Kamerleden gaan ruiken
aan hamburger-economie
Feiten &Meningen
Vasthouden aan
Groene Hart
is een illusie
Lijfspreuk van gouverne^i-
in Mexico: 'Vermoord zfht"
Overvoering markt
grootste probleem
in televisieland
WOENSDAG 11 OKTOBER 1995
152
In de jaren vijftig ging ik met mijn broers, vader
en grootvader roeien in het verdronken land van
de Zaanstreek. Een uitgestrekt gebied waar de
grens tussen water en land uitermate diffuus
was. We liepen dan ook regelmatig met ons roei
bootje vast in de modder en dat gaf veel plezier.
Een gebied met heel veel vogels en sterk wisse
lende stemmingen en lichtvallen. Het terrein van
de grote Hollandse schilders. Dat is allemaal vol
tooid verleden tijd. Zaanstad is opgesloten in de
vaart der volkeren en het verdronken land is op
gespoten land geworden. En op dat nieuwe land
zijn industrieterreinen en saaie nieuwbouwwij
ken gekomen. Hier en daar een flinke flat en daar
tussendoor een schier eindeloze aaneenschake
ling van saaie eengezinswoningen met voor- en
achtertuintjes. Niets meer ovër van het oor
spronkelijke gebied dus. Dat is de vooruitgang.
Nederland is in een historisch gezien be
trekkelijk korte periode gegroeid van een land
met zo'n vier miljoen inwoners naar een land
waar er nu vijftien miljoen wonen en in de vol
gende eeuw zestien miljoen. In ruim honderd
jaar zijn op dit stukje grond vier keer zoveel
mensen komen wonen en dat is niet niks. Vroe
ger woonden die mensen ook nog dicht opeen
gepakt in kleine woningen. Hele gezinnen op een
twee-kamer appartement en een gezin telde toch
al gauw zes kinderen. Dat gold natuurlijk niet
voor de dunne bovenlaag der rijken. Die be
woonde riante huizen en had weinig kinderen.
Maar het merendeel van het volk bestond uit
kinderrijke gezinnen en
was heel klein béhuisd.
Een aparte wasgelegen
heid bijvoorbeeld was
niet voorhanden en men
sliep met dat hele gezin
dikwijls in een en dezelf
de ruimte.
Na de oorlog kwam in
deze situatie geleidelijk
aan verandering. Het be
gon met een iets royalere
en modernere woning
voor arbeidersgezinnen
PIM FORTUYN en daarna kwam de zon-
medewerker nige eengezinswoning in
zwang. De Randstad
werd belegd met aller
hande tuinsteden, buitenwijken en almaar uitdij
ende stadjes en dorpjes: het landschap definitief
op de terugtocht. In het dorp van mijn jeugd,
Driehuis, graasden de koeien nog in het centrum
daarvan. Nu is in de verste verte zelfs geen onge
rept weiland meer te bekennen.
Dit probleem van de verstedelijking van de
Randstad werd overigens al vroeg onderkend. In
de loop van de jaren vijftig zagen de toenmalige
stedenplanners reeds in dat een ongebreidelde
groei ertoe zou leiden dat in de Randstad binnen
de kortste keren geen ongerept stukje groen
meer te vipden zou zijn. Dus werd besloten te
plannen, in te dammen wel te verstaan. Op dat
moment werd het Groene Hart uitgevonden, de
ongerepte ruimte tussen de vier grote steden:
Amsterdam, Utrecht, Den Haag en Rotterdam.
Dat Groene Hart nu diende te worden be
schermd en uitbreiding van dorpen en steden
moest een halt worden toegeroepen. Opmerke
lijk genoeg werden beleidsmakers en politici het
daar snel over eens. De praktijk bleek echter veel
weerbarstiger. Het is niet mogelijk om het leven
in te dammen, dat barst gewoon uit zijn te krap
pe jasje. Een groeiende en steeds welvarender
bevolking heeft ruimte nodig om te leven, te wo
nen en te werken. Het ruimtebeslag van wonin
gen nam een grote vlucht sedert er steeds min
der mensen bijeen gingen wonen in één huis en
sedert de gemiddelde burger meer aan zijn be
huizingkon besteden.
Daarnaast vereiste de almaar toenemende be
drijvigheid ook ruimte op. Dikwijls mooie loca
ties om de kantoren en produktiebedrijven te
vestigen. Nederland distributieland moet tenslot
te ergens op slaan. Al die woningen, bedrijven en
stedelijke centra moeten weer met elkaar worden
verbonden door wegen en rails en ook dat eist
een hoop ruimte op. Gevolg van dit alles is dat
het Groene Flart langzaam maar zeker dichtslibt,
doordat steden en dorpen door middel van een
inventief landjepik, er elke keer weer een stukje
aan weten te breien. Het rijk doet ook mee door
de aanleg van snelwegen en een hoge snelheids
lijn van het spoor dwars door belangrijk natuur
gebied.
De minister van milieu, mevrouw De Boer
(PvdA) gaat nu een paar maanden op pad in het
Groene Hart. Zij reist in een kleine touringcar
steden en dorpen af om haar plan te bespreken
om het Groene Hart, of wat daarvan nog over is,
te behouden. Ze ontmoet daar burgers, bedrij
ven, actiegroepen en vooral veel bestuurders en
vertegenwoordigers van allerhande belangen
groepen. Mevrouw De Boer heeft zich een on
menselijke taak gesteld. Ze wil èn het Groene
Hart behouden èn veel aan natuurbeheer doen
èn niet te vergeten één miljoen woningen bou
wen in dit gebied en nieuwe snelwegen aanleg
gen. Dat kan dus niet.
De huidige politiek kan dit wel. Zij kan tove
ren. Het èn èn ligt de politiek voor in de mond
bestorven, vooral als het over milieukwesties
gaat. Het klinkt sympathiek, èn economische
groei èn mooie natuurgebieden èn mooie huizen
èn snelle wegen, maar erg realistisch is het niet.
Het aardige is nu dat we het realiteitsgehalte van
dit èn èn gewoon vanuit onze eigen leunstoel
kunnen bekijken. De Randstad loopt vol en dat al
gedurende een reeks van jaren.
Het lijk me veel realistischer om dit nu maar
eens te aanvaarden en er het beste van te maken.
Laten we Nederland vanaf heden maar niet meer
beschouwen als een land, maar als een stads
staat, een grote metropool. Doen we dat, dan
zien onze ruimtelijke problemen er ineens een
stuk rooskleuriger uit. Dan blijken we in een stad
te wonen met behoorlijk wat groen en schitte
rende landschapsparken, waar het goed toeven
is. Dan valt het met ruimtebeslag wel mee en
blijkt een flink deel van de stedelijke bevolking
zich een landelijke woning of een woning met
een tuin te kunnen permitteren.
Veel leuker om er zo tegen aan te kijken en
wellicht ook een goede manier om ons land in
het buitenland te verkopen. De stadsstaat Neder
land! Dat neemt niet weg dat ik met enige warm
te terugdenk aan hoe mooi en intiem het is ge
weest. Flet beleid van minister De Boer is mij
sympathiek, maar heeft te veel weg van een ge
vecht tegen hetgeen onvermijdelijk is.
Politiek Den Haag op zoek naar Amerikaanse toestanden
De komende twee weken reizen ze door de Verenigde Staten. Zeven kamerleden, op zoek naar de
absolute onderkant van de arbeidsmarkt, schaarse sociale voorzieningen en de ingenieur die
noodgedwongen 's avonds bijklust als taxichauffeur. Ter lering voor hoe het verder moet in Ne
derland. Waarom verwachten we zoveel heil van een land met zoveel problemen?
Het Amerikaanse schrikbeeld: het grote verschil tussen rijk en arm.
„Het is de schuld van de vakbe
weging", moppen D66-kamer-
lid Bert Bakker. „En van de vak
bondsvleugel binnen de PvdA.
Zodra je voorstelt één regeltje af
te schaffen, slaan zij je om de
oren met 'Amerikaanse toestan
den'. Mythevorming is het, om
elkaar de loopgraven in te ja
gen."
Aangesprokene Ruud Vreeman
Tweede-Kamerlid voor de
PvdA en voordien jarenlang
FNV-bestuurder glimlacht.
„We zullen zien wie zich schul
dig maakt aan mythe-vorming.
Na de reis maken we de balans
op. Ik heb het vermoeden dat
we niet zoVeel kunnen leren van
de VS."
Gezamenlijk trekken ze door de
VS met Jeltje van Nieuwenho-
ven (PvdA), Gerrit Terpstra en
Gerrit de Jong, beiden CDA), de
WD'er Henk van Hoof en Paul
Rosenmöller (Groen Links).
Middels een overvol program
ma in New York, Washington
DC en Baltimore wordt hen een
blik gegund op de Amerikaanse
arbeidsmarkt, het stelsel van so
ciale zekerheid en de liefdadig
heid van de kerken. Een ont
dekkingsreis naar de grenzen
van het sociaal toelaatbare in
het land van de onbegrensde
mogelijkheden.
Het was WD-leider Bolkestein
die indirect de aanzet gaf tot het
bezoek. Een jaar geleden bij het
aantreden van het nieuwe kabi
net waarschuwde de liberaal
voor het ontstaan van een on
derklasse in Nederland. „Om
Amerikaanse toestanden te
voorkomen, moeten wij wat
meer Amerikaanse dynamiek in
onze samenleving brengen",
luidde zijn oplossing.
'Links' reageerde als door een
wesp gestoken. Of de Ameri
kaanse getto's niet de keerzijde
van die onvolprezen dynamiek
waren, vroeg Groen Links-voor
man Rosenmöller. SP-leider
Marijnissen hield Bolkestein
voor dat 'Amerikaanse dyna
miek zonder Amerikaanse toe
standen net zo onmogelijk is als
willen zwemmen zonder nat te
worden'.
Bakker verbaast zich over zo
veel vooringenomenheid. Zelfs
de meest rechtgeaarde WD'er,
zo weet de Democraat, wil niets
weten van de import van de
problemen aan de overzijde.
Van Hoof knikt instemmend.
De enorme armoede en crimi
naliteit in de Amerikaanse grote
steden, de verkommering van
ouderen en alleenstaande moe
ders, de grote aantallen daklo
zen, alle Nederlandse politici
huiveren ervan. Bakker: „Maar
vervolgens gebruikt een deel
van de PvdA dit schrikbeeld om
iedere poging tot iets meer
marktwerking in Nederland, iets
ruimere winkeltijden, verdacht
te maken."
Mensen, markten en onderne
mingen in de VS passen zich
sneller aan als de omstandighe
den daarom vragen, dan in Ne
derland het geval is. Een Ameri
kaanse ondernemer die zijn
kans ruikt, aarzelt niet nieuw
personeel te werven. Werklo
zen, ook ouderen, profiteren
daarvan. Maar met dezelfde
snelheid waarmee het perso
neel binnenkomt, vliegt het er
weer uit als de economische
groei stagneert en de vraag
daalt.
Terpstra spreekt bewonderend
over de 'pioniersgeest' van de
Amerikaanse ondernemer. In
Nederland wordt deze vrije-jon-
gensmentaliteit verstikt door
een fijnmazig net van arbeids
tijden-, arbeidsomstandighe
den- en ontslagregels, nog eens
aangevuld door wettelijk ver
plichte CAO-afspraken.
„Nederland heeft de afgelopen
tien jaar op het gebied van de
werkgelegenheid net zo goed
gepresteerd als de VS. Mèt een
wettelijk minimumloon, mèt re
gels voor arbeidstijden en mèt
een fatsoenlijke ontslagbescher
ming", aldus Vreeman. Maar de
sociaal-democraat is daarom
niet minder geïnteresseerd in
de Amerikaanse arbeidsmarkt.
„In de VS krijg je makkelijk ont
slag, maar vind je ook snel werk.
Dat is een groot verschil met
Nederland. Hoe kunnen wij de
onderkant van de arbeidsmarkt
loswoelen, daar wil ik in de VS
naar kijken."
Maar dan wel met een scherp
oog voor de sociale gevolgen
van zo'n telkens opnieuw om
geploegde banenmarkt. „De
kans op werk is groter, maar
wat voor werk. De VS kent een
hamburger-economie, met veel
goedkope, slechtbetaalde ba
nen. Gevolg is dat de ingenieur
's avonds noodgedwongen bijk
lust als taxichauffeur."
FOTO GPD FRITZ HOFFMANN
Rosenmöller heeft het over een
'draaideur-economie'. „Snel
aan het werk, snel zonder werk.
Maar de kwaliteit van de banen
is laag. Net als de beloning. In
Amerika heb je niet alleen de
jobless poor' maar ook de wor
king poor'."
Spreekt de Amerikaanse ar
beidsmarkt bij de kamerleden
tot de verbeelding, dat geldt
niet voor het sociale stelsel. „Op
dat punt zijn wij superieur aan
de VS", stelt Vreeman onom
wonden vast. En geen der ka
merleden wil aan die positie
tomen. De verschillen tussen
Nederland en Amerika zijn
groot, en dat moet vooral zo
blijven.
De zeven Haagse politici zijn
dan ook bereid de Amerikanen
een lesje sociale zekerheid te le
ren. Ze zullen hun gastheren
wijzen op de waarde van het
overlegstelsel dat Nederland
kent. Het omzichtig zoeken
naar consensus tussen kabinet,
werkgevers en werknemers,
staat in schril contrast met het
Amerikaanse systeem waar
naakte belangenbehartiging de
boVentoon voert. De Neder
landse delegatie is hierin haar
eigen reclamezuil: met hun ver
leden torsen Vreeman (FNV),
Terpstra (CNV), Van Hoof
(MHP), Rosenmöller (FNV),
Bakker en De Jong (beiden SER)
ruim zestig jaar overlegervaring
den haag marc peeperkorn
TOM JANSSEN
~!eja
Het aantal politieke aanslagen
in Mexico neemt met de dag
toe. Alleen al in de provincie
Guerrero werden sinds het aan
treden van de nieuwe president
Ernesto Zedillo 72 indianen- en
boerenleiders vermoord, alle
maal leden van de oppositie
partij PRD. Partijleider Car
denas sprak onlangs over het
'meest bloedige jaar in de ge
schiedenis van de Partij van de
Democratische Revolu tie'
Moorden, verdwijningen en fol
teringen zijn in Mexico aan de
orde van de dag. Na de ont
manteling van het Colombiaan
se Cali-kartel hebben Mexi
caanse drugsyndicaten de teu
gels overgenomen terwijl de In
stitutionele Revolutionaire Par
tij (PRI), sinds 1929 aan het be
wind, langzaam haar greep op
het politieke leven verliest. In
deze instabiele situatie is het
vooral de PRI die grijpt naar het
wapen van de onderdrukking.
In de vroege morgen van 18 juni
stapten twintig leden van de
boerenbeweging OCSS Guerre
ro in een rode vrachtwagen die
hen naar de stad Atoyar de Al
varez zou brengen. Daar wilden
zij opheldering vragen over hun
verdwenen kameraad Gilberto
Romero Vasquez.
Enkele uren later stuitte de wa
gen op een wegblokkade van de
judiciales, een speciaal en ge
vreesd politiekorps. De boeren
werden hardhandig de vracht
wagen uitgeduwd en moesten
op de grond gaan liggen. Het
volgende moment begonnen de
judiciales in het wilde weg te
schieten. Drie boeren overleef
den de slachtpartij. De golf van
aanslagen en moorden in de
deelstaat Guerrero is er sinds
dien alleen maar erger op ge
worden.
Het gezaghebbende dagblad La
Jornada publiceerde vorige
week een artikel waarin de
moorden chronologisch ston
den gedocumenteerd. Boven
dien bevestigden de PRD en het
bestuur van het Vijfhonderdja
rig Indiaans Verzet in Guerrero
daarin dat de moordenaars PRI-
leden zijn die worden bewa
pend door de lokale autoritei
ten.
Dat betekent dat het onderzoek
naar bijvoorbeeld de moordpar
tij op de boeren op alle fronten
wordt gefrustreerd. Vorige week
legde de openbaar aanklager
Angel Garcia Domingüez zijn
taak neer. Hij kreeg een
'interessantere' positie aange
boden. Met als gevolg dat het
onderzoek weer van voren af
aan moet beginnen.
Secretaris Lopez y Rivas van de
mensenrechtencommissie
CNDH kan zich nauwelijks be
heersen: „Gouverneur Rubén
fedisc
Figueroa is de absolute hoi rcele
schuldige. Iedereen die hei hade
niet zint, laat hij afmaken, ;mai
moord ze', is zijn lijfspreuk
bedreigt journalisten of ko
ze om, manipuleert alle lijl
schouwingen, geeft valseb jhaa
zen af. Door de medeplich is-ge
heid van de regering wordi|edei
zaak verdoezeld". ussel
Straffeloosheid is de gangb t nu
norm in Mexico. Dat steldi >ldt
nesty International al in h:
1991 verschenen rapport':
feloos martelen'. Door dec
hullingen daarin en onder
vloed van de toenemende
nationale druk besloot dei
1994 afgetreden president
los Salinas de Gortari tot di
richting van de Nationale J
missie voor de Mensenrecl
(CNDH).
De macht van de CNDH re
echter niet zo ver. Gebleke
dat de aanbevelingen die d
commissie geregeld doetd
de overheid veelal voor kei
geving worden aaiïgenomc uw
Van de arrestaties waarop I wez
CNDH aandringt, wordt m W)
schien eenderde schoorvoi and
uitgevoerd. Moorden op joen.
nalisten en politici blijveni
ook meestal onopgelost.
De ambtstermijn van Salin
die op beschuldiging van\
beleid naar de VS vluchtte
behoort tot een van de me
gewelddadige in de Mexic;
geschiedenis. Dat heeft all ,^'j
maken met het verkiezing
av
ns)
1988 toen de PRI zo laag sc jge,
de dat zij alle zeilen moest
zetten om aan de macht te lcj
De uitslag van de presiden
kiezingen werd bijvoorbee
pas acht dagen na het sluit
van de stembussen bekent
maakt. Officiële uitleg van
PRI: de computer van de k or
commissie zou het hebbei1 ra
geven. Vervolgens bleek dil,z.ic
Unas met een wel heel vert
kleine marge van 0,7 procc
absolute meerderheid had ot 1
haald. Dit ten koste van wi
de volksmond altijd nog dc
te winnaar is: Cuauhtémoi
denas.
Kortom, de 'verkiezingsara
bracht de heersende partijl
aan het wankelen dat de 't
and' koste wat kost moest
den uitgeschakeld, met als
langrijkste doelwit de oppj.
partij PRD. Een parlement':
van die partij stelde destiji
zwartboek samen waarin 1
politieke moorden beschri
tussen 1989 en 1993. Men
hopen dat de huidige presi,
Zedillo dit record niet bree!
elf.'
Roe
an
Igoi
oe
In Medialand wordt men lang
zamerhand zenuwachtig. Het
gevecht om de uitzendrechten
van het nationale voetbal is
achter de schermen al begon
nen, maar kan elk moment ook
voor de schemien, in het zicht
van camera's, fotografen en de
schrijvende pers losbarsten. Een
landelijk ochtendblad nam vori
ge week al een voorproefje door
één van de opties als de nieuwe
waarheid te brengen. Gelukkig
voor beide groepen (de ene
groep wil de primeur en de an
dere wil de rechten) bleek het
verhaal niet te kloppen; het
werd althans door alle betrok
kenen ontkend.
Maar stel dat die ene optie wel
waarheid wordt: RTL5, de zén
der die op last van de Europese
Commissie door de Holland
Media Groep moet worden ver
kocht wegens te grote mediam-
achtconcentratie, wordt ge
kocht door KPN. KPN, tevens
sponsor van de KNVB, maakt in
samenwerking met Endemol
van die zender een nationale
sportzender door van de KNVB
te eisen de uitzendrechten aan
RTL5 af te staan. In dat geval
voldoet HMG aan de voorwaar
den van de Europese Commis
sie en wordt de publieke om
roep, die nu nog alle uitzend
rechten bezit, de grote verliezer.
Toen de Europese Commissie
bekendmaakte dat de HMG-
groep een zender van de hand
moest doen, was het 't 'publieke
Hilversum' dat er alles aan deed
om dit ook daadwerkelijk te la
ten geschieden. Politici werden
ingeschakeld en het nieuws
werd er voor aangepast. De pu-
blieken moeten hebben gedacht
dat de verkoop van RTL5 een
concurrent minder zou beteke
nen. Een verkeerde en naïeve
inschatting. HMG-directeur
Huib Boermans liet een paar
weken geleden op het Nationale
Omroep Congres in Bussum al
weten dat het effect van de ver
koop van RTL5 voor de publieke
omroep veel groter kan zijn dan
voor RTL4 en Veronica. Boer
mans: „Wordt het een par
zich met name gaat richte
het grootste nog overblijv
deel van de kijkers, de spo
dan vrees ik dat de effecte
de publieke omroep veel
delijker zijn dan voor RTL
Veronica die relatief weini
sport in hun programmap
ketten hebben".
Als RTL5 de nationale spoi
der wordt dan is het niet
denkbaar dat het marktaai
Vein de drie publieke nette
onder de 25 procent zakt
veertig procent). Voor de
liefhebber zal dat worst zijl»
hij maar van zijn geliefde! 11
kan genieten. Maar ook dl
komt in gevaar. Als RTL5
le dag niets anders uitzeni
sport dan zal nog meer da
het geval is, worden geklai
over overvoering van de ra
Een derde betrokken groe[ -
adverteerders, ziet dat mei
ogen aan. Al maanden klit
wanhoop door in de discu
die de media-inkopers voe
in hun vakblad Adformatii
Hadden zij eerst te maken
irritatie bij de kijker door
overvloed aan reclameboo
schappen, nu is het proble
bij gekomen dat de specifi J
doelgroep voor een produl
nauwelijks meer is te vindr
Hadden ze voorheen nog
kerheid dat A-kijkers (hoojL
geleide kijkers met een dik
portemonnee) rond Nova'
ren te vinden (en je daar d
cognac en dure autospotje
kon), door de komst van di
twee nieuwe zenders is die
kerheid weg.
Zet deze ontwikkeling zich
dan worden de gedrukte n j,
de lachende derde. Advert
ders die een specifieke doe
groep willen bereiken, zuil
Sever een gratis blad voor
doelgroep op de markt bre 'Q
dan gokken Qp het Rad vai t(
tuin dat adverteren op TV
menteel is.
hilversum fred van garder?s
