ultuur& Kunst
Spektakel versterkt mythe 'Abe'
ewondering
99
leruitgave Coolen
succes in Frankrijk
Nederlandse
Muziek Prijs
voor harpiste
Rijksmuseum: eerherstel
voor negentiende eeuw
'Wereldmuziek voor
blanken is corrupt'
NPERDAG 14 SEPTEMBER 1995
;ERT VISSER, 071-356441
rten Youp van 't Hek
[fn aan den run» Het Alphense Parktheater heeft nog honderd
ien voor een voorstelling van Youp van 't Hek in de aanbie-
,g. De kaarten worden zaterdag verkocht tijdens een zogehe-
i 'vrije verkoopdag'. Ook voor diverse andere voorstellingen in
p[Êt komend seizoen zijn nog kaarten beschikbaar, onder meer
rde voorstelling van Brigitte Kaandorp. De vrije verkoopdag
int om negen uur 's ochtends met het uitdelen van volgnum-
»rs. Om 10.00 uur begint de kaartverkoop.
efrodigal Sons in Katwijk
jwuk in het Katwijkse jongerencentrum De Schuit treden
e navond de Prodigal Sons op. Het concert begint om 22.00 uur.
zaal van De Schuit gaat om 20.30 uur open.
'ertalersprijs voor C. Keesom
NHAAC De Hieronymus, de jaarlijkse prijs van het Nederlands
nootschap van Vertalers, is toegekend aan C.H.A. Keesom uit
eemskerck voor zijn woordenboek Nederlands-Portugees, Por-
gees-Nederlands. Hij krijgt de prijs, een bedrag van 3500 gul-
>n, op 30 september in Amsterdam uitgereikt. Keesom (1917)
Ifeft vier jaar onbezoldigd aan het woordenboek gewerkt. Hij
het prijzengeld overdragen aan de Witte Paters, voor hun
[aalactiviteiten in Mozambique.
Theater in voetbalstadion Heerenveen
Abe Lenstra is niet zomaar een goede voetballer uit een
ver verleden, hij is een mythe. In de herinnering van veel
Friezen is de sterspeler van Heerenveen en het Neder
lands elftal uit de jaren '50 uitgegroeid tot een voetballer
met schier bovenmenselijke krachten. In het naar hem
genoemde voetbalstadion te Heerenveen ging gister
avond het theaterspektakel 'Abe' van het Friese toneelge
zelschap Tryater in première.
haag berrit de lange
Nederlandse romanschrijver
Joon Coolen is herontdekt in
nkrijk. Zijn roman 'De goede
ordenaar' werd onlangs her
egeven en oogstte afgelopen
een lovende recensie in
dagblad Le Monde. Wellicht
aanzet tot een Coolen-revi-
in eigen land, aldus de Ne-
andse uitgever Nijgh en Van
mar.
•en meesterwerk", noemt'
:ranse recensent Patrick Ké-
:hian de streekroman 'De
de moordenaar' van Coolen
17-1961), die in 1931 in Ne-
and verscheen. De roman,
in Nederland niet meer ver-
;baar is, gaat over de perike-
na een moord in een Bra-
its dorp. Kéchichian roemt
uit de Brabantse Peel afkom-
schrijver onder meer om
landschapsbeschrijvingen:
voert tal van personen op,
een omgeving die hij be-
-hrijft als ware het haast een
rsonage op zichzelf: zwijgend
en bedrijvig". De roman ver
scheen in Frankrijk voor het
eerst in 1936.
De Franse schrijver Jean Gio-
no, voor wie Coolen ooit een
werk in het Nederlands vertaal
de, schreef de flaptekst bij de
eerste Franse uitgave van Co-
olens roman in 1936. „Giono's
tekst is een uiting van bewon
dering", vindt Kéchichian. De
recensent gebruikt een citaat
van Giono voor het slotakkoord
van zijn beschouwing: „Antoon
Coolen bezit het talent om alles
te beschrijven wat deel uit
maakt van het drama. Hij is een
precies mens. Hij is het kind
van cle wereld".
Vic van der Reijt, van Coolens
Nederlandse uitgever Nijgh en
Van Ditmar, is blij met de
herontdekking van de schrijver,
al is het nog slechts in Frankrijk.
„Coolen is in Nederland in de
loop der jaren langzaam wegge
drukt. 'Het dorp aan de rivier'
(1934) is zijn enige roman die
hier nog in pocketeditie ver-
heerenveen sietse de vries
Jeugdspelers van Heerenveen
spelen de legendarische wed
strijd Heerenveen-Ajax uit 1950
na, waarin de Friezen in het
laatste half uur een achterstand
van 1-5 ombogen in een over
winning van 6-5. Acteurs spelen
scènes uit het leven van Abe
Lenstra. Professionele toneel
spelers als Peter Tuinman,
Maarten Spanjer en Joop Wit-
termans worden bijgestaan
door 160 figuranten.
'Abe' gaat niet alleen over de
mens en de voetballer, de Abe
Lenstra van regisseurs Bouke
Oldenhof en Jos Thie personifi
eert ook de mythe die de Frie
zen rond zichzelf hebben opge
trokken. De mythe van eigen
zinnigheid en van de verbon
denheid met de eigen streek,
die Abe ertoe bracht een lucra
tief contract van de Italiaanse
profclub Fiorentina af te slaan.
Tevens staat Abe Lenstra model
voor de onverzettelijkheid
waarmee Nederland na de oor
log de wederopbouw ter hand
nam.
Het spektakel begint drie
kwartier voor de
wedstrijd/voorstelling als be
stuursleden en scheidsrechter
het veld controleren en de toe
schouwers rond het veld wan
delen. Een persfotograaf die
verveeld de gebeurtenissen
staat af te wachten, een vader
die zijn zoontje achterna zit in
een draf die verraadt dat het
joggen nog moest worden uit
gevonden, het zijn details die
het publiek al voor aanvang in
de juiste sfeer te brengen.
Het is de combinatie van
voetbal en theater die 'Abe' zo
uniek maakt. De 22 spelers
voetballen niet, ze acteren een
voetbalwedstrijd. Wel doen ze
dat zo goed, dat ze met hun spel
tot op vrij grote hoogte de in
druk van een serieuze wedstrijd
weten te wekken.
De voetbal- en theaterscènes
wisselen elkaar af. We zien hoe
Abe als jongetje samen met zijn
vrienden Wim, Mollo en Tie-
men van een voetbalcarrière
droomt, hoe hij samen met zijn
teamgenoten in de oorlog reser
vespeler Broer de Boer uit han
den van de Duitsers weet te
houden, hoe hij de befaamde
blanco cheque van Fiorentina
weigert, hoe hij - voetbalmoe
als hij op een gegeven moment
is - op zoek gaat naar de ware
Abe en hoe hij Rinus Michels
ontmoet tijdens een vakantie in
Los Angeles.
De ontmoeting met Michels
kan worden beschouwd als een
van de sleutelscènes van de
voorstelling. Door het contrast
met Rinus Michels wordt iets
van het karakter van Abe, maar
misschien meer nog van de my
the van Friesland, aanschouwe
lijk gemaakt. Michels is de man
die met zijn tijd is meegegaan,
die niet schroomt zijn jeugdide
alen te verloochenen. Abe is al
tijd zichzelf gebleven en kon,
mede doordat zijn voetbalcar
rière geen maatschappelijk ver
volg kreeg, uitgroeien tot de
mythe die hij nu is. Het geeft
hem iets aandoenlijks, maar
verklaart tevens waarom voet
balgrootheden als Rinus Mi
chels en Johan Cruijff nooit dat
mythische aureool toegemeten
zullen krijgen.
Abe scoort tijdens het voetbal/theaterspektakel in Heereveen.
Verder illustreert de scène
waartoe de commercialisering
van het voetbal toe kan leiden,
iets waarvoor Heerenveenvoor-
zitter Huisman bij de overgang
naar het betaalde voetbal van
Heerenveen al waarschuwde.
Met voorzitter Huisman is
ook de enige acteur - Peter
Tuinman - genoemd die zich
onderscheidt. Goed, de hoofd-
deze rubriek komen al of
niet bekende
streekgenoten aan het
voord die, hetzij direct,
itzij zijdelings met kunst
en cultuur te maken
bben. Ze praten over een
kunstvoorwerp, een
cunstuiting waaraan ze
bijzondere waarde
:chten. Van de snuifdoos
van oma tot het
ijsgedraaide muziekstuk
alles wat daar tussen zit.
- Vandaag spreekt Egon
Snelders, raadslid voor
D'66 in Leiden, zijn
bewondering uit voor
schrijvers die ook
hilderen, speciaal voor
dichter en schilder
lando. „Hij zet iets neer
nder veel materiaal te
gebruiken."
Ik heb altijd al
bewondering gehad
voor mensen die in
meerdere disciplines
uitblinken. In
Nederland gaat het
met name om Lucebert en
nando, maar ook
emationaal gezien zijn er
'nsen die verschillende
igen doen. H.G. Wells
voorbeeld. De tekeningen bij
teksten zijn wel aardig,
aar springen er niet echt uit.
Armando heb ik dat gevoel
•t. Zowel in zijn poëzie als
i verhalen gaat hij subtiel te
rk. Ik vind het 'de kunst van
it weglaten': hoe roep je met
min mogelijk materiaal een
'mpleet beeld op. Dat lukt
mando aardig. Zijn werk
*eft veel weg van Japanse
pntekeningen van een paar
euwen oud. Die zetten met
en paar streken ook de hele
fereld neer. Bij Armando komt
dat goed naar voren in zijn
schilderijen van de reeks
'Vlaggen', in feite niet meer dan
wat grijze en zwarte vegen.
Sommigen zullen zeggen 'wat is
dat nou', maar als je heel goed
kijkt, zie je er bewegingen in.
Terwijl het eigenlijk maar met
één kleur geschilderd is.
Liefde voor het minimale van
kunst heb ik altijd al gehad.
Kunst is me trouwens met de
paplepel ingegoten en ik ben
altijd nieuwsgierig geweest. Je
ouders nemen je mee naar een
Rembrandt en dan denk je 'wel
mooi, maar niet mijn stijl'. Dan
ga je op zoek naar iets wat bij je
karakter past. Bij Armando heb
ik dat gevonden. In de jaren '60
zat hij bij de nul-beweging, die
terugging naar de essentie, naar
het gewone. Niets opgeblazen
meer. En dat heb ik ook, ik zoek
voor alles een zo simpel
mogelijke oplossing.
I.aatst was Armando te gast bij
'Vertrouwd en o zo vreemd',
een TV-programma over de
menselijke herinnering. Hij las
toen zo nu en dan voor uit
eigen werk. Dat is zo
geraffineerd dat iets gruwelijks
als de Tweede Wereldoorlog
bijna huiselijk wordt. Zo vertelt
hij bijvoorbeeld over een bos
waar op een gegeven moment
Duitsers uitkwamen. Armando
heeft het dan niet over die
Duitsers, maar over de beuken
en het gras in dat bos. Of hij
zegt: 'de oorlog heeft zich
jegens mij misdragen,
daar wil ik niets meer
mee te maken
hebben'.
Dat zegt hij dan, maar
vervolgens gebruikt
hij het thema weer
wel in zijn werk.
Armando is er
blijkbaar toch heel erg
mee bezig. Zo ging hij
na de oorlog ook in
Berlijn wonen, in het
hart van de vijand
eigenlijk. Dat is het
kenmerkende van
Armando: hij is
strijdlustig, maar
zoekt zijn vijanden
ook op. Misschien
heeft hij dat nodig om
zich te kunnen
waarmaken.
tekst marco van pelt
foto loek zuyderduin
rol is voor de effecten. Voor de
helicopter, voor de manier
waarop het gras wordt omge
toverd in een meer, voor de
koorddanser en voor de belich
ting van Henk van der Geest en
de muziek van John Eskes die
dat allemaal ondersteunen.
Naast die effecten was er slecht
ruimte voor één hele mooie rol.
Peter Tuinman personifieert
den haag anp
De harpiste Godelieve Schrama
krijgt op 9 oktober de Neder
landse Muziek Prijs. Staatsse
cretaris A. Nuis (D66) van cul
tuur reikt de hoogste staatson
derscheiding op het terrein van
de muziek dan uit in het
Utrechtse muziekcentrum Vre-
denburg. De prijs bestaat feite
lijk uit een studieperiode van
ongeveer twee jaar die aan de
prijsuitreiking voorafgaat en die
de laureate thans afsluit.
Schrama (1969) studeerde
harp aan het Koninklijk Conser
vatorium in Den Haag, waar zij
in 1990 haar diploma haalde.
Haar repertoire reikt van barok
tot hedendaagse muziek en zij
heeft een bijzondere affiniteit
met de Franse muziek. Zij wil
graag dat het beperkte repertoi
re voor harp wordt uitgebreid
en nodigt daartoe componisten
uit nieuw werk te schrijven.
Eind vorig jaar won Schrma-
ma een prijs op de toonaange
vende International Harp Com
petition in Tel Aviv. Onlangs
kreeg ze de Philip Morris Finest
Selection Award.
Samenwerking
musea noorden
leeuwarden anp
Musea in het noorden van Ne
derland gaan meer samenwer
ken met musea in het noorden
van Duitsland. In het kader van
de triënnale van het Noorden in
1998 zullen partnerschappen
worden gevormd. Een aantal
sculptuurtentoonstellingen is
het voorlopige doel van de sa
menwerking.
Museumdirecteuren uit beide
regio's hebben in Leeuwarden
tot de samenwerking besloten.
Door de samenwerking kunnen
musea gebruik maken van el-
kaars ervaring, hetgeen betere
tentoonstellingen moet opleve
ren. Er wordt gedacht over ge
zamenlijke aankoop van kunst
werken. Voor de financiering
wordt gebruik gemaakt van de
bestaande middelen. Bovendien
zal een beroep worden gedaan
op geld van de Europese Unie.
met de motoriek die hij voorzit
ter Huisman meegeeft de bobo
uit de jaren '50: een door
clubliefde gedreven druk baasje
dat zich bewust is van zijn eigen
gewichtigheid, maar dat nog
niet is aangetast door de ijdel-
heid van de hedendaagse voet
balbestuurder.
Door de combinatie van voet
bal, spektakel en toneel is 'Abe'
nergens mee te vergelijken in de
Nederlandse theatergeschiede
nis. Evenmin als Abe L.enstra
met met welke andere voetbal
ler ook te vergelijken was.
De laatste drie voorstellingen van
'Abe' zijn vanavond, morgen en zater
dagavond. Kaarten zijn te bestellen
op de Abe-lijn 020-4200200 en de Na
tionale Theaterkassa 06-9203.
amsterdam anp
Met de wintertentoonstelling
De Lelijke tijd, pronkstukken
van Nederlandse interieurkunst
1835-1895, wil het Rijksmuse
um in Amsterdam een herwaar
dering bewerkstelligen van
meubelen en kunstvoorwerpen
uit die periode. De expositie
wordt van 25 november tot 31
maart gehouden.
Voor de negentiende-eeuwse
objecten is lange tijd nauwelijks
belangstelling geweest, waar
door zij opgeborgen bleven op
zolders en in kelders en depots
van de musea.
De eerste neo-stijl die in de
negentiende eeuw veel toepas
sing vond, was de neo gotiek.
Op de tentoonstelling zal onder
meer een neo-gothische zilver
kast van koning Willem II te
zien zijn, evenals de troonzetel
die hij bij zijn inhuldiging in
1840 heeft gebruikt. Een be
langrijke plaats wordt inge
ruimd voor Pierre Cuypers, de
architect van het Rijksmuseum.
Hij was ondre meer bouwmees
ter bij de herbouw van kasteel
De Haar bij Utrecht.
Ramdas bij opening Rotterdams festival
rotterdam gpd
Blanken die in het Westen we
reldmuziek propageren, hande
len als neo-kolonialen. Want zij
zullen maar al te makkelijk ge
neigd zijn de smaak van het
westerse publiek te hanteren als
maatstaf om te oordelen over
goede of minder goede wereld
muziek. Op die manier worden
de blanken opnieuw degenen
die oordelen over de waarde
van zwarte culturen. Anil Ram
das, bekend auteur van Suri
naamse afkomst, uitte deze be
schuldiging gisteravond aan het
adres van het Wereldmuziekfes
tival in de Rotterdamse Doelen.
De auteur, essayist en tv-ma-
ker, vindt dat de smaak van een
blank publiek voor een westerse
impresario van wereldmuziek
nooit bepalend mag zijn voor
zijn keuze. „De westerse cultuur
is in het verleden al agressief
genoeg over de wereld ver
spreid", aldus Ramdas. Niet-
westerlingen besteden volgens
hem meer aandacht aan de
westerse cultuur dan andersom.
Daarom stelt hij dat niet-wes-
terlingen in principe meer we
reldburger zijn. En blanken die
veel aandacht hebben voor bij
voorbeeld wereldmuziek, doen
dat volgens hem vooral om zich
erop te laten voorstaan. „Elke
cd die ze draaien, elk concert
van wereldmuziek dat ze bezoe
ken, beschouwen ze als hun ei
gen bijdrage aan de ontwikke
lingshulp".
Ramdas is ook uiterst kritisch
tegenover brengers van wereld
muziek die zich richten op een
blank publiek. Hij noemt dat
zelfs „verwerpelijk, opportunis
tisch en corrupt". Want die mu
zikanten zullen geneigd zijn de
muziek in een traditioneel zo
zuiver mogelijke vorm te bren
gen voor dit nieuwe publiek.
Het Wereldmuziekfestival
heeft de opzet gekozen die
Ramdas bekritiseert: de oor
spronkelijke muziek komt deze
dagen aan de orde in de Doe
len, niet de modernere versies
daarvan. Anil Ramdas beweert
dat zo'n houding in feite anti
kunst is. Want een kunstenaar
die zichzelf respecteert, ook een
wereldmuzikant, streeft altijd
naar vernieuwing. „Traditie
gaat niet samen met creativiteit,
met verbeelding en met zelfex
pressie. Een echte artiest is een
revolutionair die van de ge
baande paden afwijkt en onge
hoorzaam is". Daarom moet
een organisator van wereldmu
ziek in het Westen die constan
te veranderingen in de muziek
juist steunen in plaats van de
zogenaamde oorspronkelijke
vormen te conserveren. „Als hij
dat niet doet, maakt hij zich
schuldig aan de ergste vorm van
kolonialisme", aldus Ramdas.
