'De Leider huist hier, in ons hart'
Feiten &Meningen
Schuldig of niet,
Claes heeft
weinig keuze
'De NS maken onze geoliede machine kapot'
Mars van miljoen mannen versterkt
positie van militante Farrakhan
MAANDAG 16 OKTOBER 1995
NIEUWSANALYSE
Als een kat in het nauw heeft een getergde
Willy Claes zich in de afgelopen dagen ver
weerd. De Belgische pers betitelde de ver
dediging van Claes tegen de aantijgingen
van zijn betrokkenheid bij de Agusta- en
Dassault-affaires als 'tot de laatste snik' en
'blufpoker voor wereldpers'.
Vast staat dat de procedure moeilijk en
omstreden is. Zo heerste binnen de kamer
commissie, die zaterdagochtend na een
marathonzitting van negentien uur'besloot -
dat Claes naar het Hof van Cassatie moet
worden 'doorverwezen', geen eensgezind
heid. Het besluit werd bij meerderheid ge
nomen in een geheime stemming. Alleen
de voorzitter kent de stemverhouding.
Claes concludeerde terstond: hier is par
tijpolitiek in het spel geweest. Hij vroeg zich
af of enkele leden van de commissie ,,daar
als rechter of als politieke gevolmachtigden
hebben gezeteld. Daar heb ik mijn twijfels
over". Hij wees daarbij op de liberale oppo
sitiepartij VLD, die vorige week al had ge
zegd dat de positie van Claes als secretaris
generaal van de NAVO onhoudbaar was ge
worden, en op de regeringspartij CVP. Vol
gens Claes zijn de christendemocraten nog
steeds verbolgen over het feit dat de CVP
geen deel meer uitmaakt van de regering in
de politieke thuisbasis van Claes, Limburg.
Claes heeft zich er tijdens zijn lange poli
tieke loopbaan altijd op beroemd geheel in
teger te werk te zijn gegaan. Dal verklaart
de hardnekkigheid waarmee hij zijn on
schuld staande houdt. Maar tussen schuld
en onschuld bestaat er in de politiek ook
nog zoiets als verantwoordelijkheid en die
lijkt Claes uit het oog te hebben verloren.
Als kopstuk van de Socialistische Partij wist
hij van het aanbod van de Italiaanse heli
kopterfirma Agusta om smeergeld te beta
len voor een order van het Belgische leger.
En op zijn departement van economische
zaken zijn al of niet met zijn medeweten
dingen gebeurd die niet door de beugel
konden.
De offerte-datum werd ten behoeve van
Agusta verschoven en op briefpapier van
Agusta flansten medewerkers van Claes zelf
de compensatie-orders in elkaar, die Agusta
aan het Belgische bedrijfsleven zou moeten
gunnen. Claes gaf in ieder geval blijk van
een grote welwillendheid ten aanzien van
Agusta. Hetzelfde deed hij ten aanzien van
de Franse firma Dassault, die apparatuur
mocht leveren voor het moderniseren van
de Belgische F-16's.
Wat de uitkomst van het drama Claes ook
moge zijn, de NAVO heeft er alleen maar bij
te verliezen. Als Claes opstapt, zou dat een
blamage voor de alliantie zijn. Nooit eerder
verloor de NAVO zijn hoogste leider naar
aanleiding van een schandaal. Dat maakt
het zoeken naar een absoluut brandschone
opvolger er niet gemakkelijker op. Maar een
secretaris-generaal handhaven, die voor de
rest van zijn leven als 'aangeschoten wild'
geldt, is al even ondoenlijk.
BRUSSEL ALV KNOL
CORRESPONDENT
Irakezen 'kiezenmassaal voor Sacldam Hussein
De kiezers staan te dringen voor het hek, in het stof, in de stekende ochtendzon, voeten in het gore straatvuil. Het
is negen uur, zondagochtend en stembureau 527 in Bagdad gaat open, een uur later dan gepland. Vrouwen, man
nen, kinderen in een straatarme volkswijk shi'itische moslims, te zien aan de gesluierde en in het zwart geklede
vrouwen. Schoolkinderen op hun zondags scanderen Saddams naam. Geoefende spreekkoren, ritmisch handge
klap. 'Saddam is ons land'.
Uit luidsprekers klinkt oorver
dovend de staatspropaganda,
die nu al dagen de straten, de
oren en de hoofden vult. ,,Ik kijk
al bijna een week geen TV
meer", zei de taxichauffeur die
ons bracht. De aan waanzin
grenzende aandacht voor Sad
dam is hem te veel geworden.
Als het hek open gaat, ontstaat
een run op de medewerkers van
het bureau, die de stembriefjes
uitreiken. Het papiertje, dun als
vloei, heeft twee vakjes om aan
te kruisen: ja of nee. Bij het zien
van twee buitenlandse verslag
gevers beginnen enkele man
nen 'Na'm! Na'm'! te roepen, Ja!
Ja! voor Saddam Hussein.
Het is de reflex van een volk dat
op commando de leider moet
toejuichen. Tientallen keren per
dag is het op TV te zien, in een
eindeloze, nimmer aflatende re
clamespot. En spontaan scan
deren is nog beter: het maakt
een goede indruk op de overal
en altijd aanwezige, maar on
zichtbare mannetjes van de ge
heime politie.
De stembriefjes worden afgege
ven, ze laten zelfs dichtgebou
wen nog zien wat de kiezer
heeft aangekruisd. Maar hier
maakt dat niets uit. Het ja-vakje
wordt door velen aangekruist
met behulp van de stembureau
medewerker, een toegewijd die
naar van de dictatuur. Stem
hokjes staan er ongebruikt bij.
Alleen als er journalisten in de
buurt zijn, worden enkele kie
zers tot hun verbazing en on
begrip in het hokje geduwd.
De rest staat met hun opgevou
wen briefjes in een rij te wach
ten voor de witte houten stem
bus. Niemand wil de indruk
wekken nee te hebben gestemd.
Al Qaid, de leider, kijkt van vele
posters toe op zijn volk. Een
Arabisch sprekende journalist
uit Duitsland vindt dat Al Qaid
in de Iraakse context erg goed te
vertalen is met derFührer. De
mensen bij bureau 527 maken
een opgeluchte indruk als ze
het gebouwtje verlaten. 'Khalas-
ta?' Ben je klaar'?, vragen ze aan
elkaar.
We vragen waarom ze al zo
vroeg stonden te dringen om te
kunnen stemmen, tenslotte
hebben ze de hele dag. Een
man zegt dat hij nog taxi moet
rijden. Een vrouw maakt een
etend gebaar. Deze mensen,
zwaar getroffen door het em
bargo tegen Irak, moeten de
rest van de dag scharrelen om
aan hun voedsel te komen.
Bovendien willen ze ervan af
zijn. Amerika hoeft hen niet te
vertellen dat dit referendum een
farce is, dat weten ze zelf ook
wel. En ze hopen dat de alles-
verpletterende aandacht voor
Saddam na het referendum
weer iets minder wordt. Deze
mensen hebben gedaan wat
van ze is gevraagd, en willen
rust.
In een rijke buurt worden de
stembriefjes wel gevouwen,
maar ook hier staan de stem
hokjes er verlaten bij. De
schoolkinderen die voor de slo
gans zorgen, zijn schoner en
dragen duurdere jurkjes. De
boodschap is wel dezelfde: Sad
dam is de trots van alle Irak
ezen. Geen enkele nee-stem te
zien. Later zijn er collega's die
elders wel drie tegenstemmers
registreren. Het wekt ongeloof,
kritiek op Saddam staat immers
gelijk aan een doodvonnis.
Maar het regime moet toch ook
wat nee-stemmers organiseren
om te tonen 'dat Irak een stap
zet in haar proces naar demo
cratie'.
Bij een bureau waar een buiten
landse TV-ploeg door het Iraak
se ministerie van informatie
naartoe is gebracht, begint plots
een Koerdische man een ode te
brengen aan de leider, die het
Koerdische volk ooit met gifgas
aanviel. En dan dringen twee
officiële Jordaanse gasten naar
voren. Ze laten voor de came
ra's hun solidariteit zien met
Saddam. Ze snijden hun vingers
open en ze schrijven met hun
bloed 'Ja' op een stuk papier.
Stembureau-officials weten te
verhinderen dat het papier in
de stembus verdwijnt.
Het land wacht nu op de officië
le uitslag, en de ongeveer zeven
miljoen stemmen zullen naar
alle waarschijnlijkheid vandaag
geteld zijn. Maar de door de
partij geregisseerde volksfeesten
begonnen gisteren al.
Niemand die wij het vroegen,
houdt zich bezig met de vraag
of de geliefde leider tijdens
de gehele referendumcampag
ne nergens gesignaleerd zich
nog aan het volk zal tonen. Wat
zou men ook. Voor dat soort
vragen heeft de propaganda het
voorgedrukte antwoord al gele
verd. Een mooi, loyaal ant
woord: „Als de Leider niet komt,
is dat niet erg, want hij huist in
ons hart".
BAGDAD MAURICE WILBRINK
Feestdag na 'succes' referendum
BAGDAD AP-Rtr
De Iraakse autoriteiten hebben vandaag tot nationale feestdag
uitgeroepen om het het 'succes' te vieren van het gisteren gehou
den presidentiële referendum te vieren. Irakezen brachten zon
dag een stem uit in een referendum over een verlenging van de
zestien jaar durende heerschappij van president Saddam Hus
sein met zeven jaar.
Volgens de eerste berichten heeft bijna 100 procent zijn stem uit
gebracht vóór nog eens zeven jaar Saddam. Kiezers .moesten hun
naam en adres op de biljetten invullen, waardoor het makkelijk
is na te gaan wie geen stem heeft uitgebracht en wie tegen de al
machtige leider heeft gestemd. Het referendum is vooral bedoeld
om de wereld te laten zien dat Saddam, na een recente vlucht
naar Jordanië van enkele van zijn naaste familieleden en mede
werkers, nog steeds populair'is in zijn land.
Kort na middernacht werden de uitslagen in drie van de vijftien
districten bekend gemaakt. In een district kreeg Saddam alle
stemmen en in de twee andere meer dan 99 procent.
Voor de agenten van de spoor
wegpolitie was het even wen
nen: een weekeinde zonder
surveillance, zonder zwartrij
ders, discotreinen en voetbaJ-
supporters. In plaats daarvan
vele uren hangen in de kantine
van NS Opleidingen op Hoog
Catharijne, luisteren naar het
laatste nieuws van de vak
bondsmensen en kijken naar
het NOS-journaal.
'Broodje kroket?', vraagt een
schuchtere kantinejuffrouw die
in de drukte even haar klant
niet kan vinden. 'Joe!', klinkt het
eendrachtig uit zo'n honderd
kelen. De saamhorigheid bin
nen het korps spoorwegpolitie
is groot, ook als er wordt ge
staakt.
In het actiecentrum in Utrecht
is zaterdagochtend een groot
aantal politiemensen samenge
stroomd om het verlopen van
het ultimatum aan de Raad van
Bestuur van de NS mee te ma
ken en zich aansluitend in te
schrijven als staker. Als de klok
elf heeft geslagen, brengt FN-
V'er Jaap van Zeben pro forme
nog even het stakingsvoorstel in
stemming. De vraag wie ervóór
is levert zo'n evidente meerder
heid op dat de vraag-naar even
tuele tegenstemmers bijna
wordt vergeten. Als dat schoon
heidsfoutje haastig wordt goed
gemaakt, steekt toch nog een
viertal politiemensen de hand
op. Niemapd vraagt waarom.
„Ik vind het ook klote", zegt een
Rotterdamse spoorwegagent,
„maar het moet gewoon. Zes
jaar geleden hadden we een
Een zorgelijk kijkende spoorwegpolitieman luistert zaterdag naar de toespraak van een vakbondsman.
Woensdag gaat de spoorwegpolitie opnieuw staken, tenzij voor die tijd toch een oplossing is bereikt.
goed geoliede machine, maar
die wordt gewoon kapot ge
maakt. Al die tijd zeggen ze:
jongens, als er wat is, kom er
mee. En vervolgens doet Sey
(directeur van NS Beveiliging
Services waar de spoorwegpoli
tie onder valt, red.) toch ge
woon wat-ie zelf wil".
De suggestie van de bonden om
Arend Bannink, hoofd van de
spoorwegpolitie, tijdelijk naar
voren te schuiven als een soort
buffer tussen de verguisde
NSBS-directeuren het perso
neel kan niet in ieders ogen ge
nade vinden. „Van hem hebben
we de afgelopen tweeëeneen
halfjaar toch ook niks gehoord?
Nu is-ie ineené voor een onder
zoek. Volgens mij is hij gewoon
een spreekpop van Sey".
Als om één uur de begintune
van het NOS-journaal klinkt,
dromt het gezelschap samen
voor het TV-toestel. Het eerste
onderwerp, Willy Claes. wordt
met gejoel ontvangen. Ook voor
Bosnië bestaat weinig interesse,
al vraagt iemand zich hardop af
of het getoonde wapentuig de
achttiende verdieping van
FOTO ANP PAUL STOLK
hoofdgebouw 4, hoofdkwartier
van NSBS, zou halen. Maar
daarna verschijnt dan toch het
NS-logo in beeld. Zeker een mi
nuut lang, toch niet slecht.
Na het nieuws gaat het in geslo
ten optocht richting 'de inkt
pot'. het gebouw waar de Raad
van Bestuur op dat moment in
overleg bijeen is. De doorsteek
door Hoog Catharijne is zater
dag het enige moment dat het
grote publiek iets van de actie
merkt.
Terwijl de stoet voor het hoofd
gebouw stilstaat om de con-
cerntop luid toe te zingen, zit
aan de andere kant van het
muurtje een junk onverstoor
baar voorbereidingen te treffen
voor een eigen reisje. Negen
bolletjes, tellen een paar agen
ten die hem van boven gade
slaan. Vandaag blijft het bij kij
ken.
Na de stille omgang gaat ieder
zijns weegs tot zondag, twaalf
uur. Van de Raad van Bestuur is
dan taal noch teken vernomen.
Daarom wordt om twee uur
zondegmiddag het voorstel in
stemming gebracht om woens
dag wederom het werk neer te
leggen en massaal naar Den
Haag te gaan. Opnieuw is de
uitslag overduidelijk. Wat meer
actie kan geen kwaad, want ver
geleken met de opwinding van
de eerste stakingsdag is de
stemming wat matjes. Alleen de
bondsbestuurders benen met
hun mobiele telefoons druk
heen en weer als bekend wordt
dat de concemtop op een ge
heime plek vergadert. „Om vijf
uur komen ze met een persbe
richt", weet iemand te melden.
Maar bevestiging blijft uit.
Als om half vijfde gastvrijheid
van NS Opleidingen afloopt,
krijgen degenen die een late
dienst moeten draaien het drin
gende advies mee om in elk ge
val naar de standplaats te gaan
als om middernacht de staking
afloopt. „Al moet je tot vijf over
twaalf werken, meld je in elk ge
val. We hebben overlegd, maar
kennelijk is het oorlog".
UTRECHT GPD
Hij noemt joden 'bloedzuigers' die een 'gods
dienst uit de goot' aanhangen, veegt de vloer aan
met katholieken, beledigt de paus, vindt Hitier
'een groot man', zegt dat AIDS opzettelijk door
blanken in de zwarte wijken is geïntroduceerd en
vindt dat de plaats van vrouwen thuis achter het
aanrecht en bij de kinderen is. Op het eerste ge
zicht dus niet iemand om massaal achteraan te
lopen, maar toch is dat wat honderdduizenden,
en naar Louis Farrakhan zelf hoopt een miljoen,
Amerikaanse zwarten vandaag zullen doen.
Farrakhan heeft zich de laatste jaren ontpopt als
de leidersfiguur waarnaar de 'Afrikaans-Ameri
kaanse' gemeenschap wanhopig op zoek is ge
weest. Een racist en antisemiet die er in geslaagd
is een groot deel van de zwarte mannen in Ame
rika te mobiliseren voor zijn 'mars van een mil
joen mannen', een demonstratie in Washington
die de zwarte man ervan bewust moet maken dat
hij verantwoordelijk is voor zijn vrouw en kinde
ren en voor zijn gemeenschap, en criminaliteit en
drugs moet afzweren in ruil voor een beter leven.
Een boodschap waarmee niemand het oneens zal
zijn. Gisteren verklaarde zelfs de oerconservatieve
blanke Republikeinse presidentskandidaat Pat
Buchanan volledig achter Farrakhans doelstellin
gen te staan. En zelfs president Bill Clinton heeft
zich achter de mars die de grootste uit de his
torie moet worden geschaard. Maar niet achter
de organisator. Voor veel Amerikanen is Louis
Farrakhan (62) immers een man met wie zij niets
van doen willen hebben. Farrakhans aanhangers
stellen echter 'dat de boodschap en de bood
schapper niet te scheiden zijn'. Ook zijn tegen
standers geven toe dat de mars Farrakhans posi
tie flink zal versterken.
Farrakhan is de leider van de Nation of Islam,
overigens een van de kleinere zwarte moslimor
ganisaties in de VS. Hij was ooit een atleet, had
matig succes als calypso-zanger en is een ver
dienstelijke violist. Tot een jaar of vijf geleden
was zijn rol in zwarte kringen een marginale, in
de schaduw van mensen als dominee Jesse Jack
son. Hij reisde het land door om als 'islam-domi-
nee' spreekbeurten te houden. Daarin preektel
zelfrespect, een 'schone' levensstijl, het afzwere
van drugs en het aanhalen van de familiebande 'te
De Nation organiseerde anti-misdaadpatrouille J'oc
in de zwarte ghetto's van de grote steden en rie[ ''an
zwarten op meer voor zichzelf te zorgen 'omdai
de blanken het niet voor ons zullen doen'.
Farrakhans carrière in de zwarte gemeenschap
begon in de jaren '60, toen hij assistent was vai
de befaamde Malcolm X. Maar die zette zich
steeds meer af tegen de Nation en haar leider
Elijah Mohammed en werd vermoord. Naar son
migen nog steeds beweren, heeft Louis Farrak'
in die moord een rol gespeeld. Toen Elijah Mo-|
hammed in 1975 overleed, nam Farrakhan de J
teugels van de Nation of Islam over. En hij r
te er een nog militantere organisatie van, die zij
meer dan ooit ging afzetten tegen joden, vrou-J
wen, katholieken, homoseksuelen en vooral bf
ken, die de oorzaak van alle zwarte kwaad zou-1
den zijn.
Farrakhan zegt geen politieke ambities te heb
ben, maar hij is Jackson allang voorbijgestreefd
als leider van zwart Amerika. „Als Jesse zo'n mai
had georganiseerd zouden er misschien enkele
tienduizenden mensen zijn gekomen", zei een
commentator dit weekend. Alleen Farrakhan isi
staat zoveel mensen op de been te brengen. Jad
son die Farrakhan lijkt te steunen wordttf
veel gezien als deel van het Washingtonse esta
blishment. Farrakhan daarentegen verheft, zon
der zich om de politieke gevolgen te bekomme
ren, zijn stem tegen (blank) racisme en uitbuitin
en verder alles en iedereen.
Zijn aanhangers volgen hem blindelings. De
mannen steevast gekleed in donkere pakken me
witte hemden en een strikje. Zij vormen Farrak
hans entourage, maar treden ook op als lijfvvach
ten. Zo was Johnnie Cochran, de topadvocaat^
O.J. Simpson, de laatste weken omringd door#
handvol lijfwachten van de Nation of Islam.
WASHINGTON. HANS DE BRUUN
CORRESPONDENT
Met het bijna doorschijnende stembriefje in de hand wachten Irakezen op hun beurt om met 'de (vrees voor de) Leider in hun hart', nog eens voor zeven jaar Saddam Hussein te kiezen.
FOTO EP A RABIH MOGHRABI
