De trauma' s van een koloniale oorlog
Nep-gorilla' s redden Congo
Cultuur Kunst
PONDERDAG 17 AUGUSTUS 1995
films amsterdam
ALFA 1 (020) 6278806
13, 15.45. 18.45. 21.30 The
Madness of King George
ALFA 2
P 13, 15.45, 18.45. 21.30 A Bronx
Tale
ALFA 3
13.15, 16.30, 20.30 Pulp Fiction
ALFA 4
13.30, 16, 19.30, 22: Muriel's
Wedding
ALHAMBRA 1 (020) 6233192
13.15, 16, 18.45, 21.30: French
Kiss
ALHAMBRA 2
13.15, 16, 18.45, 21.30: The
Lion King
BELLEVUE CINERAMA (020)
52348 76
13.15, 16, 19.15,22: French
Kiss
CINERAMA 2
13.15, 16.00, 18.45,21.30:
Free Willy 2
CALYPSO 1 (020) 234876
13.15, 16, 18.45, 21.30: First
Knight
CALYPSO 2
13.15, 16, 19.15, 22: Bad Boys
CINECENTER CORALINE (020)
52366 1 5
13.45, 16.15, 19.15, 22. zo ook
11: Mediterraneo
PEPPE NAPPA
14, 16.15, 19.30, zo ook 11:
Sleep with me, do t/m za 22.15:
Mauvais Sang
zo ma 22.15:1 want to go home
di wo 22.15: Belle de Jour
;|NEMA 1(020) 6151243
15.30, 19.15, 22: Congo
;INEMA 2
18.45,21.30: First Knight
;ITY 1 (020) 6234579
13.15, 16, 18.45, 21.30:
Crimson Tide
ITY2
13.15, 16, 18.45, 21.30: Casper
ITY3
13.15, 16, 18.45, 21.30: Flodder
3
ITY4
18.45, 21.30: The Quick and the
Dead
ITY5
13.45, 16, 18.45,21.30: Power
Rangers
ITY 6
13.15, 16. 18.45,21.30: It
Could Happen to You
CITY 7
13.15, 16, 18.45,21.30: Die
Hard 3
DESMET (020) 6273434
18 45, 21, zo ook 16.30: Les Ro-
x Sauvages
KRITERION 1 (020)6231708
18: Muriel's Wedding
20.15, 22.15. di met 22.15, zo
ook 15 Farinelli II Castrato
di 22.15: Sneak Preview
KRITERION 2
18.15: Jourde Fête
19.45,21.45: Don Juan
RIALTO 1 (020)6753994
19 (beh. di): II Conformista
21.15 (beh. di. zoook 14.15: The
Damned
RIALTO 2
20, 22: Tabee Toean
THE MOVIES 1 (020) 6386016
17.30, 19.45, 22, zoook 15: The
Madness of King George
THE MOVIES 2
17.30, 19.15, zo 15, 19.15: Er-
21, zo ook 14.45: Kaos
THE MOVIES 3
17, 19.30: La Reine Margot
22: Ed Wood
THE MOVIES 4
dagelijks: Filmzomer
17 (niet op zo), zo 18, vr. en za
ook 0.30: Pret-a-Porter
dag .(beh. Zo) 21.45, vr.za 0.30:
Pulp Fiction
TUSCHINSKI 1 (020) 6262633
13.15, 16, 18.45, 21.30: Congo
TUSCHINSKI 2
18.15, 21.15: Die Hard
TUSCHINSKI 3
13.15, 16, 18.45,21.30:
Crimson Tide
TUSCHINSKI 4
13.15, 16, 18.45,21.30: Flodder
3
TUSCHINSKI 5
18.45,21.30: Bad Boys
TUSCHINSKI CINEAC
11.45, 14.15, 16.45, 19.15,
21.45: My father the hero
DE UITKIJK (020) 6237460)
15, 20.45, 22.30: Window to Pa-
18.30: Priest
Het programma van de Haagse
en Leidse bioscopen staat op
de kunstpagina.
Tom Verheul maakt indrukwekkende documentaire over Indië-veteranen
blijken het gevolg te zijn van
wraak, vergelding of angst.
Maar de meest emtionele scè
nes spelen zich in Indonesië zelf
af. Op de plaats van het eerder
genoemde bombardement. Van
haatgevoelens blijkt aan beide
kanten geen sprake meer te
zijn. Het is meer wederzijdse
treurnis over wat er is voorge
vallen. Hen merkwaardig soort
lotsverbondenheid tussen vroe
gere vijanden. Ontroerend is de
scène waarin een van de vijf te
ruggaat naar het huis waarvoor
hij ooit een man met een kle
wang heeft doodgeslagen. Een
incident dat hem zijn hele ver
dere leven heeft achtervolgd en
en vergiffenis zoekt bij nabe
staanden.
Maar als contrast zit er ook
een commandant in de film die
moeiteloos ontkent dat hij ver
antwoordelijk was voor een be
paalde executie en die zich al
leen de 'prettige dingen' herin
nert. Hij staat min of meer mo
del voor de veteranen die het
verleden verdrongen hebben en
dit niet meer willen oprakelen.
Op zich te respecteren, maar de
geschiedenis wordt pas echt be
grijpelijk als mensen zich dur
ven uitspreken over het verle
den. Ook over de zwarte blad
zijden uit de geschiedenis. Ta
bee Toean is een documentaire
die die geschiedenis op een
openhartige, niet sensationele
manier blootlegt en die eerder
begrip dan haat kweekt voor
mensen die destijds in Indone
sië hebben gevochten.
Vandaag is het precies vijftig
jaar geleden dat door Soekarno
de republiek Indonesië werd
uitgeroepen. Een politieke stap
die destijds beschouwd werd als
een revolutionaire daad die niet
ongestraft kon blijven. En dus
werden er tussen 1945 en 1949
in totaal 125.000 Nederlandse
militairen naar Indonesië ge
stuurd om de orde te herstellen.
Filmmaker Tom Verheul ging
met enkelen van hen terug naar
de battlefields op midden-Java
en keerde terug met schokken
de verhalen.
In zijn documentaire Tabee
Toean, op patrouille in Neder-
lands-Indie, die vanaf vandaag
te zien is in de filmhuizen, te
kent hij de herinneringen op
van vijf veteranen, een luite
nant, twee schutters, een ver
bindingsman en een man van
de inlichtingendienst. Vijf van
de 120.000 die terugkwamen en
die niet alleen de moed wisten
op te brengen om uit de anoni
miteit te treden met gruwelijke
verhalen over de oorlog in Indo
nesië, maar van wie vier ook de
confrontatie aandorsten om te
rug te gaan naar de plaatsen
waarover zij nog altijd nacht
merries hebben.
In de anderhalf uur die de do
cumentaire duurt wordt een
beeld geschetst van een geweld
dadige guerrilla-oorlog, waarin
Nederlandse militairen zich
schuldig hebben gemaakt aan
moord en doodslag. Alle vijf
Een veteraan zoekt troost en vergeving bij nabestaanden in Indonesië.
herinneren ze zich incidenten
die niet door de beugel konden.
De een was getuige van de exe
cutie van twee burgers op een
brug, de ander was betrokken
bij een artillerie-aanval op een
dorp waarbij 786 doden vielen
en een derde hoort nog het ro
chelen van een gevangene die
niet wilde praten en die net zo
lang met zijn hoofd onder water
werd geduwd tot hij dood was.
Met groeiende verbijstering
zit je te luisteren naar de verha
len van de vijf. Het zijn de be
kende verhalen over de oorlog.
We hebben ze eerder gehoord
over de Tweede Wereldoorlog,
Vietnam, Joegoslavië, maar nog
nooit eerder zo openhartig over
onze eigen oorlog in Indonesië.
Daarom is Tabee Toean voor el
ke Nederlander een pijnlijke
confrontatie. Maar behalve
schaamte voel je eerder mede
lijden, dan haat voor de vijf
mannen die hun verhaal vertel
len. Van daders zijn ze zelf deer
niswekkende slachtoffers ge
worden, die geplaagd worden
door hun herinneringen.
Een van hen wilde niet mee
naar Indonesië, hij weet nu al
niet hoe hij moet omgaan met
zijn oorlogstrauma. Verheul legt
dat pijnlijk bloot in het gesprek
dat hij thuis met hem voert.
Steeds meer komt er bovendrij
ven, steeds gruwelijker worden
de verhalen. En regelmatig
wordt, in een impliciete
schreeuw om begrip, aan de
filmmaker gevraagd wat hij on
der die 'omstandigheden zou
hebben gedaan. Handelingen
EXPOSITIES
Zielloze verfilming van roman Michael (Jurassic Park) Crichton
film recensie
Als ergens de geschiedenis zich
steeds herhaalt, dan is het wel
in Hollywood. Zo zijn avontu
riers al jarenlang op zoek naar
de mijnen van Koning Salomon,
ergens in Centraal-Afrika, waar
goud en diamanten voor het
oprapen moeten liggen. Een
mooi gegeven dat in de afgelo
pen jaren al een fiks aantal
avonturenfilms heeft opgele
verd. Deze week is er weer een
tje bijgekomen. Congo, van re
gisseur Frank Marshall, geba
seerd op de gelijknamige roman
van bestseller-auteur Michael
Crichton, maar net als al zijn
voorgangers uiteindelijk weer
een zoektocht naar de schatten
van Koning Salomon.
Crichton schreef zijn boek,
een soon populair-wetenschap-
pelijke thriller, in 1980, ruim
voor hij beroemd werd. Intus
sen zijn van hem Rising Sun,
Disclosure en Jurassic Park ver
filmd en is dus ook zijn oudere
werk opeens in the picture. En
niet ten onrechte, want hij is
een boeiende verhalenschrijver,
die met zijn wetenschappelijke
achtergrond als arts doorgaans
geen babbelboeken schrijft. Ook
Congo heeft een interessante
'wetenschappelijke' kant, na
melijk een aap die heeft leren
'praten'.
In het boek gebeurt dat met
gebarentaal, terwijl in de film de
aap, Amy, een computer om
haar pols heeft, die de gebaren
omzet in spraak. Dat is even
wennen, een aap die met een
soort inner voice woorden brab
belt, waardoor je even denkt
aan een nieuwe aflevering van
Look who's talking. Maar het is
allemaal heel serieus en het
went snel. Haar trainer, Peter
Elliott, wil niets liever daïi Amy
terug laten gaan naar haar ge
boorteland, Congo, om te horen
wat ze te zeggen heeft over en
tegen haar soortgenoten.
Dus wordt er een expeditie op
poten gezet naar donker Afrika.
In het gezelschap bevindt zich
onder anderen een mysterieuze
Roemeense filantroop, die al ja
ren zoekt naar de verborgen
stad Zjin. Ook een belangrijke
deelnemer aan de expeditie is
dr. Karen Ross, een ambiteuze
wetenschapper die in opdracht
van een firma in telecommuni
catie een blauwe diamant nodig
heeft voor een nieuw laserappa
raat. De reis is niet zonder risi
co, want de vorig expeditie is
vermoord door een onbekende
soort grijze gorilla's. Deze killer-
apes bewaken al eeuwenlang
met succes de stad Zjin, met
daaronder de mijnen van Ko
ning Salomon.
Als film is Congo een soort
kruising geworden tussen Goril
la's in the mist en King Salo
mon's Mines (in 1985 nog ver
filmd met Sharon Stone in een
hoofdrol), maar de film heeft
abslouut niet de kwaliteit, de
spanning en allure van bijvoor
beeld Jurassic Park. Met krom
me tenen luister je soms naar
de knullige dialogen (een zwar
te gids die over apen die herrie
maken zegt: 'Het is volle maan
en dus denkt elke aap dat' ie El-
de Waag, met werk van onder meer Romy Finke.
iezelf
;eval
inders
es' bi li
jd wei
gemal
lische
jviel,
lebbei
i in
kome
i dra
Prom
imen
dollar
opmi
/laar
?rtrou
I (LERIEZÓNE
Nieuwstraat 17b. Meubelsculpturen
Thierry van Raay en schilderijen
Mark de Wijer, t/m 27/8, za 10-
17 uur.
lafLERIEAZL
Rijnsburgerweg 10, gebouw 1. Teke
ningen en schilderijen van Martin
Vreden, schilderijen van Tim Magui-
3/9, dag. 9-17 uur.
ACRYLAAT
Nieuwstraat 53a. Werk van diverse
kunstenaars en uit eigen studio, wo
t/m za 12-17 uur, do 19-21 uur.
ILERIE AMBER
Hooglandsekerkgracht8. 'Dromen in
dicipline', Schilderijen van Manel
t/m 21/8, wo t/m zo 11-17 uur.
-EIJENBERG GALERIE
Breestraat 113. Schilderijen van
lobbert Fortgens, t/m 24/8, di t/m
a, 9-18 uur.
ECENAS GALERIE
Verdamstraat 48. Werk van diverse
kunstenaars.
ILERIE DE GOUDEN EEND
Hooglandse Kerkgracht42. Schilde
ken van Fred Hansen.
ALERIE ZICHY
Steenstraat 7. Schilderijen van Peter
Willemse, 19/8 t/m 9/9, wot/mvr
12-18 uur, za 12-17 uur.
WAAG
Aalmarkt 21. Places and People to
Remember, Werk van Marjoleine
Boonstra, Romy Finke en Yuk Lin
Tang, t/m 26/8, wo t/m za 12-17 uur,
zo 13-17 uur
:bk
Hooglandse Kerkgracht 19/21. 8 Si-
dac-Codices van Piet Franzen, t/m
19/8, wo t/m za 12-17 uur, do 19-21
wassenaar
GALERIE DE GREEF DE GREEF
Schoolstraat 27. Schilderijen en werk
op papier van Rob van Doeselaar, t/m
30/8, di t/m vr 10-18 uur, za 11-17
hazerswoude-dorp
GALERIE LAERKEN
Bent 2. 'Going on the water'. Werk
van diverse Deense en Nederlandse
kunstenaars, t/m 1/9, ma t/m vr op
afspraak, za, zo en feestdagen 11-17
warmond
GALERIE DE POMP
Dorpsstraat 38. Beelden van Nell
Boerma, aquarellen en tekeningen
van Liduine Volwater, t/m 7/9, di 19-
GALERIE HET OUDE RAADHUIS
Dorpsstraat 36. Werk van Ismal
Zayer, gemengde technieken; t/m
lisse
't.HUYS DEVER
Heereweg 349a. Benelux Foto- en
Diasalon, werk van amateurfotogra
fen, t/m 27/8, di t/m zo 14-17 uur.
noordwijk
EXPOZEE
Hoofdstraat 96. Overzichtstentoon
stelling van Heqny Bal, t/m 27/8, m,
katwijk
GALERIE DE WITTE DUIF
Koninginneweg 12a. 'Cornei
gedicht', prenten gebaseerd op ge
dichten, t/m 15/9, za 11-13 u
17 uur.
hillegom
KUNST GALERIECATHARINA
Meerstraatpromenade 12b. Oliever
ven en maskers van Hilly Jansen,
19/8 t/m 16/9, di t/m vr 10-17 30
uur, za 10-17 uur.
i nep-gorilla in 'Congo'.
vis Presley is.') Ook het taaltje
van Amy de gorilla houdt niet
over, maar het is verbluffend
om te zien hoe ze beweegt. Amy
en de andere gorilla's zijn hoe
dan ook de smaakmakers van
de film. Ze acteren stukken be
ter dan de meeste leden van de
expeditie. En dan te weten dat
ze geen van allen echt zijn.
De apen werden ontwikkeld
door Stan Winston, die ook de
dinosaurussen in Jurassic Park
tot leven wist te brengen. In alle
apen zitten mensen of appara
ten, want echte gorilla's laten
zich niet regisseren. Maar hoe
zeer de apen ook hun best doen
in Congo, de mensen laten het
afweten. Met name scenario
schrijver John Patrick Shanley
die Chrichton's boek terug
bracht tot een verzameling
zwart-wit clichés over Afrika,
compleet met corrupte militai
ren, brave pygmeeën, galoppe
rende giraffen en imposante
landschappen. Mooie plaatjes,
verbluffende special effects,
maar ook veel onverteerbare
apekool.
concerten
leiden
DOEZASTRAAT-RAPENBURG-KAISER-
STRAAT-BOISOTKADE
Zaterdag 19 augustus
"Summer Jazz '95' Groot aantal ar
tiesten op binnen- en buitenpodia,
16.00 uur
HOOGLANDSE KERK
Vrijdag 18 augustus
Orgelconcert Joop Brons; werken van
o.a. Böhm, Buxtehude, Mendelssohn
en Bach, 20.15 uur.
Zaterdag 19 augustus
Orgelconcert door Peter Ouwerkerk.
13.30 uur.
alphen
SALVATORIKERK
Zaterdag 19 augustus
The Continental Singers and Or
chestra, 20.00 uur.
katwijk
NIEUWE KERK
Vrijdag 18 augustus
Orgelconcert Hans van Nieuwkoop;
werken van o.a. Boêly, Franck, Dupré
en Widor, 20.15 uur.
VREDESKERK
Dinsdag 22 augustus
Orgelconcert door Dirk Out, 20.15
noordwijk
GROTE OF ST. JEROENSKERK
Vrijdag 18 augustus
Orgelconcert Jaco van Leeuwen,
20.15 uur.
wassenaar
DORPSKERK
Zaterdag 19 augustus
Orgelconcert Wim Dijkstra, 15.30
den haag
OPENLUCHTTHEATER ZUIDERPARK
Zondag 20 augustus
Barbershop Chorus; 'Whale City
Sound', 14.00 uur.
amsterdam
MELKWEG
Vrijdag 18 augustus
Electric Circus met live Zion Train
(GB).
Zaterdag 19 augustus
Hardcore/punk met Snapcase (USA),
Ryker's (BRD), Refused (Zweden),
Damnation (USA), 21 00 uur
NIEUWE KERK
an o.a Strungk, Tunder,
n Koomans, 20.00 uur
OUDE KERK
Woensdag 23 augustus
Orgelconcert Evert van de Veen,
20.15 uur.
PARADISO
Donderdag 17. vrijdag 18 augustus
programma 24.00 u
tCuba, 22.00 uur.
Maandag 21 augustus
Mothers Finest, 22.00 uur.
Woensdag 23 augustus
Club Locale met Formosa, Mayze en
Mirco Mind, special guests Perverted
(B) en Dr. Bison (UK), 21.30 uur.
Donderdag 24 augustus
Swans, 22.00 uur, voorprogramma
Cornershop, 21.00 uur.
rotterdam
BINNENSTAD
Donderdag 24 t/m zondag 27 augus-
Heineken Jazzen Bluesfestival Rot
terdam.
Groot aantal artiesten in diverse
clubs, cafés en op buitenpodia. Aan
vang donderdag 21.00 uur, vrijdag
20.00 uur, zaterdag 14.30 uur en
zondag 15.00 uur.
OPENLUCHTTHEATER ROTTERDAM
Mauritsweg 42b. Gratis toegang.
van Nederland '95), 16.00 u
waterIngen
HOFPARK
Zaterdag 19 augustus
Waterpop '95 met Ten Sharp, Min
ture Horses, Lou Dalgleish (UK),
Alison Gross, Thunderin' Hearts, C
braz. Noordkaap (B), Junkhouse
(Can) en Cranes (UK), 13 00 tot
23 00 uur
theaters
den haag
APPELTHEATER
woe 23 t/m do 31 (beh zo/ma/di),
20.15 uur: Toneelgroep De Appel.
'Zo eenvoudig is de liefde'
CIRCUSTHEATER
dag f beh ma), 20.00 u
KONINKLIJKE SCHOUWBURG
di 22/8 t/m za 16/9 (beh zo/ma),
20.15 uur: Mini en Maxi; 'Scherzo'.
OPENLUCHTTHEATER ZUIDER
PARK
woe 23, 14.00 uur: Joeka; 'El Nino',
v.a. 6 jaar.
amsterdam
CARRÉ
do 24/8 t/m zo 1/10 (beh ma). 20.15
uur, zoook 13 00 uur: 'LaCageaux
Folies', Nederlandstalige musical.
NDSM SCHEEPSWERF
t/m za 26, 21.30 uur (beh. zo/ma):
Dogtroep; 'Noordwester Wals'.
NIEUWE DE LA MAR
do 24 t/m za 2 (beh. zo/ma), 20.15
uur: New York Comedy Nights.
STADSSCHOUWBURG
t/m do 24, 20.15 uur: The Amster
dam Chamber Theatre; 'The Wood
Demon', Engelstalige voorstelling.
THEATERBELLEVUE
di 22 t/m vr 25, 20.30 uur: Els Thea
ter; 'Leed der Gevoellozen'.
rotterdam
OPENLUCHTTHEATER ROTTERDAM
Mauritsweg 42b. Gratis toegang,
zo 20, 13.00 uur: Circus Caprioli;
'Floepiede Flapzak', kindervoorstel
ling.
zo 20. 14.30 uur
(Winnaars Camare
Narren'.
it Schie
musea
lijn zi
I urli;
hetz
e".ik, u
id het 2,
bij ell ji
looit
irden
Eiden
USEUM BOERHAAVE
Lange St. Agmetenstraat 10. Di t/m za 10-17 uur,
zon- en feestdagen 12-17 uur. 'Aardkloten He
melsferen'. aardglobes, hemelglobes en planetaria
uit de collectie van de Weense verzamelaar Rudolf
Schmidt, t/m 24/9.
'EDELIJK MOLENMUSEUM DE VALK
Binnenvestgracht la. Di t/m za 10-17 uur, zon-
feestdagen 13-17 uur.
IKSMUSEUM VAN OUDHEDEN
Rapenburg 28. Di t/m za 10-17 uur. zon- en feest
dagen 12-17 uur. 'Tempels langs de Nijl' recon
structie-tekeningen over het oude Egypte, t/m 3/9.
Archeologisch spreekuur, iedere lezondagvd
maand. 13-15 uur.
RIJKSMUSEUM VOOR VOLKENKUNDE
Steenstraat 1Di t/m vr 10-17 uur. za-, zon- en
feestdagen 12-17 uur. 'Werk in uitvoering, behoud
en beheer van de museumcollectie', t/m/ 29/10. 'Dj-
enné, mooiste stad van Afrika', t/m 27/8. 'Netsuke,
Japanse cultuur in een notedop'
n 31/12
ACADEMISCH HISTORISCH MUSEUM
Rapenburg 73. Woe t/m vr ,13-17 uur.
HORTUS BOTANICUS
Rapenburg 73. Ma t/m za 9-17 uur, zon- en feestda
gen 10-17 uur. Kassen geopend ma t/m za 9-17
uur. Clusiustuin geopend ma t/m vr 10-12.30 en
13.30-16 uur.
DE LAKENHAL
Oude Singel 28-32. 'Aanwinsten collectie', t/m 3/9,
'Hedendaagse tekeningen, geconserveerd en ge
toond'. t/m 5/11
feestdagen 12-17
LEIDSE PILGRIM COLLECTIE
10-17 u
Vliet 45 Ma t/m vr 9.30-16.30
PRENTENKABINET
Rapenburg 65. Di t/m vr 14-17
PENNINGKABINET
Rapenburg 28. Di t/m za 10-17
dagen 13-17 uur. 'Gewogen of bedrogen,
Nederlanden', t/m 17/9.
spreekuur elke woensdag 14-17 uur
WAGENMAKERS MUSEUM
Oude Varkenmarkt 13. Zo 13-17 uur
katwijk
het wegen
10-12 en 14-17 uur
t/m 30/9.
LISSE
MUSEUM VOOR DE BLOEMBOLLENSTREEK
Heereweg 219 Dag. (beh ma) 13-17 uur.
rijnsburg
MUSEUMGENOOTSCHAP OUD RIJNSBURG
Oude Vlietweg6 Vr 19-21 uur, za 10-16 uu
alphen aan den rijn
ARCHEON
Oude Wereld 200. Dauwhappen, een vroege natuur
wandeling door de flora en fauna van het Archeon,
do 10/8 Iedere donderdagavond baden in het Ro
meinse badhuis. Romeinse zomeravond, entertain
ment en baden. Informatielijn 01720-47744
ter aar
Historische Museum Ter Aar
Westkanaalweg 118. 'Nuttighe en fraaie handwer
ken'. t/m 30/8; woe, za. zo 14-16 uur.
