Bende van Venlo zet
rechters voor puzzel
Feiten &Meningen
Afzien van
privatisering
Spoorwegen
Geef gul voor de vervallen kathedraal
Advocaten vragen vrijspraak
Badceremow
Geweld eist in KwaZulu meer levens dan in Bosnii
we noem wiT)
9 Y 20 44W frUPEfiEN J
I riHeroV-ie y
/Koppicwr/
DINSDAG 5 SEPTEMBER 1995
De regeringspartijen zijn er net op tijd ach
ter gekomen dat de Nederlandse Spoorwe
gen worden geprivatiseerd. Eind juni teken
den minister Jorritsma van verkeer en NS-
topman Den Besten het voorlopige contract
voor de verzelfstandiging van de Spoorwe
gen. Vorige week is het echter pas tot de Ka
mer doorgedrongen dat NS, na 150 jaar
staatsbedrijf te zijn geweest, in het jaar 2000
op eigen benen komen te staan. Op aan
dringen van PvdA, WD en D66 komt er een
extra onderzoek. Van de adviezen die daar
uit komen, zal het afhangen of het definitie
ve contract, dat vóór 1 december moet wor
den getekend, nog moet worden gewijzigd.
De Kamer vreest onder meer dat er min
der treinen voor meer geld zullen gaan rij
den en dat de overheid straks bergen geld
op tafel moet leggen om te voorkomen dat
NS onrendabele lijnen zullen schrappen.
Het woord vrees kan zeker bij privatisering
gemakshalve worden geschrapt. Het rijk zél
meer moeten bijdragen, de treinkaartjes
zullen duurder worden, de service zél min
der worden en er zullen minder treinen
gaan rijden. NS gaan immers niet langer op
de eerste plaats voor dienstverlening, maar
vooral voor winst.
Die ontwikkeling is al lang aan de gang.
De afgelopen jaren zijn al heel wat ritten
verdwenen, de reiziger zal het binnenkort
met veel minder lokettisten moeten doen
en nu al is bekend dat vanaf 1 januari 1997
het mes zal worden gezet in een aantal lij
nen, vooral in het noorden. De NS verdedi
gen die ingrepen terecht met het argument
dat zij van de overheid steeds minder subsi
die ontvangen. De rijksbijdrage wordt van
350 miljoen gulden dit jaar teruggebracht
tot nul in 2000. Alleen voor onrendabele lij
nen wil 'Den Haag' nog wel tachtig miljoen
op tafel leggen. Verder blijft het rijk verant
woordelijk voor de investeringen in spoor
lijnen.
De Kamer wil nu garanties dat de voor
zieningen van NS op peil blijven, zonder
dat over extra subsidie wordt gesproken. De
WD gaat daarbij nog het verst en doet de
werkelijkheid wel erg veel geweld aan. ,,Het
rijk is overgeleverd aan de commerciële be
langen van de NS", zo merkte fractiespecia
list J. Remkes vorige week op. Alsof de NS
uit eigen vrije wil hebben gekozen voor de
privatisering.
Die verzelfstandiging is een initiatief van
de vorige regering. Op basis van het rapport
van de commissie-Wijffels besloot het der
de kabinet-Lubbers om de Spoorwegen af
te stoten. Daarmee paste Nederland zich
toen aan bij het Europese beleid om con
currentie op het spoor in te voeren. De vrije
markt moest z'n werk doen. Het voorzie
ningenniveau zou volgens de Europese
Commissie (het dagelijks bestuur van, toen
nog, Europese Gemeenschap) omhoog
gaan en de prijzen zouden dalen.
Daarvan is tot nu toe niets gebleken.
Weliswaar konden over 1994 'hele mooie
winstcijfers' van 76 miljoen gulden worden
gepresenteerd (tegen een verlies van 62
miljoen in 1993), maar als daar de rijksbij
drage (vorig jaar nog 460 miljoen) wordt af
getrokken, dan resteren voor NS dieprode
cijfers. En dus kunnen NS niet anders dan
schrappen in arbeidsplaatsen, lijnen en dus
service.
De NS zijn wild om zich heen gaan slaan
vanaf het moment dat bekend werd dat zij
zichzelf zouden moeten gaan bedruipen.
Het ligt dan ook voor de hand om van de
privatisering af te zien. Want of nu wel of
niet wordt geprivatiseerd, het rijk zal veel
geld op tafel moeten (blijven) leggen om te
voorkomen dat NS en hun reizigers op
dood spoor belanden. Veel meer dan de
tachtig miljoen die nu in het vooruitzicht is
gesteld. Dat zal ongetwijfeld uit het onder
zoek naar voren komen. Als het rijk dan
toch zoveel geld in NS blijft steken, dan is
het goed als het ook grip houdt op werkge
legenheid, prijzen van treinkaartjes en het
al dan niet laten verdwijnen van ritten en
lijnen.
leiden jan preenen
moskou Een17-jari-
ge non van de Rus
sisch Orthodoxe kerk
houdt in de Moskou-
se metro een inzame
lingsactie onder de
passagiers. De giften
zijn bedoeld voor de
renovatie van de on
langs heropende ka
thedraal van het
klooster in Kostroma,
een stad op ongeveer
driehonderd kilometer
ten zuidoosten van
Moskou.
FOTO AFP YURI CRIPAS
Vandaag laatste dag in monsterproces
Het monsterproces tegen de Bende van Venlo loopt ten einde. Gisteren zijn de laatste pleidooien gehou
den en vandaag krijgen het openbaar ministerie en de verdedigers nog één keer de gelegenheid om hun
zegje te doen. Ook de verdachten krijgen dan de mogelijkheid om gebruik te maken van hun recht op het
laatste woord. En dan, na dertien procesdagen, mag de rechtbank zich in alle rust terugtrekken om een
oordeel te vellen: een ongemeen zware klus.
De vijftien verdachten, onder
wie één vrouw, staan terecht
voor het in wisselende combi
naties doden van zeven men
sen, danwel het geven van op
dracht daartoe. Justitie heeft
zware straffen geëist: vier keer
twintig jaar celstraf, twee keer
achttien jaar en verder straffen
uiteenlopend van vier tot vijf
tien jaar. Bovendien hoorden
drie verdachten TBS met
dwangverpleging eisen. De ver
dediging vindt dat alleen de
overval op de 53-jarige bewaker
van hennepkassen wettig en
overtuigend is bewezen. Dat
misdrijf hebben de betrokkenen
ook volmondig bekend.
De rechtbank moet om te be
ginnen een keuze maken uit de
onoverzichtelijke berg van ver
klaringen die de verdachten
hebben afgelegd. Aanvankelijk
waren dat veelal bekentenissen,
die overigens niet op alle pun
ten gelijkluidend zijn. Sommi
gen, zoals de door deskundigen
als debiel gekwalificeerde 23-ja-
rige verslaafde en de 15-jarige
jongere broer van de 22-jarige
bendeleider, bekenden veel
meer gruweldaden dan er nu op
de dagvaarding staan.
Achteraf is komen vast te staan
dat een paar moorden niet kun
nen zijn gepleegd, simpelweg
omdat de vermeende slachtof
fers in leven zijn. In andere ge
vallen twijfelt justitie. Het ont
breken van twee stoffelijke
overschotten was voor het OM
overigens geen beletsel om ook
die zaken in de tenlastelegging
op te nemen. Later hebben vrij
wel alle betrokkenen hun oor-
sponkelijke verklaringen, met
uitzondering van een zaak, in
getrokken. Dat maakt de be
wijsvoering ongemeen gecom
pliceerd. Technische bewijzen
als vingerafdrukken en andere
achtergebleven stille getuigen
ontbreken ten ene male.
Evenmin beschikt het OM over
onweerlegbare verklaringen van
getuigen waarvan de betrouw
baarheid boven elke twijfel is
verheven. De politie heeft de
verdachten onder druk gezet
om bepaalde dingen te zeggen,
is de stellige overtuiging van de
verdediging. Bovendien meent
ze dat de politie die verklarin
gen bewust 'in een bepaalde
richting heeft gestuurd'. De be
kentenissen zijn niet onder ede
afgelegd, in tegenstelling tot wat
is gezegd toen de verdachten in
de rechtszaal zelf zijn gehoord
als getuige. Toen hebben ze ge
logen, zegt het OM. Het regende
dan ook vermoedens van mein
eed.
Het is aan de rechtbank om uit
te maken welke verklaringen
De raadslieden van twee Nederlandse en vijf Turkse verdachten
in het proces tegen de Bende van Venlo hebben gisteren voor de
rechtbank in Roermond voor hun cliënten vrijspraak gevraagd.
In één geval bepleitte verdediger mr. M. Moszkowicz zelfs de on
middellijke vrijlating van zijn 27-jarige cliënt. De rechtbank ho
noreerde dat verzoek niet, maar sloot een voortijdig vonnis niet
uit. Alle raadslieden haalden opnieuw fel uit naar de manier
waarop de politie de verdachten heeft verhoord; die zou uiter
mate suggestief zijn.
roermond anp
bruikbaar zijn voor het bewijs.
Meerdere raadslieden hebben al
tijdens hun pleidooi nadrukke
lijk aangedrongen op een zo
uitvoerig mogelijke motivatie
van die keuzes, ongetwijfeld
met het oog op een eventueel
hoger beroep.
Hoewel er steeds wordt gespro
ken over de Bende van Venlo is
dat eigenlijk een onjuiste bena
ming. De vijftien verdachten
zijn immers niet lid van één
grote bende, die moordend en
brandschattend de dagen vulde.
Het gaat in feite om twee totaal
verschillende groepen. De Tur
ken en een 27-jarige Nederland
se verdachte, worden in relatie
gebracht met het schimmige
wereldje van de drughandel in
Venlo. Justitie beschouwt een
35-jarige Turk als de onbetwiste
leider. Hij wordt niet voor niets
'burgemeester van Venlo' ge
noemd. Volgens zijn raadsman
Hiddema is hij echter een nette
zakenman die de dupe wordt
van de hetze die de politie voert
tegen de familie, nadat enkele
jaren geleden een van de fami
lieleden in een politiecel over
leed.
Justitie verdenkt de man ervan
dat hij de 22-jarige hoofdver
dachte opdracht heeft gegeven
om enkele Turken uit de weg te
ruimen wegens de diefstal van
enkele kilo's hasj. Deze jonge
man vormt met de vijf overige
Nederlandse verdachten een
tweede min of meer vaste
groep. Hij is in de ogen van jus
titie samen met zijn 19-jarige
handlanger betrokken geweest
bij alle zeven moorden: de liqui
datie van vier Turken, de dode
lijke overval op de kassenbewa-
ker en de gruwelijke moord op
een bejaard tuindersechtpaar.
Justitie gaat ervan uit dat de
enige vrouwelijke verdachte, de
19-jarige ex-vriendin van de
bendeleider, overal bij is ge
weest, maar dat zij meestal niet
verder kwam dan de achterbank
van de auto. Het OM legt haar
alleen de overval op dekassen-
bewaker ten laste: ze zou haar
vriend en diens rechterhand
een stuk tape hebben aangege
ven om het slachtoffer te boei
en. De laatste verdachte, de 45-
jarige 'ome Kuuk', is nergens
echt bij betrokken geweest. Jus
titie verdenkt hem ervan de an
deren te hebben getipt bij wie
er geld te halen was.
Er is één aspect waar de recht
bank geen rekening mee mag
houden: de begrijpelijke roep
om keiharde vergelding. En dat
is gezien het weerzinwekkende
karakter van de misdrijven on
getwijfeld eveneens een zware
opgave.
roermond joop van dalfsen
MA
Hoe komt het toch da
Japanner lange werkd
kan maken, nauwelijk
kantiedagen opneemt
toch de oudste mens
wereld wordt? Het geil
zit hem in zijn dagafsl
ting. Na zijn vermoeiende werkdag g;
in bad. Niet zo maar, roetsj, roetsj, do
douche, of poedelen in je eigen vuil,
we in Nederland gewend zijn. Nee, ban
is het wegpoetsen van stress en irritatf'
Baden is het reinigingsproces van lichi
en geest. Baden is gewoon heerlijk.
Hoe gaat dat in zijn werk. Allereerst
we de architectuur van de badkamer
doeken doen. Een Japanse badkamerL
staat uit twee ruimtes, een kleed- en
badruimte. Betreed je de badruimte, iv
ben je als westerse gast verbaasd overL
afmetingen. Er staat een grote, maar
diepe badkuip en daarnaast (niet daai
ven!) is een douche en een zeer laag
gende kraan. Trouwens, een Japanse
kamer bevindt zich doorgaans op de
ne grond. Het bad is in de bodem ing^»
ven. Dat betekent dat je niet met je bq
omhoog, hop, over de rand de kuip in»,
maar dat je in het bad afdaalt. ve
Ho, ho! Niet meteen het water ingaan'L
badkuip dampt je weliswaar verlokkene
toe, maar waag het niet je vuile voetei^
het badwater te steken. Dan moet je Ja};
se gastheer de badkuip weer leeg lateijc
pen (een paar honderd liter). Hij en zi|e
milie kunnen die avond niet meer in q
Het is een teken van vriendschap dat jL
gast, als eerste het badwater mag gebq
ken. B]
Je gastheer heeft je een wit handdoekjje
x 50 cm) en een yukata (katoenen kimn
gegeven. Dat handdoekje neem je me«l
badruimte in en je gaat voor de doucli
kraan zitten op het demiehouten meltyc
krukje. Neem het 'mandie'-bakje en laj_
het vollopen. Doop je handdoekje erin
Douche je af. En zeep je in. Neem daa
tig de tijd voor. Met het witte doekje k,
al masserend, ieder hoekje van je licht
aftasten, lekker je rug van boven naar
den af schrobben. Vergeet de schoude
niet. En dan weer verder het lichaam
naar beneden. De voeten. Niet te snel
een been over je knie, zodat je goed bi
voetzool komt. Nu kan je kiezen, of je
het allebei: met de puinsteen de hele
zaal afschrobben, dan wel met de topj
van je duimen stevig het oppervlakte
drukken. Push, push, push, van de hal
hoog naar het puntje van je grote teen
nog eens gedegen met zeep de tussen
se ruimtes verwennen. De andere voe
natuurlijk.
Op zich heb je de belangrijkste voorbe
dingen achter de rug. Je kan natuurlij!
haar wassen, of andere plekken een ex
beurt geven. Wat je ook doet in deze v
se, na afloop spoel je je grondig af. Ge
belletje zeep óf loshangend haartje bli
op je vel achter. Check je van voren en
achteren in de levensgrote spiegel wa<
waarschijnlijk tegenover zit.
En nu komt het grote moment, de katl
van de badceremonie... Je vlijt je langz
langzaam in het badwater, eerst een
tot de knie, nog een been, bovenbenei
len, 'au, au, au', heerlijk, je gaat zitten,
ah, ah, ja! Gelukt, je zit tot aan je hoofi
het loeihete water. Het handdoekje zv\
rend spoelend. De hete katoen druk je
patsch, patsch, patsch tegen je wangei
voorhoofd, het hele gezicht. Het lukt j<
je te ontspannen. Je laat je slap hange
je voelt alle opgekropte gevoelens weg
vloeien.
Breekt het zweet je uit, dan is het tijd
eruit te gaan. Ook dat langzaam. Ga w
op het melkkrukje zitten en herhaal ev
tueel het wasproces en de duik in het
graden hete water. Bet het water van j<
chaam af met het goed uitgewrongen
je en betreed de kleedruimte, alwaar d
gestreken kimono op je wacht. Laat vo
de badkuip niet leeglopen, want de he
milie gaat nog in hetzelfde badwater. 1
immers nog schoon!
judith stalpers correspondent
WIM STEVENHAGEN
Als de nacht valt, zoeken de vrouwen en
kinderen in Port Shepstone de veiligheid
van het veld. Ze slapen buiten, uit angst
dat gewapende bendes 's nachts hun
kraal overvallen en in brand steken. Ge
weld is dagelijkse realiteit in de Zuidafri-
kaanse provincie KwaZulu-Natal. Daar
hebben de verkiezingen vorig jaar weinig
aan veranderd.
Port Shepstone aan de zuidkust van
KwaZulu-Natal is een van de brandhaar
den in de provincie. De inwoners wor
den geterroriseerd door bendes, die bij
nachtelijke overvallen geld, voedsel, wa
pens en mensenlevens eisen. Hoewel
politiek een rol speelt, gaat het voor een
groot deel om een machtsstrijd tussen
clans. Zo werden in een enkele week 36
hutten van de KwaXolo-clan plat ge
brand.
Afgelopen weekend vielen in heel
KwaZulu-Natal 33 doden en dat is een
cijfer waar niemand meer van opkijkt. Er
zijn vele dagen dat in deze provincie
meer mensen omkomen dan in het door
oorlog verscheurde Bosnië. In vier
maanden tijd hebben zo'n vijfduizend
mensen een veilig heenkomen gezocht
in vluchtelingenkampen, bij familie of
simpelweg ergens in een hut in het bos.
Zo'n twaalfhonderd mensen kwamen
om. Maar zelfs Zuidafrikaanse media be
steden nauwelijks nog aandacht aan het
voortgaande drama.
Dat komt misschien omdat er van een
echte burgeroorlog geen sprake is. Poli
tieke rivaliteit tussen ANC en Buthelezi's
Inkatha Vrijheidspartij (IFP) spelen een
rol, maar daarnaast zijn er andere facto
ren die de situatie in de provincie bepa
len.
Voor een deel draait het geweld om vaak
eeuwenoude machtsconflicten tussen
verschillende Zulu-clans. Voor een deel
is er sprake van ordinaire misdaad. En
sommigen zijn ervan overtuigd dat het
geweld voor een deel nog steeds wordt
veroorzaakt door extremistische krach
ten die ooit onder de apartheid door de
politie zijn bewapend.
Maar een scheiding tussen de verschil
lende oorzaken van het geweld is nau
welijks te maken. Hoewel de politie de
meeste doden toeschrijft aan gewone
misdaad, is vredesmonitor Mary de Haas
ervan overtuigd dat veel 'gewone misda
den' in feite een politieke achtergrond
hebben.
Samen met het ANC en een aantal ande
re organisaties in KwaZulu-Natal klaagt
zij erover, dat mensen die voor roof,
moord of verkrachting worden opgepakt,
soms luttele uren later alweer op borg
tocht worden vrijgelaten. En dat kan al
leen, meent ze, als hun misdaden in be
paalde kringen op steun kunnen reke
nen.
Een van de belangrijkste oorzaken van
het geweld, is de aanwezigheid van een
waanzinnig aantal legale en illegale wa
pens in de provincie. In het verleden
heeft de apartheidsregering enkele dui
zenden G-3 geweren aan Zulu-stam-
hoofden uitgedeeld. Het zijn dezelfde
geweren waarmee nu regelmatig misda
den worden gepleegd. Daarnaast komt
er uit het naburige Mozambique een ge
stage vloed van wapentuig dat in dat
land overbodig is geworden sinds de
burgeroorlog is gestopt. Voormalige sol
daten van de rebellenbeweging Renamo
verdienen goed geld met de verkoop van
Renamo's verborgen voorraden roestige
AK-47 automatische geweren.
Deel van het probleem is zonder enige
twijfel dat de politie nauwelijks enige in
vloed heeft in de regio's waar het geweld
hoog oplaait. In sommige gebieden zijn
helemaal geen agenten, elders, zoals in
Port Shepstone, durven de slachtoffers
geen aanklacht in te dienen of getuigenis
af te leggen uit angst voor wraak.
Bovendien heeft de politie een slechte
naam. Iedereen weet dat agenten in het
verleden betrokken waren bij de organi
satie van het politiek geweld. Ze hebben
geholpen bij de opleiding en de bewape
ning van Inkathamensen en zouden zelfs
hebben deelgenomen aan de doodseska
ders die ANC'ers uit de weg moesten rui
men. Nu de politie zich neutraler opstelt,
krijgt ze van Inkathazijde het verwijt dat
ze pro-ANC is. Inkathaleider Mangosut-
hu Buthelezi wil niet voor niets zeggen
schap over een eigen politiemacht in
KwaZulu-Natal.
Zijn partij was afgelopen week dan ook
de enige die negatief reageerde op de
stationering van zeshonderd extra agen
ten en vierhonderd soldaten in de pro
vincie in een poging het geweld te be
teugelen. Enerzijds, zo meende de II
zijn duizend mannen een druppel o
een gloeiende plaat in een gebied w
16.000 extra agenten nodig zouden i
Anderzijds beweert de partij dat legf
politie medeverantwoordelijk zijn vt
het voortgaande geweld.
Volgens Buthelezi is een politieke of
sing van het conflict tussen ANC en
de enige manier om vrede in KwaZii
Natal te brengen. En onder een poli'
oplossing verstaat hij het inschakele
van internationale bemiddeling, die
moet helpen bij de onderhandeling)
over een Grondwet die KwaZulu-Na
een verregaande zelfstandige positie
nen Zuid-Afrika garandeert. Wat Bu
lezi voor ogen staat, is een federatie,
waarin de provincie zeggenschap kr
over zaken als onderwijs, economie,
tuur, eigen verdediging en beheer vi
kustwateren.
Volgens Mary de Haas is een strikte
passing van het gewone strafrecht e
de enige werkbare oplossing. Toege
aan de politieke eisen van Inkatha 1<
volgens haar uiteindelijk tot een Bo:
sche situatie. Ze is ervan overtuigd c
het geweld met goed politiewerk kaï
worden aangepakt. In feite is het to<
vooral een crimineel probleem. ,,He
gaat om een paar honderd sleutelfig
die moeten worden opgeborgen."
kaapstad runa hellinga
correspondent
,„M£f zjm f|/»MUe*l Bezmwicf £irz&w
VAfiML* oac Of PE. STUPEWTEN O-V- KMgT
M PAT VJ6 Hqe/WML
(SjEEJJ TiPP tfEEA
Qti/tier
-5 A" (2ÊIZEMk-P-
Off GEHEK I/Ahljou
V (pop l£ ALW6B2
\temwien
nier
J SgJELS l
