Wandelen op grens kalkrijk en kalkarm
1
Natuur Milieu
Strenge handhaving
W addenzee-regels
Ziekte velt
populieren
Vissers sparen mossels
WOENSDAG 4 OKTOBER 1995
TAG 4 C
redactie bert de jong *072-196276
Zo genietje van brem en struik-
heide, een paar honderd meter
verder straalt de zeedistel je toe.
Wie in de duinen vanuit Bergen
aan Zee richting Egmond kuiert,
krijgt een unieke natuurbele
ving. Want daar ligt de grens die
in Europa het kalkarme Wad
den- van het kalkrijke Duindis
trict scheidt. Brem en heide ho
ren bij het kalkarme gebied.
Maar planten als de zeedistel,
slangenkruid en jacobskruis-
kruid houden juist van een
duinbodem met meer kalk.
Duinzand ten noorden van Ber
gen aan Zee bevat gemiddeld
minder dan 0,1 procent kalk,
het zuidelijker zand bevat 1 a 2
procent kalk (afkomstig van
schelpen). I let gevolg: opvallen
de verschillen in flora. Ook heeft
het zuidelijke zand een veel ge
lere tint dan het zand ten noor
den van Bergen aan Zee.
Het IVN (Instituut voor Natuur-
en Milieu-educatie) heeft, in sa
menwerking met duinbeheer
der PWN (Provinciaal Waterlei
dingbedrijf Noord-Holland), op
die wonderlijke grens tussen
kalkarm en kalkrijk een nieuwe
natuurwandeling uitgezet, de
zogeheten 'duinhagedisroute'.
De wandeling is beschreven in
een routeboekje. Daarin wordt
niet alleen aandacht besteed
aan de invloeden die de kalk-
grens heeft op flora, fauna en
landschap. Ook het belang van
de aanwezigheid van vochtige
duinvalleien, en de effecten van
stuivende duinen (herstel van
de natuurlijke dynamiek) passe
ren in de gids de revue.
De aanwezigheid van veel of
weinig kalk heeft niet alleen ge
volgen voor de soortensamen
stelling. In kalkarme duinen is
de plantengroei sowieso ijler en
wordt als gevolg daarvan min
der humus gevormd. Daardoor
bieden de duinen ten noorden
van de kalkgrens betere verstui
vingskansen. En dat is weer van
belang voor het reptiel waar-
De overheid gaat de handha
ving van wetten en regels op de
Waddenzee beter aanpakken.
Politie en justitie gaan nauw sa
menwerken met allerlei andere
organisaties in het zogeheten
Wadden Handhavings Overleg
(WHO). De kersverse WHO be
leeft een kalme start, waarvan
wets- en regelovertreders niet
wakker zullen liggen: men gaat
een nota schrijven over het te
voeren handhavingsbeleid. Pas
eind 1996 kan dan het Regio
naal Coördinatiecollege Wad
dengebied (RCW) het eerste in
tegrale handhavingsprogramma
vaststellen.
Overigens is het niet zo dat er
op dit moment qua rechtshand
having in de Waddenzee hele
maal niet wordt samengewerkt.
Integendeel. Voor praktische
zaken is al tien jaar het SIW (Sa
menwerkende Inspecties Wad
denzee) actief. Het betreft het
Korps Landelijke Politiedien
sten, Rijkswaterstaat, Douane,
Marine, Marechaussee, Algeme-
P U Z Z E L
123456789
OPGAVE
KRUISWOORDRAADSEL
Horizontaal:
1. open plek in een bos, strem
sel; 2. deel v.d. mast, en andere;
3. stand der edelen, verlangen;
4. dichterbij; 5. gul; 6. titel,
pers. vnw.; 7. telwoord; 8. rivier
in Frankrijk; 9. part, gast; 10.
voorzetsel, luitenant; 11. belem
mering, verkeerd.
Verticaal:
1langzaam, vpetpunt; 2. wiel,
lofdicht, een zekere; 3. werk
kracht; 4. vlek, rivier in Spanje;
5. gewicht, neon,- 6. telwoord,
honger; 7. kluizenaar; 8. lid
woord, sprookjesfiguur, profeet;
9. grondvlak, bontsoort.
OPLOSSING
SLEUTELWOORD
Horizontaal:
1. karavaan; 2. evolutie; 3. riet
gors; 4. karakter; 5. bedehuis; 6.
onooglijk; 7. ermitage; 8. kap-
meeuw.
De woorden op de eerste en der
de verticale regel zijn: KERK
BOEK en ROERDOMP. Het sleu
telwoord luidt: STALHOUDER.
naar de nieuwe wandelroute is
vernoemd, de duinhagedis.
Vroeger kwam dit beestje alge
meen voor, thans is het een met
uitsterven bedreigde soort. De
sterke achteruitgang is odder
andere veroorzaakt door het
verdwijnen van open, zandige
duingedeelten. Door de duinen
weer te laten stuiven krijgt de
duinhagedis nieuwe levenskan
sen. Niet voor niets worden er
in het duingebied rond Bergen
aan Zee nog regelmatig duinha
gedissen waargenomen.
De duinhagedisroute kan op ei
gen gelegenheid gelopen wor
den (duur ongeveer twee uur).
Elke tweede zondag van de
maand kan de wandeling ge
maakt worden onder begelei
ding van IVN-natuurgidsen. Be
gin- en eindpunt is het IVN-
Parnassiagebouw, aan de Oude
Bergenveg 75 in Bergen aan
Zee, tel. 02208-96449). Daar zijn
tevens routegidsen en duin-
kaarten voor het PWN-gebied te
koop. Het Parnassiagebouw is
op zondagen vanaf 09.30 uur
open. De eerstvolgende wande
ling met IVN-gids is zondag.
Een mysterieuze ziekte heeft dit
jaar in Zeeuws-Vlaanderen al
vier- tot vijfhonderd populieren
geveld. De oorzaak is niet dui
delijk. De aantasting begint zo'n
4,5 tot 5 meter boven de grond,
meestal aan de westkant. Daar
ontstaat dan een stuk dode
stam. Bij westenwind, en dat
hoeft maar een zwak briesje te
zijn, breekt de boom af. Bij oos
tenwind, al is het windkracht
tien, gebeurt er niets.
De ziekte levert Staatsbosbe
heer een forse schadepost op.
Populieren worden 'geoogst' als
ze kaprijp zijn. Het hout is on
der andere geschikt om er
klompen vah te maken. Met de
opbrengst van populieren be
kostigt Staatsbosbeheer een
deel van het terreinbeheer. De
mysterieuze ziekte, die al enkele
jaren woedt, beperkt zich tot de
Populus Robusta Zeeland. Een
cultivar die elders in Nederland
weinig is aangeplant.
Tussen de kweekvarianten van
de populier zitten meer zwakke
broeders, die volgens critici 'een
hoog zelfvellend gedrag' verto
nen. Ze zijn geselecteerd op bij
voorbeeld snelle groei en kaars
rechte stam, eigenschappen
waar bosbouwers zeer veel
waarde aan hechten. Maar dat
gaat wel vaak ten koste van an
dere kwaliteiten.
De stichting Bronnen waar
schuwt voor het overvloedig ge
bruik van dergelijke kweek-po-
pulieren. Ze zijn minder be
stand tegen het gure Hollandse
klimaat en hebben minder
weerstand tegen allerlei ziekten.
ne Inspectiedienst, Staatstoe
zicht op de mijnen en het mi
nisterie van landbouw, natuur
beheer en visserij. Het SIW
heeft een vloot van ruim dertig
vaartuigen operationeel.
Maar de veelheid en complexi
teit van de wetten en regels (on
der andere de Visserijwet, de
Natuurbeschermingswet, Wa
terstaatswet, de gemeentelijke
Waddenzeeverordeningen, de
provinciale milieuverordenin
gen) maakt verbetering van die
samenwerking noodzakelijk.
Bijvoorbeeld om de beschikbare
menskracht en het varende ma
terieel optimaal te benutten.
Een ander argument om de sa-
menwerkingstouwtjes strak aan
te halen is de op handen zijnde
vaststelling (eind van dit jaar)
van het geheel nieuwe Beheers
plan Waddenzee, dat in de
plaats komt van de twaalf be
heersplannen die thans van
kracht zijn voor de verschillen
de Waddenzee-beleidsvelden.
De jaarlijkse visserij op mosselzaad in de
Waddenzee is deze week begonnen. De
mosselvissers maken jacht op wilde mossel
tjes, die overgebracht zullen worden naar
de kweekpercelen. De vissers hebben be
loofd zich in te houden, ten behoeve van de
vogels. Voorheen ging het in de ogen van
natuurbeschermers regelmatig fout. In hun
jacht op het kostbare kweekgoed vergaar
den de vissers vooral van de bij eb droog
vallende banken veel te veel buit. Het ge
volg was dat er voor wadvogels die 's win
ters van de mossels op droogvallende ban
ken afhankelijk zijn, zoals kanoetstrandlo-
pers, scholeksters en eidereenden, te weinig
voedsel overbleef. Dat kostte vele duizen
den vogels het leven. Het gevolg: de over
heid sloot stukken Waddenzee voor de
mosselvissers. Zoals het Balgzand, tussen
Den Helder en Wiel ingen. Bovendien be
loofden de vissers vrijwillig dat ze zich el
ders in de Waddenzee zouden beperken,
om te voorkomen dat over een paar jaar de
overheid een nog veel groter deel van de
Waddenzee voor de mosselzaadvisserij
sluit. Een en ander is vastgelegd in het Be
heersplan Kustvisserij. De vissers zullen dit
jaar de jonge mosseltjes in de oostelijke
Waddenzee en in een sector ten noorden
van de Afsluitdijk ongemoeid gelaten. Ze
denken op de plekken waar wel gevist zal
worden ongeveer 150.000 ton mosselzaad
te oogsten.
STRIPS
HEINZ
TOMPOES
Tom Poes en de Bommel-legende
H
T
W
E
Tom Poes hakte de laatste kalkresten
van heer Bommels gestalte af. Be
roofd van zijn steun zonk deze daarop
met weke knieën op een rotsblok neer
en slaakte een diepe zucht. „Oef',
prevelde hij, ,,ik meende toch werke
lijk dat dit het einde zou zijn. Alles
was zo vreemd om me heen, als je be
grijpt wat ik bedoel! En het lekte
overal kalk, zodat ik geheel beklemd
geraakte. Maar nu is dè storm weer
over, merk ik." ,,Er was geen storm,
heer Ollie", zei Tom Poes. ,,Dat leek
maar zo omdat uw tempo veel lang
zamer was dan de tijd om uheen."
„Begin nu niet weer over mijn traag
heid, jonge vriend", waarschuwde
heer Bommel opstaande. Hij klopte
enige kalkklodders van zijn bevuilde
jas en hernam: „Dat is voorbij. Ik ben
juist uiterst snel; dat heb ik gemerkt.
Het zou me te ver voeren om je alles
te vertellen, maar ik ben zó vlug, dat
ik uit het verleden weer in het heden
ben gekomen." „Hm", zei Tom. Heer
Ollie legde een hand op zijn schouder
en schuifelde zwaar leunend naar de
uitgang van de grot. „Ja, ja", vervolg
de hij, „stil maar. Jij bent ook vlug.
Want een paar minuten nadat ik dat
oude papier heb laten waaien, was je
er al. Je moet het direct gevonden
hebben." „Dat oude papier?" riep
Tom Poes verbaasd uit. „Van de Bom-
DOOR HANS VAN ES IER LA
De wijnmaand oktober is een echte overgangsmaand tussE
me en koude seizoen en kan daarom wellicht als de meest
tieke van de drie herfstmaanden worden gezien. Soms is h6-Journaz
lend buiig, nat en stormachtig; daarnaast kan het ook langweek van
tig, zonnig of mistig zijn. Extremen in temperatuur zoals urie gesprt
hoogseizoenen van winter en zomer komen uiteraard met n leven va
kundig gezien is oktober dan ook een van de minst opvallentraal sta
den van het jaar, soms een beetje saai en grijs, maar soms; Tineke
send levendig. Vooral in de tweede helft van de maand tooitlock.
zich op zijn mooist met prachtige kleurenvariaties. De gerriierikaans
maximumtemperatuur daalt in de loop van de wijnmaand tie. Nada
11 graden. In sommige jaren geeft de zomer nog een late Irdt verrm
zoals in 1921, waarbij temperaturen van 25 graden en hogijn strip
dig voorkwamen met in Sittard zelfs een maximum van 30t de sena
Vroeg winterweer is zeldzamer; vaak blijft het bij lichte voruding he
heldere, windstille nachten. In Winterswijk werd in 1931 quw van e
mum van -8.5 graden gehaald. Sneeuwval kómt wel regelr^beert M.
maar blijft haast altijd beperkt tot natte klodders tijdens gevrij te pl
buien. Uitzondering vormde de uitgebreide sneeuwval vanantage
1975, toen het zelfs even wit werd in een gedeelte van hetsby show
afgelopen dagen voerde een zuidelijke stroming vrij warmeherikaan
ge lucht uit Middellandse Zeegebied aan. Dinsdag voelde I. Wanne
tot 20 graden enigszins broeierig aan. De zon liet zich slecjar schoo
scheiden zien. In de avond werden de kustprovincies getrae gaat bi
een paar flinke buien; plaatselijk kwam onweer voor. Vandn Cliff er
we nog altijd in zeer zachte lucht. Voordat in de loop van dikindere
avond een koufront passeert, kan het in het oosten en midiarge
land nog ruim 20 graden worden. Morgen wordt drogere enstralia w
lucht aangevoerd met opklaringen en een paar buien, voorjstraliscl
kuststrook. Het kwik haalt nog maar ca. 16 graden. Op watmentair
mijn wordt het opnieuw warmer. Vrijdag valt er nog een buhoes: vrf
koele en onstabiele lucht, maar tijdens het weekeinde komggle.
het Azorengebied een brede zuidwestelijke stroming op gaoordspel
vochtige, subtropische lucht,naar West-Europa stuurt. De enk Krai
tieve depressies liggen dan ten westen en noorden van onsiaso sho
dat het meestentijds droog blijft. Tijdens zonnige periodermuseme
kwik weer 19 a 20 graden.
KNMI
Weersvooruitzicht
Geldig tot en met
mellegende, bedoelt u? Maar dat heeft
die geschiedkundige immers gevon
den! Kijk, daar loopt hij net. Hij heeft
het aan u gegeven, weet u nog wel?"
Heer Bommel wierp een blik op de
tengere gestalte die op enige afstand
voor hen uit wandelde en schudde
het hoofd. „Natuurlijk weet ik dat nog
wel", sprak hij verontwaardigd. „Ik
ben niet suf, hoor. Dat is die doctor
Guichelheil, die mij dat oude papier
gegeven heeft, ja. En dat papier heb ik
uit de grot laten waaien om hulp te
vragen, ongeveer vijf minuten gele
den." „Uw vijf minuten duurden in
werkelijkheid vierhonderd jaren", zei
Tom Poes.
Noorwegen:
Tamelijk bewolkt en perio
den met regen, maar van
daag in het oosten eerst
nog enkele opklaringen.
Morgen langs de kust in
het zuidwesten veel wind.
Vrij zacht met maxima van
10 tot 16 graden.
Zweden:
Wolkenvelden en van tijd
tot tijd buien, in het zui
den mogelijk ook met on
weer. Maxima uiteenlo
pend van ongeveer 9 gra
den in het noorden tot 18
in het zuiden.
Oenemarken:
Wolkenvelden en van tijd
tot tijd buien, mogelijk
ook met onweer. Ook nu
en dan zon. Vooral van
daag vrij zadht met maxi
ma rond 18 graden.
Engeland, Schotland,
Wales en Ierland:
Harde tot stormachtige wind in Ierland
en Schotland. Verder wisselend bewolkt
en geregeld buien. Middagtemperatuur
uiteenlopend van 13 graden in Schot
land tot 18 graden plaatselijk in Enge-
België en Luxemburg:
Vandaag wisselend bewolkt en een en
kele bui. Vanaf vanavond meer bewol
king ep.enige tijd regen. Morgen over
dag geleidelijk opklaringen en nog een
kleine kans op een bui. Middagtempera
tuur vandaag circa 20 graden, morgen
dalend naar 17 graden.
Noord- en Midden-Frankrijk:
Vandaag van het westen uit bewolkt en
van tijd tot tijd regen, mogelijk met on
weer. Morgen van het westen uit perio
den met zon en geleidelijk droog. Maxi
ma vandaag van 17 graden langs de
kust tot 23 in het oosten. Morgen overal
dalend tot onder de 20 graden.
Portugal:
Vandaag wolkenvelden, maar in het bin
nenland ook perioden met zon. Vooral in
het noorden een enkele bui. Morgen
overal droog en flinke zonnige perioden.
Middagtemperatuur variërend van 20
graden in het noorden tot 25 in het zui-
Madeira:
Perioden met zon, maar ook stapelwol
ken. Kleine kans op een bui. Middag
temperatuur rond 25 graden.
Spanje:
Perioden met zon, maar vandaag in het
noorden en midden ook enkele regen- of
onweersbuien. Morgen vallen de buien
vooral langs de oostelijke costa's en in
de buurt van de Pyreneeën. In het wes
ten geleidelijk flink wat zon. Middag
temperatuur van 20 graden langs de
Golf van Biskaje tot 30 plaatselijk in het
zuiden.
Canarische Eilanden:
Zonnige perioden en overwegend droog.
Middagtemperatuur ongeveer 27 gra-
Marokko:
Westkust: perioden met zon, maar ook
stapelwolken. Op de meeste plaatsen
droog. Middagtemperatuur ongeveer 28
graden.
Tunesië:
Flinke perioden met zon en vandaag
kans op een bui. Middagtemperatuur
circa 28 graden.
Zuid-Frankrijk:
Vandaag vanuit het westen bewolking en
geregeld buien. In het oosten schijnt
eerst nog even de zon. Morgen verlaten
de buien via het oosten Frankrijk. Vooral
in de berggebieden ontstaan hier en
daar zware buien. Ook komt er onweer
voor. Middagtemperatuur vandaag uit
eenlopend van 20 graden in het westen
tot 25 in het oosten. Morgen alleen in
de Provence nog temperaturen boven
20 graden.
Mallorca en Ibiza:
Zon afgewisseld met stapelwolken. Nu
en dan een regen- of onweersbui. Mid
dagtemperatuur ongeveer 28 graden.
Italië:
Rustig nazomerweer met flinke zonnige
perioden. In de Italiaanse Alpen en
langs de kusten van de Ligurische Zee
mogelijk een bui, verder droog. In*de
nacht en ochtend in het noorden kans
op mist. Middagtemperatuur uiteenlo
pend van 20 graden in het noorden tot
28 plaatselijk in het zuiden.
Corsica en Sardinië:
Perioden met zon, maar ook stapelwol
ken en kans op een regen- of onweers
bui. Middagtemperatuur ongeveer 26
graden.
Malta:
Zonnige perioden en droog. Middagtem
peratuur ongeveer 25 graden.
Griekenland en Kreta:
Vrij zonnig en droog. Middagtempera
tuur vlak aan zee rond 22 graden,
landinwaarts ongeveer 25.
Turkije en Cyprus:
Flinke zonnige perioden en droog. Mid
dagtemperatuur uiteenlopend van onge
veer 21 graden langs de Turkse west
kust tot iets boven 25 langs de Turkse
zuidkusten op Cyprus.
Duitsland:
Vandaag wolkenvelden en in het noor
den en westen kans op een regen- of on-
an der f
weersbui. In het zuiden en M
dan zon. Morgen van het v£nde N
nemende bewolking. gVertele
buiige regen, soms met olarrie G
vandaag erg zacht met ma>jnde
pend van 19 graden in Slee
n tot 25 plaatselijk in het zj
Zwitserland:
Vandaag ny en dan zon enj~"
plaatsen droog. Morgen I
uit ,meer.:bewQlking.gevolg^ jlc/
regen, mogelijk met onwl
temperatuur rond 19 grada.
daag in de noordoostelijke|^X
wat warmer.
Oostenrijk:
Vrij rustig en droog herfstvuM GP
nige perioden. Morgen late
Tirol meer bewolking en e& j j
de kans op een bui. MiddaJuuc
ongeveer 21 graden. *8£en
Polen: 5 echte
Zonnige perioden en droogs (op
noorden en westen eerst 'worde:
wolkjng en kans op een n maar
wee'sbui. In de nacht en c
op mist.Vrij zacht met mal^oP6
graden. Ie win.
Tsjechië en Slowakije: e NPS
Flinke zonnige perioden enjr weJ
nacht en ochtend hier eLpn j
Middagtemperatuur ongevf
1 komt
Zon- en maanstanden
Zon op 06.47 Zonavan
Maan op 16.35 Maaniderwi
Waterstand rhnnf
IJmuiden Kafho01
Hoog 00.26 13.00 23» VTOej
Laag 09.00* 21.00 OSerd i
kir
Weerrapporten 04 oktober 0'gn ^jg
dat
Eindhoven half be
Aberdeen
Athene
Barcelona
Bordeaux
Innsbruck
Istanbul
Klagenfurt
Kopenhagen regen z 5
LasPalmas licht bew. n7
Locarno
Londen
Luxemburg
RA
urnaal.
muziel
en. 00.
19.0
puntry
2.04 Ci
4.00 T,
|uur ni
18.04
.20.0
licht bew.
onbew
half bew.
Stockholm
Warschau
Wenen
Buenos Aire
Casablanca
Johannesburg onbew
Los Angeles licht bew
New Orleans regen
New York half bew.
TalAviv onbew.
Vancouver onbew.
rmin|
fe2 0<
-f:
Scholeksters zijn liefhebbers van mossels. Als de vissers te veel oogsten, lijden deze vogels 's winters honger.
FOTO MARTON DE JONGE
cs/TSLA& or n'A/ AZC//VT
