Rotganzen profiteren van afwezigheid poolvossen
~1I ~1I_
Natuur Milieu
Amsterdammers vervuilen milieu minder
WOENSDAG 23 AUGUSTUS 1995
REDACTIE BERT DE JONG 072-196276
Hoe meer je weet, hoe minder je weet. Onderzoekers dachten wel zo
ongeveer te snappen hoe het zit met het broedsucces van de rot
gans. Die nestelt hoog in Siberië op de toendra, en overwintert onder
andere in het waddengebied- Het is een kwetsbare soort, die qua
aantal sterk achteruit ging door het verdwijnen van de zeegrasvelden
uit de Waddenzee, het hoofdvoedsel van deze vogels. Thans eten
rotganzen vooral gras. Ze zijn volledig beschermd.
Duizenden rotganzen overwinteren in het waddengebied, waar ze zich in hoofdzaak voeden op grasland. foto martijn de jonge
In jaren met veel lemmingen was het
zo dat de rotganzen veel jongen groot
brachten. De in het broedgebied aan
wezige poolvossen aten vooral lem
mingen (knaagdieren ter grootte van
een rat), en lieten de rotganzen met
rust. In jaren zonder lemmingen (om
de 3 jaar) was het altijd zo dat de rot
ganzen in de herfst vrijwel zonder jon
gen in Nederland arriveerden. De eie
ren en kuikens waren prooi geworden
van de poolvossen.
Zo ging 30 jaar lang. En nu, in 1995,
ging het ineens heel anders. Het is een
jaar zonder lemmingen, en tóch talrij
ke jonge rotganzen. Biologen krabben
zich op het achterhoofd. Hoe kan dit
nu? De Nederlandse rotganzen-onder-
zoeker Bart Ebbinge stelt dat het niet
alleen een lemmingloos jaar is. De
poolvossen hebben zich evenmin op
de ontdooide toendra's laten zien. Lo
gisch derhalve dat de rotganzen weinig
te duchten hadden van Reintje.
Doemt toch weer een andere vraag op:
waarom waren er geen poolvossen? Af
gelopen winter was voor Siberische
begrippen geen normale winter. De
sneeuw kwam veel later dan gewoon
lijk. Ebbinge denkt dat daardoor de
lemmingen, die normaliter lang kun
nen overleven onder de kouwe witte
wade, eerder dood zijn gegaan dan in
andere jaren. De vos had een groot ge
deelte van de lange poolwinter geen
eten, ze krepeerden massaal. Een an
dere theorie: de vossen zijn wellicht
het slachtoffer geworden van een on
bekende virusziekte. Zoals een aantal
jaren terug in de Waddenzee met de
populatie gewone zeehonden gebeur
de.
In hoeverre de rotganzen werkelijk
profijt trekken van het ontbreken van
de poolvossen moet nog worden afge
wacht. YVant naast de vossen worden
de ganzenkuikens ook belaagd door
meeuwen en sneeuwuilen.
Ebbinge en enkele collega's hebben
een groot"aantal jongen geringd. Ko
mende winter zullen ze in het wad
dengebied op zoek gaan naar die ge
ringde vogels, om aan de weet te ko
men hoeveel jongen er vliegvlug zijn
geworden en daadwerkelijk de verre
reis naar Nederland hebben gemaakt.
Nog éénmaal Verkade-album
Nog éénmaal sparen voor een origineel Verkade-al
bum. Dat kan vanaf volgende maand. Op donder
dag 31 augustus wordt bij Koninklijke Verkade NV
in Zaandam het album 'Eik en Beuk' gepresenteerd.
De tekst is in 1934 door natuurvorser Jac. P. Thijsse
geschreven, maar nooit eerder gepubliceerd. Dit
jaar, precies 50 jaar na het overlijden van Thijsse,
wordt als eerbetoon aan de grondlegger van de na
tuurbescherming in Nederland 'Eik en Beuk' alsnog
uitgegeven. Het zal niet in .de boekwinkel te koop
zijn. Begin september start de spaaractie voor de
consumenten. Op alle Verkade-produkten zitten
streepjescodes, die moeten worden gespaard. Na
inzending van voldoende streepjescodes en beta
ling van 19,50 wordt 'Eik en Beuk' toegestuurd.
Men hoeft de plaatjes er niet zelf meer in te plakken
zoals vroeger, dat heeft de uitgever al gedaan.
Zwolle krijgt milieupark
De gemeente Zwolle
heeft dank zij miljoenen
steun van het bedrijfsle
ven het plan voor aanleg
en exploitatie van een
milieu-educatief thema
park rondgekregen. Over
een maand valt in de ge
meenteraad de definitie
ve beslissing over het gis
teren gepresenteerde col
legevoorstel. Het voorziet
in de herbouw van het
Floriade-paviljoen
Ecodrome in Zwolle, en
de integratie van het Na
tuurmuseum West
Overijssel en de Nooter
Hof tot één complex.'
Met het project is een in
vestering van 21.4 mil
joen gulden gemoeid. De
verwachting is dat ko
mend jaar op 1 april met
de bouw en aanleg van
complex en park kan
worden begonnen en dat
het themapark in het
voorjaar van 1997 voor
het publiek kan worden
geopend. Uitgangspunt is
een bezoekersaantal van
honderdduizend per jaar.
In het Ecodrome-plan in
vesteert de gemeente
Zwolle zelf vijf miljoen
gulden. Het Rijk subsidi
eert het project met ruim
twaalf miljoen, met name
vanwege de werkgelegen-
heidsimpuls die het met
zich meebrengt.
Amsterdammers vervuilen het milieu
minder dan de gemiddelde Neder
lander. Wel maken de inwoners van
de hoofdstad intensiever gebruik van
de schaarse ruimte zodat er meer
wordt geklaagd over verkeers- en ge
luidsoverlast. Dat blijkt uit de Milieu
verkenning van de gemeentelijke
Milieudienst. Amsterdam is de eerste
gemeente in Nederland, maar waar
schijnlijk zelfs in de hele westerse we
reld, die een dergelijk doorwrocht
stuk heeft geschreven over de huidige
milieukwaliteit in alle zeventien
stadsdelen.
Van hondepoep tot klimaatsverande
ringen: het staat er allemaal in. Het
rapport dient als basis voor het
milieubeleid van de gemeente en
biedt de mogelijkheid om over een
paar jaar te onderzoeken of dat effec
tief is.
Het stuk levert een aantal verrassen
de feiten op. Zo valt de verstopping
van de stad met auto's de bewoners
nauwelijks te verwijten, want het
autobezit onder de Amsterdammers
ligt twintig procent onder het lande
lijk gemiddelde. Opvallend is dat het
fietsenbezit ook lager is. Of dat ligt
aan het aantal fietsendiefstallen
meldt de verkenning niet. Amster
dammers lopen daarentegen veel; 23
procent van het aantal kilometers dat
een stadsbewoner per dag aflegt doet
hij te voet. Bij de overige Nederlan
ders ligt dat percentage gemiddeld
op 3. Ook beschikken Amsterdam
mers vaker over een openbaar ver-
voerabonnement dan andere Neder
landers.
Burenlawaai blijkt in de hoofdstad de
Amsterdammers lopen veel r
belangrijkste bron van overlast, hoe
wel daar in de binnenstad horeca- en
verkeerslawaai bijkomen. Honde
poep blijft ook een bron van ergernis.
Tachtig procent van de bewoners
•klaagt erover.
Amsterdammers gebruiken 35 pro
cent minder elektriciteit en 15 pro
cent mindergas dan de gemiddelde
Nederlander. Het watergebruik is
echter hoger dan het landelijk gemid
delde. Aan de landelijke milieuthe
ma's van het ministerie van VROM,
zoals verdroging en verzuring, draagt
Amsterdam verhoudingsgewijs wei
nig bij. Dat heeft te maken met het
ontbreken van landbouwgrond.
De gemiddelde inwoner van Amster
dam heeft 81 vierkante meter groen
tot zijn beschikking. De verdeling is
zeer ongelijk. In de stadsdelen oud-
West, De Pijp, De Baarsjes is het
slechts één vierkante meter. In Wa
tergraafsmeer, Noord, Geuzenveld-
/Slotermeer, Osdorp en Buitenveldert
is dat meer dan 100 vierkante meter
per bewoner.
Bijzondere
leerstoelen
Het Prins Bernardfonds,
de Vereniging Natuurmo
numenten en het Wereld
Natuur Fonds hebben sa
men het initiatief geno
men tot het instellen van
bijzondere leerstoelen in
het natuurbeheer aan de
Vrije Universiteit van
Amsterdam, de Rijksuni
versiteit van Groningen
en de Katholieke Univer
siteit van Nijmegen.
De leerstoelen krijgen ie
der een eigen signatuur.
In Amsterdam zal het ac
cent gelegd worden op de
relatie tussen natuurbe
houd en de algemene
milieukwaliteit. In Gro
ningen zal de aandacht
uitgaan naar de dyna
miek van kustsystemen
en Nijmegen legt zich toe
op natuurontwikkeling in
stroomgebieden. Het ligt
in de bedoeling nog dit
jaar, uitgeroepen tot Eu
ropees Natuurbescher
mingsjaar, de drie nieuwe
hoogleraren te benoe
men.
Daarnaast zal op initiatief
van alleen het Prins Ber
nardfonds ook nog een
nieuwe leerstoel natuur-
en milieu-educatie ge
sticht worden aan de
Landbouwuniversiteit
Wageningen.
3 4 5 6 7 8 9
mm
V
OPGAVE
KRUISWOORDRAADSEL
Horizontaal:
1groot zoogdier; 2. Griekse let
ter; 3. boom, koker; 4. voorzet
sel, telwoord, voorzetsel; 5. zot,
open plek in een bos; 6. eerste
vrouw, takje; 7. boom, vlaag; 8.
thans, tijdperk, boom; 9. bloed
vat, onheil; 10. vloersteen; 11.
slordig.
Verticaal:
1. kloosteroverste, drinkbakje; 2.
ongekunstèldheid-, 3. prul, vis,
Griekse letter; 4. bijenhouder,
vogel; 5. ijzer, bevel; 6. vertegen
woordiger, hoofddeksel; 7. voch
tig, mannelijk dier, sprookjesfi
guur; 8. eenstemmig; 9. pro-
jektieplaatje, graafwerktuig.
OPLOSSING
SLEUTELWOORD
Horizontaal:
1. pedagoog; 2. aquarium; 3.
slimmerd; 4. tekening; 5. inboe
del; 6. larderen; 7. luipaard; 8.
ellendig.
De woorden op de eerste en der
de verticale regel zijn: PASTILLE
en DUIKBRIL. Het sleutelwoord
luidt: SUIKERPALM.
HEINZ
TOMPOES
Tom Poes en de Bommel-legende
Heer Bommel had in het geheel niet
in de gaten, dat hij zo bijzonder snel
geworden was. Wel viel het hem op,
dat er een doodse stilte in de natuur
heefste en ook bevreemde het hem,
dat hij onder het voortgaan een zoe
mend geluid veroorzaakte.
,,Dat is niet normaal", prevelde hij
zorgelijk. „Een heer beweegt zich
niet fluitend voort. En die jas doet
ook hinderlijk; hij wappert als een
vlag achter me aan! Als er nu een
storm woedde zou ik het kunnen
plaatsen - maar het is juist windstil.
En hoe kan dan de tabak uit mijn
pijp waaien?"
Op dat moment werd hij een vogeltje
gewaar, dat met gespreide vlerkjes in
de lucht stond, zonder zich te bewe
gen. Het was een vreemd verschijnsel
en het is dan ook niet te verwonde
ren, dat zijn mond van verbazing
open viel. Nu werd echter zijn pijp
door een sterke luchtdruk weggerukt.
Heer Bommel hield halt, hij staarde
glazig naar zijn trouwe rookgerei dat
achter hem in de lucht was blijven
hangen en nauwelijks waarneembaar
naar beneden zakte.
,,Het is vreemd", mompelde hij ge
hinderd. „Misschien ben ik de laatste
tijd wat traag; maar dit is te gek. Ik
weet zeker, dat vogels vliegen en dat
pijpen vallen. Of zou dit allemaal de
schuld van Sickbocks kortsluiting
zijn?"
Peinzend plukte hij zijn pijp uit de
lucht en keek er naar met een wan
trouwige blik. Toen verhelderde een
invallende gedachte zijn trekken.
„Jij bent traag!" riep hij tot het rook-
werktuig. „En die vogel is traag. Maar
ik - ik ben juist uiterst snel, als men
begrijpt wat ik bedoel! Ach, daarvoor
moet men toch een Bommel zijn!"
H
W
R
DOOR HANS VAN ES
Vandaag is het dan zover. Voor sommigen zal het afscheid van de I
ge, zeer warme zomer van 1995 een hele opluchting zijn; anderen
zullen met weemoed terugdenken aan de eindeloze reeks van zon
overgoten dagen, waarop ons land werd getrakteerd. In de regio's
langs de westkust kwam het kwik sinds de eerste warmtegolf (25 j
maar liefst op 33 dagen boven de zomerse grens van 25 graden ui
In de stadscentra en verder landinwaarts was dat aantal nog indru
wekkender. Aan het einde van deze maand hoop ik de prestaties v
de afgelopen zomer nog eens op een rijtje te zetten. Woensdag we
weer eens een tropische dag geproduceerd, althans verder het bin
nenland in. In Brabant en Limburg werd 32 graden genoteerd, ma
dat is deze zomer al zo vaak gebeurd dat niemand daar nog van op
kijkt. Boven de kuststrook moest eerst een partij laaghangende be
wolking worden weggebrand, waarna het een zonnige maar benaui
heiige dag werd met een maximum van 29 graden. De stranden kr
gen een verfrissende zeebries, maar nog altijd temperaturen van 2
graden dankzij het warme kustwater (21 graden), dat evenals vori
jaar drie graden hoger ligt dan normaal in augustus. Het einde var
zomer voltrekt zich langs de weg der geleidelijkheid. Vandaag wori
het eerste stapje gezet op de weg terug en wellicht duurt het tot
maandag, voordat een middagtemperatuur van 19 a 20 graden is
reikt. Vanmiddag stijgt het kwik nog tot boven 25 graden; voorlopi
voor het laatst. Inmiddels is de lucht zo vochtig geworden, dat lok
onweersbuien kunnen ontstaan. Zoals wel vaker in dit soort situat
lijkt regen van betekenis alleen zeer plaatselijk mogelijk; andere p
ken blijven gewoon droog. Een zwak koufront trekt komende nach
voorbij, waarmee de warme lucht defintief over de oostgrens word
drukt. Donderdag belooft een modale Hollandse zomerdag te won
met wat zon, afnemende kans op een bui en maxima tussen 21 er
graden. Vrijdag passeert een volgend zwak front met bewolking, n
weinig of geen neerslag. Er zijn wel aanwijzingen dat er tijdens he
weekeinde de regenkansen wat groter gaan worden. Als de aangev
de lucht uit het noordwesten koud genoeg is geworden, kunnen n;
merbuien boven het warme Noordzeewater gevormd worden.
E U
KNMI
Weersvooruitzicht
Geldig tot en met
woensdag.
Noorwegen:
Vandaag vanuit het wes
ten geleidelijk bewolkt en
perioden met regen.
Maxima van 14 graden in
het noorden tot 21 in het
zuiden. Vandaag in de
omgeving van Oslo nog
25 graden.
Zweden:
Vandaag eerst perioden
met zon en mogelijk lo
kaal een bui. Morgen
meer bewolking en af en
toê wat regen. Middag-
temperatuur van 15 gra
den in het noorden tot 24
in het zuiden.
Denemarken:
Vandaag perioden met
zon en droog. Morgen
flinke stapelwolken en
enkele regen- of onweers
buien. Middagtempera
tuur rond 23 graden.
Engeland, Schotland, Wales en Ierland:
In Ierland en Schotland wolkenvelden
en af en toe regen. In Wales en Enge
land nog flinke zonnige perioden en
bijna overal droog; 's nachts kans op
mist. Middagtemperatuur in het noor
den en westen tussen 16 en 20 gra
den. Elders warmer; vandaag in de om
geving van Londen nog ruim 25 gra-
België en Luxemburg:
Toenemende kans op enkele regen- of
onweersbuien, maar vandaag ook nog
zonnige perioden. Vandaag op de
meeste plaatsen nog 25 graden of war
mer-, vanaf morgen daling van tempera-
Noord- en Midden-Frankrijk:
Nu en dan zon maar ook enkele regen
en onweersbuien. Langs de kust meer
zon en op de meeste plaatsen droog.
Daling van temperatuur en morgen uit
eenlopend van ongeveer 20 graden
langs de kust van het Kanaal tot 25 in
de omgeving van .Nancy.
Portugal:
Overwegend zonnig en droog. Middag
temperatuur tussen 25 en 30 graden.
Madeira:
Perioden met zon en vrijwel overal
droog. Middagtemperatuur ongeveer
25 graden.
Spanje:
Vrij zonnig, maar vooral in de oostelijke
helft geregeld regen- en onweersbuien.
Middagtemperatuur langs de costa's
rond 30 graden. In het binnenland
plaatselijk 35 graden. In Galicie en ten
noorden van het Cantabrisch gebergte
maxima van 23 graden.
Canarische Eilanden:
Overwegend zonnig, maar vooral mor
gen ook kans op wolkenvelden. Droog.
Middagtemperatuur circa 29 graden.
Marokko:
Westkust: zonnig, maar later op de dag
vooral in het noordelijk deel stapelwol
ken en een enkele bui. Middagtempe
ratuur van 25 graden in het noorden tot
31 graden bij Agadir.
Tunesië:
Flinke stapelwolken en enkele regen
en onweersbuien. Morgen in het noor
den kans op veel neerslag. Middagtem
peratuur rond 30 graden.
Zuid-Frankrijk:
Perioden met zon, afgewisseld door en
kele regen- en onweersbuien. De mees
te buien vallen in de middag- en
avonduren. Maximumtemperatuur 27
graden
Mallorca en Ibiza:
Wisselend bewolkt en enkele regen- en
onweersbuien. Met name morgen kans
op zware buien. Middagtemperatuur
circa 27 graden.
Italië:
Zon afgewisseld met stapelwolken.
Vandaag een enkele bui, morgen meer
regen- en onweersbuien en vooral in
het zuiden van Italië ook zwaardere
buien. Middagtemperatuur van 26 tot
31 graden.
Corsica en Sardinië:
Wisselend bewolkt en regen- of on
weersbuien. Vooral morgen hier en daar
veel neerslag. Middagtemperatuur rond
27 graden.
Malta:
Vandaag perioden met zon en later op
de dag een enkele bui. Morgen gere
geld regen- en onweersbuien met soms
veel neerslag.
Griekenland en Kreta:
Flink zonnige perioden en in het bin
nenland een enkele regen- of onweers
bui. Middagtemperatuur circa 30 gra-
Turkije en Cyprus:
Overwegend zonnig, maar langs de zui
delijke kust ook stapelwolken Middag
temperatuur uiteenlopend van 28 gra
den op de Dardanellen tot 33 langs de
zuidelijke kust van Turkije.
Duitsland:
Vandaag perioden met zon, maar ook
een enkele regen- of onweersbui. Mor
gen meer bewolking en meer buien.
Middagtemperatuur vandaag nog rond
28 graden, morgen dalend naar 25 gra-
DONDERDAG 24 AUGUSTUS 1995
Zon- en maanstanden
Zon op 06.38 Zon onder
Maan op 04.49 Maan onder
Waterstand
IJmuiden Katwijk
Hoog 03.36 16.05 03.09
Laag 11.34 «23.55 11.15
Weerrapporten 22 augustus 20 uur:
Amsterdam onbew.
De Bilt onbew.
Deelen onbew.
Eelde
Den Helder onbew. no 5
Rotterdam onbew. n 4
Vlissingen onbew n 5
Maastricht licht bew. n 4
Aberdeen zwaar bew ozo 3
Athene licht bew. nw4
Barcelona half bew. nw 2
Berlijn onbew. ono 3
Boedapest licht bew w 1
Bordeaux onweer w 3
Cyprus onbew. w 7
Dublin regen no 3
Frankfurt onbew o 2
Genêve
Helsinki
Innsbruck
Istanbul
Klagenfurt
Kopenhagen onbew.
Las Palmas
licht be
Stockholm
Warschau
Wenen
Bangkok
Buenos Aires
Casablar
half bew zzo3
licht bew. zwl
half bew zo 2
licht bew. no 2
half bew. w3
Johannesburg onbew.
Los Angeles onbew.
New Orleans half bew.
New York licht bew
op
Zwitserland: f'P
In de ochtend zonnige perioden
op de dag stapelwolken en een
regen- of onweersbui. Middagter
tuur rond 25 graden.
Oostenrijk:
Weinig verandering. In de ochteBn!
meeste zon. Later op de dag i
verspreide regen- en onweers laê
Middagtemperatuur ongeveer 2
den.
Polen:
Vandaag overwegend zonnig en
Morgen stapelwolken en vooral
zuiden en midden een enkele on 1
bui. Middagtemperatuur van 24|
langs de Oostzee tot 28 ir
van het land.
Tsjechië en Slowakije:
Flinke zonnige perioden en vsl(6
kans op een verspreide regen
weersbui. Morgen meer stapel» >ec
en enkele regen- of onweersbuier dde
dagtemperatuur tussen 26 en T
Hongarije:
Vandaag zon afgewisseld door ei h
kele bui. Morgen meer bewolki s
een toename in de buien. Middel k
peratuur ongeveer 28 graden.
ual
