Het Grote Ongenoegen
van Rob Scholte
n
Houdbaar
ZATERDAG 2 SEPTEMBER 1995
Aan tafel lezen wij niet. Tijdens de
maaltijd zijn boeken en kranten bij
ons taboe, ook al is de verleiding
steeds weer groot. Elk van ons ver
geet het verbod wel eens en komt
dan toch per ongeluk met een boek
aan tafel zitten. Maar dat wordt
door de anderen, de hoeklozen,
prompt verboden. Ho. ho, geen
boeken aan tafel. De leesverslaving
is zo groot, dat we bijna vanzelf een
surrogaat zoeken. Zo komt het dat
wij vaak de hagelslag gaan lezen,
een pak hopjesvla of de verpakking
van de cornflakes.
JOOP VAN DER HORST
universitair docent Nederlands
We kennen die teksten uit ons hoofd.
Roept u maar. Hopjesvla? 'Dit Neder
landse kwaliteitsproduct is gegarandeerd
vers en ten minste houdbaar tot de op de
bovenzijde van dit pak vermelde datum,
mits gekoeld bewaard'. Hagelslag? '...is een
heerlijk beleg voor op de boterham, maar
smaakt ook uitstekend op beschuit, knac-
kerbröd, crackers of gepofte rijstwafelsj.
Cornflakes? 'Het zonnige ontbijt, elke dag
weer'. En ze zijn tenminste houdbaar tot
einde maand/jaar. Als het gesprek stokt,
maken we d'r wel eens een quiz van.
Ik heb een brief gekregen van een me
vrouw die ook haar hagelslag en hopjesvla
goed gelezen heeft. Maar ze vindt het op
schrift onjuist. 'Op veel levensmiddelen
staat: houdbaar tot tenminste die en die da
tum, alsof je het absoluut niet vóór die da
tum mag gebruiken'. En ze voegt eraan toe:
'Zou u daar niet ook iets leuks over kunnen
schrijven?'
Die laatste zin bevalt me wel. Ik maak eruit
op dat ze minstens één stukje van mij wel
aardig vond. De rest begrijp ik niet. Volgens
mij staat er op de hagelslag en op de hop-
jesvla precies wat de fabrikant bedoelt. Je
mag het best voor de genoemde datüm
opeten. Er staat immers niet: 'bewaren tot
tenminste die datum', maarr 'houdbaar tot'.
Anders gezegd: je hoeft het niet te bewaren,
maar je zou het kunnen bewaren tot die da
tum.
En 'ten minste' lijkt me ook correct. Ten
minste is: mogelijk langer bewaarbaar,
maar zeker tot genoemde datum. Stel dat
de fabrikant zou zeggen: houdbaar tot ten
hoogste die datum, dan zou de hopjesvla
ook wel eerder bedorven kunnen zijn, maar
gegarandeerd bedorven op de genoemde
datum.
Ten minste noemt een gegarandeerd mini
mum. Het kan meer zijn maar minstens dit.
Dat lijkt me bij houdbaarheid van levens
middelen de juiste formulering. Ten hoog
ste noemt een mogelijk maximum. Dat is
bruikbaar voor maximum snelheid, maar
niet voor levensmiddelen. Ik ben niet geïn
teresseerd in hoe lang mijn hopjesvla mo
gelijkerwijs, onder gunstige omstandighe
den, goed blijft; ik wil weten tot hoe lang hij
zeker goed is.
Het verschil is misschien duidelijker te
zien als we over leeftijden spreken. Wat
mag je eruit opmaken als we van iemand
horen dat hij ten minste 16 is? Ten minste
16 is minimaal 16, gegarandeerd minimum,
maar misschien wel 17 of 18. Iemand die
ten hoogste 16 is, zou ook 15 of 14 kunnen
zijn, maar geen 17.
Ik laat nu even in het midden of je 'ten min
ste' in zulke gevallen eigenlijk los zou moe
ten schrijven. Daar is wat voor te zeggen,
maar veel verpakkingen schrijven het aan
elkaar. Over spelling een andere keer; nu
even alleen over de betekenis van deze
woorden.
Ten hoogste, en hoogstens, komen in de
buurt van 'nauwelijks'. Maar met één be
langrijk verschil. Ten hoogste 16 laat de
mogelijkheid open dat onze held ook wel 15
of 14 kan zijn. Nauwelijks 16 is echter wel
degelijk 16, ook al is het beslist niet meer
dan 16. Krap aan, dus. Net als amper 16.
Zou de fabrikant van hopjesvla zeggen dat
zijn produkt nauwelijks houdbaar is tot op
die en die datum, dan garandeert hij die da
tum wèl, maar geen dag langer. Dat zou dus
een veel zuiniger garantie zijn dan 'ten
minste tot...'.
Ik keur ook 'uiterste datum' op levensmid
delen niet goed. Je kunt van een uiterste da
tum spreken voor het inleveren van je be
lastingformulier (mag eerder, maar uiterlijk
op die datum). Bij houdbaarheid gaat het
niet om een uiterste datum, uiterlijk tot en
met die dag, maar om minimaal en gega
randeerd tot en met die dag. Oftewel 'ten
minste'.
Wat gebeurt er als we al deze woorden
zouden schrappen? Wat zouden we
denken van 'Houdbaar tot die datum'?
Sommige produkten worden inderdaad zo
aangegeven. Het voordeel van 'ten minste'
is, dat het royaler klinkt. Althans een voor
deel voorde fabrikant. De consument heeft
niks aan zo'n royale fabrikant. Na de ge
noemde datum eet je toch voor eigen risico.
Kunstenaar wil de politiek in
Scholte en zijn
uw Micky bij de
ndschildering'Na
ide Zondvloed'.
'94 FOTO'S CPD
PAUL VANRIEL
toe bijdragen dat mensen zich weer verant
woordelijk voelen voor de natuur, voor water,
voor elkaar, voor alles. De titel en het kunst
werk zelf moeten voldoende zijn om dit op te
roepen.
Scholte kan in de kunst alleen zijn ideële ei
niet meer kwijt. Zeker niet na wat hem is
aangedaan. Hij gaat de politiek in. Hij heeft
net zijn advocate de opdracht gegeven om
uit te zoeken hoe er een politieke partij opge
richt kan worden. Zijns inziens bestaat in Ne
derland geen recht meer; hij moet het dus
gaan herstellen. „Het is toch te gek dat ik
vanaf het begin af aan weet wie me de lucht
in hebben geblazen, dat aan de politie vertel,
en dat er nog steeds geen oplossing is geko
men. Ze wachten tot de mensen zijn verdwe
nen. De manier waarop ze ons in Nederland
hebben behandeld, is zo onbeschoft en zo
gruwelijk. Het heeft alles te maken met de
gammele manier waarop politie en justitie
op dit moment de ernstige criminaliteit aan
pakken."
Scholte kan zich mateloos opwinden over
de gedoogpolitiek in het drugbeleid. Een van
zijn ergernissen: Ed van Thijn heeft in zijn
dagboek geschreven dat de Nederlandse po
litie in januari 1993 - voor een undercover
operatie - 5000 ton cocaïne importeerde.
Scholte: „Dat betekent een kleine 50 grarq
per hoofd van de bevolking. Dat kan toch
niet meer onder gedogen vallen?!" Scholte is
ervan overtuigd dat de politie eigen laborato
ria in Zuid-Amerika heeft en grof geld maakt.
De politie en justitie hebben naar zijn me
ning de verkeerde kant gekozen. De verloe
derende moraal van Nederland gaat hem aan
het hart. „Wat we in 80 jaar sociaal-democra
tie hebben opgebouwd, wordt in tien jaar
over boord gegooid." Daar wil hij via de par
lementaire democratie een halt aan toeroe
pen.
Voorbeelden
Zijn politieke agenda gaat verder dan zijn
persoonlijk lot. Het ambtenarenrecht moet
worden herzien, zo ook de privatisering van
staatsbedrijven en de dijkverzwaringen.
Heeft hij medestanders onder de Nederland
se politici, geestesverwanten? Want voor een
partij zijn toch meerdere mensen nodig.
Voordat hij wegging uit Nederland heeft hij
met PvdA-voorzitter Felbc Rottenberg ge
praat. Nee, eigenlijk put hij geen inspiratie
uit de bestaande Nederlandse politici. Hij
kijkt liever naar een Berlusconi en zijn Forza
Italia, naar de Amerikaanse onafhankelijke
politicus Ross Perot. Dat zijn krachten die uit
de maatschappij afkomstig zijn. Een een-
manscarrière hoort dus tot zijn mogelijkhe
den.
Maar hij is ervan overtuigd dat zijn ideeën
een grote weerklank zullen vinden onder de
bevolking. „Toen ik mijn Comité van Waak
zaamheid had aangekondigd, heb ik stapels
brieven gekregen van mensen die zich be
dreigd voelen, gepest, getreiterd en onveilig.
Ik ben niet de enige die het afgelopen jaar de
lucht in is geknald."
'Politieke onwil'
Er is, volgens hem, radikaal iets mis gegaan
in Nederland. Kinderen zijn via TV-beelden
en films dermate door geweld geobsedeerd
geraakt, dat ze niet meer met andere waar
den kunnen omgaan. „Nintendo voedt de
kinderen meer op dan de ouders. En kijk
maar naar die spelletjes, het gaat allemaal
om geweld. Geweld heeft liefde vervangen."
Scholte denkt dat er radicale maatregelen
moeten worden genomen, voordat alles ka
pot gaat. Zijn voorbeeld wat het milieu be
treft, is Thailand: „Daar gooien ze alle auto's
die geen katalysator hebben er gewoon uit.
Zoiets zouden we in Nederland ook moeten
doen." Hij is ook voor strengere straffen:
„Het is toch te gek dat iemand die gepakt
wordt met een pistool op zak, vijfhonderd
gulden moet betalen en weer vrij mag rond
lopen, hetzelfde als iemand die zijn auto ver
keerd heeft geparkeerd."
Hij vindt de politieke onwil om dingen te
veranderen in Nederland stuitend. Die onwil
is een gevolg van de heersende zelfgenoeg
zaamheid en desinteresse. „We zijn zoge
naamd een vrij en tolerant land, maar de
prijs die we voor de vrijheid betalen, is te
hoog." Hij citeert de Zuidkoreaanse presi
dent Kim Young Sam die onlangs in een toe
spraak in de Verenigde Staten zei: 'Freedom
is not for free'. Dat wil hij graag voor Neder
land herhalen: „De prijs die we voor vrijheid
betalen, is een hogere criminaliteit en een
moraal die verloren gaat." Scholte wil die
prijs niet meer betalen.
Er moet - vindt hij - een grote schoonmaak
komen. De bezem door subsidieregelingen,
beerputten openbreken en weg met de van
zelfsprekendheid waarmee criminaliteit
wordt getolereerd, omwille van de toekomst
van de kinderen. Die zelfvergenoegzaamheid
zou plaats moeten maken voor openstaan te
genover andere culturen, zodat er echt een
multiraciale samenleving in Nederland kan
ontstaan.
„Iedereen heeft een - negatieve - mening
over Japan, maar geen hond gaat werkelijk
kijken." Hij bewondert de Japanners enorm
om de manier waarop ze zich verdiepen in
andere culturen. „Neem Huis Ten Bosch. Ze
hebben niet lukraak een kopie gemaakt. Ze
hebben alles grondig bestudeerd. Ze zijn
naar Nederland gekomen, hebben de archie
ven nageslagen. Ze hebben nu een originele
re versie van het paleis dan er in Den Haag
staat, omdat ze ook de Franse tuinen hebben
uitgevoerd."
De schilderopdracht was een grote uitda
ging voor Scholte. Het enorme oppervlak al
leen al. Sinds de Renaissance is er niet meer
zo'n grote schildering gezien. Maar, hij wil
zich niet direct vergelijken met de Renaissan-
ce-meesters. „Dat mag je niet doen. Dat is
hartstikke taboe." Geen vereenzelving met
een Michelangelo. „Dat vind ik gewoon niet
zo mooi. Nee, eerder met een Uccello, een
Giotto. Die mannen probeerden ook met hun
beelden de wereld, in hun geval de kerk, te
veranderen."
'Schande...'
Hij beschouwt het als een uitdaging om
net als de Renaissance-schilders in op
dracht te werken. In dit geval voor een con
glomeraat van Japanse bedrijven die oprecht
geïnteresseerd zijn in wat hij maakt. Hij wil
niet voor een 'anonieme' werkgever, zoals de
staat, aan de slag tenzij er een officiële uitno
diging ligt om Nederland te vertegenwoordi
gen, bijvoorbeeld op biënnales. Potverteren
op subsidieregelingen vindt hij schandelijk:
„Ik heb nog nooit een opdracht vanuit de
Nederlandse staat gekregen voor welke een-
procentsregeling dan ook. Het merendeel
van dat soort kunstenaarsopdrachten is van
'maak maar iets, het interesseert ons niet wat
eruit komt'. Die kunstwerken belanden alle
maal in een kelder. Kunstbergen, tomaten-
bergen, ik vind het een schande"!
De invulling die hij aan de Oranjezaal ge
geven heeft, noemt hij 'Uniek en oer-Hol-
lands'. Alles doet namelijk mee: de mozaïek
vloer een raderwerk van kompassen
vormt een integraal geheel met de wand. Ie-
dere scharnier en deurknop hoort bij het ont
werp, evenals de koningsblauwe bankjes die
langs de kant komen te staan. Geen Japanner
had volgens hem de koppelingen kunnen
leggen die in het werk zitten; die tussen mo
derne geschiedenis, kitsch en de 17de eeuw.
Sterker nog, het was onmogelijk geweest dat
een ander dan hij het had gemaakt.
Druk programma
Voorlopig hebben zich nog geen verdere Ja
panse opdrachtgevers aangemeld. Hoeft ook
niet, want hij heeft het druk zat: zijn profes
soraat in Kassei, een carnavalsposter voor Te-
nerife, een aantal maanden naar Amerika om
te leren lopen, samen met zijn vrouw Micky
een modecollectie maken. „Eerst maar eens
lekker vakantie houden", voegt Micky toe,
„en afwachten of we het jaar overleven."
Rob Scholte heeft namelijk een dreigement
ontvangen dat hij binnen een jaar na het
houden van een persconferentie definitief
zou worden geëlimineerd. De persconferen
tie vond in februari dit jaar plaats, op Schip
hol vlak voordat hij koos voor een vrijwillige
ballingschap op Tenerife.
Maar hij komt terug naar Nederland, en
dan zal hij nog lastiger zijn dan voorheen.
Realen, wilskracht, een vlotte
c bbel, organisatietalenten een
ïlepele omgang met zijn eigen
vgens t rijdighedenmoeten de
3 37-jarige kunstenaar Rob
ve
•'.holte helpen in zijn politieke
jirrière. Hij wil een eigen partij
H
fan oprichten. En dan: 'Grote
S schoonmaak'.
'J Rob Scholte - die op 24
november 1994 zijn benen
verloor ten gevolge van een
bomaanslag - werkt thans in
Huis ten Bosch'. Niet in Den
Haag maar in het Japanse
Nagasaki.
ob Scholte zit in het hartje van
I een Nederlands stadje aan een
psychedelische tempel te schilde-
re^. Après nous le Déluge ('Na ons de Zond
vloed') heeft hij de 1050 vierkante meter gro
te wandschildering in de Oranjezaal van Huis
Ten Bosch gedoopt, naar een citaat van Lo-
dewijk de Vijftiende. Nee, we bevinden ons
niet in Den Haag. Scholte werkt in een le
vensechte kopie van het paleis van Hare Ma
jesteit dat in de buurt van het Japanse Na
gasaki naast een Spakenburgs straatje, de
Alkmaarse kaasmarkt, de Domtoren, Hotel
de l'Europe en nog een paar honderd andere
17e-eeuwse Hollandse gebouwen staat.
Per dag komen hier gemiddeld 8000 toeris
ten zich vergapen aan de schoonheid van het
Holland uit de Gouden Eeuw, het land dat
300 jaar lang voor Japan het enige venster
naar het Westen was.
Rob Scholte over zijn kunstwerk: „Het gaat
over de zondvloed. Het gaat in ieder geval
over heel veel water. Als je in het midden
staat, moet je het gevoel hebben dat je om
ringd bent door water, dat je verdrinkt." Dat
gevoel is nog moeilijk op te wekken. Nu over
heersen in de ruimte popmuziek, spotlights
en de steigers waarop Scholte en zijn zes as
sistenten aan het werk zijn. Ze dragen een
overall met op de rug in een sierlijke calligra-
fie: Rob Scholte. Over twee maanden moet
het werk klaar zijn. „Dat lukt wel'', knikt
Scholte zelfverzekerd. Hij heeft zich net van
de steiger op de rolstoel geschoven, onder
het toeziend oog van tientallen Japanse toe
risten. Het getuigt van een enorme wilskracht
om negen maanden na de gruwe
lijke aanslag, waarbij beide benen
boven de knie moesten worden
geamputeerd, weer op de werk
vloer te zitten. Hij rolt naar zijn-
kantoortje.
Bestraffend spreekt hij de cura
tor van het museum Huis Ten
Bosch aan. Het persbericht bevat
te een verkeerde titel voor het
schilderij, iets met oorlog en vre
de. De maestro wil ook niet dat na
de officiële opening museumgid-
sen de bezoekers gaan uitleggen
hoe ze het schilderij nu eigenlijk
moeten interpreteren. Dat moe
ten de mensen zelf maar bepalen.
Niet dat Scholte geen diepere
bedoelingen met zijn kunstwerk
heeft. „Het schilderij moet oproe
pen tot een stellingname naar het
idee van 'Na ons de zondvloed'.
De meeste mensen maakt het
niets uit wat er na hen gebeurt
met de wereld. Het is ikke, ikke,
ikke en de rest kan stikken", aldus
de kunstenaar. Daar wil hij tegen
in gaan. De schildering moet er-
Scholte bij de ingang van de Ora
sch in Japan.
