Nederlands onderwijs 'elitair'
Staatshervorming
tekent sfeer in
paarse coalitie
Melkdrinken Hindoe-god is
'geschenk voor alle mensen'
Feiten Meningen
Premier
Rusland ligt onder steeds heviger vuur'1
DONDERDAG 28 SEPTEMBER 1995
OPINIE
In het paarse kabinet gunnen de coalitie
partners elkaar een succesje. De WD
mocht oogsten met belastingverlaging en
grote infrastructuurprojecten, de PvdA
kreeg zijn Melkertbanen en de koppeling,
en sinds heeft D66 zijn corectieve referen
dum en gemengde kiesstelsel. Het zijn niet
de thema's waar de gemiddelde Nederland
se burger 's nachts van wakker ligt, maar ze
prijken wel al 27 jaar bovenaan het wensen-
lijstje van de Democraten 66. Met het visio
naire ideaal van een gekozen minister-pre
sident, een ander kiesstelsel en meer in
spraak voor de burgers stapte de journalist
Hans van Mierlo indertijd in de politieke
leeuwenkuil. Dat Van Mierlo na zoveel tijd
oogst, zegt veel over de kleefkracht in de co
alitie. De kabinetten Lubbers II en Lubbers
III voerden een ongelukkig toneelstuk op
omdat het CDA zijn coalitiepartners te vaak
wegspeelde. Onder regie van Kok mag blijk
baar iedereen eventjes in de schijnwerpers
staan.
Dat er grote inschikkelijkheid is getoond,
moge blijken uit de ruime invulling van het
begrip 'correctief referendum'. Met dit cor
rectief referendum waren voor de bestuur
ders bij het omvormen van Amsterdam en
Rotterdam tot stadsprovincies bittere pillen,
omdat de burgers de plannen zagen als een
poging hun geliefde steden bij het grofvuil
te zetten. Zo ontgoocheld waren de stads
en landsbestuurders dat het woord referen
dum hen al rillingen bezorgde.
Maar zie: al met 20.000 handtekeningen
kan straks een referendum worden aange
vraagd. Wanneer er vervolgens 300.000 bur
gers zich met hun handtekening vóór heb
ben uitgesproken, is het referendum rechts
geldig. Dit betekent dat de bevolking van
een stad als Amsterdam - mits eensgezind -
de rest van Nederland zijn wil kan opleg
gen. En niet over de geringste onderwer
pen: de verlaging van belastingen, aanleg
van spoorbanen, wijziging van volksverze
keringen en subsidiëring van industrieën
als Fokker kunnen straks allemaal bij een
referendum op de korrel worden genomen.
Even vérstrekkend zijn de plannen ten
aanzien van het kiesstelsel. Bij de stemcom
puters zouden straks twee knopjes inge
drukt moeten worden: één voor een lande
lijke kandidaat (net als nu) en één voor een
regionale politicus uit het eigen district. Alle
partijen kunnen zich vanzelfsprekend in de
vijf districten laten registreren, per district
worden uiteindelijk 15 kandidaten naar het
parlement afgevaardigd. Daarmee doet een
heel ander soort politicus zijn intrede: de
regionale, die niet achter de brede rug van
de lijsttrekker, maar op eigen kracht een ze
tel in het parlement verovert.
Dat laatste kan een belangrijke verrijking
betekenen voor de politieke cultuur, aange
zien de introductie van regionale kamerle
den morrelt aan de kadaverdiscipline en
volgzaamheid in fracties. De enkeling die in
het verleden met voorkeurstemmen een 'ei
gen' plaatsje veroverde (zoals de WD'er
Joekes en de CDA'ers Van Weezei en Mate-
man), kunnen daarvan getuigen: zij
zijn/waren niet bepaald de meest grijze
muizen van het gezelschap.
Een belangrijke bestuurlijke vernieuwing
dus als Kok, Dijkstal en Van Mierlo hun
voorstel in het voltallige kabinet aanvaard
krijgen. Maar vooral ook een belangrijke in
vestering in de paarse samenhang. D66 leek
bij de start van de rit in de meest kwestbare
positie; bij een eerder regeringsavontuur
werd de partij onder Jan Terlouw immers
geheel weggevaagd. Nu hebben de Demo
craten tenminste iets om trots op te zijn:
een eerste stap op weg naar een moderner
staatsbestel.
DEN HAAG PAUL KOOPMAN
De Haagse pandit (hindoe-priester) Tewarie
was in India toen beelden van de goden Ga-
nesh, Shiva en Parvati vorige week op won
derbaarlijke wijze melk begonnen te 'drin
ken'. Hij liet zijn aanvankelijke ongeloof va
ren toen hij in verschillende tempels het
mirakel zich zag voltrekken. „Het is een
heel groot wonder. Voor mensen die niet
geloven, is het een bewijs dat er goddelijke
kracht op aarde is."
Als hindoe uit een westers land kijkt Tewa
rie met de nodige scepsis naar sommige re
ligieuze praktijken in India. „Ik weet dat er
in India veel rare dingen gebeuren, waarvan
je achteraf moet zeggen: dat is niet waar.
Het hindoeïsme kent veel afgoderij." Daar
om wilden de pandit en zijn tien reisgeno
ten uit de Haagse hindoe-gemeenschap het
melkwonder eerst niet geloven. Maar zelfs
verstokte ongelovigen zag hij hun weer
stand opgeven. Dat Indiase hindoe-voor-
mannen de gebeurtenissen inmiddels voor
hun politieke doeleinden hebben aange
wend, vindt hij 'misbruik van het goden
dom'. Volgens Tewarie heeft ook de al even
omstreden wonderdoener Sai Baba het
mirakel geclaimd.
„Hindoes in het buitenland hebben niets
met de Indiase politiek te maken", bena
drukt Tewarie, „wij hebben alleen religieuze
banden met India. Wij zeggen: het melk
wonder is er niet alleen voor hindoes, maar
is een geschenk voor alle mensen op deze
aardbol. Shiva heeft aan alle mensen laten
zien dat er goddelijke kracht is voor mensen
die zoeken."
Volgens de Amsterdamse docent Zuidazia-
tische religies en talen Van der Burg is het
niet toevallig dat juist Ganesh, de god met
het hoofd van een olifant, melk is gaan
drinken. „Ganesh is in het verleden ook
door orthodoxe, nationalistische hindoes in
India gebruikt om de kracht van het hin
doeïsme ten opzichte van de religieuze
minderheden te benadrukken aldus Van
der Burg. Over het wondergehalte van de
gebeurtenissen in tempels over de hele we
reld wil hij geen oordeel vellen.
Voorzitter Mataw van de Federatie Arya Sa-
maj Nederland neemt de wonderlijke ge
beurtenissen 'voor kennisgeving' aan. De
Arya Samaj, waartoe ongeveer 20 procent
van de 100.000 hindoes in Nederland be
hoort, is een vernieuwingsbeweging die in
de negentiende eeuw in India is ontstaan
en het hindoeïsme van beeldenverering en
kastenstelsel wil zuiveren.
Hoewel afkerig van het aanbidden van beel
den, wil Mataw het enthousiasme rond het
melkwonder niet afkeuren.Als mensen er
gelukkig en blij van worden, is dat prima,
maar het is niet mijn beleving. Ik hecht er
geen waarde aan; het doet me niets."
Berichten in de Indiase pers dat een parle
mentslid en voorman van de Arya Samaj in
India inmiddels ook van het wonder over
tuigd is geraakt en lepels melk aan Ganesh
voert, doet Mataw af als „onzin. Ik heb dat
bericht ook vernomen, maar weiger het te
geloven."
DEN HAAG GUIDO DE BRUIN
De eerste en laatste keer dat ik
een Dacia heb bestuurd, was toen
ik, als correspondent in Oost-Eu
ropa, in Boekarest zo'n wagen van
eigen Roemeense makelij had ge
huurd. Hij was veel goedkoper
dan een westerse huurauto en in
een Dacia rijden was, zoals autobladen zeggen
'een ervaring'.
Niet een om snel te herhalen, maar goed, voor
een keer was het zeker de moeite waard. Dat ding
van zijn parkeerplaats krijgen was al een hele
kunst. In zijn achteruit ging hij alleen maar met
overreding en vooral veel kracht.
Maar dan was er de dagelijkse amusementsvraag
welk onderdeel er nu weer zou afvallen. In een
paar dagen tijd hielden we een deurgreep, een
dashbordknop en een hoofdsteun in onze hand.
Roemenen weten dat de Dacia geen paradepaard
is. Maar bij gebrek aan beter doen ze het ermee.
Van andere auto's zijn trouwens nauwelijks on
derdelen te krijgen, dat is een nadeel aan een
westerse wagen.
Wel werden een paar jaar geleden de tweede
hands Dacias populair die massaal uit de voor
malige DDR kwamen, waar niemand nog in zo'n
pruttelpot gezien wilde worden. De Roemenen
waren ervan overtuigd dat exportauto's van bete
re kwaliteit waren.
En nu mag Zuid-Afrika testen of dat waar is. Een
week geleden rolden hier een paar honderd Daci
as van de boot. Maar de eerste verslagen die ik er
over op de autopaginas lees, zijn niet echt jui
chend.
'De afwerking, als je van afwerking mag spreken,
is ruw', aldus mijn dagblad en 'Het interieur is
uitgevoerd in de goedkoopste materialen. De
hendel van het raam is buigzaam en lijkt er zo af
te vallen, hoewel hij dat niet deed, zelfs toen ik er
een ruk aan gaf. Niet opgeven, zou ik zeggen, dat
moet binnen een paar weken lukken.
Maar de auto wist volgens de schrijver ondanks
zijn verouderde motor een aardig tempo te ma
ken, al moest de bestuurder het onzekere gevoel
van de niet erg slipvaste Roemeense banden op
de koop toe nemen.
Ach, het is maar op welke markt je mikt. Alles is
relatief, ook de onveiligheid van auto's. Een neef
van mijn schoonmaakster overleed enkele maan
den geleden na een auto-ongeluk. Hij liep te jog
gen in de zwarte woonwijk waar hij woont, toen
een passerende auto een wiel verloor en recht op
hem inreed.
Ik heb hier auto's gezien, die eruitzagen als of ze
ieder moment aanzienlijk meer en vooral wezen
lijkere onderdelen konden verliezen dan mijn ge
huurde Roemeense Dacia: bumpers, spatborden
of een achterlicht. Vaak zijn de banden zo glad
dat een nieuwe Roemeense band vermoedelijk
een enorme verbetering van de veiligheid had be
tekend.
Voor de eigenaren van die auto's is een Dacia
misschien wel een uitkomst. Want voor het geld
dat de Roemenen vragen, krijg je in Zuid-Afrika
weinig vergelijkbaars. Voor pakweg 17.000 gulden
koop je anders amper een tweedehands pickup-
truck. Laat staan een nieuwe.
En volgens de importeur kun je jaren met een
Dacia toe. In Roemenië, en in Zuid-Amerika,
waar ze ook verkocht schijnen te worden, zijn
mensen die er al vijftien jaar in rijden. Goed, je
moet af en toe eens wat vastzetten en er gaat wel
eens wat kapot.
Maar zelfs de journalist van de autopagina moest
toegeven dat reparaties het sterkste punt van de
auto zijn: alle onderdelen zijn zo eenvoudig, dat
een beetje handig mens ze zelf kan maken.
En je koopt natuurlijk een oldtimer in de maak.
Want eerlijk, ik kan me niet voorstellen dat de
Roemenen de Dacia nog lang blijven produceren.
Renault heeft hetzelfde model niet voor niets al in
de jaren zeventig van de markt gehaald.
RUNA HELUNGA CORRESPONDENT
Het Russische verkiezingscircus
begint, een kleine twee maan
den voor de parlementsverkie
zingen, aardig op gang te ko
men. Voor elk van de 450 zetels
in de Doema, het parlement,
zijn ten minste 20 kandidaten.
Meer dan 50 partijen hebben
zich gemeld met klinkende na
men op hun lijsten. Maar ook
tientallen generaals die het in
het leger niet meer zien zitten,
doen een gooi naar zo'n com
fortabele Doema-zetel. En dan
willen ook nog eens mim 100
journalisten, die bij hun zielto
gende kranten geen droog
brood meer verdienen, hun heil
in het parlement zoeken.
Er wordt een nietsontziende
stembusslag verwacht, waarbij
ongetwijfeld ook beroemde
koppen zullen rollen. Een van
die prominenten kan, volgens
veel Russische kranten althans,
minister-president Viktor Tsjer-
nomyrdin zijn. Hij is de popu
lairste politicus in het land en
mede daarom is zijn relatie met
president Boris Jeltsin niet meer
wat ze eens was. De president
lijkt enigszins jaloers, wat nog
wordt versterkt doorTsjerno-
myrdins zeer zelfbewuste optre
den. In een interview met de
krant Izvestija zei hij onlangs
dat hij 'natuurlijk' met de presi-
Vroege selectie leidt tot beperking mogelijkheden
Verkiezingscircus begint aardig op gang te komen
Het Nederlandse
voortgezet onderwijs
versterkt de onderlin
ge verschillen tussen
de leerlingen. Tegen
de bedoeling in vindt
de selectie naar de
verschillende school
typen niet alleen
plaats op grond van
intelligentie, maar ook
op grond van maat
schappelijke welstand.
Dat constateert de pe
dagoge drs. Sarah
Blom. Zij promoveert
vandaag op een on
derzoek waarin zij het
Franse en het Neder
landse voortgezet on
derwijs met elkaar ver
gelijkt.
Haar conclusie: „Het Franse
schoolsysteem is in dat opzicht
gunstiger omdat meer leerlin
gen een hoger diploma kunnen
halen." Dat wil overigens niet
zeggen dat de niveaus van de
beste leerlingen in beide landen
elkaar sterk ontlopen. Het bete
kent alleen dat Frankrijk een
bredere middenmoot kent van
scholieren die naar universiteit
of HBO kunnen gaan dan Ne
derland.
Dat laatste hangt samen met de
inrichting van het Franse on
derwijs. Tot hun vijftiende jaar
volgen de leerlingen hetzelfde
onderwijs op dezelfde school.
Pas daarna wordt geselecteerd
In de hoogste klassen van de Nederlandse athenea en gymnasia zitten vooral kinderen van rijke ouders. foto united photos de boer
op basis van de behaalde resul
taten van de eindtesten. Het ge
volg is dat alle kinderen tot mi
nimaal hun vijftiende jaar intel
lectueel vormend onderwijs vol
gen. Ook als ze later een prak
tisch gericht beroep kiezen, ver
dwijnt de intellectuele gericht
heid niet geheel.
Binnen het Franse systeem is in
de dertig jaar sinds de eerste in
grijpende verandering (het
plan-Fouchet van 1968/69) de
deelname aan het voorberei
dend wetenschappelijk onder
wijs ongeveer verdubbeld tot
rond vijftig procent. In Neder
land, waar het onderwijs even
eens rond 1968 (de Mammoet
wet) een nieuwe vorm kreeg,
blijft de deelname aan de oplei
ding voor die hoge diploma's
beperkt tot rond een kwart van
alle leerlingen.
Opmerkelijk is dat het plan-
Fouchet en de Mammoetwet in
de kern van de zaak veel op el
kaar lijken. Maar terwijl Parijs in
1975 afstapte van de veelvor
migheid van Fouchet, en voor
alle leerlingen het collége in
voerde (met drie studieniveaus),
hield Nederland vast aan de wet
uit de jaren zestig. In 1982 ver
anderde het Franse onderwijs
opnieuw. Daarbij viel de keuze
op een eenvormig stelsel, waar
bij alle kinderen aan dezelfde
eindtoetsen moeten voldoen.
„In Nederland wordt in de
laatste klas van de basisschool
te gemakkelijk gezegd dat een
kind dat moeilijk kan meeko
men, maar een praktijkoplei
ding moet volgen. We gaan er
van uit dat niet iedereen intel
lectueel gevormd hoeft te wor
den. Het resultaat is dat die kin
deren, als ze op latere leeftijd
tóch willen doorleren, zichzelf
intellectueel moeten vormen. In
Frankrijk beschikken de kinde
ren al over die brede basis",
zegt de promovenda.
Blom ziet in de vroegtijdige op
splitsing in een veelheid van
schooltypen een van de belang
rijkste problemen. Dat wordt in
de hand gewerkt omdat de CI-
TO-toets in groep acht van de
basisschool gebruikt wordt als
selectiecriterium, terwijl daar
bovendien een voorspellende
waarde aan wordt toegekend.
Ook vormt de verstarde struc
tuur van de Mammoetwet een
belangrijke reden voor de steeds
ongunstiger onderwijscondities
in Nederland. De onlangs inge
voerde basisvorming is wel een
verbetering, maar zolang de ba
sisvorming voor alle scholieren
niet van een gelijk niveau is,
blijven de nadelen van het Ne
derlandse systeem overheersen.
Blom: „In zekere zin is het Ne
derlandse systeem veel ouder
wetser dan het Franse. De tradi
ties van een elitestelsel vind je
nog steeds terug. Als je dat wilt
veranderen moet je ophouden
met selecteren aan het eind van
de basisschool. Dat moet je een
paar jaar later doen, nadat ze
aan de eindtermen van de ba
sisvorming hebben voldaan.
Dat geeft ook anderstalige kin
deren de kans hun achterstand
in te halen."
AMSTERDAM LOUIS BURGERS
ineens uit kringen rond Jelde
de naam op van Joeri Skolec
Deze leider van het Congr f
Russische Gemeenten zou v
geschikte kandidaat zijn o
Tsjernomyrdin als ministe
sident op te volgen.
Tsjernomyrdinsvice-preiT I
Sjachrai, voorzitter van eei
de regeringspartijen, deed
een duit in het zakje. Hij z
de regering waarschijnlijk
volgende maand al zal sne |a
len door een motie van wa
trouwen in de Doema. „Ni >c
omdat het beleid slecht is, dt
omdat Tsjernomyrdin zijn ti
woord heeft gebroken", al( v
Sjachrai. De premier had r le
lijk beloofd een aantal pari
mentsleden van het centn K
onder wie veel aanhangers fl'
Sjachrai, op verkiesbare pl 1
sen op zijn lijst te zetten, e n
belofte zou hij aan zijn laa
hebben gelapt. Een van de in
'slachtoffers' verwoordde 2 k
woede zeer kernachtig: „W at
zullen de chef van deze kai v
balistischenomenklatoera s
verjagen".
MOSKOU HANS HOOCENDUK >e
CORRESPONDENT !el
Aan de poten van Tsjernomyrdins stoel wordt steeds openlijker ge
zaagd fotoep a vital y armand
dent over alle belangrijke poli-
tiek-economische thema's
spreekt. „Maar", zo voegde hij
daaraan toe, „ik vind het niet
nodig hem op andere gebieden
te consulteren."
Zo'n opmerking levert de 57-ja-
rige premier in het kleine we
reldje van het Kremlin uiteraard
geen vrienden op. Sinds enige
tijd wordt er dan ook driftig ge
zaagd aan de poten van Tsjer
nomyrdins stoel. Gebeurde dat
eerst achter de schermen, nu lij
ken zijn tegenstanders zich vol
doende zeker te voelen om
Tsjernomyrdin in het openbaar
aan te vallen.
Afgelopen week lekte bijvoor
beeld het nieuws uit dat Pjotr
Jantsjev, de directeur-generaal
van de Russisch-Britse joint
venture Balcar Trading, was op
gepakt. Het bevel tot de arresta
tie was volgens diverse bronnen
afkomstig uit Sotsji, de Zwarte-
Zeebadplaats waar Boris Jeltsin
een werk-vakantie houdt. Bal
car Trading, in 1992 begonnen
als autohandel, groeide razend
snel uit tot een van de grootste
olie-exporterende concerns van
Rusland. En het was Tsjerno
myrdin die dat mogelijk maakte
uiteraard niet voor niets.
De krant Segodnja schreef dat
Jantsjevs arrestatie een duidelij
ke aanval was op de minister
president en dat dit niet de
laatste zal zijn. Het ministerie
van economische zaken is in
opdracht van Jeltsin namelijk in
razende vaart bezig met het op
zetten van een 'Federale Ener
gie Commissie', die vergaande
zeggenschap zal krijgen over al
le olie- en gasconcerns. Dat is,
volgens de krant, een nieuwe
klap in het gezicht van Tsjerno
myrdin, wiens machtsbasis juist
in deze grootste en rijkste sector
van de Russische economie ligt.
Uit het verre Sotsji kwamen nog
meer meldingen die Tsjerno
myrdin te denken moeten ge
ven. Zo ging een voor afgelopen
zaterdag afgesproken ontmoe
ting met Jeltsin zonder opgaaf
van redenen niet door en dook
