Van economische groei
moeten we het niet hebben
Noordiers vlees
biedt vooral
financiële
voordelen
Feiten &Meningen
"Tl
II
Bezoek Herzog kroon op Nederlands-Duitse relatie
ïr
DINSDAG 17 OKTOBER 1995
NIEUWSANALYSE
Albert I leijn heeft het onheil van de boeren en hun or
ganisaties over zic h afgeroepen toen het besloot voort
aan uitsluitend Noordiers vlees te verkopen en het Ne
derlandse rundvlees alleen nog te gebruiken voor ge
hakt, hamburgers en worst. Harm de Boer, de Neder
landse landbouwattaché in Londen, denkt dat vooral
hel financiële voordeel AH ertoe heeft gebracht vrijwel
geheel op Noordiers rundvlees over te stappen.
„De supergrutter kan het vlees op het noordelijk deel
van het eiland goedkoper inkopen dan in Nederland.
Als hij het ook nog eens tegen een hogere prijs kan ver
kopen, wordt het een nog aantrekkelijker transactie",
aldus De Boer.
Noordierse boeren kunnen goedkoper vlees produce
ren dan hun Nederlandse collega's. Ze hebben meer
land en laten hun vee zo lang mogelijk buiten lopen. De
dieren eten alleen gras of kuilvoer. Hier worden ze in
stallen gehuisvest en krijgen naast gras en kuil ook nog
eens krachtvoer. Krachtvoer staat in Noord-Ierland niet
op het menu. Daar komt bij dat de Noordierse boer
meer financiële steun krijgt dan zijn Nederlandse con-
De Boer vult aan dat Londen zelf ook de beurs trekt.
Om het Noordierse platteland bewoonbaar te houden,
worden er plattelandssubsidies gegeven. Daar profite
ren de boeren ook van. Bovendien is de regering van
het Verenigd Koninkrijk niet krenterig geweest toen de
daling van de 'groene koers' moest worden gecompen
seerd. De Boer: „Toen ik hier zes jaar terug kwam, was
het inkomen van de beieren bijna het laagste van de EU.
Sedert die tijd is dat twee maal zo hoog geworden. Door
die compensatie is het inkomen hier de laatste jaren elk
jaar met zo'n 25 procent omhoog gegaan."
Kwalitatief zit er nauwelijks verschil in Noordiers en
Nederlands rundvlees, zegt De Boer. Dat heeft een con
sumentenonderzoek uitgewezen. Als Albert Heijn dat
later met een intern onderzoek tegenspreekt, noemt hij
dat 'vreemd en niet overtuigend'.
Wat betreft de controle van hel vlees zegt De Boer dat
in Noord-Ierland de Farm Quality Assurance Scheme de
richtlijnven voor de rundveemesterij heeft opgesteld.
De controle is in handen van de l.ive Stock en Meat
Commission, een instelling die te vergelijken is met het
Produktschap voor Vee en Vlees (PVV).
Mesters onderwerpen zich aan de richtlijnen die zijn
uitgevaardigd en die kunnen een vergelijking met de
1KB (Integrale Keten Bewaking) in ons land doorstaan.
De controle is streng. Er zijn maar een paar slachterijen
die de stieren mogen slachten. De stieren zijn vaak
kruislingen van inlandse dieren met Franse en Italiaan
se vleesrassen. Die kruisingen zijn in Ierland wat meer
doorgevoerd dan bij ons, maar veel verschil zal dat niet
maken.
Al I is met de Noordierse order ook verzekerd van een
constante levering van de kwaliteit die het concern voor
ogen staat. Noord-Ierland moet tachtig procent van zijn
rund- en lamsvlees uitvoeren. Dat garandeert een per
manentaanbod.
In ons land likken de boeren de wonden. „Hen
dolkstoot in de rug van boeren", zo omschrijft het PW
ck' manier waarop Albert Heijn het besluit openbaar
heeft gemaakt. Daarmee worden de voordelen voor AH
van de import nog niet weersproken. Ook de verdere
handelwijze van het PVV duidt niet in die richting. I Iet
schap wil met de supermarktketen om de tafel, maar
dan alleen om te spreken over 'de verdere ontwikkeling
van kwaliteitszorgsystemen in de vleesbranche'.
De Land- en Tuinbouw Organisatie grijpt naar het
boycotmiddel. Als het bij Beaujolais helpt, waarom dan
bij rundvlees niet. Over de kwaliteit van Nederlands
rundvlees hoeft de consument zich geen zorgen te ma
ken. Dat verschil zal Albert Heijn oók niet kunnen aan
tonen. Het imago-verhaal biedt de grootgrutter meer
houvast.
De Nederlandse mesters stellen daar hun hormonen-
verhaal tegenover. Noordiers vlees, dat kan nooit hele
maal koosjer zijn, beweert Jan Hesselink, de veehoude
rijvoorzitter van de Fries-Flevolandse Land- en 'Tuin
bouw Organisatie. Noordieren en Belgen kun je op één
hoop schuiven als het gaat om het gebruik van verbo
den middelen, stelt hij.
Dat doet het goed, maar het moet nog wel even wor
den bewezen.
LEEUWARDEN «WILLEM STEGENGA
WIM STEVENHAGEN
Britse econoom prikt mythes rond scheppen van banen door
Een experiment: studenten worden opgedeeld in paren. Een van hen krijgt tien dollar en moet die
vervolgens verdelen. Als de ander die verdeling niet accepteert, krijgt geen van beiden iets. Eerlijk is
uiteraard anders, maar voor wie vooral aan de eigen portemonnee denkt, is de verleiding groot om ze
ven of acht dollar te houden in de verwachting dat de ander uiteindelijk toch kiest voor het halve ei in
plaats van de lege dop.
Nog een experiment: studenten
krijgen een bedrag en moeten
dat verdelen over een eigen re
kening en een gezamenlijke re
kening. Het bedrag op de geza
menlijke rekening wordt ver
dubbeld en vervolgens gelijke
lijk over alle studenten verdeeld.
Iedereen is het beste af door al
les op de gezamenlijke rekening
te storten. Wie vooral zijn ei
genbelang nastreeft en ver
wacht dat anderen dat ook
doen, zal daarentegen het leeu-
wedeel op de eigen rekening
storten.
Bij beide experimenten bleken
economiestudenten het eigen
belang als leidraad te nemen.
Wat echter vooral interessant is,
zegt de Britse econoom Paul
Ormerod in zijn boek 'Econo
men hebben geen idee', is dat
zoveel anderen niet zo calcule
rend te werk gingen. In werke
lijkheid zit de wereld anders in
elkaar dan economiestudenten
- en dus veel
Wat kun je met een constate
ring die zo'n open deur lijkt?
Veel, zegt Ormerod. Grondleg
gers van de economische we
tenschap als Adam Smith en
David Ricardo zijn heden ten
dage vooral bekend als voor
vechters van de vrije markt: laat
iedereen zijn eigen belang na
streven, dan draait de economi
sche motor het beste. Het kost
weinig moeite om die benade
ring terug te vinden in termen
als terugtredende overheid, de
regulering en flexibilisering.
Wat de economen daarbij ech
ter zijn vergeten, stelt Ormerod
in zijn boek, is dat de vroege
goed in de smiezen
hadden dat een economie niet
los staat van de samenleving.
Adam Smith veronderstelde
naast economische vrijheid een
ordenend kader van algemeen
geaccepteerde en nageleefde
normen en waarden. Dat schiep
enerzijds ruimte voor de econo
mie, maar stelde er tevens gren-
Waarom zijn economen verge
ten dat elke economie is inge
bed in een maatschappelijke or
dening, vraagt Ormerod zich af.
De reden is volgens hem dat
economen graag als weten-
schappers net zo serieus wilden
worden genomen als bijvoor
beeld natuurkundigen. Vandaar
dat ze gingen proberen om net
als fysici wiskundige modellen
van de werkelijkheid te maken.
Maar terwijl de eersten daarvan
langzaam zijn teruggekomen -
de werkelijkheid laat zich nu
eenmaal niet in cijfers vangen -
ploeteren economen voort op
die ingeslagen weg.
In één opzicht met succes: anno
1995 zijn er talloze nationale en
internationale rekeninstituten
die al evenzovele voorspellin
gen uitbraken over de inflatie,
de economische groei, de werk
loosheid, en wat al niet meer.
En, het tweede succes, politici
hollen er hijgerig achteraan.
Maar wat zijn die voorspellin
gen eigenlijk waard? Leg de cij
fers van ons eigen Centraal
Planbureau uit april en septem
ber voor 1996 eens naast elkaar:
na vijf maanden wordt de infla
tie volgend jaar een half procent
lager ingeschat, de export een
kwart procent lager, de import
driekwart procent hoger. Bijna
geen cijfer is nog hetzelfde. Na-
Een zogeheten fasediagram van de werkloosheidsontwikkeling in Ne
derland. Elk punt geeft aan hoe de werkloosheid zich in een bepaald
jaar ontwikkelde ten opzichte van het jaar daarvoor. Duidelijk is te zien
hoe in de jaren zestig de werkloosheid 'cirkelde' rond de twee procent
en na de oliecrises van 1973 en 1978 naar een veel hoger 'middelpunt'
sprong, (illustratie uit 'Economen hebben geen idee').
tuurlijk, een aantal factoren is in
die vijf maanden veranderd en
dat heeft zijn weerslag. Maar zo
heeft elke voorspelling uiteraard
even veel, of beter: even weinig
waarde.
In economische modellen wor
den volgens Ormerod boven
dien de relaties verkeerd gelegd.
Neem bijvoorbeeld de werk
loosheid. Economische groei
zorgt voor meer banen, heet
het, maar dat geloof wordt door
de feiten nauwelijks ge
schraagd. Landen met globaal
dezelfde groeicijfers scoren to
taal verschillend qua werkloos
heid. Het enige echt aantoonba
re verband, maar om dat te be
denken hoefje geen econoom
te zijn, is dat tussen winsten van
bedrijven en werkgelegenheid.
Dat gegeven levert een interes
sante conclusie op: voor meer
banen is economische groei
niet per se nodig. Groei is na
tuurlijk wel politiek de meest
aantrekkelijke optie. Loonmati
ging werkt weliswaar net zo
goed, maar populair word je er
niet mee. Met groei wel, want
dat brengt immers extra geld in
de staatskas, in de bedrijfskas
én in de portemonnee van de
burger/kiezer. De op termijn
dodelijke neveneffecten als
roofbouw op de natuurlijke
hulpbronnen en een steeds ver
der gaande milieuvervuiling
blijven daarbij buiten beschou
wing. Maar hoeveel kiezers den
ken op lange termijn? En (dus)
hoeveel politici?
Ormerod, een groot voorstan
der van het opnemen van
milieuvernietiging en grond
stoffenverbruik als kostenpos
ten bij de berekening van het
nationale inkomen, wijst daar
om een andere weg. Hij laat
daartoe zien hoe in economieën
het werkloosheidspercentage
zich in een soort ellipsvorm
rond een 'vast punt' beweegt.
Alleen grote schokken verande
ren die. De twee oliecrises in de
jaren zeventig waren er zo een,
in Duitsland was ook de hereni
ging er zo een. De werkloosheid
in Nederland steeg na de olie
crises naar rond de negen pro
cent en is daar blijven hangen.
Ook in andere Westeuropese
landen is de werkloosheid on
danks alle maatregelen hoog
(gebleven). Bij het Rijnlandse
model (een verzorgingsstaat
met een gereguleerde arbeids
markt) hoort sinds de jaren
tachtig blijkbaar een werkloos
heid van rond de tien procent,
concludeert Ormerod. In de VS,
waar het zogeheten Angelsaksi
sche model domineert (de
'Amerikaanse toestanden') fluc
tueert de werkloosheid al sinds
jaar en dag rond een veel lager
punt: rond de zes procent.
rfge
aaije
Om de werkloosheid echt om adei
laag te krijgen, stelt Ormerod,
een nieuwe 'schok' nodig. Mo
dat voor Europa de veelbeple
overgang naar een Angelsak
sisch model zijn? Nee, stelt 0
merod, gezien de nadelen da
van kan Europa veel beter kie
zen voor een betere verdelinj
van het beschikbare werk. Vi
kortere werkweken bijvoor
beeld, duobanen, opfrisverlo
een loopbaanonderbreking
de opvoeding van kinderen.
Mannen, stelt Ormerod, zulli
moeten kiezen
beidspatroon 'zoals veel vroi
wen in West-Europa al kenne
De werkloosheid zou daardot
'spectaculair omlaag kunnen
gaan', stelt de Britse econooi
Allemaal prachtig,
vraag blijft natuurlijk hoe je
zo'n beleid in de praktijk mot
verwezenlijken. Al is het omi
eenlopende redenen, weinig
rou f
ine
do<
en k
werkgevers en werknemers z rs V
ten op een dergelijke beleids uld
wending te wachten. Moet dt u
noods de overheid ingrijpen!
arbeidsduurverkortingafdwii 'en'
gen? Ormerod geeft op die et ïtsc
ciale vraag geen antwoord, ei en.
dat is jammer. Het neemt nit lRD>
weg dat hij een boeiend boek
heeft geschreven. Al zullen w fe|
nig vakgenoten daar echt blij
mee zijn.
zich
SJAAK SMAKMAN
Paul Ormerod. Economen
hebben geen idee, de onmai
van een prestigieuze weten-
schap. Uitgeverij Van Gennt^
prijs 49,90
de
>lge:
Het bezoek van de Duitse presi
dent Roman Herzog aan Neder
land komt op een goed mo
ment. In het vijftigste jaar na de
Tweede Wereldoorlog en vijf
maanden na het succesvolle be
zoek van bondskanselier Kohl
aan Nederland, is de Duits-Ne
derlandse verstandhouding be
ter dan ooit.
„De komst van Herzog is de
kroon op de toenadering die de
laatste twee jaar tussen Neder
land en Duitsland plaatshad",
vindt woordvoerder Aimer van
de Duitse ambassade in Den
Haag. „Het is een afronding van
wat er de laatste jaren is ge
groeid op politiek, maar bij
voorbeeld ook op maatschappe
lijk gebied."
In onderling overleg is er van af
gezien om van de tweedaagse
visite die vandaag is begonnen
een staatsbezoek te maken met
alle protocolaire formaliteiten,
zoals lange tafelredes. „Presi
dent Herzog is een praktisch in
gesteld mens. Nederland waar
deert dat", aldus Almer. „Er is
nu veel tijd bespaard. Omdat
het geen staatsbezoek is, kun
nen de koningin en de presi
dent samen het Duitse Aken be
zoeken en weer terugkeren naar
Nederland. Ze willen op die ma
nier hun waardering uitspreken
voor de grensoverschrijdende
samenwerking. Een gemengd
Duits-Nederlandse politie-
escorte zal het paar begelei
den."
In de ogen van Duitsland was er
de laatste decennia eigenlijk
niets mis in de relatie met Ne
derland. Natuurlijk is er de erfe
nis van de oorlog. Door zich een
goede Europeaan te tonen, pro
beert Duitsland te laten zien dat
de lessen uit het verleden zijn
geleerd.
De jongste frustraties en irrita
ties in de Nederlands-Duitse re
latie lijken vergeven en verge
ten. Het feit dat Kohl de kandi
datuur van premier Lubbers
voor het voorzitterschap van de
Europese Commissie niet on
dersteunde, beschouwt Den
Haag niet meer als anti-Neder
landse houding. De briefkaar
tenactie van Nederlanders ('Ik
ben woedend') na de aanslag op
Turken in het Duitse Solingen
zette in Bonn kwaad bloed. Ook
deze affaire is bijgelegd. Het
ontstaan van een gezamenlijk
legerkorps is veelzeggend.
De Duitse bondskanselier Kohl
droeg met zijn bezoek in mei
een grote steen bij aan de bete
re verhouding. De christende
mocraat en zijn Nederlandse
ambtsgenoot, de sociaaldemo
craat Kok, blijken het uitstekend
met elkaar te kunnen vinden.
Kohl spreekt van een 'Mannerf-
reundschaft'.
De Duitse ambassadeur in Ne
derland, W. Haas, blikte meteen
na het bezoek tevreden terug.
De 'chemie"tussen beide politi
ci is uitstekend, zei hij. „De
bondskanselier zag in dat hij
zich persoonlijk om de Duits-
Nederlandse verhouding moest
bekommeren."
De topdiplomaat relativeerde
de problemen die sommige Ne
derlandse pubers met hun oos
terburen hebben. „Een bepaal
de kritiek op Duitsland is blijk
baar chic. Maar wat in is. is ver
anderlijk." Haas herhaalde dit
standpunt onlangs toen hij rea
geerde op het jongste onder
zoek over de Nederlandse kijk
op Duitsland. Uit die studie
bleek dat bij jongeren nog
steeds een mengeling van voor
oordelen en onwetendheid over
de Duitsers aanwezig is.
Het bezoek van Herzog kan de
Nederlandse mening over
Duitsland positief beïnvloeden,
hoopt de Duitse ambassade.
Want als gast van de koningin
telt bij een staatshoofd het ge
wicht van zijn persoon'.
Herzog kan bij zijn reis bouwen
op de baanbrekende visite van
voorganger Gustav Heinemann
in november 1969. Het was het
eerste staatsbezoek van een
Duits staatshoofd aan Neder
land sinds de laatste Duitse kei
zer in 1907 Nederland bezocht.
Na Heinemann volgde alleen
nog maar Richard von Weizsac-
kerin 1985.
Diens opvolger Herzog is sinds
1 juli vorig jaar in functie. In
mei 1994 kozen parlementariërs
en andere vertegenwoordigers
van het volk hem in een spraak-
1)1" i
H'lv
D lop
'1 toe rli
makende vergadering. Doore o
machtspolitieke strijd slaagde r
de christendemocraat er bij la
ge na niet in om alle stemmei
te vergaren. Een slechtere stat
voor de hoogste representant
van het land, die boven de pi
tijen behoort te staan,
denkbaar.
Inmiddels lijkt de partijgeni
van Kohl ook geaccepteerd do
de sociaaldemocratische opp<
sitie in de Bondsdag. Gevraag
naar zijn stijgende popularite
antwoordde Herzog onlangs
schertsend: „Het irriteert me
soms een beetje. Je vraagt je.
wat je eigenlijk fout doet."
Feitelijk was Herzog tweede
keus. Kohl had aanvankelijk zi ei
zinnen gezet op de Oostduit!
politicus Steffen Heitmann.
kandidaat maakte zich echter
onmogelijk door ondiplomat
ke uitspraken. Het oog viel
op de president van het consti el
tutioneel hof, de rechtbank diifin
op de naleving van de Grond
wet toeziet.
Opperrechter Herzog moest i
de schaduw van zijn illustere
voorganger Von Weizsacker
stappen. Met een geheel eigei
stijl lukte hem dit al snel. De
nieuwe president maakt van
zijn hart geen moordkuil.
In zijn eerste toespraak voorh
Europese Parlement vorige
week dinsdag toonde Herzog
zich warm voorstander van eei
zo groot mogelijke integratie
van Europa. De vrees in bin
nen- en buitenland vooreen
nieuw Duits nationalisme blijk
vijfjaar na de eenwording ong
grond, meende hij in een inter
view. Hij pleit voor een welove
wogen actievere deelname van
Duitsland aan de wereldpoli
tiek. Over de inzet van Duitse
grondtroepen in Bosnië fronst
hij zijn wenkbrauwen, maaref
grotere betrokkenheid op and«
re gebieden is gewenst.
Herzog: „Overal waar ik op de
wereld kom, hoor ik een deels
zacht, deels duidelijk hoorbaar
verwijt. Jullie Duitsers hebben
ooit de halve wereld onderste
boven gegooid. En dat hantere
jullie nu als argument om jeaa
alles te onttrekken. Jullie ver
schaffen je dus privileges door
jullie verleden, zegt men r
Op die manier mogen wij
tuurlijk niet redeneren."
dus
all
