Mini-robotje ingezet voor darmonderzoek VIP-syndroom Gezondheid MAANDAG 16 OKTOBER 1995 SPREEKUUR Als u een afspraak wilt maken bij een oogarts en u kunt nog net voor Pasen terecht... of als u al maanden wacht op een nieuwe heup en het ziekenhuis is al in oktober door zijn budget heen en mag dus pas in januari weer gaan beginnen met heup vervangingen... of als u uw huisarts te pakken probeert te krijgen en van het ene ant woordapparaat naar het ande re gestuurd wordt... Dan word je opstandig. Twee dingen schieten dan door je hoofd. Ten eerste: betaal ik daar nou die premie voor? en ten tweede: als ik Kok heette of Lubbers of beter nog Bernhard of Beatrix, dan hoefde ik niet te wachten, dan had ik allang clie heup of die bypass-operalie of die nieuwe ooglens gehad. En die laatste gedachte is hele maal correct. Wat u echter niet weet is dat al le min of meer belangrijke mensen die in een ziekenhuis terecht komen voor onderzoek of een behandeling, er volauto matisch een potentieel levens bedreigende ziekte bij krijgen. Die ziekte noem ik het VIP-syn droom. Met het VIP-syndroom bedoel ik het feil dat de behandelaars (specialisten) afwijken van de normale gang van zaken rond een patiënt die een bepaald ziektebeeld vertoont, omdat de patiënt een VIP is, een belang rijk iemand. Het syndroom is ernstiger naarmate meer men sen van hun routine afwijken en naarmate ze verder afdwa len van de normale gang van zaken. In z'n eenvoudigste vorm lijkt het syndroom onschuldig: de specialist komt vakerlangs, en kijkt vaker dan anders in de papieren van de patiënt. Een stapje verder kan al gevolgen hebben, zoals in dit waarge beurde verhaal: de vrouw van een collega-specialist had bloedarmoede, de eerste onder zoeken hadden geen verklaring gegeven en normaal gesproken zou men ertoe overgegaan zijn een beetje beenmerg (in het beenmerg wordt het bloed ge maakt) af te nemen voor on derzoek. Dat is echter een ver velend onderzoek en in een misplaatst gevoel de patiënt te willen ontzien werd het achter wegegelaten. Men wach tte af en later bleek de vrouw een ta melijk kwaadaardige bloed ziekte te hebben, die door been- mergonderzoek meteen her kend had kunnen worden. Zachte heelmeesters. Is het VIP-syndroom ernstig, dan wordt de normale routine met voeten getreden. De meeste handelingen in een ziekenhuis zijn routine-handelingen en ge lukkig maar. Hoe vaker je een handeling verricht, hoe beter je hem beheerst, hoe kleiner de kans op fouten. Is de patiënt erg belangrijk, dan wil de be handelaar er met zijn neus bo venop zitten. Alles moet im mers goed gaan. In de krant lees je dan dat een team van hoogleraren de ingreep bij zo'n arme VIP heeft uitgevoerd. Je houdt je hart vast, want een hoogleraar vult zijn dagen gro tendeels met vergaderen en niet meer met 'ingrepen doen'. Hij is dus zijn routine kwijt en maakt, paradoxaal, ondanks alle inspanningen, de kans op complicaties groter. Een andere vorm van het VIP- syndroom slaat toe als de dok tereen van uw beste vrienden is of als u met hem of haar ge trouwd bent. De persoonlijke band verdringt dan de profes sionele, waardoorIwt voorde arts vrijwel onmogelijk kan zijn ernstige ziekten te overwe gen of in te zien dat bijvoor beeld een kwaadaardig gezwel al te groot is om nog verwijderd te kunnen worden. Ook hier wordt met de beste bedoelingen afgeweken van de normale gang van zaken, uiteindelijk ten schade van de patiënt. Als de politieke of staatkundige betekenis van een persoon zijn waarde als mens overschrijdt toont het VIP-syndroom zijn grimmigste gezicht. Twee tame lijk recente voorbeelden zijn Ti to (toen Bosnië, Kroatië en ller- cegovina nog Joegoslavië heet ten) en Franco. Beiden zijn met geweld in leven gehouden toen zij al stervende waren, omdat de vrees voor de consequenties van het overlijden van het staatshoofd groter was dan het mededogen dat men met een stervende behoort te hebben. Het VIP-syndroom is niet zo be smettelijk. Als u een winkeltje hebt of boekhouder bent. be drijfsleider of secretaresse, clan is de kans vrij klein dat men in een ziekenhuis voor u een stap harder zal lopen dan normaal. Dan zit u in de routine. Hoewel de routine een zekere garantie biedt tegen het maken van fou ten is het zeker niet zo dat de gewone gang van zaken ideaal is. De meeste ziekenhuizen pro beren hun organisatie zo effi ciënt en klantvriendelijk moge lijk te maken. Aarzel clan ook niet als u als patiënt suggesties hebt voor verbeteringen cleze aan de directie van het zieken huis kenbaar te maken zodat er uiteindelijk een nieuwe routine ontstaat. Dat is veiliger clan een VIP-behandeling. P U Z Z E L D E O L B G A L S T R A H A N E 1 T 1 D N O C L H S G E K O T S K E R N E O T O 1 R F 1 E T S E N O M N Y K T A N R A G E T K E D G S N H D W IJ N R G G T 1 N N S O C H R A N N N R E 1 E 1 A T U 1 1 1 E E A H L L N N T N L G N P 1 1 D A E N D E E 1 E E A E N N H D E N D U R M S L O E O M N T N B G L 1 D S R R z E A A E 1 N M E D A 1 G E D W 1 E N E F R U S B R G A N G N 1 N N A P S N 1 F K N E R E R 1 P S N A R T Adem Ademhaling Bloed Conditie Energie Fietsen Frisse lucht Gezondheid Hartslag Hijgen Hometrainer Inspanning Kniebuigingen Koel Rage Rekstok Roeien Skiën Slapen Surfen Tennis Trainen Transpireren Turnen Wandelen Wandeling Yoga OPGAVE OPLOSSING WOORDZOEKER In deze mengelmoes van letters zijn al de ge noemde woorden verstopt. Ze zijn te lezen van links naar rechts, van rechts naar links, van boven naar beneden of omgekeerd of schuin. Sommige letters worden dubbel ge bruikt. Streep alle woorden door. De resteren de letters vormen dan regel voor regel van bo ven naar beneden nog een woord. CRYPTOGRAM opslag s-g- -o-a-a prent-p-a e-s-japan kopj e-e-d eknie knevel a-ni modest redactie saskiastoelinga* 023-5150265 Een complete, optische gigabyte chip tussen duim en wijsvinger. ben apeldoorn gpd Het begint een beetje te lijken op de science-fic- tion-film 'Fantastic Voyage' (1966) waarin een onderzeeër, compleet met bemanning tot de grootte van een bloedcel wordt verkleind om er gens in de hersenen een 'operatie' op moleculaire schaal te verrichten. Niet dat de een of andere ge niale wetenschapper erin is geslaagd zoiets in el kaar te sleutelen, maar spectaculair is het wel wat ze op de afdeling 'Kunstmatige Intelligentie' van het Massachusetts Institute of Technology (MIT) in het Amerikaanse Boston aan het bekokstoven zijn. Deskundigen op hel gebied van de micro-roboti- ca werken koortsachtig aan de ontwikkeling van een robotje ter grootte van een dikke 'joint', een uit zijn krachten gegroeide sigaret (of een misluk te sigaar) dus. En dat niet alleen, het is in staat zich op eigen kracht voort te bewegen in een vloeistof. Niet met duizelingwekkende snelheden, maar met een gangetje van maximaal een centi meter per seconde. Het is dus niet geschikt voor het overbruggen van grote afstanden en dat is ook niet de bedoeling. Het robotje is bedoeld voor onderzoek in het menselijke maag-/darmka naal. Wil een internist (inwendig geneeskundige) een goed beeld krijgen van wat er zich allemaal aan (on)rechtmatigs in het maag-/darmstelsel aan het ontwikkelen is of was, dan ontkomt hij of zij niet aan een zogeheten 'scopie'. Als het onder zoek zich beperkt tol de slokdarm, maag en het eerste stukje van de daarop volgende darm dan moet de patiënt een vrij dikke, glasfiberslang in slikken. Aan de voorzijde daarvan bevindt zich een lenzenstelsel met een uitzonderlijk wijde beeldhoek (een zogeheten 'fish-eye'). Dat opti sche stelsel is zowel geschikt om door te kijken als om het felwitte licht van een xenonlamp (aan het begin van de glasfiberslang) te verspreiden. Want het is binnen in ons lichaam knap donker. Via de glasfiberkabel kan de internist zowel direct obser- ven als foto's maken en zelfs, met een dun, flexi bel grijpertje. weefselmonsters nemen. Pijn doet dit onderzoek niet. het is alleen een beetje ongemakkelijk om die slang in te slikken. Van hetzelfde laken een pak als het kijk-onder- zoek in de rest van het maagdarmstelsel moet plaatsvinden. Dan gaat de slang juist aan de an dere kant naar binnen en behoeft er dus niet te worden geslikt. Bovendien moet de patiënt dan wel buitengewoon lenig zijn om nog mee te kun nen kijken. Maar als de MIT-onderzoekers in hun opzet slagen behoort de hele. veel tijd rovende heisa waarmee (de voorbereidingen van) maag- en darmscopieën nu eenmaal gepaard gaan. bin nen afzienbare tijd tot het verleden. Het prototype van het robotje is radiografisch te bedienen. Öp zich is dat niets nieuws want de eerste de beste, moderne speelgoedboot biedt die mogelijkheid al. Maar het robotje is heel wat klei ner dan die speelgoedboot en dat is wèl nieuw: klein en toch van buiten af manipuleerbaar. De onderzoekers maken zich nu op voor de realise ring van 'Fase II': het prototype 'aankleden' met een mini-camera, mini-halogeenlampen en in strumentarium, uiteraard ook op millimeter- schaal, voor kleine, chirurgische ingrepen. Ook allemaal radiografisch te bedienen. De mini-robot zal straks luisteren naar de naam 'Intestine'. Toekomstige maag- en darmpatiënten zullen 'Intestine' op een speciale manier, mis schien in de vorm van een forse zetpil, in moeten nemen. En als het radiocontact met 'Intestine' onverhoopt verloren gaat en je met 'een-ding-in- je-buik' zit? Niets aan de hand, want 'Intestine' is zeer darmvriendelijk en vindt via dat bochtige ka naal altijd een natuurlijke weg naar buiten. Maar aangezien 'Intestine' een heel prijzig toestelletje zal worden, zullen de betrokken internisten u in een dergelijk geval wel met argusogen volgen tot en met de onvermijdelijke gang naar het toilet, waar onverhoopt doortrekken dan tijdelijk streng verboden zal zijn. HEINZ Voorlichting over kanker door kinderen amsterdam «anp Kinderen die met kanker in het VU-ziekenhuis in Amsterdam terechtkomen, krijgen cassettes met voorlichting die door ande re kankerpatiëntjes is ingespro ken. Zij vertellen hun leeftijdge nootjes over hun leven en erva ring in het ziekenhuis. Op de dubbelcassette staan re portages over prikken, een mri- onderzoek en de ziekenhuis- school. Tussendoor kunnen pa tiëntjes luisteren naar vraagge sprekken met ziekenhuisperso neel dat bij de behandeling is betrokken. Een chirurg, pedago gisch medewerker en een psy choloog vertellen wat zij in het ziekenhuis doen. De interviews zijn afgenomen door de kinde ren, die zelf ook veel vertellen. Op de cassette verhaalt Marlous over de vervelende kanten van de ziekenhuisopname: ,,De box bij voorbeeld, daarin voelde ik me opgesloten en alleen. En de medicijnen die ik altijd uit spuugde. Ik zag er zo tegenop dat ik niet wilde weten wanneer de medicijnen weer zouden ko men. Wat mij geholpen heeft is aan andere dingen denken." Jomar interviewt de afdelings arts. ,,Als je in het ziekenhuis komt, wat doen ze dan voor het eerst?" De arts: ..Weet je nog wat er gebeurde toen jij hier kwam voor de ziekte die je nou hebt?" lomar: ..Allereerst een beenmergpunctie, dacht ik." De arts: ..ja, maar eerst gewoon prikken. Nee. eigenlijk moet ik het zo zeggen. ..Want als je bin nenkomt ga je niet direct ie mand een naald in z'n arm ste ken. Dokters beginnen altijd met praten." Genetische kaart Arabische landen De Arabische landen gaan een regionale databank opzetten waarin genetische gegevens worden opgeslagen. Doel daar van is om erfelijke ziekten te be strijden. De Arabische Liga heeft dat bekendgemaakt. Een bijzonder comité van de Arabische Liga voerde vorige week overleg met gezondheids- functionarissen uit Bahrein, Egypte, Jordanië, Koeweit, Saudi-Arabië, Syrië, Tunesië en de Verenigde Arabische Emira ten om bloedverwantschap op regionale schaal in kaart bren gen. De Liga stelt dat de erfelij ke ziekten bijzonder veel voor komen in de Arabische Wereld door het hoge aantal huwelijken onder bloedverwanten. Derge lijke huwelijken zijn in de Arabi sche Wereld niet verboden en worden in veel streken als eer vol, traditioneel en verstandig gezien. TOM POES Heer Bommel en de toornviolen Heer Bommel klaarde op. Hij rechtte de schouders en stapte v eerkrachtig achter de beide mannetjes aan. „Zie je. Tom Poes", zo sprak hij. „Hier heb ik nu iets aan. Deze Kwetal is een eenvoudig iemand met een klein denkraam. Maar als hij mij helpen kan is hij er bij." „Hm", zei Tom Poes. „Ik zou voorzichtig zijn. als ik u was. Kwetal is een eigenaardig baas je. En wie is die andere?" „Altijd ach terdochtig", bromde hij. „Dat is niet mooi van je, jonge vriend. Je moet het goede van iemand kunnen zien en niet altijd direct kwaad denken. Wat is er cp Kwetal aan te merken? En die ander is een vriend van hem. dat is duidelijk." „Ze zullen het wel goed bedoelen", gaf Tom Poes toe. „Maar ze hebben een heel andere wereld dan wij en dat is altijd gevaar lijk." Heer Bommel ging voort het hoofd te schudden. Maar hun gidsen hadden halt gehouden op een klein grasveld en daarom zweeg hij maar. „Kijk", zei Pee Pastinakel trots. „Hier groeit de zonnedyade. Een héél mooi soort met een kleine schrompel en een sterke pippeling." „O", zei heer Ollie. Hij boog zich voorover en staarde onthutst naar de plantjes, die het ventje hem wees. Er viel een stil te. die ten slotte v erbroken werd door Tom Poes. „Maar dit zijn gewone paardebloemen", zei die. „Juist", sprak heer Bommel, zich oprichtend. „Gewone paardebloemen, net als ik al wilde zeggen. Dit zijn geen bloe men voor een tentoonstelling, als u begrijpt wat ik bedoel. Ook al noemt u ze zonnedvaden." „Zijn ze niet goed?", vToeg Kwetal teleurgesteld. „Ach. wat voor Pee en mij geweldig is. vindt zo'n geestelijke reus als u natuurlijk maar gewoontjes." NE 3 M HET WEE DOOR HANS VAN ES Tijdens het voorbije weekeinde leefde de nazomer weer helemaal c: Doordat er een zwakke tot matige zuid- tot zuidoostenwind opstak moest de mist wijken en kreeg de zon alle ruimte. De stabiele atmos feer zorgde nog steeds voor weinig verticale stroming, zodat vochte N stof zich in de onderste paar honderd meter wisten te handhaven. In deze enigszins vervuilde lucht scheen een flets, waterig zonnetje Wat een verschil met de ons zo bekende helder blauwe luchten, wai 0 N in witte stapelwolken fel afsteken. Niettemin was het prima weervo allerlei activiteiten buitenshuis. Zowel op zaterdag als op zondag w; er weinig wind en stonden de thermometers op 17 a 21 graden. In loop van zondag werd de invloed van het grote continentale hogedri gebied wat minder en een zwak front maakte zijn aanwezigheid ken baar door een toename van de bewolking. Het front leverde vrijwel nergens neerslag op. De activiteit werd er uit geperst door een mem hogedrukcel, die vandaag de positie van zijn voorganger boven Cen- traal-Europa al weer heeft ingenomen. De aangevoerde lucht is maar nauwelijks koeler, het kwik blijft met 16 a 17 graden iets achter bij de maxima van gisteren. Morgen stroomt met toenemende zuidenwind wat drogere en warmere lucht 9' binnen. Bij flinke zonnige perioden kan het kwik opnieuw 18 tot 21 graden halen. In verreweg de meeste Europese landen heerst al geruime tijd zacht tot warm oktoberweer. In de vakantiegebieden rond de Middellands Zee wordt nog met gemak 25 graden gehaald. De grote herfstdeprej sies moeten een wijde boog rond het bastion van hogedruk makerte trekken tussen IJsland en Schotland naar Noord-Scandinavië en Ru land. In het noorden van Europa is het uiterst wisselvallig. Daar wordt stri geleverd tussen de warmte van zuidelijke origine en de toenemende kou in het Poolgebied. De afgelopen dagen is het vooral boven Rus- 8 land kouder geworden met 's nachts lichte tot matige vorst. Bij ons gaat het in de loop van de week ook wat afkoelen, maar dati zeer bescheiden. Een koufront passeert in de nacht van dinsdag op woensdag, waarbij mogelijk een paar millimeter regen valt. Erachte zorgen west-tot noordwestenwinden vooreen afwisseling van zon ei 8 W wolkenvelden en een gematigde temperatur van rond 15 graden. Ei volgend hogedrukgebied komt in de tweede helft van de week bovei l-1 West-Frankrijk te liggen en houdt actieve regengebieden op een af- B stand. Wel komt er meer wind uit westelijke richting, kracht 4 tot6 KNMI Weersvooruitzicht Geldig tot en met maandag Noorwegen: Wisselvallig weer met van daag enkele opklaringen Overigens veel bewolking en vooral langs de kust pe rioden met regen en veel wind Middagtemperatuur van 5 graden in het noor den tot 14 m het zuiden. Morgen m het noorden rond 10 graden Zweden: Vandaag veel bewolking en van tijd tot tijd regen en in het noorden veel wind Morgen rustiger weer met enkele opklarin gen en op de meeste plaatsen droog. Middag- temperatuur van 7 graden in Lapland tot 14 graden m het zuiden. Oenemarken: Eerst wolkenvelden en af en toe regen. In de loop van vandaag opklaringen en vrijwel overal droog. Morgen rustig najaarsweer. Af en toe zon en op de meeste plaatsen droog. In de ochtend plaatselijk mist. Middagtemperatuur ongeveer 15 gra- Engeland, Schotland, Wales en Ierland: In Ierland en west-Schotland overwe gend veel bewolking en van tijd tot tijd regen. Elders droger en af en toe zon. Morgen overal meer bewolking en enige tijd regen. Middagtemperatuur van 13 graden in Schotland tot 17 in de omge vingvan Londen. België en Luxemburg: Perioden met zon en vrijwel overal droog. In de ochtend plaatselijk kans op mist. Aan het einde van morgen vanuit het westen toenemende bewolking. Mid dagtemperatuur ongeveer 17 graden Noord- en Midden-Frankrijk: Perioden met zon en vrijwel overal droog Vandaag in de Jura en de Voge zen eerst mogelijk nog een enkele (on weersbui. In de ochtend op veel plaat sen kans op mist. Maxima van 16 gra den langs de kust tot 22 in het zuidoos- Portugal: Overwegend zonnig en droog. Morgen in het noorden wolkenvelden. Middagtem peratuur oplopend naar 22 graden m het noorden tot'25 in het zuiden. Madeira: Vandaag perioden met zon en overwe gend droog. Morgen meer bewolking en enkele regen- of onweersbuien. Middag temperatuur circa 25 graden. Flinke zonnige perioden en droog. Aan de zuidelijke costa's kans op een lokale regen- of onweersbui. Middagtempera tuur m het noorden rond 22 graden. In het midden en zuiden van Spanje maxi ma tussen 25 tot 28 graden. Canarische Eilanden: Droog en zonnig. Maximumtemperatuur ongeveer 28 graden. Marokko: Westkust: Overwegend zonnig en droog. Middagtemperatuur meest tussen 24 en 28 graden Tunesië: Zon afgewisseld door stapelwolken en vooral in het noorden enkele regen- of onweersbuien Middagtemperatuur on geveer 24 graden. Zuid-Frankrijk: Perioden met zon en vrijwel overal droog. Vandaag in het oosten mogelijk nog een regen of onweersbui. In de och tend plaatselijk mist. Maxima van 18 graden bij Bordeaux tot iets boven de 20 m het zuidoosten.Morgen overal iets ho ger. Mallorca en Ibiza: Vandaag wolkenvelden, af en toe zon en kans op regen- of onweersbui. Morgen meer zon en overwegend droog. Maxima rond 23 graden. Italië: Overwegend zonnig en alleen in het ui terste noorden vandaag een kleine kans op een regen- of onweersbui. In de och tend plaatselijk mist. Maxima tussen 18 graden in het noorden tot 24 op Sicilië. Corsica en Sardinië: Flinke zonnige perioden en droog. Mid dagtemperatuur omstreeks 23 graden. Malta: Veel zon en droog Temperatuur in de middag rond 24 graden. Griekenland en Kreta: Perioden met zon en overwegend droog. Op kreta en in het westen van Grieken land vooral vandaag kans op een regen- of onweersbui In de Egesche Zee een stevige noordelijke wind. Maxima in het binneiand 24 graden, op Kreta en de ei- anaen in de Ege:sche Zee rond 20. Turkije en Cyprus: Per.oden met zon en droog. Aan de zuid kust van Turkije een kleme kans op een bui. Middagtemperaturen ongeveer 22 graden langs de kust tot 25 graden op Duitsland: Vandaag wolkenvelden en plaatselijk wat regen Morgen rustig herfstweer met perioden met zon en vrijwel overal droog. In de ochtend op veel plaatsen DINSDAG 17 OKTOBER 1995 Zon- en maanstanden Zon op 07.08 Zon onder Maan op 00.00 Maan onder Waterstand IJmuiden Katwijk Hoog 08,55 21.56 08.28 Laag 04.30. 16.50 04.11 Weerrapporten 16 oktober 07 u Ho G ,)k Eindhoven Rotterdam 19 12 RSUA/ 20 11 20 13 1 zw 2 18 10 hur ww 4 17 12 »rti Kiagenfurt Kopenhagen Las Palmas Luxemburg Wenen m.stbanker Zünch waar bew. Bangkok waar bew. Casablanca waar bew. Johannesburg waar bew. Los Angeles onbew. New Orleans half bew. New York onbew. Tel Aviv onbew nikk :SN :ied (Ei tatic 3 ,d 5 11 5 24 10 25 10 19 13, 35 22 23 16 23 12 17 12 27 !6 11 5 24 16 tel u ren. d IE 7.2i -TJ21 '«act mist. Middagtemperatuur ongevee |pQUl graden. Zwitserland: Overwegend veel bewolking en e kele regen- of onweersbui. Morge" rioden met zon en vrijwel overal in de ochtend plaatselijk mist. M» van 15 graden in het westen tot 1® den in de omgeving van Locarno. Oostenrijk: Vandaag tamelijk veel bewoi* ng enkele regen- of onweersbui. Mc*g«' ^ern eideii;k opklaringen en ove-w? "/ar droog, in de ochtend plaatselijk1 Middagtemperatuur ongeveer 16 den. Po|en: j,. In de nacht en ochtend mist of laag gende wolker Verder we *e"'.e j® 04 I af en toe regen of motregen Ma> temperatuur rond 12 graden m het' den tot 15 graden m het zuiden. Tsjechië en Slowakije: Wolkenvelden en af en toe reger regen. In de ochtend plaatselijk Morgen van het westenuit opklai Middagtemperatuur ongeveer 1 den. ►sen Hongarije: Nieu Vandaag perioden met zon en ""'-Traan de nacht en ochtend plaatselijk Morgen meer bewolking en af en tof regen. Middagtemperatuur dalend rondde 15 graden. PWARRSL&/

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1995 | | pagina 12