De gekruide aard
van WALES
Toerisme
Nieuw woestijnpark VS
uitdaging voor toerist
iDAG 2 SEPTEMBER 1995
REDACTIE ROB VAN DEN DOBBELSTEEN
Toeristen die het aandurven het
nieuwe natuurpark in de Moja-
ve-woestijn van California te
bezoeken kunnen maar beter
niet verdwalen. Het park be
vindt zich namelijk op een van
de ruigste en heetste plaatsen
van de wereld. Iemand die de
weg kwijtraakt, is genadeloos
overgeleverd aan hitte en dorst.
Amerika heeft onlangs besloten,
na meer dan tien jaar politiek
debat, dat het park het grootste
federaal beschermde natuurge
bied gaat worden op het vaste
land van de Verenigde Staten.
Het zal meer een park worden
om te bezichtigen dan om er
dingen te doen. De hitte laat
immers weinig activiteiten toe.
In de middag wordt gemakkelijk
de 40 graden celsius gehaald.
Waar een potloodgum in de zon
smelt, geeft de menselijke huid
in de schaduw al een branderig
gevoel. De woestijn heeft
schaarse waterpoelen en de wa
termassa's die de toerist meent
te zien, zouden weieens lucht
spiegelingen kunnen zijn.
Schorpioenen en ratelslangen
schieten plotseling weg bij z'n
voeten en mogelijk weet hij een
poema te verrassen die op zoek
is naar voedsel.
Zulke confrontaties met woes-
tijndieren zijn overigens niet
het grootste gevaar. Dat is in
deze verlaten vlakte juist de re
gen. In 1916 en in de jaren twin
tig en dertig spoelde het woeste
water de Tonopah- en Tidewa-
ter-spoorwegrails weg. Bij der
gelijke flash floods, geen onbe
kend verschijnsel in de VS, kan
de droge grond het water niet
verwerken. Steden in warme ge
bieden hebben daardoor van
tijd tot tijd te kampen met over
stromingen.
Even buiten Baker leidt de
Zzyzx Road naar een ander erf
goed van de beschaving. Wie de
weg volgt komt uit in Soda
Springs, waar de evangelist Cur
tis Springer in 1944 met behulp
van goedkope arbeidskrachten
van een missie die hij had in
Los Angeles, begon aan de
bouw van het Zzyzx Mineral
Springs and Health Resort. De
naam werd gekozen om de aan
dacht te trekken van iedereen
die op de laatste pagina van de
telefoongids zou kijken. Na ja
renlang touwtrekken voor het
gerecht wist de regering Sprin
ger in 1974 te dwingen zijn ge
zondheidsboerderij te sluiten,
omdat hij zijn ontginningscon
tract gebroken had. Zzyzx Mi
neral Springs is nu een studie
centrum, onder meer van de
California State University.
Wie Zzyzx Mineral Springs heeft
bezocht en terugrijdt over de
kronkelweg die tien kilometer
verder op de highway uitkomt,
zal geneigd zijn de airconditio
ning op 'vol' te zetten. Fout,
want op de bochtige route kan
niet genoeg snelheid worclen
ontwikkeld om koeling van de
lucht te krijgen, zodat de motor
oververhit zal raken. En dat zijn
gebeurtenissen die in deze oven
maar beter kunnen worden ver
meden.
'es is 'het land van
ülenvertellers'. Het
oude Keltische
insdom van nog
ten drie miljoen
m viert uitbundig
aar van literatuur
het gesch reven en
roken woord'. Een
tofdrol is daarin
gelegd voor Dylan
Thomas, de
omantische en
ndarische dichter
als een tragische
ruur in de Britse
teratuur te boek
staat. Zijn
fortes tad Swansea
herdenkt haar
\emdezoon tot het
i van dit jaar met
uiteenlopende
11 ele evenementen. Het ommuurde Conwy Castle, een van de vele imposante burchten in Wales.
FOTO'S WALES TOURIST BOARD
Hill'; de nostalgische jeugdher
inneringen aan een vakantie op
een boerderij. In deze prachtige
poëzie wordt een sfeer opgeroe
pen die je kunt proeven in de
Welse lusthoven. Zoals in Bod-
nant Garden, een landgoed na
bij Snowdonia, aangelegd in
1792. De tuin pronkt met zijn
talrijke soorten rododendrons,
die rond de eeuwwisseling op
gezag van de eerste Lord Aber-
conway eigenhandig uit China
en de Himalaya zijn geïmpor
teerd, en de prachtige loofgang
van goudenregen.
En de Welse (volks) poëzie?
Wales koestert nog altijd zijn
'eisteddfod' (Keltischvoorzit
ting of bijeenkomst), dat oor
spronkelijk een competitie voor
poëten was, maar tegenwoordig
een jaarlijks en bij Wels uiterst
populair festival is. De Welse
taal en cultuur staan hierin cen
traal en plaatselijke bards en
minstrelen treffen elkaar. Maar
tot het eind van dit jaar komt de
kunst- en poëzieliefheber vooral
aan zijn trekken in Swansea, die
het hart vormt van het festival
'Brits Jaar van Literatuur en het
Geschreven Woord'. Het is een
eerbetoon aan Thomas en aan
Wales omdat, zegt een Wels,
'ons land hét langste ononder
broken literaire verleden in
Groot-Brittannië heeft'.
Inlichtingen over UK Year of Literatu
re aiui Writing: Somerset Place,
Swansea, Wesf Glamorgan, SAI ISE,
tel. 0044-7192-480211. Bodnant Gar
den is van half maart tot eind oktober
te bezoeken. Verdere informatie over
Wales: Wales Tourist Board (Bwrdd
Croeso Cymru), Jan Oomenstraat 8,
4854 BC Bavel, Noord-Brabant, leL
01613-4223 of: Brits Toeristenbureau,
Auroragebouw (5e), Stadhouderskade
2, 1054 ES, Amsterdam, leL 020-
6855051. Citaten uit: Dylan Thomas:
'Onder het Melkivoud' (Under
Milkwood), 1954; uit het Engels ver
taald door Hugo Claus; twaalfde druk
1980 (eerste druk 1957), uitgeverij De
Bezige Bij, Amsterdam.
'Ongeveer vijfhonderd zielen be
wonen de drie eigenaardige stra
ten en de enkele smalle zijlanen
en verspreide hofsteden, die deze
kleine, vervallen badplaats vor
men, die inderdaad 'een binnen
water van het leven'genoemd
mag worden, dit natuurlijk zon
der de inwoners te willen kwet
sen, die tot op heden van een
zeereigen, gekruide levensaard
getuigen.
'Onder het Melkwoud' is dank
zij Thomas' sprankelende dialo
gen, absurdistische terzijdes en
rijke, fantastische verbeeldings
kracht een hilarisch boek. Toch
was de onbetwiste literaire trots
van de Wels Thomas was im
mers een Wels door wiens ade
ren Keltisch bloed joeg niet
altijd even vrolijk gemutst. Hij
was een grillige persoonlijkheid
met onvoorspelbaar gedrag,
wiens nukken en grillen zijn
omgeving nogal eens tot wan
hoop dreven. Uit zijn brieven
en poëzie Thomas was in de
eerste plaats dichter doemt
allerminst een gelukkig mens
op. De (neo)romantische dich
ter twijfelde altijd en eeuwig
aan de integriteit en de kwaliteit
van zijn werk. Hij zoop zich ten
slotte letterlijk dood, een sma
delijke aftocht voor deze grote
kunstenaar.
Zondeval
Typisch Wels en tegelijk univer
seel is Thomas' dichtwerk 'Fern
Griezels kijken
Tot en met 6 november aan
staande loopt in het dieren
park Planckendael bij
Mechelen (België) een ten
toonstelling onder de naam
'Kriebels en Andere Griezels'.
Zoals de naam al doet ver
moeden, vormen insekten
het middelpunt van een ex
positie waarin onder meer
blijkt dat een duizendpoot
geen duizend voetjes heeft,
maar slechts 354. Verder na
tuurlijk veel aandacht voor
spinnen, kakkerlakken, oor
wurmen en ander klein ge
spuis. Planckendael ligt aan
de Leuvensesteenweg te
Muizen bij Mechelen. Vanaf
uitgang 11 (Hofstade) op de-
E19 (snelweg An twerpen-
Brussel) wijzen pijlen de weg.
Info (vanuit Nederland):
00.32.15.414921.
Kattegat-veer succes
De zogenaamde 'superveerboot' Kattegat
die sinds juni een dienst onderhoudt tussen
Jutland en Seeland (Grenaa-Hundested)
mag zich in een enorme belangstelling ver
heugen. Tot nu toe waren op elke vaart zo
goed als alle 600 plaatsen op het geheel van
aluminium gebouwde schip bezet. De Kat
tegat die een snelheid kan bereiken van 70
kilometer per uur, doet anderhalf uur over
de tocht. Z'n voorganger had het dubbele
nodig. Er zijn op werkdagen vier afvaarten
in beide richtingen; in het weekeinde drie.
Info (vanuit Nederland): 00.45.86309688.
Oerbos
In het Bosmuseum, achter boerderij Meer
zicht in het Amsterdamse Bos is tot en met
24 september een tentoonstelling te zien
onder de titel: 'Amsterdamse Bos..,Natüur-
lijk bos'. De bedoeling van de expositie is
vooral de bezoeker duidelijk te maken hoe
een/derde van het Amsterdamse bos vol
gens een in 1994 genomen besluit lang
zaam maar zeker zal gaan veranderen in
een spannend, ondoordringbaar oerbos.
Info: 020-6431414.
Texel goed bekeken
De VVV van Texel heeft in samenwerking
met EcoMare een zogenaamde veldwerk
koffer ontwikkeld. In die koffer (voor 24,50
gulden te koop bij de VW, EcoMare en een
aantal souvenirwinkels) niet alleen een
plattegrond van het eiland, maar onder
meer ook een visdraad met haak, een zelf-
bouwsterrenkaart, veldwerkopdrachten en
verzamelzakjes. Met de koffer, zo hoopt de
plaatselijke toeristenorganisatie, kunnen
gebruikers bijvoorbeeld ontdekken wat het
verschil is tussen een mannetjes- en een
vrouwtjeskrab en in welke Tesselse natuur
gebieden de lepelaar zich wel ophoudt en
in welke juist niet.
Wie het verschil niet weet tussen een vrouwtjes- en een mannetjes-
krab. FOTO VW TEXEL
Regiopas voor
Berner Oberland
Zoals reeds zoveel Zwitserse
regio, heeft nu ook het Berner
Oberland een zevendaagse
regio-pas. De al bestaande
vijftien-daagse pas blijft nor
maal verkrijgbaar. Met die pas
kan per openbaar vervoer vijf
dagen vrij door de streek wor
den gereisd; op de rest van de
dagen geldt een korting van
vijftig procent. De zevendaag
se pas geeft recht op drie da
gen vtij reizen en vier dagen
voor half geld. De passen zijn
van 1 mei tot 31 oktober te
koop op alle stations in Zwit
serland.
Info: 020-6222033.
Bloemencorso in Valkenswaard
Zondag 10 september woedt in Valkenswaard het jaarlijkse bloemen
corso. Als thema fungeert dit keer 'Exotica of wat van ver komt'. Naar
verwachting zullen de 15 corso-wagens worden versierd met circa 3
miljoen dahlia's. Rondom de optocht worden meerdere activiteiten
georganiseerd. Het corso begint om 14.00 uur; de andere festiviteiten
reeds om 12.00 uur.
Info: 04902-83502.
Fietsgids Zuid-Holland
In samenwerking met uitgeverij Open Kaart, gaf de Provincie Zuid-Holland
een fietsgids uit onder de titel 'Ontdek het Landschap van Zuid-Holland'. In de
brochure zijn trajecten beschreven die respectievelijk beginnen aan de sta
tions van Leiden, Den Haag, Zoetermeer, Delft, Rotterdam, Dordrecht en Go-
rinchem. De routes staan ingetekend op een topografische kaart (schaal 1:
50.000) en in de begeleidende teksten worden bezienswaardigheden aange
stipt. De gids kost 14,50 gulden en is verkrijgbaar bij boekhandel en VW-kan
toren.
verstaanbare taal, het Keltische
Wels, of te wel Cymreag, een
taal die op het eerste gehoor net
zo verwant lijkt met het Engels
als met het Chinees. Hij herin
nert zich de afstandelijke maar
dikwijls o zo beminnelijke gast
vrouwen en -heren die in de
pub drinken uit kroezen vol uit
bundig uitgeschonken Welsh
Bitter.
En dank zij Dylan Thomas be
grijpt hij nu iets meer van de
hang van de Wels naar het bo
vennatuurlijke, naar het magi
sche, het romantische, het mys
terieuze.
Dylan Thomas vermaakt de le
zer met de gedachtensprongen,
het gebrabbel en geroddel van
de bewoners van een fictief
Wels dorpje aan de kust, dat
naar de typisch Wels klinkende
naam Llareggyb luistert. Als je
de naam omdraait krijg je 'Bug
ger all!', wat zoiets als 'Barst ook
allemaal!' betekent.
'Kom op deze heuvel staan. Dit
is Llareggyb Heuvel, oud als de
heuvels, hoog, koelen groen en
vanaf deze smalle ring van ste
nen, niet door druïden gevormd
maar door Mrs. Beynon 's Billy,
kan je de ganse stad beneden
zien slapen in het begin van de
dageraad. Je kan de liefdeszieke
houtduiven in bed horen koeren.
Een hond blaft in zijn slaap, vele
erven ver. De stad rimpelt als
een meer in het ontwakende
waas.
Wie Wales zegt denkt in de eer
ste plaats aan de onvermijdelij
ke clichés. Aan het nóg onbe-
zoeldelde, ruige landschap, aan
de (harp)muziek en koorzang,
die immers zo typerend zijn
voor het Keltische prinsdom..
Men herinnert zich de onuit
sprekelijke naam (naar verluidt
de op een na langste plaats
naam ter wereld) van het onbe
duidende plaatsje op het eiland
Anglesey in de uiterste noord-
westhoek van Wales: Llanfairp-
wllgwyngyllgogerychwyrndrob-
wllllantysiliogogogoch, wat zo-
Het grillige, in glasgelder licht verschietende landschap waarin men tientallen kilometers kan ronddwalen
zonder iemand tegen te komen.
moge dan sinds de zes
eeuw tot Groot-Brittan-
horen (of historisch cor-
uitgedrukt: door Enge-
ijn geannexeerd), het
)p cultureel en taalkundig
I veel van zijn originaliteit
ird. Voor de gemiddelde
;eldt hetzelfde; veel karak-
cken heeft hij nog gemeen
in voorvaderen: hij is trots
B afkomst en op de buiten
dsgrenzen beroemde gro-
hters en zonen die zijn
eeft voortgebracht,
/eetalige Wales of Cymru
t Keltisch) eert, zoals het
êschaafd land betaamt,
lote artiesten en kunste-
pnvoorwaardelijk, of het
brijvers betreft als Dylan
|as, sterren als Tom Jones
|rley Bassey of topacteurs
thony Hopkins. Ook als
ker in het geval van Dylan
las (aan wie Robert Zim-
lan zijn artiestenaam Bob
iheeft ontleend), niet al
len verheffend berichten
lun land van herkomst en
jezetenen daarvan,
is de literaire godenzoon,
jr middelpunt van een
lijke manifestatie over lite-
k en het geschreven en ge
ien woord, geadoreerd in
I. Misschien wel vooral
t hij, zowel in zijn werk als
i persoonlijk wedervaren,
pr en door
Swansea, de geboorteplaats van
Dylan Thomas (1914-1953), is
uitgegroeid tot een literair be
devaartsoord zonder dat de
dichter nu direct als een heilige
wordt aanbeden. In zijn wereld
beroemde, voor de BBC ge
schreven hoorspel 'Under
Milkwood' ('Onder het Melk
woud') uit 1952, neemt hij op
letterlijk fantastische manier
zijn landgenoten, hun gedrag
en hun gewoonten op een uit
gelaten, bij vlagen bezeten toon
op de hak. Hij overdrijft schro
melijk, zonder zijn personages
jonge mensen die op wonde
ren wachten, oude mensen die
het verleden oprakelen, de do
den die nog onder de levenden
zijn belachelijk te maken.
'Aan het zee-einde van de stad
slapen Mr. en Mrs. Floyd, de
mosselvissers, stil als de dood,
gerimpelde zij tegen zij, zonder
tanden, zoutig en bruin als twee
haringen in een kist.
'Dat is Mrs. Dai Brood Een, die
de straat opwalst als een pud
ding, elke keer dat zij wiegt gaat
het van floep, floep, floep. Daar
gaat Mrs. Drieëntwintig zeer be
langrijk, de zon gaat op en gaat
onder in haar kwabben; als zij
haar ogen sluit, is het nacht. Ho
ge hakken nu, wel, wel en dat
nog op de morgen, Mrs. Rose
Cottage's oudste, Mae, zeventien,
en nooit gekust geworden.
(Uit 'Onder het Melkwoud')
veel betekent als 'De kerk van
St.Mary in een smal dal bij de
witte hazelaar, niet ver van de
snelstromende draaikolk en de
kerk van St.Ysilio bij de rode
grot'. En men herinnert zich
Snowdonia, een wonderschoon
natuurpark (op drie uur sporen
van Londen), waarvan de ber
gen ogenschijnlijk oprijzen uit
de Ierse Zee, met als topper de
Snowdon, de hoogste berg
(1085 meter) van Engeland en
Wales, die zich majestueus in
het land verheft.
'De dunne nacht wordt duister.
Een bries van het gegroefde wa
terzucht door de straten, dicht
onder het wakend Melkwoud.
Het woud, waarvan elke boom
wortel een gespleten hoefis in
het zwarte, blijde oog van de ja
ger op minnaars, dat een door
God gebouwde tuin is voor Mary
Ann Zeemans, die weet, dat er
een hemel op aarde is en dat het
uitverkoren volk van zijn zacht
vuur zich in Llareggyb's land be
vindt, het woud, dat voorde
boereknechten op kermisavon
den een begerige onwetende ka
pel vol bruidsbedden is.
Wie Dylan Thomas' boek (her-
)leest na een bezoek aan Wales
proeft ook 'het andere Wales'.
Hij herinnert zich de lome lan
derigheid, hij waant zich terug
in het grillige, in glashelder licht
verschietende landschap waar
de tijd bevroren is; waar men
tientallen kilometers achtereen
kan ronddwalen zonder een
menselijk wezen te treffen; waar
hij alleen is met biddende to
renvalken en kuchende schapen
die de diepgroene weiden afgra
zen. Hij ziet de verstilde dorpen
in de kommen van de heuvels
en schilderachtige stadjes waar
het leven ruiger en minder ro
mantisch is dan het lijkt.
Hij ziet de onvermijdelijke
burchten en kastelen, want
geen land bezit er meer per
vierkante kilometer (imposant
zijn vooral de ommuurde ste
den Caernarfon en Conwy). Hij
hoort de stugge, eenzelvige
maar gastvrije bewoners com
municeren in hun eigen, voor
de buitenstaander volstrekt on-
