsvloeistof een illustratie
bij de aankondiging van de ten
toonstelling Lijf en Leecl in het
Museum Boerhaave in Leiden.
De foto was van het boven
schrift 'Enge' tentoonstelling in
Hoerhaa ve voorzien.
Jk vond die foto maar niets",
schrijft een Leidse arts in een
brief, waarin hij zijn onvrede
uitvoerig verwoordt. Zijn voor
naamste argumenten zal ik hier
weergeven. (De hier cursief ge
zette woorden, zijn in zijn brief
onderstreept).
,,Het gaat in dit geval om een
foto, een afbeelding van een ge
schonden, want voor een me-
disch-anatomisch doel voor een
deel geprepareerd menselijk
hoofd. We spreken dus over een
deel van een overledene, en wel
voor een indertijd heel persoon
lijk onderdeel, n.l. het hoofd,
waarop het gezicht resp. de ge
zichtstrekken nog duidelijk aan
wezig resp. herkenbaar zijn. Een
en ander is als geconserveerde
toestand door menselijk, d.w.z.
artificieel en onnatuurlijk 'mgrij -
pen als zodanig voortgebracht
en blijft zo voortbestaan. Na
tuurlijk en gewoon ware ge
weest, dat het hele, en in princi
pe eens ongeschonden lichaam
of door het begraven of door het
vuur met kortere of langere tijd
verteerd, dus verdwenen zou
zijn, en dan ook niet meer ob
ject van e.v.t. (menselijke) ma
nipulatie had kunnen blijven.
Ten aanzien van het hoofd van
deze mens is dit duidelijk niet
zo gebeurd!
De vroegere eigenaar ervan,
een toen levend individueen
persoon, heeft eertijds toege
stemd om een deel van, of
waarschijnlijker zijn hele li
chaam te laten blijven en bewa
ren voor een toen gedacht goed
of beter doel: voor onderzoek
en beoordeling door een speci
fieke en beperkte doelgroep van
een op een bepaalde manier ge
motiveerde en getrainde men
sen, n.l. die van de medische
professie, met name van medi
sche studenten en artsen in op
leiding. Met dit doel alleen, en
met dit respect voor de impli
ciete en expliciete intenties van
de posthume gever is deze gift
(een zelfgave) door derden ge
accepteerd mogen en op die
manier gebruikt kunnen wor
den!
In de tentoonstel
ling in Museum
Boerhaave, waarvoor
uw krant op de voor
pagina zelfs opzichti
ge reclame maakt,
gaat het m.i. om een
duidelijk andt'r doel.
Behalve de burgers
van Leiden en elders
en ook kinderen enig
inzicht te geven in de
menselijke anatomie,
dus in zichzelf als li
chamelijk stoffelijk
verschijnsel, (wat op
zichzelf een accepta
bel streven is, waarbij
anderszins modellen
van was, plastic of
andere materialen
ook en misschien wel
beter gebruikt had
den kunnen worden,
omdat deze didac
tisch gezien vaak
simpeler en duidelij
ker werken), be
halve dat allemaal
gaat het ogenschijnlijk (zover
we ook het foto-onderschrift
mogen geloven) in deze ten
toonstelling, resp. in de getoon
de foto van het hoofd, eerder en
meer en zo met nadruk gesteld
om: 'gruwelen, het eng vinden,
een sterke maag hebben' etc.
Vindt u het vreemd dat ik t.a.v.
foto en onderschrift de kwalifi
caties in me op voelde komen
als: sensatie zoeken, een
voyeursmentaliteit, slechte
smaak en op de (onder)buik ge
richt?! (Bepaald geen didactisch
gerichte intenties!).
We kunnen al deze kritiek uit
eindelijk samenvatten met het
idee van: een duidelijk gebrek
aan respect voor (de dood van)
een medemens, namelijk daar
waar dit respect voor iemands
privacy, die ook na de dood
t.a.v. iemands lichaam blijft be
staan, in dit geval door het
zomaar als curiositeit in het
openbaartonen, geschonden
wordt.
U kunt het al of niet met mijn
visie en kritiek eens zijn of deze
afdoen met 'gut, wat jammer'
en 'foutje dus' en de commotie
erna als een al of niet vervelend
incident beschouwen. Jammer
genoeg echter zijn met de
laatste jaren meer controversië
le foto's geplaatst De keuze
van en het plaatsen van blijk
baar 'moeilijk liggende foto's
schijnt m.a.w. een structureler
probleem voor uw redactie,
resp. voor een deel van de lezers
geworden te zijn".
De arts ziet het in de context
van 'verloedering of normverva
ging t.a.v. blijkbaar moeilijk lig
gende ethische en esthetische
vraagstukken dié bij een voort
gaande verharding en verzake
lijking van onze maatschappij
of de wereld als geheel hoort".
Hij vraagt de redactie daarvan
voldoende afstand te nemen.
Privacy?
en zijn argumenten
waarmee hij publika-
tie van de foto afkeurt
zijn al even duidelijk.
Wat mij opvalt is dat
hij de rol van de krant
blijkbaar kwalijker
vindt in deze kwestie
dan die van 'Boer
haave', terwijl die in
stelling in de eerste
plaats toch verant
woordelijk is voor het
aan de openbaarheid
prijsgeven van het
(geschonden) hoofd
en dus voor 'de
schending van de pri
vacy'. Niet alleen
door het in het muse
um voor het publiek
ten toon te stellen,
maar ook door de fo
to ervan ter beschik
king van de pers te
stellen én te gebrui
ken voor de affiches
op reclameborden in
de stad. Kun je dan
de krant nog betichten van
voyeurisme en sensatiezoekerij?
Ik zal mij er echter niet op de
ze gemakkelijke manier afma
ken. De krant heeft tenslotte
een eigen beleid en een eigen
verantwoordelijkheid op het ge
bied van publikatie van foto's.
Ten eerste: kan men hier wel
spreken van een gebrek aan res
pect en een inbreuk op de pri
vacy? Dat is maar de vraag. De
arts neemt aan dat de betrokke
ne ooit met de meest nobele
bedoelingen zijn lichaam aan
de wetenschap heeft geschon
ken en dus niet om later als cu
riositeit te worden tentoonge
steld. Het is mogelijk. Zeker we
ten doen we het niet. Het kan
de man/vrouw ook onverschil
lig zijn geweest.
Van inbreuk op de privacy
kan naar mijn mening sprake
zijn als op de een of andere ma
nier herkenbaarheid een rol
speelt. Het hoofd werd, naar
men mij heeft meegedeeld, in
De ombudsman van het Leidsch Dagblad is van maandag tot en met vrijdag
bereikbaar van 9.30-11.30 uur onder telefoonnummer (071)-356215. Brieven
kan men richten aan het adres: Ombudsman Leidsch Dagblad, Postbus 54,
2300 AB Leiden. Het werk van de ombudsman valt buiten de
verantwoordelijkheid van de hoofdredactie.
Voor klachten over de bezorging gelieve men te bellen (071) - 5128030.
1875 geprepareerd en later ge
deeltelijk met een soort was be
dekt. Niemand weet om wie het
gaat, niemand van ons kan, 120
jaar later, de betrokkene heb
ben gekend. Of dan nog van
enigerlei vorm van 'privacy'
mag worden gesproken, betwij
fel ik. Dat begrip heeft geen
eeuwigheidswaarde. Het lost na
verloop van tijd op. Wat dan
nog rest is de vraag of het ge
heel esthetisch genoeg is om
het ten toon te stellen en een
•foto ervan in de krant te plaat
sen. Dat is een kwestie van
smaak. Ik moet zeggen dat de
foto mij geenszins stoorde.
Ten tweede: in Museum
Boerhaave behoort het te gaan
om de didactiek, het kennis ne
men van al wat het lichaam be
treft. En wat doet de krant? Die
wijst op het enge, het gruwelij
ke, de sterke maag, zo vat ik het
oordeel van de arts op dit punt
even samen.
Daarmee doet hij niet volle
dig recht aan het foto-onder-
schrift op de voorpagina en gaat
hij voorts voorbij aan de inhoud
van het artikel op pagina 15 van
diezelfde krant, waarnaar in het
onderschrift wordt verwezen.
Daarin wordt precies de beteke
nis van de tentoonstelling uit de
doeken gedaan. De coördinator
van Boerhaave wijst daarbij
trouwens zelf ook op een aantal
harde, niet alledaagse verschijn
selen.
De krant is geen wetenschap
pelijk orgaan, maar een produkt
voor het grote publiek. Als zo
danig misstaat het haar zeker
niet het ongewone op een der
gelijke tentoonstelling te bena
drukken. Als vorm van waar
schuwing lijkt het me in dit ge
val trouwens ook een zeker nut
te hebben. Ik zie dan ook niet in
wat de krant hier zou hebben
misdaan.
Tot slot nog een opmerking
over de mening van de arts dat
de krant structurele probléfnen
heeft met het kiezen van en
plaatsen van 'moeilijk liggende
foto's', zoals hij dat noemt. Dat
is waar, maar anders dan hij be
doelt.
Elke dag krijgt de krant van
persbureaus uit de hele wereld
foto's toegezonden. Foto's van
oorlogen, hongersnoden, mis
dadigheid en wat al niet meer.
En elke dag is het afwegen: hoe
toon je de realiteit en houd je
het toch 'kijkbaar'. Inderdaad,
een structureel probleem. Voor
elke behoorlijke krant. En het
zal nooit anders worden.
Het artikel van de GPD in het
Leidsch Dagblad van 16 okto
ber bevatte een uitspraak van
de toenmalige staf-chef van
Unprofor C. Nicolai: „Als het
waar is dat de VN zich van de
enclave wilden ontdoen, dan is
er een smerig spel gespeeld."
Kennelijk is hier iemand aan
het woord die niet op grote af
stand het dagelijks nieuws in
de krant en op de televisie ge
volgd heeft. Hij zal er geen tijd
voor gehad hebben en op heel
andere wijze met zijn neus op
de feiten zijn gedrukt. Om zijn
ongezouten uitspraken in het
laatste nieuws op juiste waarde
te beoordelen zou men het
voorgaande nog eens moeten
lezen, de oude kranten liggen
in de schuur.
In het schemergebied tussen
oorlog en vrede verliest men
makkelijk het zicht op de fei
ten en de verhoudingen uit het
oog. Volgens een eenvoudig
schema, overgekomen uit klas
sieke tijden, verloopt de con
frontatie tussen twee legers in
vier stadia. Hij begint met een
schotenwisseling op het slag
veld. In het tweede stadium,
meestal van heel korte duur,
zwaait de verliezende partij
met een witte vlag ten teken
van overgave. In het derde sta
dium verkeert het leger van de
verliezer in Krijgsgevangen
schap. In het vierde stadium
keren de krijgsgevangenen te
rug naar huis. Zo zal het wel
gebeurd zijn ten tijde van de
Slag bij Waterloo. Het geval
Srebenica is daarom zo bijzon
der omdat daar het eerste sta-
dium ontbreekt en het tweede
van relatief zeer lange duur
was: de vluchtelingenstroom
was langdurig bevroren. De
dooi trad in toen de VN en de
NAVO aanstalten maakten om
uit een ander vaatje te tappen.
Dat vaatje was in de voorgaan
de jaren zorgvuldig in elkaar
gezet en gevuld met wonderen
van techniek. De landing in
Normandië was in die tijd ook
een wonder van techniek en
evenmin direct voorhanden.
Maar zeiden wij in de hon
gerwinter dat de geallieerden
ons lieten stikken?
Wat ook heel bijzonder is ge
weest is de schijnvertoning
waar dreiging van uit moest
gaan richting Serviërs. Ieder
een was er door geïmponeerd
behalve de Serviërs waarvoor
hij bedoeld was. Wij hebben
nog steeds te maken met de
nawerking. De schijnvertoning
heeft de aandacht afgeleid van
de harde feiten, heeft deze af
geschermd voor de toeschou
wers, waaronder ook de slacht
offers te rekenen zijn. Wat wa
ren de harde feiten?
In een groot gebied dat in han
den is van de Serviërs worden
de Moslims van huis en haard
verdreven. Eerst uit de dorpen
naar de grote stad Srebenica
en dan verder van deze verza
melplaats naar de grens, naar
moslimgebied. Niet velen zul
len de exodus voltooien. De
meesten zullen omkomen van
honger en dorst of onderweg
afgemaakt worden. Dat althans
is de inschatting van de VN.
Onderhandelingen van deze
organisatie met de Serviërs lei
den er toe dat de Moslims
voorlopig in Srebenica mogen
blijven en dat de VN hen daar
mag komen voorzien van
voedsel, medicijnen en ge
neeskundige zorg. Het wordt
de Serviërs gemakkelijk ge
maakt om zo edelmoedig te
zijn door hen mee te laten eten
uit de ruif: bij de doorlaatpost
staan de konvooien een deel
van de vracht af. De VN zijn
zodoende een welkome gast
van de Serviërs. De blauwhel
men krijgen toestemming om
wapens te dragen, zodat zij
zich kunnen verdedigen tegen
dieven, rovers en moordenaars
die al of niet in groepsverband
de wegen onveilig maken. De
Serviërs hebben daar begrip
voor, het zijn roerige tijden,
vinden ook zij! De VN-vlag is
een soort van 'witte vlag'. Hij
zal tot het laatst toe blijven
wapperen boven de hoofden
van de blauwhelmen. Aanvan
kelijk betekent hij niet ande
dan dat zij de gast zijn van
Servische machthebbers,
zijn ervan afhankelijk, zij zij
er aan overgeleverd. Als het zi
ver is, als de VN en de NAV
aanstalten maken om op koi
termijn uit een ander vaatje
tappen, worden de manne
van Srebenica krijgsgevang!
genomen. Een deel wordt go«
behandeld en naar huis g
stuurd, een ander deel won
vermoord. Tijdens hun krijg
gevangenschap doen de mai
nen wat hen gezegd wordt,
ongeveer als de krijgsgevang
nen die aan de Birmaspoorwi
voor de Japanners werkte
Dat is hen naderhand ni
kwalijk genomen.
Uitdrukkingen als: veilige ei
clave, de verdediging van Sr
benica, de val van de Moslii
enclave, het strijdtoneel,
zijn allen een voortbordun
op een plannetje dat eens
ingediend door de VN-rappo
teur Mazowiecki, maar dat o
middelijk verworpen wer
omdat het bloedige repercu
sies zou hebben voor heel Bo
nië en Sarajevo. Het zou n<
enige tijd kosten om de wo
deren van vernuft, die deze
percussies zouden voorkome
operationeel te maken. E<
andere gedragslijn zou waa
schijnlijk geleid hebben tot et
debacle, zoals tijdens deTwe
de Wereldoorlog een brug
ver bij Arnhem. Nu de VN
de NAVO voldoende en nau\
keurige slagkracht ter plaat
hebben kunnen zij afzien v;
magie en het etiket 'veilig g
bied' achterwege laten.
Met deze regels zal de mytl
van Srebenica wel niet ontz
nuwd zijn, want mythes lat!
zich nu eenmaal niet weerle
gen. Wel zijn zij de bevestigii
door het krantennieuws van i
ministeriële uitspraak: „Zij d
den wat zij konden."
u i >i'jW/i;5TAV
"W ~W ~T~' tk
Mateloos heb ik mij geërgerd
aan de uitlatingen van Fred Ver
meer in uw dagblad van maan
dag j.l., en met mij denk ik vele
LFC-ers en diegenen die het
waren.
De LFC bestaat bijna 90 jaar,
waarvan 85 jaar zonder Fred
Vermeer en een zate
Rabobank
stuur mij het gratis demonstratiepakket
Rabo Telebankieren.
Uw bankzaken lekker rustig thuis regelen op het moment dat het u het
beste uitkomt. Bij de Rabobank kan dat. Met Rabo Telebankieren.
Via uw PC krijgt u 24 uur per dag, zeven dagen in de week/met cén druk
op de knop uw meest actuele saldo op het scherm. Spaar- of betaalopdrachten
wijzigen is al even simpel. En invoeren ook. U krijgt snel een overzicht van
bijvoorbeeld uw woonlasten of autokosten. En dan is er nog de zogenaamde
agendeerfunctie, waardoor u nooit meer te vroeg ol te Iaat betaalt.
Wilt u gratis kennismaken met Rabo Telebankieren? Bel gratis 06 05 84 of
vul nevenstaande bon in. U heeft het informatiepakket binnen een week in huis.
V.V. Leiden was hij al 'pers
non grata', bij LFC moet dit
gebeuren.
En Fred, waar wil je dan
Na deze ervaringen zal geen
kei bestuur er over naden
om jou nog nemen. „Fred
donderen", namens en
weet ik zeker veel, veel l
P.S. Dit wil ik nog wel e
kwijt: De zaterdagvoetballer!
LFC zijn aardige, heel aan
jongens waar iedereen g
mee kan opschieten.
Het is gebleken, dat beiden best
samen kunnen gaan.
Samengaan betekent wel res
pect voor elkaar hebben en niet
eenzijdig alles willen regelen.
Dit is nu wat Fred wil. Alleen de
zaterdagtak telt en voor de rest
niets. Daarbij komen dan een
aantal dreigementen zoals: ,,Als
ze het niet doen, dan ga ik weg
en neem ik alles mee." Nou
Fred, gauw doen. Liever van
daag dan morgen. Of de spelers
nou direct ook met je meegaan
betwijfel ik. Een heleboel heb
ben het bij LFC naar hun zin,
ook zonder Fred.
Het bestuur van LFC raad ik aan
dit niet te pikken. Weg met zo'n
vent. Alles inleveren en exit. Bij
Indien u reageert op een artikel in deze krant, wilt u dan in i
ingezonden brief de datum vermelden waarop het betreffen
artikel werd gepubliceerd?
Brieven worden in het algemeen in deze krant ondertekei
met naam en woonplaats.
Plaatsing van ingezonden brieven betekent niet dat de
dactie het eens is met de inhoud ervan.
De redactie behoudt zich het recht voor ingezonden briev
in te korten en plaatsing van brieven te weigeren.
Provincie Zuid-Holland
KENNISGEVING
Onderwerp.
Gedeputeerde Staten van Zuid-Holland maken bekend dat zij confofl
het bepaalde in de artikelen 29 juncto 37 en artikel 39 Wet Bodem
bescherming hebben vastgesteld dat er met betrekking tot de locatie
plaatselijk aangeduid Plesmanlaan 7 te Leiden, kadastraal bekend
gemeente Leiden, sectie R, nr. 1508 (gedeeltelijk) sprake is van eei
van ernstige bodemverontreiniging. Tevens hebben zij vastgesteld di
sanering van de verontreiniging als zeer urgent wordt beschouwd.
Voorts maken Gedeputeerde Staten van Zuid-Holland overeenkomst
het bepaalde in artikel 39 lid 2 van de Wet Bodembescherming beke
dat zij besloten hebben in te stemmen met het aangeboden sanering
plan voor deze locatie. In het provinciaal bodemsaneringsprogrammi
de locatie geregistreerd onder code ZH/280/0064.
Inzage.
U kunt de beschikking en de bijbehorende stukken gedurende een
periode van zes weken na verschijningsdatum van deze kennisgevi
inzien op het stadsbouwhuis. kamer 911Lange Gracht 72 te Leiden
in de leeszaal van het Provinciehuis, Prinses Beatrixlaan 15 te
's-Gravenhage.
Bezwaar.
Op grond van het bepaalde in artikel 7.1 van de Algemene wet bestu
recht kunnen belanghebbenden binnen een termijn van zes weken n
dagtekening van de bekendmaking bezwaar indienen tegen dit besli
Het maken van bezwaar dient te geschieden door indiening van een
bezwaarschrift onder vermelding 'Awb-bezwaar' bij Gedeputeerde
van Zuid-Holland, postbus 90602. 2509 LP 's-Gravenhage.
Het bezwaarschrift moet een aanduiding bevatten van het besluit
waartegen het is gericht alsmede de gronden van het bezwaar.
Inlichtingen.
Voor nadere inlichtingen kunt u zich wenden tot de heer
H.E.O. Baank, afdeling Bodemsanering van de provincie Zuid-Hollar
tel.nr (070)4416911.
