Hoe rap is de golfbal?
Wetenschap Techniek
Hoogleraar voorziet
golven van informatie
Vaginaal geneesmiddel haalt rek uit condoom
DONDERDAG 24 AUGUSTUS 1995
-or
REDACTIE. SASKIASTOELINGA 023-150265
Visolie helpt bij woordblindheid
Geef hem een volkomen
gladde bal en het is gedaan
met de magie van golfpro-
fessional John Daly. De
Amerikaan, vorig maand
winnaar van het presti
gieuze Brits Open op St.
Andrews en onlangs in Hil
versum actief tijdens het
Heineken Dutch Open,
slaat de golfbal soms ver
der dan 300 meter. Zou hij
een geheel gladde bal
slaan, dan was die al na
125 meter uitgerold. Voor
zo'n afstand haalt zelfs een
matige amateurspeler zijn
neus op.
LOUIS WESTHOF GPD
De kuiltjes, de zo
geheten dim
pies, op de jnr
buitenkant jok
van de golf- jjPUr
bal vermin-
deren de
luchtweer- JSV
stand tij-
dens de
vlucht.
Daarnaast
zijn ze er me
de de oorzaak
van dat de bal lift
krijgt en dus om
hoog gaat. Bovendien
zal een bal met dimples na
de landing nog een behoorlijk
eind doorrollen. Hoe anders
vergaat het een gladde bal: die
vliegt erg laag en valt aan het
einde van de vlucht bijna lood
recht naar beneden.
Rond 1865, toen golf met gladde
rubberballen werd gespeeld,
ontdekten de spelers dat de
vluchtbaan van de bal een stuk
langer werd tot zelfs 60 pro
cent langer naarmate de bal
meer beschadigd raakte door
gebruik. Ballenfabrikanten
speelden daar handig op in en
brachten al voorgebutste ballen
op de markt.
De ontwerpen volgden elkaar in
de jaren daarna in snel tempo
op. De voorloper van de huidige
bal met dimplepatroon ver
scheen in 1908. Rond 1930
kwam de produktie op gang van
De goede swing ten spijt. Met een gladde bal zou golfprofessional John
Daly het spoor echt bijster raken. foto reuter
ballen met het uiterlijk zoals dat
nu nog gangbaar is. Wel aan
veranderingen onderhevig wa
ren sindsdien de (kunststoOma-
terialen waarvan de ballen wer
den gemaakt. Nu is er zo'n vari
ëteit aan ballen op de markt dat
zelfs professionals het spoor wel
eens bijster raken.
De vlucht van de golfbal begint
met het overbrengen van ener
gie van het uiteinde van de golf-
stok, het clubhoofd, naar de bal.
Bij professionele golfers is de
gemiddelde snelheid van dat
clubhoofd zo'n 160 kilometer
per uur. Gedurende de 'impact',
de 1/2000ste seconde waarin
clubblad en bal elkaar raken,
vertraagt de snelheid van het
clubhoofd tot ongeveer 130 ki
lometer per uur. Door de veer
kracht van de bal verlaat deze
het clubblad echter met een
snelheid van ongeveer 210 kilo
meter per uur.
Spin
Tegelijkertijd krijgt de bal
enorm veel 'backspin': per mi
nuut draait hij tussen de drie
duizend en vierduizend keer
om de eigen as. Vroeger werd
wel gedacht dat backspin ont
stond, doordat de bal geduren
de de impact het clubblad op
rolde, maar 'high speed'-foto-
grafie heeft die veronderstelling
weerlegd.
Als de bal spint zorgen de dim
ples voor twee dingen. Enerzijds
ontwrichten ze de luchtstroom
rondom de bal zodanig dat er
achter de bal slechts een smal
zog ontstaat waardoor de lucht-
weerstand vermindert. Achter
gladde ballen ontstaat juist een
heel breed zog, hetgeen resul
teert in veel weerstand.
Anderzijds versterken de dim
ples de lift van de bal. Door de
draaiing van de bal (backspin)
ontstaat er een hogere lucht-
snelheid aan de bovenkant van
de bal en een lagere aan de on
derkant. Dit resulteert weer in
een hogere luchtdruk onder de
bal en een lagere luchtdruk er
boven, dus lift. Door de dimples
ontstaat er een groter verschil
tussen de onder- en bovendruk,
dus meer lift.
Grotere en ondiepe dimples
veroorzaken een hogere vlucht
baan dan kleinere en diepere,
zo is proefondervindelijk vast
gesteld. Zeker is ook dat een on
gebalanceerde bal (bijvoorbeeld
als enkele dimples met modder
gevuld zijn) een kortere en min
der stabiele vlucht maakt. Sinds
enkele jaren hebben de golfbal-
len voor professionals 384 dim
ples. Daarvoor had een bal er
324 of 336. Een gelijkmatige
verdeling is van groot belang,
aldus de geleerden die studie
doen naar de aërodynamica van
de golfbal. Ook zij ontdekken
echter dat er nog veel te leren
valt.
Er is dus nog hoop dat er ooit
een golfbal komt waarmee iede
re weekeinde-golfer zich John
Daly waant.
Een in vis en plantaardige oliën
voorkomende stof (DHA) helpt
tegen woordblindheid.
Dyslexie-patiënten die het spul
een maand hebben gebruikt, lij
ken gemakkelijker te kunnen le
zen. Door gebruik van de stof
gaat ook het gezichtsvermogen
in het donker vooruit, aldus de
Britse wetenschapper Jacque
line Stordy, die in het medisch
tijdschrift The Lancet haar uit
eenzetting doet.
De stof DHA is een vetzuur dat
met name in vette vis, zoals to
nijn, en in raapzaad, lijnolie en
zeealgen voorkomt. DHA verbe
terde het gezichtsvermogen van
een kleine groep patiënten met
woordblindheid. Mensen die
aan woordblindheid lijden kun
nen niet of nauwelijks lezen.
Voor hen lijken woorden of let
ters over de pagina te dwalen of
ze verschijnen achterstevoren of
ondersteboven.
DHA behoort tot een groep vet
zuren die al eerder opzien baar
de toen bleek dat eskimo's met
hun visrijke maaltijden nauwe
lijks hartklachten hadden.
De reusachtige rol-golven gaven communicatiespecialist Nic Doran de
inspiratie. foto ap
BEN APELDOORN GPD
Vaginale geneesmiddelen kunnen con
dooms beschadigen, met een zwanger
schap of infectieziekte als mogelijk gevolg.
Artsen en apothekers zouden vrouwen die
de medicijnen krijgen voorgeschreven,
moeten wijzen op de kans op beschadiging
van condooms.
De nadelige bijwerking is aangetoond door
het Kunststoffén en Rubber Instituut van
TNO, dat de resultaten heeft gepubliceerd
in het Nederlands Tijdschrift voor Genees
kunde.
Aanleiding voor het onderzoek was de
zwangerschap van een 28-jarige vrouw. Zij
werd voor de geslachtsziekte Candida be
handeld met vaginale capsules (Gyno-
Daktarin) en werd zwanger toen tijdens ge
slachtsgemeenschap het condoom scheur
de. Laboratoriumtesten wezen uit dat de in
houd van de capsules (miconazol) de sterk
te van de zeshonderd onderzochte con
dooms liet afnemen met 35 tot 45 procent.
Gyno-Daktarin wordt voorgeschreven aan
vrouwen die een (huid)schimmelaandoe-
ning hebben. Omdat dat doorgaans be
smettelijke infecties zijn, krijgen ze het ad
vies tijdens de geslachtsgemeenschap con
dooms te gebruiken. Daarbij blijkt dus na
dere informatie nodig, constateren dë on
derzoekers. Zij gaan er verder van uit dat de
capsules ook het rubber van pessaria kun
nen aantasten.
TNO onderzocht eveneens de Gyno-Dakta-
rincrème met miconazol, maar die had
geen invloed op de rekbaarheid en elastici
teit van het rubberen voorbehoedsmiddel.
In de oceanen ligt de sleutel
voor nog snellere overdracht
van nog meer informatie. Ten
minste dat denkt communica
tiespecialist Nick Doran. Tij
dens zijn inauguratie-rede als
hoogleraar communicatie-we
tenschappen op de universiteit
van Aston in het Engelse Bir
mingham kwam hij met deze
opzienbarende mededeling.
Al heel lang is bekend dat in de
oceanen machtige waterbewe
gingen voorkomen, vaak in de
vorm van reusachtige rol-gol
ven. In die bewegingen ziet Do
ran een grote toekomst wegge
legd. ,,De golven zijn soms dui
zenden kilometers lang en on
derling bewaren ze afstanden
van honderden kilometers. Eén
van hun eigenschappen is dat
ze absoluut ongestoord zeg
maar: oerstoïcijns duizenden
kilometers afkunnen leggen. En'
daar zit 'm de kneep," zei Do
ran in Birmingham. ,,Het moet
mogelijk zijn lichtpulsjes te ma
ken met precies dezelfde eigen
schappen waarbij hun lengte,
onderlinge afstand èn de varia
ties daarin de mogelijkheid bie
den als informatiedragers te
fungeren."
'Solitons' noemde de hoogle
raar de enorme, oceanische
reuzengolven. Een goed Neder
lands woord is er niet voor te
vinden, hoewel de fonetiek van
dat woord al het nodige 'solitai
re' verraadt. Samen met bij
voorbeeld zware stormdepres-
sies vormen de reuzengolven de
aardse 'solitons': een reusachtig
omvangrijk 'iets' dat ongestoord
als één apart (solitair) geheel
optreedt.
Doran gelooft heilig in de waar
de die de 'soliton'-systematiek
biedt als de schaal tot minder
dan een millimeter wordt ver
kleind en er gebruik wordt ge
maakt van laser-licht. De infor
matiecode berust daarbij op de
al genoemde lengten en afstan
den van de pulsjes en de varia
ties daarin.
In oktober zal ten behoeve van
de mondiale telecommunicatie
een informatiesysteem van
transatlantischefiberglaskabels
in gebruik worden genomen,
waarmee het mogelijk wordt
300.000 telefoongesprekken te
gelijk te voeren. „"Ma'ar met de
soliton-methode kunnen dat er
wel drie miljoen worden," sprak
Doran opgetogen, „Voorwaarde
is dat de licht-solitons in exact
dezelfde volgorde, gedaante en
afstand arriveren als waarmee
ze werden uitgezonden."
Want anders, zo hield de infor
matie-professor zijn gehoor
voor, zou het eigenlijk neerko
men op luisteren naar muziek
waarvan de noten niet in de
goede volgorde staan.
1
E
A
S
S
L
E
X
S
2
J
R
E
U
I
P
E
S
3
A
T
M
A
S
T
I
K
4
A
P
W
R
I
ij
L
T
5
W
A
N
I
O
D
L
E
6
F
T
R
A
L
M
E
E
7
G
E
R
N
A
H
A
G
8
E
B
A
T
R
O
D
K
9
H
A
U
W
N
E
N
A
10
A
S
N
I
L
E
O
E
11
D
N
I
N
G
E
R
O
12
F
E
O
D
C
U
E
S
13
V
D
R
O
N
I
O
R
14
I
E
K
O
N
O
N
D
OPGAVE
OPLOSSING
CITAAT
Streep op elke regel de letters
weg, die samen het woord vor
men dat overeenkomt met de
omschrijving. De resterende let
ters vormen van boven naar be
neden en van links naar rechts
een citaat.
Horizontaal:
1. Engels graafschap; 2. vlinder-
larve; 3. vioolbouwer; 4. maand;
5. positieve elektrode; 6. deel
v.e. fiets; 7. begerig; 8. grillig; 9.
trouwen; 10. opslagplaats-, 11.
warme maaltijd; 12. brandpunt;
13. bloedgever; 14. heiligen
beeld.
KRUISWOORDRAADSEL
-olifant -
a-omega-d
berk-etui
te-een-na
-nar-tra
evaent
-olm-bui-
nu-era-es
ader-ramp
p-tegel-a
-nalatig-
heinz
a£z£tt£rtj rs, maar ja,
ac/&cstc/&.
tompoes
Tom Poes en de Bommel-legende
Heer Ollie stak zijn pijp in de mond
en hervatte zijn wandeling met zo'n
snelheid, dat het gonsde. Een tevre
den glimlach speelde om zijr\ trek
ken.
,,Het is toch mooi om een Bommel te
zijn", zo prevelde hij. ,,De snelste
heer van de wereld. Ik traag? Laat me
niet lachen! Ik ben zo vlug dat ik
moet oppassen om niet door de ge
luidsbarrière te breken als iemand
begrijpt wat ik bedoel!"
Zo sprekende naderde hij een krom
ming in de weg en nu werd hij een
nieuwe eigenaardigheid gewaar.
Want om die bocht bewoog commis
saris Bulle Bas zich op zijn motor
voort, met een snelheid van zeventig
kilometer per uur. Maar voor heer
Ollie was het alsof hij in een scheve
houding voortkroop.
Met een starre blik hield de politie
chef zijn hand op de toeter en bracht
zodoende een klagende toon voort
die uit het diepste van de aarde
scheen te komen. De klank was nau
welijks waarneembaar maar toen
heer Bommel voor het voertuig stil
stond kon hij hem duidelijk horen,
evenals de trage gongslagen die het
gedreun van de motor vervangen
hadden.
,,Het is geen gezicht, Bas!" zei heer
Ollie. „Je lijkt wel een slak. Je kunt
het niet helpen natuurlijk, maar je
bent zo traag! Op deze wijze kan je
toch geen misdadigers vangen?"
Deze opmerking was natuurlijk wat
overmoedig, want tenslotte was heer
Bommels snelheid afhankelijk van
professor Sickbock. En deze geleerde
meende, dat het nu genoeg geduurd
had.
„Zo", sprak hij, „nu gaan we de
proefpersoon weer terugschakelen
op de normale tijd. En dan zullen we
eens zien, wat er gebeurd is."
H
W
R
A
"-~7OIQX'
bewolkt
^onweer
sneeuw
£55 °Pklarme
e" hagel
*>nmg
19 temperatu
DOOR HANS VAN ES
De langdurige zomerperiode werd in de diverse delen van ons land oj
heel uiteenlopende wijze uitgeleide gedaan. In de oostelijke provin
cies raakte de zeer vochtige atmosfeer al rond het middaguur vol me
snel omhoogschietende buienkoppen. Na het felle onweer dat op
sommige plaatsen woedde - zelfs hagel en zware windstoten werden
gemeld - kon er lokaal 20 tot 40 millimeter worden afgetapt. Het
neerslagfestijn ging aan de westelijke helft van het land voorbij. Hier
werd het andermaal een zonnige, maar wel broeierige dag. Ondanks
het noordwestenwindje werd overal de zomerse grens overschreden:
25 tot 29 graden. In de loop van de middag konden vanuit onze regi
de toppen van de buien - honderd kilometer naar het oosten en ruim
tien kilometer hoog - goed worden waargenomen.
Een koufront naderde inmiddels vanuit Engeland, waar voor het eers
sinds 36 dagen weer eens meetbare neerslag viel. In de loop van de
nacht trok het front voorbij, veegde de zwoele zomerlucht het land
uit, maar was inmiddels grotendeels leeggeregend, zodat de weers-
omslag in het westen en midden van het land nagenoeg droog is verl
pen. Deze gebieden moeten nog een paar dagen geduld oefenen; tij
dens het weekeinde volgt een nieuwe kans op regen van betekenis.
Vandaag stuurt het Azorenhogedrukgebied, dat nu een positie ten
zuidwesten van Ierland heeft ingenomen, een uitlopertje over ons
land. Dat geeft een probleemloze Hollandse zomerdag met stapelwo
ken en zon bij 21 tot 24 graden; een temperatuur, die bij velen wel i
de smaak zal vallen. Ook morgen wordt de 20-gradengrens nog wel
overschreden, al zal het door de aantrekkende westenwind frisser
aanvoelen. Een zwak front geeft tijdelijk wat meer bewolking, maar
het blijft goeddeels droog.
Tijdens het weekeinde gaat de buienmachine op de Noordzee proef
draaien voor het grote najaarswerk. Als koudere lucht uit het noord
westen over het warme water strijkt, wordt de lucht gaandeweg o.nsl
bieler. Daarbij worden boven het 20 a 21 graden warme kustwater
flinke stapelwolken gevormd, die zich vooral boven de kustprovincie
kunnen ontladen. Hiervoor is het wel noodzakelijk dat de stroming
door depressies wordt bepaald; de nabijheid van hogedruk onderdru
de vorming van stapelwolken in zekere mate. Bovendien moet de bo
venlucht koud genoeg zijn voor buienvorming. Na de warmteperiode
van vorig jaar werd op heel wat dagen aan die voorwaarden voldaan
beleefde de kuststrook een kletsnatte nazomer.
KNMI
Weersvooruitzicht
Geldig toten met
vrijdag.
Noorwegen:
Overwegend bewolkt en
perioden met regen. Maxi
ma langs de westkust rond
15 graden, in het binnen
land enkele graden hoger.
Zweden:
Vandaag flink wat bewol
king en enkele regen- en
onweersbuien. Morgen af
en toe zon en later op de
dag opnieuw enkele bui
en. Middagtemperatuur
van 14 graden in het noor
den tot 20 in het zuiden.
Denemarken:
Vandaag wisselend be
wolkt en enkele regen- of
onweersbuien. Morgen
eerst droog, later opnieuw
een enkele bui. Middag-
temperatuur rond 20 gra-
Engeland, Schotland,
Wales en Ierland:
In Ierland en Schotland wolkenvelden
en af en toe regen. In Wales en Enge
land zonnige perioden en, op enkele lo
kale buien na, droog. In bewolkte gebie
den middagtemperatuur rond 18 gra
den; elders rond 22.
België en Luxemburg:
Perioden met zon en droog maar van
daag in het oosten eerst-nóg kans op een
bui. In de nacht en ochtend mogelijk
mist. Middagtemperatuur rond 23 gra-
Noord- en Midden-Frankrijk:
In de westelijke departementen zonnige
perioden en droog. Naar het oosten
meer stapelwolken en vandaag nog kans
op een regen- of onweersbui. In de
nacht en ochtend kans o)d mist. Middag
temperatuur uiteenlopend van 20 gra
den aan de kust van het Kanaal tot 25 in
de omgeving van Nancy.
Portugal:
Overwegend zonnig en droog. Middag
temperatuur van 28 graden aan de west
kust tot 35 in het binnenland.
Madeira:
Perioden met zon en droog. Middagtem
peratuur ongeveer 27 graden.
Vrij zonnig en droog maar in het oosten
eerst nog kans op een lokale onweers
bui. Middagtemperatuur uiteenlopend
van ongeveer 28 aan de Costa's tot 36
plaatselijk in het binnenland. Vlak langs
de Golf van Biskaje ook enkele wolken
velden, mogelijk wat regen en een mid
dagtemperatuur van ongeveer 23 gra-
Canarische Eilanden:
Overwegend zonnig en droog: Middag
temperatuur circa 29 graden.
Marokko:
Westkust: naast zon ook stapelwolken
en vooral in het noorden kans op een re
gen- of onweersbui. Vooral morgen warm
met vlak aan zee temperaturen rond 30
graden.
Tunesië:
In het zuiden veel zon maar in het noor
den half tot zwaar bewolkt en enkele
stevige regen- en onweersbuien. Van
daag in het noorden kans op veel neer
slag. Middagtemperatuur rond 30 gra-
Zuid-Frankrijk:
In de westelijke departementen zonnige
perioden en droog. Aan de voet van de
Pyreneeën en in de oostelijke departe
menten naast zon ook stapelwolken en
vooral vandaag enkele regen of onweers
buien. Middagtemperatuur uiteenlo
pend van 22 graden op vandaag bij Bi
arritz tot 29 plaatselijk in de Provence.
Morgen steekt mogelijk de Mistral op.
Mallorca en Ibiza:
Wisselend bewolkt en vooral vandaag
nog enkele fikse regen- en onweersbui
en. Middagtemperatuur circa 28 gra
den.
Italië:
In het noorden in de ochtend plaatselijk
mist. Daarna overal zonnige perioden en
enkele regen- en onweersbuien. In het
zuiden hier en daar zware buien, zowel
vandaag als morgen. Middagtempera
tuur tussen 26 en 30 graden.
Corsica en Sardinië:
Wisselend bewolkt en regen- of on
weersbuien. Vooral vandaag hier en daar
veel neerslag. Middagtemperatuur rond
27 graden.
Malta:
Wisselvallig weer met geregeld regen
en onweersbuien. Soms veel neerslag.
Middagtemperatuur blijft rond 30 gra-
Griekenland en Kreta:
Flinke zonnige perioden en in het bin
nenland een enkele regen- of onweers
bui. Morgen ook elders in het westen
van Griekenland kans op een bui. Mid
dagtemperatuur circa 30 graden.
Turkije en Cyprus:
Flink wat zon, maar ook stapelwolken
Voornamelijk langs de Turkse zuidkust
kans op een bui. Maxima van 28 graden
op de Dardanellen tot 33 langs de zui
delijke kust van Turkije.
Duitsland:
Vandaag enkele regen- en onweersbui
en. Later op de dag vanuit het westen
droog en meer zon. Morgen perioden
met zon. Later op de dag opnieuw kans
op een bui. Middagtemperatuur van 20
sta.
■t; ffi:
L lagedrut
H hogedru
graden in het noorden tot 25 in het 2jani
Zwitserland:
Wisselend bewolkt en later op de
een enkele regen- of onweersbui. M
.gen meer.zon. Middagtemperatuur
graden aan de noordkant van de Alj
en 27 aan de zuidkant.
Oostenrijk:
Opklaringen afgewisseld met stapelvr
ken. Vooral later op de dag enkele
gen- en onweersbuien. MiddagtempejvA
tuur ongeveer 24 graden.
Polen:
Overgang naar wisselvallig weer. V
daag enkele wolkenvelden, maar i
zon. Lokaal een bui. Morgen af en
zon en vooral in de oostelijke helft t
en. Middagtemperatuur morgen rond
graden, vandaag nog op veel plaat n
circa 25 graden.
Tsjechië en Slowakije:
Perioden met zon, maar ook regen
onweersbuien. Morgen later op de
droger. Middagtemperatuur dalend 1
27 graden op vandaag naar 20 op rr he
gen.
Hongarije:
Wisselend bewolkt en enkele regen
onweersbuien. Tussendoor - ook
Middagtemperatuur ongeveer 28
den, morgen iets lager.
VRIJDAG 25 AUGUSTUS 1995
Zon- en maanstanden
Zon op 06.40 Zon onder 20 0
Maan op 05.54 Maan onder 19jn
Waterstand
IJmuiden Katwijk
Hoog 04.04 16.31 03.37 16tdc
Laag 12.14 .00.00 11.55 «23
Weerrapporten 24 augustus 08 uur:
station weer wind temp
Rotterdam onbew.
Vlissmgen
Maastricht
Aberdeen
Athene
Barcelona
Boedapest
Dublin
Frankfurt
Genève
Helsinki
Innsbruck
Istanbul
Klagenfurt
Luxemburg
Madrid
Malaga
Mallorca
Zürich regenbui
Bangkok halfbew.
Buenos Aires halfbew
Casablanca onbew.
Johannesburg onbew.
Los Angeles zwaar bew.
New Orleans half bew
New York
ono2 26 20
licht be
Toronto regenbui
Tunis lictitbew
Vancouver licht bew.
ha
