De beste spits aller tijden
'Daar is Marco wel gevoelig voor...
Marco van Basten
ig]<£ van een enkel ^an ^aslcn en zÜn moeizame relatie met de pers
Van Bastens erelijst
En op cle achtste dag schiep God Marco van Basten
Hij gold als de beste spits van Neder
land. De beste voetballer van Neder
land. Maar de populairste werd hij
niet. Ze vonden hem koud in Italië,
vonden hem arrogant in Neder
land. Pas de laatste seizoenen, tij
dens de lijdensweg die nu is beëin-
ontstond er warmte tussen de
massa en Marco van Basten de
mens.
AMSTERDAM HENRI VAN DER STEEN
jr
iPD-VERSLAGGEVER
Pas toen het voorbij leek zag het volk de
tragiek van een groot voetballer die het niet
tneer kon, kapotgeschopt door al te fanatie
ke verdedigers bij de tegenpartij. Pas toen
roeide men mee met een speler die als wei-
w anderen een brug wist te slaan tussen
le cultuur-uitingen voetbal en kunst, een
ralspeler die met de voet kon wat de Jor-
ians en Johnsons met hun handen konden.
Zijn unieke klasse deed Van Basten uit
telfbescherming al snel besluiten ietwat se-
ectief te zijn in zijn contacten met de me-
lia. Hij werd een man van vissebloed en ijs
n de ogen. Marco van Basten was ook van
:ichzelf al enigszins afstandelijk, kritisch en
ligenwijs. En apart.
Dat ervaart de verslaggever die hem in
eptember 1983 spreekt, als Van Basten
mor het eerst is geselecteerd voor Oranje.
,'an Basten kijkt de verslaggever wat ver-
taasd aan. Nee, hij weet echt niet hoe de
tand in de groep was. Poule 7, kwalificatie
!K '84, nog vier wedstrijden te gaan, het
iederlands elftal mag nochtans geen punt
neer afgeven. ,,Wat! Zijn ze anders uitge-
chakeld? Oeh, da's wel erg slecht, hè?"
Oranjedebuut
lij is net vier weken basisspeler bij Ajax,
oud een maandje prof. Voor bondscoach
iees Rijvers is het al lang geen vraag meer
rie de spits van Oranje is of moet zijn.
wee jaar eerder heeft Rijvers de ook nog
mge Wim Kieft laten debuteren in het Ne-
erlands elftal. Een beetje tegen heug en
ïeug, want Rijvers ziet liever de dan pas
6-jarige Van Basten, die op dat moment in
et tweede van Ajax speelt. ,,Dat is Oranje's
pits voor de toekomst", voorspelt Rijvers
an al, in 1981.
Bij Ajax hebben ze in die tijd wel in de
aten dat Van Basten kan voetballen, maar
uitgesproken als Rijvers is er niemand,
oenmalig trainer Hassie van Wijk: „In het
jegin, toen hij bij het tweede kwam, was
jlarco niet zo erg opvallend. Ondanks al
D, (ijn talenten heb ik niet, volgens mij nie-
pand bij Ajax, kunnen voorzien dat-ie zo'n
rrote zou worden."
I Ajax profiteert in het seizoen '83-'84 opti-
paal van Van Basten: de nieuwe vaste cen-
rumspits schopt er tientallen achter elkaar
16 jr}1, en dat voor een habbekrats. Van Basten
!1.3Qeeft dan een bescheiden contractje, heel
jnders zeker dan zijn grote voorbeeld
uijff, die dat seizoen bij Feyenoord zijn
atste jaar als speler beleeft. Penningmees-
r Bartels nogal hatelijk over het feit dat bij
jax de goals een stuk goedkoper zijn ge-
orden: „We hoeven nu tenminste niet
leer elke maandagmorgen 30.000 gulden
p het matje te leggen voor meneer
ruijff."
De carrière van Van Basten is in elk geval
27,
45,
756
Marco van Basten: „Johan was handiger, sneller. Ook intelligenter. En hij had een betere mentaliteit dan ik. Denk ik."
stevig begonnen als die van Cruijff eindigt.
Hij valt vanaf het begin op door zijn fabel
achtige techniek en zijn uitzonderlijk zelf
bewuste uitspraken. „Ik heb erg veel zin in
het nieuwe seizoen, maar er moet wel iets
veranderen, vind ik. Ajax moet een links
buiten aantrekken en een hele goeie ook.
En niet proberen voor een dubbeltje op de
eerste rij te zitten."
Cruijff
In die tijd is Van Basten al tot vervelens toe
vergeleken met Cruijff. De jonge topscorer
gaat af en toe heel leuk op die vergelijking
in. „Hij is als spits begonnen, ik ook. Hij is
een echt voetballende spits, ik ook. Hij is al
leen uniek. Ik niet." En: „Johan was in zijn
tijd de grootste Dat ben ik in mijn tijd
niet." En: „Johan was handiger, sneller.
Ook intelligenter. En hij had een betere
mentaliteit dan ik. Denk ik."
Van Basten is, zo jong als hij is, in staat
zijn eigen spel, loopbaan en karakter met
het oog van de specialist te analyseren. „Ik
hoor wel vaker dat ik een mooie voetballer
ben. Ik moet zeggen: als ik mezelf op de te
levisie zie, vind ik het nou ook weer niet zo
mooi. Ik ben iets te lang, een spits hoort
kleiner te zijn. Bij veel acties sta ik te veel
rechtop. Als ik versnel zou ik meer voorover
moeten hellen, meer een aërodynamische
houding moeten aannemen. Er zijn veel
mooiere spelers dan ik. Cruijff in zijn tijd,
Maradona, Laudrup en Francescoli van
Uruguay. Die Francescoli zag er natuurlijk
helemaal wel mooi uit in dat witte tenue
met die lichtblauwe strepen."
Zoals alle groten heeft ook Van Basten
dus het oog voor details. „Ajax ziet er na
tuurlijk altijd goed uit: een broekje dat lek
ker ruim zit, mooie shirts, mooie kousen,
en het mooiste is het als je benen dan ook
nog een beetje bruin zijn. Ik speel het liefst
in het wit-rode shirt. Dat staat mij gewoon
het best. Als we helemaal in het blauw spe
len heb ik het idee dat ik dunner ben, ieler.
Dan voel ik me minder sterk."
Wat details betreft steekt Van Basten na
tuurlijk het meest op in de seizoenen '85-
'86 en '86-'87, met Cruijff als coach. Van
Basten komt tot indrukwekkende cijfers: 34
wedstrijden in '85-'86, 39 goals - 43 wed
strijden in '86-'87, 43 goals. Inclusief de
winnende in de Europa Cup finale tegen
Lokomotiv Leipzig.
Repliek
Tevreden moet Cruijff al in zijn eerste sei
zoen als trainer constateren dat Van Basten
hem van repliek dient bij al zijn op- en aan
merkingen. Van Basten beschouwt Cruijff
zowel als de grootste kenner als de grootste
ouwehoer ter wereld als het over voetbal
gaat. „Theoretisch klopt het allemaal wel en
valt er weinig tegenin te brengen. Maar je
hebt met de praktijk te maken. Die perfecte
theoriëen van hem moet je ook kunnen uit
voeren en dat is heel moeilijk." En: „Johan
hooft een ideaalbeeld in zijn hoofd, hij ver
wacht te veel van bepaalde spelers, hij
plaatst ze in een rol die ze niet aankun
nen." Hij constateert dat Rijkaard 'is suf ge
luld' en dat Silooy verkeerd gebruikt wordt
door Cruijff en Van Basten constateert dat
'we geen reet sterker geworden zijn. Ik snap
FOTO HANS VAN WEEL
ook niet dat er nog steeds mensen zijn die
Ajax zo'n goeie ploeg vinden'. Aldus de as
sertieve aanvaller.
De relatie met Cruijff is en blijft er echter
één van groot respect. Op zijn eerste pers-
confenrentie in Milaan zal Van Basten dan
ook zonder schroom zeggen dat hij hoopt
dat Cruijff hem spoedig naar zijn nieuwe
club komt volgen...
Anders dan Cruijff, die pas op z'n 26ste
bij Ajax vertrok, is Van Basten ook al heel
jong toe aan de grote sprong buitengaats:
in '86 komt Barcelona nog te vroeg ('Ik heb
nee gezegd, privé is het beter voor mij om
nog een jaar te wachten') maar in '87 is het
zover: Van Basten gaat naar het grote bui
tenland. Italië Milaan. Samen met Gullit.
De hierboven al aangehaalde persconfe
rentie heeft plaats op donderdag 23 april
1986. Het is de dag dat Van Basten wordt
voorgesteld aan de supporters die hem in
het centrum van Milaan spontaan op de
schouders nemen. De foto - begeleid door
een juichend bericht - haalt zelfs de voor
pagina van het zo degelijke dagblad Tróuw,
dat doorgaans ander nieuws voorrang
geeft. De transfer van Van Basten van Ajax
naar Milan is evenwel een kwestie van na
tionaal belang.
Weer de enkel
Lang duurt de lol niet. Van Basten raakt ge
blesseerd (jaja, weer de enkel), wordt ge
opereerd en revalideert nog net op tijd om
door Michels geselecteerd te worden voor
het EK van West-Duitsland. Als derde spits
achter Bosman en Kieft. Zijn oude leer
meester Cruijff adviseert hem niet met zich
tc laten sollen; Michels blijft Van Basten
echter tarten door hem in de voorbereiding
steeds als linksbuiten te laten spelen. Het
toernooi wordt uiteindelijk Van Bastens
grootste triomf: kampioen, topscorer, beste
speler. Tijdens de finale tegen Rusland
hangt er in het stadion een spandoek: 'En
op de achtste dag schiep God Marco..
Terug in Milaan oogst hij weer snel lof en
hoon. De lof is er voor zijn spel, de hoon is
er voor zijn gedrag. De Corriere della Sera
schrijft: 'Van Basten is egoïstisch, cynisch
en ijskoud. Marco is vooral een vriend van
zichzelf.' Uiteindelijk zal de lof voor zijn
spel het winnen. Met Milan wordt hij twee
keer Italiaans kampioen, twee keer wereld
kampioen, wint hij twee Europa Cups voor
landskampioenen, twee Super Cups en een
Italiaanse Super Cup. De rijke, persoonlijke
conduitestaat wordt opgefleurd met een
drievoudige uitverkiezing tot Europees
Voetballer van het Jaar.
Buiten het EK van '88 blijft zijn scorelijst
bij het Nederlands elftal wat bleekjes. Van
Basten komt tot 24 goals in 58 interlands,
inclusief een serie van vijf in een wedstrijd
tegen Malta en zes goals in vriendschappe
lijke wedstrijden. In totaal speelt Van Bas
ten in negen jaar tijd liefst 41 interlands
zonder te scoren. Zijn laatste interland,
thuis tegen Polen ten behoeve van kwalifi
catie voor het WK van '94, gespeeld op 14
oktober 1992, is in dat opzicht een typische
Van Basten-interland: fantastisch voetbal
maar scoren ho maar.
Het is nauwelijks een smetje op de loop
baan van San Marco, de Heilige Marco, die
overigens eigenlijk Marcel heet. Dat kon
oma echter niet uitspreken, zij noemde
Marcel steeds Mazzel. Zodat besloten werd
tot een subtiele naamsverandering...
Het is één van de wat minder bekende,
kleine feitjes uit leven en werk van een for
midabel voetballer. Als hij het lied 'Mijn
trouwste supporter is mijn vader' van An-
dré van Duin hoort, moet hij huilen. Graag
brengt hij avonden door bij jeugdvrienden,
kletsend op een zolderkamer met een fles
cola en een zak chips. De volgende dag
staat hij weer op de golfbaan.
Onvergetelijke goals heeft hij op zijn
naam staan: de nooit eerder vertoonde,
winnende volley in de EK-finale tegen Rus
land. De omhaal als Ajacied tegen FC Den
Bosch, pats in het kruis. De weergaloze
'chip' met links na een prachtige passeerac-
tie tegen Volendam.
Maradona was spits maar werd spelver
deler, Pele idem, Cruijff idem, Di Stefano
idem. Van Basten was spits en bleef spits.
De beste in zijn tijd, de beste aller tijden.
MSTERDAM ANP
3 maart 1986: in een bekerwedstrijd tegen RCH in Heemstede
•heurt Van Basten, tijdens een duel met Richard Hoogervorst, de
landen in zijn Imkerenkel.
december 1986: bij FC Groningen - Ajax blesseert Van Basten
ichzelf aan de rechterenkel bij het maken van een overtreding.
3 november 1987: professor Marti opereert Van Basten aan de
:chterenkel. Het gebeurt kort na het begin van zijn eerste seizoen
ij AC Milan.
3 december 1992: Van Basten raakt opnieuw geblesseerd aan de
nkel. Hij meldt zich af voor de interland Turkije - Nederland. Hij
ou nadien nooit meer voor Oranje spelen.
december 1992: operatie aan de rechterenkel door Marti in
ankt-Moritz.
5 april 1993: Van Basten maakt zijn rentree in de competitiewed-
:rijd tegen Udinese.
6 mei 1993: Van Basten speelt in München 86 minuten mee in de
uropa Cup I-finale tegen Olympique Marseille.
juni 1993: opnieuw operatie aan de rechterenkel, dit keer uitge-
oerd door de Belgische arts Martens.
1 juni 1994: vierde operatie aan de rechterenkel, opdieuw door
lartens. Gesproken wordt van de laatste kans.
ïi 1995: bezoek aan Martens, lichte vooruitgang, besloten
'ordt heel voorzichtig training te hervatten.
0 juli 1995: eerste training AC Milan. Van Basten loopt wat mee.
erlusconi is verheugd over zijn terugkeer. „Maar slechts een won-
er brengt hem terug in het elftal", zegt de eigenaar van de club.
augustus 1995: laatste bezoek aan Martens. Van Basten trekt zijn
onclusies. Verzoekt MartenS voorlopig te zwijgen.
7 augustus 1995: Van Basten besluit wereldkundig te maken dat
ijn loopbaan voorbij is.
AMSTERDAM HENRI VAN DER STEEN
AMSTERDAM ANP
Ajax: 128 doelpunten in 133 duels.
AC Milan: 90 doelpunten in 147 duels.
Oranje: 24 doelpunten in 58 duels.
Kampioen: 1982, 1983, 1985 (Ajax), 1988, 1992, 1993 (AC
Milan).
Nationale beken 1983,1986,1987 (Ajax).
EuropaCup 1:1989,1990 (AC Milan).
Europa Cup II: Ajax (1987).
Europese Super Cup: 1989,1990 (AC Milan).
Wereldbeker clubs: 1989, 1990 (AC Milan).
Italiaanse Super Cup: 1988, 1992,1993 (AC Milan).
Europees kampioenschap landenteams: 1988.
Wereldvoetballer van het jaar: 1988, 1989, 1992.
Europees voetballer van het jaan 1988, 1989, 1992.
Beste speler EK: 1988.
Topscorer Nederland: 1984 (28), 1985 (22), 1986 (37), 1987
(31).
Topscorer Italië: 1990 (19), 1992 (25).
GPD-VERSLAGGEVER
Marco van Basten zei tijdens
zijn loopbaan niet veel tegen de
pers, relatief gesproken. Zeker
minder dan Cruijff, Gullit of
Maradona, om maar enkele an
dere toppers te noemen. Van
Basten was daarover ooit heel
duidelijk: 'De pers interesseert
me niks, helemaal niks.'
Ooit interesseerde hem de
pers zo veel dat hij zenuwachtig
op z'n kamertje zat te wachten,
terwijl zijn moeder de journalist
alvast op zijn gemak probeerde
te stellen met een kopje thee.
Die verslaggever was Hans van
Echtelt van het Utrechts
Nieuwsblad. Van Echtelt was de
eerste die Van Basten, 16 jaar,
interviewde. Tijdens het gesprek
lag er een schriftje op tafel met
alle mogelijke vragen en ant
woorden. Marco bleek het inter
view met hulp van vader Joop
uitgebreid te hebben voorbe
reid...
Later werd Van Basten afstan
delijker, berekender, moeilijker
te benaderen. Hij heeft echter in
zijn ruim 15 jaar durende loop
baan toch wel genoeg gezegd
om in de geschiedenis te ver
dwijnen als een voetballer die
ratio en hart op geheel eigen
wijze aansprak. Hij was soms af
schuwelijk kortzichtig en hon
gerig als het om materiële wel
stand ging: „Met geld kun je zo
veel doen en zoveel bereiken! Ik
wil kunnen doen en laten wat ik
wil en daar heb ik geld voor no
dig. Ik ga het niet verkwisten,
maar als ik iets zie wat ik wil,
moet ik het kunnen kopen. Met
geld ben ik een type dat zegt:
het kan nooit genoeg zijn." (Vrij
Nederland, april 1987).
Koude geldwolf
Hij was echter even zo vrolijk
bedroefd toen bleek dat het
beeld dat de mensen van hem
hadden (koude geldwolf) wel
erg negatief en eenzijdig was.
„Ik kan ook warm zijn, hoor,
maar de eerste associatie met
Van Basten is: die arrogante ei
kel, die egoïst. Daar baal ik van,
wam het is niet zo. Ik ben hele
maal niet egoïstisch. Weet je dat
ik er heel erg van kan genieten
als Rijkaard goed speelt? Dan
kan ik me ongelofelijk gelukkig
voelen."
De realist in Van Basten was
overigens al jong ontbloeid. Een
fragment uit een intervieuw in
Revu, februari '90:
Je hebt toch wel een leuk le
ven?
Van Basten: „Ik. ben niet onte
vreden, maar ik kan me leukere
dingen voorstellen voor een jon
gen van 25 jaar met zo veei
geld."
Krankzinnig idee, hè, 25 jaar
en multi-miljonair.
Van Basten: „Nee, helemaal
niet, volkomen terecht."
Tegenover het dom-materiële
bezit Van Basten een liefde voor
het mooie en kunstzinnige.
Hoor hem praten over de oude
stad Rome: „In Rome word ik
heel rustig. Kijk naar al die ge
bouwen: ze staan er al eeuwen,
en zullen er nog eeuwen staan.
Zonder zich iets aan te trekken
van de Calcio, de Gazetta of de
doelpunten van Marco van Bas
ten. Als ik hier rondstap, krijgt
de voetballerij een andere bete
kenis. De juiste." (Vrij Neder
land, juni 88).
Verder gaaf het zelfs bij Van
Basten, naar vragen over het
empirische en abstracte gelijk
van de waarheid. „Filosofie,
psychologie, denkwijzen. Daar
ben ik heel nieuwsgierig naar.
De voetballerij is toch een tame
lijk eendimensionale wereld en
als mens wil je je toch ook ont
wikkelen." (Vrij Nederland, juli
1991).
Rust en regelmaat
Het is de private en gevoelige
kant van Van Basten die het pu
bliek zelden te zien heeft gelae-
gen. Van Basten stelde zich lie
ver op als IJzeren Hein, in de
wetenschap dat populariteit
vrije tijd kost en privacy. Hij
hechtte echter aan rust en regel
maat. „Een goede organisatie
geeft rust en vertrouwen. Ik ben,
en dat weet ik al heel lang, nu
eenmaal een speler die daar
heel gevoelig voor is. Ik kan me
niet herinneren echt goed ge
speeld te hebben in tijden wan
neer er een crisis was waarin ik-
zHf centraal stond." (Krant op
Zondag, maart '92).
In zijn uitspraken is Van Bas
ten altijd eerlijk, gevat, interes
sant en soms ook wel komiek.
Toen hij begin '85 door De Mos
eens op de bank werd gezet, zei
de 20-jarige spits: „Ik reserve
omdat ik niet in vorm ben? De
Mos is nog nooit in vorm ge
weest!" Interessant: „Wéét je
wanneer ik het meeste genoten
heb van het EK? In de vakantie
die erop volgde. Het leukste aan
zo'n toernooi is het vooruitzicht
dat je daarna vakantie hebt.
Voor de Finale dacht ik: als we
nou effe goed ons best doen en
doorbijten, kunnen we onszelf
een heerlijke vakantie bezorgen.
Ik wist ook dat ik goed ziek zou
zijn als ik als verliezer met va
kantie had gemoeten. De drijf
veer was dus: mezelf een leuke
vakantie bezorgen." (Humo,
mei '90).
Zo is Van Basten altijd ge
weest. Als jochie schreef hij op
zijn bureaulegger: 'Ik ben de
beste op mij na.' Is hij een
beetje gek? Hij vindt zelf van
wel. „Als ik in Amsterdam uitga,
kom ik nog weieens in de trendy
discotheek Roxy. Daar zie je veel
gekke mensen, dat vind ik leuk,
want ik ben zelf ook een beetje
maf." (NRC Handelsbladjuni
'90).
Marco is ook een beetje Itali
aans. „Mij geeft Noord-Ilalië de
indruk van een soortement
Amerika. Er zit veel geld. De
mensen werken keihard. En ze
zijn gek van uiterlijkheden. Gek
van mooie auto's, mooie kle
ding, mooie huizen. Dat past
wel bij me. Daar is Marco wel
gevoelig voor." (Vrij Nederland,
dec. '90).
IJskonijn
Zo is Marco. Een beetje maf,
een beetje bizar, een beetje lu
diek, een beetje Hollands, een
beetje Italiaans. En een beetje
een hele aardige gozer. Geen ijs-
konijn dus. „Nou nee, geen ijs-
konijn, beslist niet. Ik ben juist
een heel emotioneel type. Ik
weet het alleen soms uit te
schakelen." (Sport Internatio
nal, dec. '88).
Nu is hij zelf uitgeschakeld,
definitief. Zodat sommige uit
spraken niet uitkomen. Zoals
die ene, vorig jaar nog pas ge
daan, dat hij nog vijf jaar bij
Milan wilde voetballen, als hij
eenmaal hersteld zou zijn... En
die andere uitspraak, van jaren
eerder, over zijn laatste dagen
als speler. „Als ik een paar jaar
ouder ben, ga ik toch wat meer
gewoon voetballen, op het mid
denveld. Balletje aannemen,
mannetje uitschakelen en een
goeie pass geven. Heerlijk
toch." (Humo, juni '88).
Marco van Basten kan dat wel
vergeten. De voetballerij zal
hem niet hoeven te missen,
want Van Basten wordt onge
twijfeld trainer-coach of mana
ger of misschien wel technisch
directeur. Straks. Eerst zal hij
moeten afkicken. Even zoge
naamd genieten van het leven
en dan merken dat er zonder
werk en doelstellingen weinig te
genieten valt. Hij wist dat na
tuurlijkjaren geleden al. „Wat ik
na mijn carrière ga doen, weet
ik niet. Misschien wel op een ei
landje van het leven genieten.
Hoewel dat ook gaat vervelen.
Ik denk dat je er iets tussenin
moet gaan zoeken. Het zou best
kunnen zijn dat ik na een jaar of
wat de roem, alle belangstelling,
enorm ga missen." (Panorama,
mei 1991).
