Natuurhistorisch Museum
viert 175-jarig bestaan
\Je moet het je hevig als
in een koorts: vlug, druk en gulzig
Vondst vooral bron van toekomstig onderzoek
Cultuur Kunst
|euw Nederlands
et op postzegels
Thundering Swingmates
op Jazz on Sunday
OKTOBER 1995
941
9
-ie vier oude meesters
>riut
r]001 Restauratie Atelier Limburg gaat vier 17e eeuvv-
it het Georgisch Staatsmuseum in Tblisi restau-
ind aan de opknapbeurt zijn de kunstwerken
indse en een Vlaamse meester te zien tijdens de
onderzt'en antiekbeurs van 7 tot en met 15 oktober in
centree/^'101" Het schilderij So de oude songen van Jan
ten en d de v'er ^oe^en- andere zijn Stilleven met
e reorga'amse kunstenaar J°ris van Son, Herders met
concenvan de en Italianiserend landschap van
Drnbc' Het reslauratieproject is een initiatief van
°nderwijs, cultuur en wetenschappen en bui-
toor in I
"„'"f'sja Pelgrom overleden
L^eVolaactrice E1J'a Pelgfom 's- naar nu pas bekend is
staan ag 'n baar woonP'aats Amsterdam overleden,
van elk^dens baar 0P'eicling aan de toneelschool in
digde Sfoneel8roeP 8aa' sPeelde, werd 44 jaar. Na haar
oren te nee^ ze er zeven Jaar aan verbonden. Behalve bij
man H(grom 00'c bet Pubbekstheater en Fact. Ook
dteiten s'e en in de bi°scoPen te zien, onder meer in
}erendeiwulpen van ^te dc ,ong"
Phif out'e muz>ek zoekt leden
.ugdunensis. een Leids koor dat oude muziek ten
vil het nieuwe seizoen ingaan met nieuwe leden,
interr met ongeveer vijftien mannen en vrouwen a ca-
brealiek, zoals Gregoriaans, vroeg middeleeuwse mu-
de hotnadrigalen en meerstemmige muziek uit de Re-
Hij \nieuwe leden wordt gevraagd dat ze in elk geval
mededdjzondere muzikale vorming is niet noodzakelijk,
dens d^t aan een bepaalde kerk is gebonden, repeteert
20.00 tot 21.30 uur in de kapel van de Pe-
noLorentzkade 16a in Leiden. Dirigent is Rob Kool-
malige Zes keer per jaar worden er uitvoeringen gege-
Aandeen over het koor en aanmelding is mogelijk via
n^ert) of 01751-13491 (Rob),
39 kee
Ook bij
75 kom|
turt var
okt83opgels uit terge-
okt840,)nderd jaar Ne-
novilot" Het ëaat om
nov84o!0 en 80 cent in
SIS»1 oP'age v™
okt82o,in 12 miljoen
okt840?e^S' 0ntw0rPen
nov82o:.ans, tonen vier
okt205.r]elen van hun
jan 220>el van 70 cent
ok!lIojJac°bs (1868-
jan20oiiLouis Pisuisse
o?7i85rbeeld- Cabaret
apr 47W Jacobs naar
nov 5-kld. Hij ontdek-
imentsvorm in
iceerde die ver-
prvr-t -wapen van
lulo Amsterdamse
lam - pr»suisse 8e,dt 3,8
lur. iers van de Ne-
cunst. Hij werd
tlksliederen en
rkt ponder anderen
2pCavier Privas en
21
1911-1983) en
(1944) prijken
kt 94? van 80 cenl-
3^ door het ABC-
35§amen met zijn
'onk en Louis
tte, en zijn con-
ÜTÏMÏudejaarsavond.
invloed op
pabaret. De Jon
ge vormde vanaf zijn studen
tentijd met Bram Vermeulen de
groep Neerlands Hoop. Vanaf
1979 bracht De Jonge een aan
tal soloprogramma's op de
planken met een aanvankelijk
sterk moralistische strekking.
Op zeventien oktober begint
tevens de cabaretvoorstelling
'Cabaret 100 jaar jong, Hen
dwarsdoorsnede van het huidi
ge Nederlandse cabaret talent'.
Vier jonge cabaretiers tonen in
deze voorstelling verschillende
facetten van het huidige Neder
landse cabaret.
Met een speciaal open huis
viert het Nationaal Natuur
historisch Museum in het
weekeinde van 14 en 15
oktober zijn 175-jarig be
staan. Dat is bijzonder om
dat het museum, in af
wachting van nieuwbouw
aan de Pesthuislaan in Lei
den, de rest van het jaar
gesloten is vdor het pu
bliek.
leiden rudolf kleun
Het museum bezit ongeveer
tien miljoen objecten. Daarbij
gaat het bijvoorbeeld om opge
zette dieren die in sommige ge
vallen al tweehonderd jaar dood
zijn. Tijdens de open dagen is er
een opstelling te zien van e en
aantal uitgestorven diersoorten
zoals de quagga, Kaapse leeuw
en reuzenalk.
Het Nationaal Natuurhisto
risch Museum geeft de bezoe
kers aan de hand van demon
straties en kleine exposities een
indruk van de activiteiten die
zich achter de muren van het
gebouw afspelen. Onderzoekers
van het museum trekken bij
voorbeeld al sinds de worige
eeuw naar alle delen van de we
reld om dieren in de natuur te
onderzoeken en te verzamelen.
Om een indruk te geven van
hoe dat gaat, is tijdens het
weekeinde een tropisch expedi
tiekamp in het museum inge
richt, ook is er een demonstratie
van een 'lichtval' waarmee 's
nachts insecten worden gevan
gen en is er te zien hoe dieren
onder water worden gevangen.
Dieren en vangapparatuur zijn
ook in het echt te zien.
Bezoekers aan het open huis
worden via een speciale route
rondgeleid door de museumge
bouwen aan Raamsteeg en de
Medewerkers van het Natuurhistorisch Museum in de weer met het skelet van een Noordse vinvis.
ARCHIEFFOTO WIM DIJKMAN
Hooglandsekerkgracht. De
rondleidingen beginnen steeds
aan de Raamsteeg 2. Belangstel
lenden kunnen beide dagen te
recht tpssen 11.00 en 17.00 uur.
Het museum toont tijdens de
open dagen verder het werk van
wetenschappelijk tekenaars die
uiterst nauwkeurige tekeningen
van dieren maken. Zij geven de
monstraties van hoe ze nu wer
ken, Ynaar er zijn ook tekenin
gen uit de negentiende eeuw te
zien. Een ander onderdeel van
het werk van het museum is het
onderzoek naar mineralen fos
sielen. Voorbeelden van fossie
len zijn de resten van zowel
mammoeten en insecten. Het
fossielen- en mineralenonder-
zoek speelt bovendien een be
langrijke rol bij het zoeken naar
aardolie. Bezoekers aan het
open huis krijgen de gelegen
heid minearlen en fossielen on
der de microscoop te bekijken.
Edisons voor
Borsato, List
en van 't Hek
utrecht anp
Marco Borsato, Youp van 't
Hek en Liesbeth List hebben
gisteren ieder een nationale
Edison populair ontvangen.
Zij werden tijdens het Grand
Gala du Disc 1995 onder
scheiden. Borsato kreeg de
prijs voor zijn album Marco
in de categorie Neder
landstalig populair, cabare
tier Van't Hek voor Ergens in
de verte en List voor de luis
terliedjes die op de CD List
staan.
Andere Edisons gingen
naar Lisa Boray (The Need to
Be), De Dijk' (De Blauwe
Schuit), Armando (The Violi
nist). Een bijzondere Edison
ging naar Corry Brokken voor
een opnieuw uitgebrachte
klassieker: Net als toen.
De Edisons populair zijn
de onderscheidingen van de
Nederlandse platenindustrie.
De AVRO zendt het Grand
Gala vrijdag via Nederland 1
uit (20.30 uur).
chef gert visser. 071 -356441
Watervvorld trok
in Nederland al
90.000 bezoekers
amsterdam anp
Waterworld, de film met Kevin
Costner in de hoofdrol, is in de
eerste vier dagen in Nederland
door 90.000 mensen bekeken.
De belangstellenden waren
goed voor een omzet van ruim
een 1 miljoen gulden.
Waterworld, de duurste film
aller tijden, ging donderdag in
Nederland in première. Univer
sal Pictures investeerde 200 mil
joen dollar in de film, ruim 320
miljoen gulden. Costner is co
producent van de film.
In de Verenigde Staten bracht
de film in het eerste weekeinde
21 miljoen dollar in het laatje.
Waterworld is het verhaal van
de overlevenden van een zond
vloed. De ijskappen op aarde
zijn gesmolten en de hele we
reld staat onder water. De held
Mariner (Costner), die vinnen
heeft en onder water kan adem
halen, moet de mensheid red
den.
Ook in een aantal andere Eu
ropese landen (Italië. Spanje,
Finland, Zwitserland, Engeland
en Duitsland) waren de cijfers
van het bezoek gedurende de
eerste dagen opzienbarend.
Bernhard Berkhout en zijn Thundering Swingmates treden op 8 ok
tober officieel voor het eerst voor het voetlicht tijdens Jazz on Sun
day in café Cheers aan de Doelensteeg 11 in Leiden. Dat optreden
is tegelijk het startsein voor de winteractiviteiten van de Leidse
stchting Jazz on Sunday.
Berkhout verwierf de afgelopen jaren bekendheid met zijn
Swingmates. Voor The Thundering Swingmates heeft hij acht jonge
muzikanten om zich heen verzameld die samen een 'kleine big
band' vormen. Zij brengen swing-muziek, een terugblik op de gou
den jaren van Artie Shaw, Count Basie, Benny Goodman en Duke
Ellington. Het middagprogramma in Cheers begint om 15.30, toe
gang voor leden van Jazz on Sunday 7,50, leden betalen een tien
tje.
leiden/rotterdam
vervolg voorpagina
Graag had Spinoza-deskundige dr. W.
Klever het gevierde exemplaar van Spi
noza's Ethica naar Rotterdam gehaald
om de 'vondst van het jaar' aan het pu
bliek te tonen. „Door die hutspot-fees
ten bleek het niet mogelijk de biblio
theek binnen te komen. Erg jammer,"
treurde de ontdekker. Linmans: „Ze
hadden in een eerder stadium met ons
kunnen overleggen.
„Voor zover ik nu kan nagaan", aldus
•Linmans, „is niemand van ons op de
hoogte gesteld van de ontdekking van
het handschrift en van de persconferen
tie die daarover werd gegeven. Gisteren,
tijdens de viering van Leidens Ontzet,
was onze bibliotheek gesloten, maar als
de onderzoekers het boek naar Rotter
dam hadden willen halen, hadden ze tij
dig contact moeten zoeken met de bi
bliothecaris. En dat hebben ze niet ge
daan. Ik vermoed dat ze de vondst ge
heim hebben willen houden en nie
mand van onze medewerkers wilden in
lichten. Maar dat zoeken we nog uit."
Het kon de pret bij Klever en zijn col
lega's van het Rotterdam Center for Spi
noza Research echter niet al te veel
drukken. De ontdekking van de door de
filosoof geschreven teksten in de kantlij
nen van de Ethica, Spinoza's standaard
werk, betekent immers een bron van
veel toekomstig onderzoek èn werkt als
verheldering van een aantal - wat Klever
noemt - 'duistere plekken' in de Ethica.
Om de opwinding te temperen: „Het is
niet zo dat deze vondst de Spinoza-in-
terpretatie op z'n kop zet. Er zijn genoeg
teksten om donders goed te weten wat
hij bedoelde."
Ongeveer dertig van de nu ontdekte
aantekeningen zijn van de 17e eeuwse
filosoof Spinoza (1632-1677) zelf. Zeker
honderd andere opmerkingen zijn deels
van Spinoza en deels van Lodewijk Meij
er, een vooraanstaand filosoof uit Spino
za's kring. Ze geven een nieuwe kijk op
de manier waarop het boek tot stand
kwam. Tot dusver werd aangenomen
dat Spinoza de Ethica zelfstandig
schreef. Klever concludeert nu dat het
een collectief werk was dat Spinoza in
samenspraak met zijn vrienden uit Am
sterdam maakte. „Spinoza was de pen
voerder, degene die het meest naar vo
ren trad."
Wijsgeren
De gevonden aantekeningen zorgen er
voor dat het standaardwerk van Spinoza
begrijpelijker wordt. „We hebben vaak
gegist over bepaalde passages", erkende
dr. Klever, „maar de onduidelijkheden
zijn nu allemaal opgehelderd." Klever
vermoedt dat het gedrukte exemplaar
waarin hij de tekst aantrof een zoge
naamde pre-print was, een drukproef
die Spinoza naar bevriende wijsgeren
zond om over van gedachten te wisse
len. Het commentaar in de kantlijnen
was bedoeld ter verbetering van de tekst.
Spinoza deed dertien jaar over het
schrijven van de Ethica. In 1662 stuurde
hij vanuit Rijnsburg het eerste concept
naar zijn Amsterdamse vrienden. In
1675 had hij het boek af, maar tot publi
catie kwam het niet. Zijn vrienden raad
den het hem af gezien het risico dat hij
zou lopen bij de versprefding van zijn
opvattingen. Na zijn dood in 1677 zou
de tekst onmiddellijk naar Amsterdam
zijn vervoerd waar het als Opera Posthu-
ma clandestien op de markt verscheen.
Waarom de aantekeningen en verbe
teringen niet in latere drukken zijn op
genomen, blijft de vraag. Mogelijk had
dat met de kosten te maken. Misschien
heeft men de aanscherpingen om diplo
matieke of tactische redenen niet aange
bracht, of zag men er uit respect voor de
overleden auteur van af.
Ex-rapper nu
in leiding
van Motown
londen anp
Twintig jaar geleden was hij nog
een rapper. Sinds maandag
staat hij aan het hoofd van Mo
town, het beroemde platenlabel
dat vele zwarte Amerikaanse
muzikanten onder contract
heeft. De 35-jarige Andre Har-
rell was vijftien toen hij met een
schoolvriend het rapduo Dr
Jekyll and Mr Hyde vormde. Zij
traden op met bekende arties
ten zoals The Sugarhill Gang en
Bobby Womack. Tussen de be
drijven door studeerde Harrell
communicatiewetenschappen
en bedrijfseconomie. De benoe
ming tot president-directeur
van Motown lijkt de voorlopige
bekroning op zijn bliksemcar
rière.
Harrie Geelen, de kleurrijkste kinderboekenmaker van Nederland
Het is kennelijk heel moeilijk om een goed boek te maken.'
hilversum inge van den blink
Het is alsof je in een kinderboek
stapt, als je het huis van Harrie
Geelen binnenkomt. Overal is
kleur, kasten en stoelen zijn
prachtig beschilderd. De man
die de kleurrijkste kinderboe-
kenprenten van Nederland
maakt, is dit jaar bekroond met
het Gouden Penseel voor zijn il
lustraties bij Het beertje Pip
peloentje, versjes van Annie
M.G. Schmidt. Een bestseller, al
voor de bekroning.
Harrie Geelen (56) maakte
nog veel meer kinderboeken.
Zowel met tekst van hemzelf
Herman het kind en de dingen;
De plant van Janals met tekst
van anderen. Hij werkt veel sa
men met Imme Dros, zijn
vrouw. Flet speciale boekje voor
kleuters dat tijdens de Kinder
boekenweek te koop is, De kat
van Jan, is van hem. Beestenboel
met dierenversjes van Annie
M.G. Schmidt, ligt net in de
'winkels.
In de jaren zeventig schreef
hij TV-series voor kinderen: Oe-
bele, Q en Q (onlangs herhaald)
en Kunt u mij de weg naar Ha-
melen vertellen. Al dertig jaar is
hij regisseur en maker van te
kenfilms bij De Toonder-stu
dio's. Art director, officieel. Het
andere werk deed hij altijd er
naast, in de weekends of vakan
ties. Zo heeft hij nooit conces
sies hoeven doen aan opdracht
Kinderboekenweek in de krant
Onder het thema 'Beestenspul' gaat vandaag de nationale kin
derboekenweek van start. Op twee speciale boekenpagina's be
steedt het Leidsch Dagblad morgen aandacht aan kinderboeken,
schrijvers en tekenaars. Bovendien wordt op deze pagina's de
uitslag bekend gemaakt van de gedichtenwedstrijd die deze
krant uitschreef. De tien winnende gedichten worden afgedrukt.
gevers of uitgevers: kon hij lek
ker eigenwijs blijven.
Zijn grote bekendheid als illu
strator kwam in 1991 met Ik Wil
Die, .eechtig boekje over een
meisje dat nieuhoentjes krijgt,
geschreven ^door Imme Dros.
„Na die tijd wilden ze mij op
eens. Ik heb altijd werk van Im
me geïllustreerd, uitgevers wil
den Imme graag hebben en Im
me wilde mij. Zo ging het, ge
loof ik."
Helder
„Ik vind het heerlijk om met
Imme samen die prentenboe
ken te maken. Omdat Imme het
dichtst bij me staat natuurlijk,
en omdat het me ligt zoals ze
schrijft: heel geestig, heel hel
der. Dat heeft Annie Schmidt
ook, dat heldere, en Toon Telle-
gen en DolfVerroen."
De heersende cultuur is dat
illustratoren zich aanpassen,
zegt Geelen, maar hij kan d,aar
niet zo goed tegen. „Onlangs zei
een schrijfster tegen mij: je mag
doen wat je wilt. Maar toen ze
wegging draaide ze zich om en
zei: als het maar geen compu
tertekeningen zijn. Dan krijg ik
onmiddellijk zin om computer
tekeningen te maken!"
Voor de computertekeningen
in Juffrouw Kachel van Toon
Teilegen kreeg hij in 1992 een
Zilveren Penseel. Ook voor de
Odyssee-bewerking van Imme
Dros (Oclysseus, een man van
verhalen) maakte hij zwart-wit
illustraties op de computer. Ze
hebben een andere sfeer dan
zijn kleurenwerk: strenger, meer
ingetogen.
De prenten van Harrie Geelen
zijn nooit zomaar plaatjes-bij-
het-verhaal, ze voegen wat toe.
Sfeer, kleur, vaak ook kleine
grapjes. Zo zit Pippeloentje op
Geelens platen lekker te klooien
en te kliederen met zijn pet, ter
wijl in de tekst alleen maar ver
teld wordt wat Pippeloentje al
lemaal niet doet: 'en niet step
pen op een stepje en niet
scheppen met een schepje en
niet knikkeren en niet tollen
en niet hard de straat op hol
len'.
De helderheid van echt goede
schrijvers mist hij in veel litera
tuur voor kinderen èn voor vol
wassenen: „Er is vaak zo'n ge
brek aan humor, aan zelfspot,
die boeken zijn zo navelstaarde-
rig en pretentieus: zonde! Het is
kennelijk heel moeilijk, een
goed boek maken, en het duurt
lang. Dat zie je aan alle grote
schrijvers."
Apparaten
Of hij nu 'ouderwets' met een
kwast verft of achter de compu
ter zit te tekenen, of animeren,
of componeren, maakt hem
niet zoveel uit: „Ik moet conti
nu nieuwe apparaten leren."
Die rijkdom aan technische
middelen staat in groot contrast
met de jaren zeventig, toen hij
zijn grote televisieseries schreef.
Zo moest Hameien in een heel
klein TV-studiootje opgenomen
worden: „Als je de troonzaal
verliet zat je alweer in de keu
ken bij het fornuis. Zo leerde ik
schrijven: het verhaal schoot op
door de onhandigheden van het
decor."
„In een boek hoef ik niet op
een prins meer of minder te kij
ken. Dat is lastig. Er kan zoveel
in een boek. Daar komt bij dat
ik steeds ouder word en steeds
kinderlijker. Daardoor hecht ik
steeds meer aan eenvoud. Het
moet zo simpel mogelijk. Dat
komt ook door Imme hoor.
Hoewel ik altijd wel wat barok
ker zal blijven dan zij. Ik ben
drukker, in alles. Maar zelfs in
een serie als Hameien kun je
niet straffeloos troebel zijn. Wèl
vreemd. Want taal was het eni
ge waar ik niet op hoefde te be
zuinigen."
Beknopt zijn leerde Geelen
ook, zegt hij, door het maken
van reclamespotjes voor tv, die
per definitie kort zijn en toch
door heel veel mensen opge
pakt moeten worden. Zijn ont
zagwekkende produktie een
beetje kinderboekwinkel heeft
een hele stapel door Geelen ge-
illustreerde boeken voorhanden
schrijft hij toe aan zijn enor
me ervaring als animatieteke
naar. Op drukke dagen bij
Toonder maakt hij soms 180 te
keningen.
Geelen: „Je krijgt een vreem
de routine. Je moet het je hevig
voorstellen, even. En vlak voor
dat de pen het papier raakt is de
tekening er. Ik schrijf mijn teke
ningen. Verder rust ik niet voor
een boek klaar is, al moet ik zes
tien uur per dag doorgaan. Voor
Hameien schreef ik een afleve
ring per weekend. Dat waren
wel heel vermoeiende weeken
den. Het gaat bij mij altijd in
een koorts: vlug, druk, gulzig."
