'Maar waar zijn de verfklodders?'
;Dit is zo'n waanzinnig idee,
at ik wel mee moest gaan'
Fantastische performance Blixa Bargeld
Theater te klein voor
Crossing Border Festival
[rouw June verknalt
et voor Johnny Cash
Cultuur&Kunst
RVD verbiedt gebruik fragmenten Troonredes in documentaire
I verwerft
dzaam boek
Engels is de voertaal op Crossing Border festival
loninklijke Bibliotheek in
Haag heeft een bijzonder
plaar van de gedichten -
el 'Naenia' van de dichter
Boutens in haar bezit ge-
De bundel, waarvan in
slechts twaalf exemplaren
en gedrukt, wordt het zeld-
iste boek uit de Nederland-
terkunde van de twintigste
genoemd. Bovendien is
i perkament gebonden
uniek wegens de kleurrijke
erselen die de schilder Jan
Dp bij de beginletters heeft
ebracht. Boutens schreef
erzen als een rouwbeklag
Ie plotselinge dood van
leer Willem van Tets van
Iriaan (1885-1900).
den haag «john ookmkes
De lingua franca, de voertaal,
tijdens de derde editie van het
Crossing Border Festival is En
gels. Waar literatuur en popmu
ziek elkaar ontmoeten is dat be
gin jaren negentig bijna een
vanzelfsprekendheid. Natuurlijk
er zijn Nederlands(talig)e au
teurs die fabuleus of speels met
taal omgaan, maar ze vallen in
Den Haag niet op.
Neem Blixa Bargeld. Een Ber-
lijner die naam maakte in radi
cale bands als Einstürzende
Neubauten, Die Haut en Nick
Cave's Bad Seeds. Deze (voor
malige?) junk schrijft gedichten
als diarree. Bargeld schrijft net
zo verpletterend en tegelijk
doordacht als zijn muziek: „Der
Mund is die Wunde des Alpha
bets."
Het Crossing Border Festival
heeft afgelopen weekeinde
meerdere geslaagde optredens
te zien gegeven waarbij de taal
schitterend geordend lijkt of
woorden prachtig of humoris
tisch worden uitgesproken of
geïnterpreteerd. Geen van de
schrijvers of tekstdichters heeft
echter een taaiperformance
neergezet die even indringend
genoemd kan worden als die
van Blixa.
Bargeld begint met het vertel
len van een quasi interessant
voorval. Een avondje doorzak
ken en eindeloos filosoferen in
Tel Aviv bijvoorbeeld. Kennelijk
was hij daar nog niet beneveld
genoeg om een losse opmer
king, aan een naburig tafeltje
uitgesproken, op te pikken en
zich later te herinneren als het
antwoord op alle vragen van fi
losofisch gewicht. ,,ls it coffee?
What instant? Come to the
point!" Die zin wordt eindeloos
herhaald, vervormd, van echo
voorzien, wordt van taal mu
ziek, van muziek theater, van
spel tot kakafonische ernst.
Hier zijn we getuige van een
performance van hetzelfde hoge
niveau als Laurie Andersons
manipulatie van taal in Ethics
are the Aesthetics of the Few
(ture), anno 1976, of het werk
van de Amerikaanse beeldend
kunstenaar Lawrence Weiner.
Bargeld overschrijdt grenzen,
slecht zelfs de vaak zo onzicht
bare wand tussen opnamestu
dio en podium.
De meeste deelnemers in Den
Haag vinden het al een klus om
de schrijftafel voor de katheder
in te ruimen of de stiltekamer te
verlaten ten faveure van een
theaterzaal. De uit de South
Bronx afkomstige Amerikaanse
schrijver Abraham Rodriguez jr.
leest 'vloeiend' als een bekwa
me rapper voor uit zijn succes
debuutroman Spider Town. Het
taalgebruik van deze Newyorkse
'spie' (geuzenaam voor Puerto-
ricaan) is snel en onvertaalbaar
grappig.
Nederlandse auteurs hebben
een dergelijke 'street credibility'
niet. Ja, Bart Chabot leest een
aardig fragment uit zijn langver
wachte boek over Herman
Brood. Karin Spaink zet zich in
uitdagend rood lamé neer voor
een dolkomisch verhaal over de
Rotary, kring Leiden-Oost. Hee-
rema jr. is een prachtig verha
lend talent, maar de meesten
hebben podiumvrees of -ver
achting; geen van beide biedt
taal een goede klankbodem.
Crossing Border Festival,
Theater aan het Spui, Den
Haag, 15,16 en 17 september.
Er zijn in het agelopen week
einde zoveel mensen op het
Crossing Border Festival in
Den Haag afgekomen, dat de
organisatoren voor de volgen
de editie een grotere accom
modatie gaan zoeken. Waar
schijnlijk wordt het festival
volgend jaar in het Congresge
bouw gehouden.
Het Crossing Border Festival
wil de grenzen van literatuur
en muziek doorbreken. Hoe
veel belangstellenden er dit
jaar zijn geweest, konden de
organisatoren gisteren nog
niet zeggen.
Het festival van het afgelo
pen weekeinde was al grootser
dan de voorgaande twee edi
ties. Het stond dit jaar in het
teken van de metropool. De
cors op de podia toonden
stadspanorama's. Tegen dat
decor kwamen met vooral de
performances van grote-stads-
schrijvers als de Amerikanen
David Leavitt en Abraham
Rodriguez jr. goed tol uitdruk
king. Tijdens het festival gin
gen twee documentaires in
première. De eerste ging over
de Amerikaanse striptekenaar
Robert Crumb, de tweede over
popmusici Clapton en Captain
Beefheart.
LNDAG 18 SEPTEMBER 1995
Hjs voor Marleen Gorris in Toronto
De film 'Antonia's Line', een Brits-Belgisch-Neder-
jjsëco-produktie geregisseerd door Marleen Gorris is door
publiek op het filmfestival in Toronto uitgekozen als beste
j. Bij het tiendaagse festival, waarop 296 werken uit 50 landen
en te zien, kwam de Japanse regisseur Shunji Iwai op de
de plaats met 'Love Letter'. Diane Keatens 'Unstrung
jes' en 'The Run for the Country van regisseur Peter Yates
Efden de derde plaats.
en eerste prijs pianoconcours ARD
De eerste prijs van het 44e internationale pianocon-
van de Duitse TV-zender ARD is dit jaar niet toegekend,
iceft de organisatie gisteravond meegedeeld. De prijs van de
aajiünchen gehouden competitie bedroeg 20.000 mark. De
,'|ede prijs, een bedrag van 14.000 mark, ging naar de Zwitser
s-jarige pianist Adrian Oetker. De jonge Francaise Claire-
licfie Le Guay won de derde prijs van 10.000 mark. Aan het
iurs deden zestig kandidaten mee.
jen dat Johnny Cash gis-
ui ond laat nog een hartig
ihdj e heeft gewisseld met z'n
,n jenote June Carter? Aan
vlief had The Man In Black
ïamelijk te danken dat z'n
1 flen in het uitverkochte
se Congresgebouw een
negatieve wending kreeg,
haar precies bezielde bleef
bijna 2200 fans een
'iel, maar tijdens haar (ge-
elijke) aandeel als very
11 al guest ging er van alles
ie Carter ging al meteen in
it door te roepen dat het
ïg geleden was dat ze met
Johnny ons land had be-
Vervolgens liet ze zich,
ilijk als excuus voor haar
ge gesproken 'intro', zo-
ontvallen dat ze eigenlijk
moe was. Daarna kreeg
Haag' dat ook nog eens
jreid van de meest beken-
e ochter uit het beroemde
u\ ikaanse country-western-
:ht (The Carter Family
te horen: zo slecht klonk
item niet eerder op Neder-
e bodem.
emd genoeg greep nie-
in, waardoor mevrouw
een vijftal nummers lang
iiantel der liefde van de zaal
>t hard nodig had. Bij zijn
:e op het podium ging
-n ly zoals gepland ook nog
1 haar in duet, maar zeker
a tonder pijn in zijn muzi-
nhart. Gedurende het res-
van de twee uur durende
show zou hij ook niet meer zo
veel spelvreugde uitstralen als
voor het intermezzo van de
door hem als my favourite en
tertainer aangekondigde weder
helft.
Cash (63) kwam naar ons
land wegens een spoedope
ratie aan een gezichtszenuw
vier maanden later dan voor
zien met als mentale ballast
het ronduit historische optre
den van vorig jaar (30 juni) in
Nighttown. De 'ouwe cowboy'
met de kapitale bariton was
toen net door een hele nieuwe
generatie muziekliefhebbers
ontdekt, dankzij 'American Re
cordings', het ongepolijste al
bum dat hij samen met de er
kende trendsetter Rick Rubin
opnam. In plaats van belegen
was Cash plotseling weer net zo
'hot' als in de tweede helft van
de jaren vijftig, met als gevolg
dat hij zich ook op het podium
ineens als herboren manifes
teerde.
Die 'winning mood' hing gis
teravond nog steeds rond de ro
buuste katoenplanterszoon uit
Arkansas. Althans de eerste vijf
kwartier van zijn optreden,
waarin ook zoon John Carter
Cash, een van zijn vier begelei
ders, zowaar drie nummers lang
als zanger-gitarist mocht sole
ren. Zo keurig als diens inbreng
in de 'gezinspuzzel' paste, zo uit
de toon vielen even later de bij
dragen van moeder June.
Aii evening with Johnny
Cash, in Nederlands Congres
gebouw, Den Haag. Gehoord:
zondagavond.
reis Leidse schouwburg naar theatervoorstelling 'Abe
[/heerenveen
an van geen
bezielt een schouwburg uit
t landstad om een busreis
een theatervoorstelling in
iland te organiseren? En
bezielt een groep theater-
r ebbers om een twee uur
nde reis naar een voetbal-
on te maken om daar twee
drie kwartier naar voetbal
an staren?
iet antwoord is simpel. De
''voorstelling en de voet-
redstrijd waren op unieke
a met elkaar gecombineerd,
teatervoorstelling 'Abe', ge-
*rd op het leven van de le-
larische Friese voetballer
Lenstra met als basis de
voetbalwedstrijd op 9 mei 1950
tussen Heerenveen en Ajax die
de Friezen na een 5-1 achter
stand met 6-5 winnen, van het
Friese toneelgezelschap Tryater
is. zowel voor de voetbal- als
theaterliefhebber een lust voor
het oog. En wie van beiden
houdt kan na afloop helemaal
van een onvergetelijke avond
spreken.
Afgelopen zaterdag verzamel
den 49 theaterliefhebbers uit
Leiden en omstreken zich bij
molen 'De Valk' voor de twee
uur durende reis naar het
gloednieuwe Abe Lenstra-sta
dion in Heerenveen, voor de
Friezen 'it Hearrenfean'. Een
gemêleerd gezelschap, zoals la
ter zal blijken. Uiteraard is ook
schouwburgdirecteur Pim Wal
lis de Vries van de partij. Wallis
de Vries gaat voor de tweede
keer Abe Lenstra aan het werk
zien. In 1959 zag hij Us Abe -
onze Abe - in het echt aan het
werk. Als 10-jarig knulletje nam
zijn vader hem mee naar het
stadion om de interland Neder
land - Belgie", de derby der lage
landen, te aanschouwen. Abe
speelde toen uiteraard als links
binnen, op een andere positie
bliefde de koppige Fries niet te
spelen, in het achterhaalde tac
tische systeem en scoorde vijf
minuten voor tijd de gelijkma
ker.
Zaterdag neemt hijzelf -
l'histoire se répète - zijn 10-jari-
ge zoon mee. Uniek is de bus
reis niet. „We zijn al eerder met
de bus naar onder andere Cyra
no en De Gysbrecht van Aem-
stel geweest. En in de tijd dat de
Leidse schouwburg verbouwd
werd reden een jaar lang bussen
naar verschillende voorstellin
gen in het land", aldus Wallis de
Vries. „Maar met een bus naar
een voetbalstadion... Bij mijn
weten zijn we de enige schouw
burg die iets dergelijks organi
seert."
Om half zeven ver trekt de
bus met het bonte gezelschap,
van brandweerman Willem van
Tol tot Onderweg-naar-Mor-
gen-acteur Dolf de Vries. En de
schouwburg zorgt goed voor
haar klanten. Op de reis, die ex
clusief toegangsbewijs dertig
gulden kost, wordt iedereen
voorzien van een voedselpakket
om de inwendige mens wat te
versterken.
De in Alphen woonachtige
Van Tol heeft 's middags zelf
nog gevoetbald. Eerst in het
tweede van Zwammerdam en
vervolgens nog een paar minu
ten in het eerste. De brandweer
man onderneemt samen met
zijn vriendin Margreet Boom-
gaardt de tocht. En niet alleen
voor het voetbal. „We hebben al
een paar jaar een schouwburg
abonnement en gaan dus regel
matig naar het theater." Voor
hem is het dus de combinatie
voetbal/theater. Boomgaardt is
geen voetballiefhebster. Harriët
Coppens evenmin. In de pauze
van de voorstelling staat ze
zichtbaar te genieten. „Ik ben
een regelmatig bezoekster van
de schouwburg, maar heb nog
nooit een voetbalwedstrijd ge
zien. Op de televisie vind ik er
niets aan. Maar in het stadion
be trekt 40.000 bezoekers
"warden
l theater- en voetbalspekta-
Abe! heeft 40.000 bezoe-
s getrokken. Het spektakel-
waaraan ongeveer 500
'isen hebben meegewerkt,
s gewijd aan de legendari
sche Friese voetballer Abe
Lenstra. De produktie in het
Abe Lenstrastadion in Heeren
veen vond plaats in het kader
van het Frysk Festival. Voor de
verkoop van kaarten had het
Amsterdamse Uitburo een
speciale Abe-lijn geopend.
Negenenveertig theaterliefhebbers staan klaar om op de bus te stappen naar een voetbalwedstrijd. foto loek zuyderduin
zelf zou ik het waarschijnlijk wel
aardig vinden. Toen ik van dit
waanzinnige idee hoorde,
moest ik dus wel meegaan."
In het stadion is de sfeer ui
teraard goed. Het is lang niet
voorgekomen dat ik niet werd
gefouilleerd bij het betreden er
van. Leuk is ook dat tijdens gro
te delen van de theatervoorstel
ling door het publiek gewoon
gepraat kan worden zonder dat
de acteurs daarbij gestoord
worden in hun spel. Youp van 't
Hek heeft in hetzelfde vak
plaatsgenomen als de Leidse
belangstellenden. De cabaretier
en Ajax-supporter dacht in eer
ste in instantie dat 'Abe' niets
voor hem zou zijn, maar schafte
na het lezen van de recensies
ijlings nog een toegangsbewijs
aan. Als Heerenveen een penal
ty krijgt omdat Abe in het straf
schopgebied 'zogenaamd'
wordt gevloerd ontlokt dat aan
Van 't Hek de opmerking: 'wat
een acteur'. Op zo'n moment is
iedereen komiek.
De busreis terug verloopt
minder voorspoedig dan ver
wacht. Waar de schouwburgdi
rectie had beloofd om even na
enen weer terug in Leiden te
zijn, komt daar niets van te
recht. Allereerst duurde de
voorstelling een half uur langer
dan verwacht en bovendien
stroomt een stadion met 11.000
mensen iets langzamer leeg dan
een schouwburg met slechts
500 bezoekers. Het wordt snel
vergeven, zeker als Wallis de
Vries meedeelt dat er zestig
broodjes kroket - we houden
het in de voetbalsfeer - zullen
worden opgehaald bij een hotel.
En als de reizigers ook nog eens
voorzien worden van drank op
kosten van de schouwburg is
het leed snel geleden.
Ruim de helft maakt de terug
tocht slapend mee. Wellicht
dromend van Abe, die ook voor
de Hollanders en niet-voetbal-
lers nu 'Us Abe' is geworden.
De documentaire De Passanten zal
donderdag niet op het Nederlands
Filmfestival worden vertoond, omdat
de Rijksvoorlichtingsdienst (RVD) het
gebruik van fragmenten uit oude
Troonredes in de film heeft verboden.
Erik Willems, de producent van de do
cumentaire heeft dat gisteren voor de
VPRO-radio gezegd.
De film beschrijft de geschiedenis
van het gebouw van het voormalige Al
gemeen Handelsblad in Amsterdam,
waarin niet alleen, journalisten, maar
ook aristocraten, arbeiders, midden
standers, provo's, krakers en juppen
hun sporen hebben liggen. Regisseuse
Annegriet Wietsma heeft ter illustratie
van het tijdsbeeld enkele fragmenten
uit T roonredes gebruikt.
RVD-directeur Jaap van der Ploeg zei
in dezelfde uitzending dat nimmer toe
stemming wordt gegeven om fragmen
ten van Troonredes in beeld zowel als
geluid uit te zenden. Als reden daar
voor voerde hij aan dat je bij fragmen
ten niet weet in welke context ze zullen
worden geplaatst, terwijl de Troonrede
zorgvuldig als één geheel is samenge
steld. Volgens Van der Ploeg liggen de
rechten van de Troonredes bij de RVD.
In beginsel geldt auteursrecht voor
teksten die iemand uitspreekt en ook
op de beelden daarvan. Het gebruik
van citaten of fragmenten daaruit is
daarop een uitzondering, omdat an
ders de vrijheid van informatie in het
geding zou komen. Inge Brakman, se
cretaris van de journalistenvakbond
NVJ. zei geen juridische grond te kun
nen bedenken voor het verbod van de
RVD.
Producent Willems ziet er voorals
nog van af de documentaire op het
filmfestival te laten vertonen, omdat
het de bedoeling is dat de NCRV-tele-
visie de film te zijner tijd gaat uitzen
den. De omroep wil dat niet doen als
de film verboden is, aldus Willems.
Kunstroute door Leiden voor velen ware ontdekkingstocht
Wat weet de gemiddelde Leidenaar van de Leidse beel
dende kunst af? Niet veel waarschijnlijk. De Kunstroute,
een open atelier- en galerieroute die afgelopen weekend
in Leiden werd gehouden, is daarom voor veel bezoekers
een ware ontdekkingstocht. Op onvermoede plekken
staan galeries met hoogwaardige kunst en achter de deu
ren van wat gewone woonhuizen lijken te zijn, gaan ate
liers van gerenommeerde of veelbelovende kunstenaars
schuil.
Veel deelnemers aan de kunstroute bezochten de ateliers aan de Haagweg. In het oude schoolgebouw vielen
zij nauwelijks op. foto loek zuyderduin
De organisatie van de Kunst
route. in handen van het Cen
trum Beeldende Kunst, beloof
de de bezoeker een ruim over
zicht van de beeldende kunst in
Leiden. En de geïnteresseerden
die de ateliers en galeries aflo
pen, komen niet bedrogen uit.
In de Waag, het beginpunt
van de Kunstroute, blijkt al hoe
uitgebreid het kunstaanbod in
Leiden is. In het midden van de
ruimte, aan en rond vierkante
pilaren, presenteren de deelne
mende kunstenaars kleinere
werken. De variatie in discipli
ne, techniek, stijl en onderwerp
is enorm. Aan de muren tonen
enkele Leidse galeries kunst
werken van hoge kwaliteit. En
de bijna 20 galeries en ruim 60
ateliers, die veelal tot tijdelijke
galeries zijn omgebouwd, be
vestigen het beeld van veelzij
digheid en goede kwaliteit.
Alleen is het jammer dat in
slechts enkele ateliers daadwer
kelijk gewerkt wordt. In het ate
lier van Kees Buurman aan de
Nieuwe Rijn wordt niet geschil
derd. Buurman: „Eén van de
eerste bezoekers was verbaasd,
dat er geen verfklodders op
mijn kleren zaten. Hij had de
stereotype kunstenaar verwacht
die met grote gebaren verf te
gen het doek gooit." Om de be
zoekers toch wat te tonen, leidt
Buurman ze naar de tweede
verdieping, naar wat hij zelf de
'Buurman-winkel' noemt. Daar
krijgen de geïnteresseerden een
overzicht van wat Buurman in
de loop der tijd heeft gemaakt,
inclusief zijn laatste werken met
vliegers.
Twee huizen verder, bij de gra
ficus Ans Zuyderhout, staat cen
traal Ln haar atelier een druk
pers. Maar ook Zuyderhout zal
deze dagen niet werken. „Dat
vergt toch een hoop concentra
tie en dat is tijdens de open ate-
lierdagen niet op te brengen."
Ook in het Haagwegcomplex,
waar toch ruim 20 ateliers aan
de Kunstroute meedoen, treft
de bezoeker geen scheppende
kunstenaar aan.
Schilder en fotograaf Norman
Beierle: „Ik werk normaal 's
avonds, vandaar. Deze dagen
grijp ik aan om mijn admini
stratie bij te werken." Andere
kunstenaars, zoals Marjolein
van Dam die veel met foto's
werkt, hebben disciplines of
technieken die zich eenvoudig
niet lenen om getoond te wor
den. Van Dam: „Als ik in mijn
doka duik, heeft de bezoeker er
toch niets aan."
Maar ook zonder dat de kun
stenaar zijn kunstjes vertoont,
blijft de Kunstroute een interes
sant evenement. Al lopen de be
zoekers bij de ateliers en gale
ries duidelijk niet de deuren
plat. Maar met zo'n 80 lokaties
verspreid over heel Leiden is de
spoeling natuurlijk dun. „Vrij
dag is ook een rare dag voor
zo'n evenement," zegt Kees
Buurman in zijn atelier. „Die
dag had de organisatie wel kun
nen schrappen. Van te voren
verwachtte ik niemand, dus de
vijf mensen die langskwamen
zijn mooi meegenomen." De
volgende dag, in het Haagweg
complex is het een stuk druk
ker. Al lijkt dat niet zo, want de
bezoekers vallen in het grote ge
bouw nauwelijks op.
Amateurs
Het publiek dat wel de ateliers
langsloopt, toont veel belang
stelling voor het werk van de
kunstenaars In het atelier van
beeldhouwer Lucas de Wit is
het de kunstenaars opgevallen
dat veel bezoekers vrouwen van
tussen de 40 en 60 jaar zijn.
„Vermoedelijk amateurs, die nu
wel eens willen zien hoe het in
het echt gaat." Graficus Zuyder
hout in haar atelier aan de
Nieuwe Rijn: „Bezoekers zijn
erg geïnteresseerd. Ze willen
weten hoe hoogdruk in zijn
werk gaat en dat leg ik dan uit.
Ook vragen ze over mijn onder
werpen. In eerste instantie zien
ze slechts een abstracte uitbeel
ding. Maar als ik vertel, dat ik
me laat inspireren door de na
tuur en het verschijnsel erosie,
dan zien ze opeens veel meer in
mijn werk. Dat is mooi." Maar
hoe geïnteresseerd de bezoe
kers ook zijn, de kunstenaars
verwachten niet dat ze tijdens
deze dagen iets zullen verko
pen. Wel zijn ze ervan overtuigd
dat deze kunstmanifestatie
drempelverlagend werkt. Kunst
route is dus niet alleen aantrek
kelijk voor het publiek, maar
ook nuttig voor de kunstenaar.
