De burgeroorlog tussen groen en grijs
Binnenland
OM in beroep tegen 'milde'
vonnissen Bende van Venlo
FNV ziet ruimte voor
looneis van 4 procent
Hoogwerker
Borst: Eigen bijdrage niet
met huisarts zelf afrekenen
Toch hoger beroep mogelijk
voor afgewezen asielzoekers
CPD Geassocieerde Pers Diens
ijdbom' zo heet het nieuwste boek
Frans Nypels, hoofdredacteur van
;e krant, en Flip de Kam, hoogleraar
openbare financiën aan de
ajksuniversiteit van Groningen. Het
2 10 buigt zich over de vergrijzing en
les wat daarmee samenhangt: de
)W, de aanvullende pensioenen en
stijgende kosten van de zorg. Wat
gtons werkelijk boven het hoofd en
(at kunnen de werkenden van nu
)i en om straks toch nog een prettige
Ïl ide dag te hebben? Op die vragen
jeken de auteurs de antwoorden.
facteur Sjaak Smakman schreef op
svan het boek een serie artikelen,
waarvan vandaag deel een.
Een voorpublikatie uit het
boek verscheen op 16
september in Erbij.
Er dreigt een burgeroorlog in Nederland.
Niet de komende tien of twintig jaar, en er
zal al evenmin bloed bij vloeien. Maar als
de vergrijzing vanaf 2010 écht gaat door
zetten en de werkenden zich scheel beta
len aan premies voor AOW en de (gezond
heidszorg terwijl al die grijze hoofden er
lekker van leven, komt er een stille revolu
tie. Inzet is de vraag wie hoeveel van de
koek mag hebben, het wapen in de strijd
is inflatie. En de ouderen van dat moment,
de twintigers, dertigers en veertigers van
nu, zullen de verliezende partij zijn.
Het is geen blijde boodschap die hoogleraar
economie Flip de Kam en hoofdredacteur
Frans Nypels van deze krant verkondigen in
hun boek 'Tijdbom'. Temeer niet omdat
volgens hen de enige manier om het tikken
van de tijdbom te stoppen, een vergaande
versobering is van de huidige pensioen
voorzieningen. Een versobering die de wer
kenden van nü geld en werk oplevert, maar
die hen op hun oude dag zuur zal opbre
ken.
Om bij het begin te beginnen: sinds bijna
veertig jaar kent Nederland de Algemene
Ouderdomswet (AOW). Op 1 januari 1957
kregen 750.000 Nederlanders een uitkering
voor 'de allernoodzakelijkste kosten van le-
vensonderheid'. Een vetpot was het niet, de
119 gulden per maand voor een echtpaar
en 71,50 gulden voor een alleenstaande be
jaarde. Maar die honderdduizenden die
vanaf dat moment konden 'trekken van
Drees', waren er de sociaal-democratische
voorman tot de dag van hun dood dank
baar voor.
Vervolgens kwamen de jaren van de loonex
plosies. De gestaag groeiende groep bejaar
den werd niet vergeten, met als kroon op
het werk de netto-nettokoppeling: een be
jaard echtpaar kreeg een uitkering die netto
gelijk was aan het netto-minimumloon, een
alleenstaande bejaarde 70 procent daarvan.
Op zich curieus, want van een minimum
loon werd immers een heel gezin (met nog
wat kinderbijslag) geacht op een fatsoenlij
ke, zij het sobere manier te kunnen leven.
En twee bejaarden vormen weliswaar een
huishouden, maar geen gezin.
Maar een verworven recht is taai en tot op
de dag van vandaag is die koppeling een
onaantastbare grootheid. Onaantastbaar op
papier dan, want in de jaren tachtig bevro
ren de kabinetten-Lubbers met een beroep
op de slecht draaiende economie en de
werkloosheid jaar in jaar uit het minimum-
loqji en de daaraan gekoppelde uitkeringen.
Waar de koopkracht van de gemiddelde
werkende sinds 1980 met gemiddeld twaalf
procent steeg, daalde de koopkracht van
een AOW'er in die jaren met zeven procent.
Een ontwikkeling die precies omgekeerd
was aan die in de jaren zeventig, toen de
Minister van sociale zaken Suurhoff overhandigt de eerste AOW-uitkering.
koopkracht van de minimum-uitkeringen
juist veel sneller steeg dan die van de sala
rissen.
Desondanks stegen de AOW-uitgaven van
1980 tot 1995 explosief, van ruim 19 tot bij
na 33 miljard gulden. De reden: er kwamen
in die vijftien jaar ruim 825.000 bejaarden
bij. En die stijging zet door. Op dit moment
krijgen dertien van elke honderd Nederlan
ders AOW, over veertig jaar zijn dat er 23 en
wellicht zelfs 26. Over de vraag wat dat kost
en waar dat geld vandaan moet komen, be
staan tal van sombere en minder sombere
berekeningen. Twee gezaghebbende rap
porten, van de commissie-Drees uit 1987 en
van de Wetenschappelijke Raad voor het
Regeringsbeleid (WRR) uit 1993, houden
het er op dat de AOW alleen betaalbaar
blijft wanneer die steeds verder achterblijft
bij de welvaartsontwikkeling.
Bij de koppeling zit namelijk een adder on
der het gras. Koppeling betekent dat de uit
keringen meestijgen met de CAO-lonen.
Omdat die laatste over het algemeen in elk
geval de inflatie compenseren - al is dat de
afgelopen jaren niet het geval - is zo de
koopkrachtvan de uitkeringen gegaran
deerd. Maar naast de CAO-verhogingen
krijgen werkenden jaarlijks gemiddeld nog
één procent extra loonsverhoging via pro
moties, extra periodieken en bijvoorbeeld
winstdelingen.
ARCHIEFFOTO
Achterstand
Dat extra geld wordt niet meegenomen in
de koppeling. Zelfs als de koppeling intact
blijft, zo berekenen Nypels en De Kam, lo
pen de uitkeringen over veertig jaar een
/ce/i'uumachterstand op van ruim vijftig
procent. Bij koppeling kun je van de AOW
in 2040 dus nog wel hetzelfde kopen als in
1995. Maar wie dan van een kale AOW moet
rondkomen, komt er veel bekaaider van af
ten opzichte van de gemiddelde Nederlan
der van 2040 dan de 'kale AOW'er' van 1995
ten opzichte van zijn gemiddelde landge
noot van 1995.
Maar gelukkig is er nog het aanvullende
pensioen. Er is geen land ter wereld dat in
verhouding zoveel geld opzij legt voor de
oude dag. De pensioenfondsen hebben nu
al ruim 750 miljard in kas en bij de eeuw
wisseling zal die reserve de magische grens
passeren van één biljoen gulden:
1.000.000.000.000 gulden. Dat geld wordt de
komende decennia grotendeels uitgekeerd
aan de noeste spaarders van nu. Veel grijze
hoofden van de toekomst zullen er ook zon
der welvaartsvaste AOW warmpjes bij zit
ten. Maar de eveneens grote groep die door
(langdurige) werkloosheid of arbeidsonge
schiktheid géén mooi aanvullend pensioen
opbouwt, is ook na het 65ste jaar gedoemd
tot een minimaal bestaan. De ongelijkheid
onder de ouderen van de toekomst zal veel
groter zijn dan die onder de ouderen van
nu.
Is dat al een bron van sociale spanning, er is
volgens Nypels en De Kam nog een veel
groter gevaar: de strijd om de verdeling van
de nationale koek zal ongekende vormen
kunnen aannemen. Met de pensionering
van de baby-boomgeneratie, de generatie
die is geboren tussen 1945 en 1965, komen
er honderden miljarden guldens extra in
roulatie via aanvullende pensioenen en lijf
rentes. Die guldens gaan samen met de gul
dens van de werkenden 'strijden' om de na
tionale produktie. Een deel van de gevraag
de goederen en diensten kan zonder pro
blemen worden gekocht in het buitenland,
dankzij de buitenlandse beleggingen van de
pensioenfondsen. Daardoor werken in feite
buitenlandse arbeiders voor de pensioen
uitkeringen aan bejaarde Nederlanders.
Maar dat zal de strijd slechts verzachten,
denken Nypels en De Kam.
Hoe meer guldens 'bieden' op een beperkte
hoeveelheid produkten, des te duurder
worden die. Inflatie dus. De werkenden
kunnen zich daar via looneisen tegen in
dekken, de gepensioneerden niet. Lijfrentes
zijn dan superkwetsbaar, want die garande
ren slechts een vaste uitkering in guldens.
Aanvullende pensioenen zijn in veel geval
len gekoppeld aan de inflatie, maar in de
kleine lettertjes staat dat die koppeling
slechts geldt voorzover de fondskassen dat
toelaten.
Nederland kent al jaren een zeer gematigde
inflatie en vandaar dat bijna niemand zich
het gevaar van een inflatiegolf(je) realiseert.
Maar zo vreselijk lang geleden zijn 1974 en
1975 nu ook weer niet, twee jaren waarin de
gulden in totaal meer dan twintig procent
minder waard werd. Geen pensioenfonds
dat dat kan compenseren.
Inflatie wordt het wapen waarmee de strijd
tussen grijs en groen straks wordt uitge
vochten, zo stellen Nypels en De Kam. En
één ding staat daarbij vast: de ouderen zul
len dat gevecht uiteindelijk verliezen.
iderlandse verongelukt in Duitsland
lsruhe Bij een ongeluk gisterochtend op de snelweg in de
irt van het Zuidduitse Karlsruhe is een 29-jarige Nederlandse
het leven gekomen. Haar man en de twee zoontjes raakten
aar gewond. De Nederlander was door onbekende oorzaak
en een oplegger voor wagens gebotst. Een 58-jarige Duitse
torrijder kon niet meer uitwijken en reed achterop de Neder-
t dse wagen. Hij was op slag dood. De vrouw stierf later in een
U^enhuis.
ingen dood na val in vijver buren
ieveenEen tweejarig jotjgetje uit Hoogeveen is in de nacht
zondag op maandag overleden, nadat hij overdag in de tuin
de buren in een ongeveer 60 centimeter diepe vijver was ge
len. De buren waren niet thuis. Het jongetje is waarschijnlijk
een schuttingdeur in de tuin gekomen. Hij had zoveel water
nengekregen dat hij later in het ziekenhuis overleed.
»ent geschorst na dronken rijden
selt Een 45-jarige politieagent uit de Overijsselse gemeente
selt is op non-actief gesteld omdat hij onder invloed van al-
lol een verkeersongeluk heeft veroorzaakt. Uit een ademana-
bleek dat hij toen 3 promille alcohol in zijn bloed had. Vol-
is een politiewoordvoerder is dat extreem hoog. Het rijbewijs
de agent is ingenomen.
nderzoek naar uitzending Witteman
)lle« Het Openbaar Ministerie in Zwolle onderzoekt of er vo-
week tijdens een TV-uitzending van De Ronde van Witte-
m strafbare feiten naar voren zijn gekomen. In het VARA-pro-
mma verklaarden een man en vrouw dat ze twee weken lang
.n eten en drinken hadden gegeven aan hun zwaar lichame-
gehandicapt dochtertje. Het kind zou als gevolg daarvan zijn
ïrleden. Het echtpaar verklaarde in de uitzending 'in het be-
gvan het kind' te hebben gehandeld, omdat de artsen het le-
ivan hun dochtertje niet wilden beëindigen. Zij zouden hulp
•ben gehad van een huisarts.
lotorrijder verongelukt in Ter Apel
&PEL» Een 44-jarige motorrijder uit Emmen is gisteren om het
en gekomen bij een ongeval in het Oostgroningse Ter Apel.
man kwam frontaal in botsing met een bestelbus, die werd
tuurd door een 22-jarige man uit Staphorst. De bestelbus
kte vlak voor een kruising door onbekende oorzaak in de
rm. Het voertuig schampte een boom en kwam terecht op de
keerde rijbaan Daar kwam hij in botsing met de motorrijder,
t slachtoffer overleed ter plekke.
eldloper beroofd in hal van bank
3a. Een onbekende heeft gistermiddag een geldloper van
•geldtransportbedrijf beroofd van een cassette met inhoud,
tgebeurde in de hal van de Verenigde Spaarbank in de Bre-
I' binnenstad. De dader loste een schot, maar volgens de po-
is er niemand gewond geraakt. De politie denkt dat in de
ette een bedrag van enkele tienduizenden guldens heeft ge
en. De met een zwarte pruik en baard vermomde dader is te
ontkomen en daarna in een auto verder gevlucht.
es en vier jaar voor vadermoord
De rechtbank in Den Bosch heeft gisteren een 31-ja-
man en zijn 26-jarige broer tot zes en vier jaar celstraf ver-
tdeeld. De rechtbank acht de broers uit Eindhoven schuldig
•het medeplegen van moord op hun 55-jarige vader in febru-
jt Het slachtoffer was tiranniek en gewelddadig. De rechtbank
!ld in de opgelegde straffen rekening met de druk waaronder
broers stonden, met de persóonlijkheid van de vader, en met
feit dat de oudste verminderd en de jongste enigszins ver-
li °derd toerekeningsvatbaar was voor het delict. Er was acht en
'ven jaar geëist.
roermond gpd
Het Openbaar Ministerie in
Roermond gaat vrijwel zeker in
hoger beroep tegen de vonnis
sen die zijn uitgesproken tegen
de Bende van Venlo. Officier
van justitie mr. D. van Delft zei
dat gisteren na afloop van de
uitspraken door de Roermondse
rechtbank. Van Delft heeft er
grote moeite mee dat de 22-jari-
ge bendeleider 'slechts' is ver
oordeeld tot levenslange gevan-
genissstraf. ,,Dat betekent in de
praktijk twintig jaar. Dat is veel
te weinig voor de zeven levens
delicten die deze man heeft ge
pleegd. Daarom hadden we ook
TBS geëist. Dat is de enige mo
gelijkheid om hem van de straat
te houden."
Aangifte van
diefstal door
'kamp-Nijpels'
eindhoven gpd
Het Algemeen Ouderen Ver
bond (AOV) heeft bij de politie
in Eindhoven aangifte gedaan
van verduistering door voorma
lige partijleden uit het 'kamp-
Nijpels'. De ouderenpartij be
schuldigt de inmiddels geroy
eerde leden onder meer van
diefstal van adressenbestanden.
Deze privacygevoelige gegevens
zijn volgens het AOV vorige
week gebruikt bij een postcam-
pagne door Senioren 2000, de
nieuwe partij van Jet Nijpels, ex
AOV-ffactieleider in de Tweede
Kamer.
De aangifte is gericht tegen
een groep mensen die Willemse
'de bende van Nijpels' noemt:
„De politie krijgt alle namen en
moet vervolgens maar bepalen
wie ze precies aanpakt." De
AOV-woordvoerder meent dat
de groep het huidige AOV zal
blijven dwarsbomen, onder
meer door de politieke partij
voortdurend te bestoken met fi
nanciële - claims en faillisse
mentsaanvragen. Zo dient mor
gen voor de rechtbank in Den
Bosch het vierde verzoek in
twee maanden om het AOV
bankroet te verklaren. De aan
vraag is onder meer afkomstig
van de echtgenoot van Jet Nij
pels, die twee mille van het AOV
claimt.
De rechtbank legde geen TBS
op omdat de hoofdverdachte
had geweigerd mee te werken
aan een psychiatrisch onder
zoek, een voorwaarde die in de
wet wordt genoemd. „Op die
manier kan een verdachte ken
nelijk ontsnappen aan TBS. Ik
ben het daar niet mee eens," zei
Van Delft. Volgens hem is er wel
degelijk ruimte voor de recht
bank om TBS op te leggen.
Ook met een groot aantal an
dere veroordelingen de Roer
mondse rechtbank strafte in
veel gevallen aanzienlijk milder
dan Justitie had gevorderd
zei Van Delft 'ambtelijk' niet te
kunnen leven. Van Delft noem
de het positief dat de rechtbank
bewezen achtte dat er ook drie
illegale Turken zijn vermoord,
ondanks het feit dat hun lijken
nooit zijn gevonden. Ook was
hij blij dat rechtbank vond dat
de politieverhoren over het al
gemeen correct zijn verlopen.
De verdediging had daar tijdens
de zitting kritiek op geleverd.
De Bende van Venlo werd be
schuldigd van zeven levensde
licten: de moord op een Turkse
man en drie illegale landgeno
ten, de roofovervallen met do
delijke afloop op een man uit
Reuver en de roofmoord op een
hoogbejaard echtpaar in Venlo.
Voor deze misdrijven stonden
in totaal vijftien bendeleden te
recht. Zeven van hen werden
veroordeeld. De overige acht
werden vrijgesproken wegens
gebrek aan bewijs.
amsterdam anp
De looneis in de komende CAO-
onderhandelingen is maximaal
3 procent. Naast prijscompen
satie is er ruimte voor een reële
loonstijging, aldus de vakcen
trale FNV in de arbeidsvoor-
waardennota 1996. De totale
onderhandelingsruimte is door
de grootste vakcentrale in Ne
derland becijferd op 4 procent.
Volgens CAO-coördinator L. de
Waal maakt de periode van ge
matigde loonontwikkeling nu
plaats voor 'een verantwoorde
loonontwikkeling'. Naar zijn
mening gaat het duidelijk beter
met de Nederlandse economie.
In het arbeidsvoorwaarden
overleg moet het volgens de
FNV in de eerste plaats komen
tot afspraken over herverdeling
van werk en arbeidstijdverkor
ting. Met een prioriteit voor een
36-urige werkweek in die be
drijfstakken, waar dat nu nog
niet is geregeld. Daarbij geniet
een vierdaagse werkweek de
voorkeur. Deze lijn werd al in
gezet bij de rijksoverheid, ban
ken en grote bedrijven.
utrecht Op een hoogte van ruim 110 meter repareert een con
structiewerker de spits van de uit 1383 daterende Utrechtse Dom
toren. Eerder dit jaar moest de windvaan met Sint Maarten al onder
handen worden genomen. Nu gaat de hele torenspits in de revisie.
FOTO WFA
den haag gpd
persconferentie. Borst laat on
derzoeken of het aanvankelijke
plan voor een verplicht eigen ri
sico (200 gulden) voor de kosten
van de gezondheidszorg kan
worden vervangen door een ei
gen bijdrage per consult bij de
huisarts (circa 3,50 gulden per
keer). Zo'n eigen bijdrage zou
meer prikkelen tot matiging van
de zorgvraag.
De regeringspartijen PvdA en
D66 en de Landelijke Huisart
sen Vereniging (LHV) reageer
den hierop onlangs afkeurend.
den haag anp
Minister Borst (volksgezond
heid) wil alleen een eigen bij
drage voor een bezoek aan de
huisarts als daar een goede ad
ministratieve regeling aan ten
grondslag ligt. „Het is niet de
bedoeling direct betalingsver
keer tussen huisarts en patiënt
op gang te brengen. Als we geen
geschikte administratieve op
lossing vinden, dan moeten we
er gewoon niet aan beginnen",
zei de minister gisteren op een
Het kabinet wil op een of ande
re manier afgewezen asielzoe
kers toch de mogelijkheid geven
in hoger beroep te gaan. Zo'n
voorziening moet „geen onaan
vaardbare verlenging van de
procedure opleveren". Dat
blijkt uit een brief van minister
Sorgdrager en staatssecretaris
Schmitz (justitie) gisteren aan
de Tweede Kamer. De bewinds
lieden verwachten rond de jaar
wisseling meer duidelijkheid te
kunnen geven over hun voor
stel.
Het vorige kabinet schrapte
het hoger beroep voor asielzoe
kers. Het was een van de meest
omstreden maatregelen van de
CDA'er Hirsch Ballin, die toen
minister van justitie was. Hij
vond dat het beroepsrecht door
de lange procedures was uitge
groeid tot een verkapt verblijfs
recht. Het voorstel stuitte op
forse kritiek van rechters, advo
caten en vluchtelingenorganisa
ties. Die stelden onder meer dat
het schrappen van hoger be
roep strijdig was met internatio
nal erkende beginselen van
rechtsbescherming.
De partijen uit het huidige ka
binet, PvdA, WD en D66, spra
ken in het regeerakkoord af de
kwestie voor te leggen aan de
Hoge Raad. Die adviseerde in
april tot herstel van een beperkt
hoger beroep.
Voorwaardelijk
voor chauffeur
van rampbus
neumarkt ap
Zeven maanden na het buson
geluk dat zeven leden van het
zangkoor 'De Lofstem' uit El-
burg in Duitsland het leven
kostte, is de chauffeur gisteren
veroordeeld tot een voorwaar
delijke gevangenisstraf van 20
maanden. Hij wordt schuldig
geacht aan dood door schuld en
het veroorzaken van lichamelijk
letsel. Het ongeluk had op 8 de
cember 1994 plaats op de Auto
bahn Nürnberg-Regensburg. De
dubbeldeksbus botste achter op
een langzaam rijdende vracht
wagen met boomstammen,
omdat de 64-jarige bestuurder
niet goed op de weg lette en
met een defect zonneschermpje
aan het morrelen was. Zeven
passagiers werden gedood en
20 raakten gewond, acht van
hen ernstig. De rechtbank in
Neumarkt verweet de chauffeur
'grove onachtzaamheid'. De be
stuurder "had zelf verklaard de
vrachtwagen die met een snel
heid van 35 kilointer per uur
voor hem heuvelop reed niet te
hebben gezien. De bus was er
met een snelheid van 100 kilo
meter per uur tegenaan gere
den. Het zangkoor uit Elburg
was op weg naar Wenen voor
een uitvoering.
Voorhoeve voor
noodwetgeving
op Sint Maarten
schiphol «anp
Minister Voorhoeve van Antilli
aanse zaken wil op korte ter
mijn de mogelijkheden van het
bestuur op Sint Maarten uit
breiden. Hij denkt daarbij aan
snelle noodwetgeving. Dat zei
hij op Schiphol na zijn bezoek
aan het door de orkaan Luis ge
troffen eiland. Om te voorko
men dat de wederopbouw 'een
rommeltje' wordt, wil hij met
name gezaghebber Richardson
de mogelijkheid geven snel te
kunnen optreden.
Het eiland zit nu in de 'chaos'
van kort na de orkaan. Er
stroomt veel financiële steun
binnen en volgens Voorhoeve is
het zaak dat er geen geld wordt
verdiend aan de rampsituatie.
Richardson heeft op korte ter-
mijm om 112 miljoen gulden
gevraagd en later nog eens 250
miljoen gulden. Hij wil dat geld
gebruiken om het toeristensei
zoen te redden.
