Japan zet punt
achter onverwerkt
verleden
Lamberto Dini
wint harten van
links en rechts
Feiten &Meningen
ill
'Beste Margreeth, dit is paniekvoetbal'
DINSDAG 15 AUGUSTUS 1995
N1EUWSANALYSE
Lamberto Dini lijkt in niets meer op de grijze
technocraat die begin dit jaar uit handen van
president Scalfaro het premierschap ontving en
als voornaamste opdracht meekreeg een oplos
sing te vinden voor Italië's financieel-economi-
sche problemen. Dini is uitgegroeid tot de meest
populaire politicus van het land en zowel het
linkse als het rechtse blok maakt hem wanhopig
het hof.
De laatste in de rij van bewonderaars is Silvio
Berlusconi, die bereid lijkt Dini tot kandidaat
premier van zijn Vrijheidsalliantie te bombarde
ren. Dat Berlusconi een stap terug zou willen
doen, werd zaterdag gemeld door II Gironale, de
krant die eigendom is van de mediamagnaat en
geldt als het officieuze orgaan van Forza Italia,
de partij van Berlusconi.
Volgens hoofdredacteur Vittorio Feltri wil Ber
lusconi aanblijven als 'politiek leider' en richting
blijven geven aan de Vrijheidsalliantie. Maar hij
wil liet premierschap 'overdoen' aan Lamberto
Dini, die overigens al minister was in het weinig
succesvollekabinet-Berlusconi.
Het besluit van Berlusconi, volgens ingewijden
al twee weken geleden genomen, moet een ein
de maken aan het touwtrekken rond Dini en de
premier definitief verleiden tot een keuze voor
het rechtse blok. Het zou een overwinning zijn
voor de kleinere (voorheen christen-democrati
sche) partijen binnen de Vrijheidsalliantie, die al
geruime tijd het leiderschap van Berlusconi ter
discussie stellen. Minder enthousiast zijn de ex-
fascist Gianfranco Fini en ander 'valken' die zich
gepasseerd voelen en een wedergeboorte vrezen
van de christen-democratische DC.
De centrum-linkse alliantie, die momenteel Dini
in het parlement steunt en hem gevraagd heeft
na vervroegde verkiezingen zitting te nemen in
een kabinet geleid door Romano Prodi, be
schouwt de zet van Berlusconi als een bewijs
voor diens naderende politieke einde en ook
voor de identiteitscrisis waarin de Vrijheidsalli
antie zich bevindt. Maar men is ook argwanend.
Een keuze van Dini voor het rechtse blok zou
automatisch leiden tot het einde van de steun
aan het zaken-kabinet en tot het uitschrijven
van vervroegde verkiezingen, een doel dat Ber
lusconi sinds de val van zijn kabinet voor ogen
heeft.
En Dini? De premier zwijgt en wil niets liever
dan zijn successen op financieel-economisch
terrein voortzetten. Italië krabbelt overtuigd uit
het diepe dal waarin het zich sinds 1992 bevindt,
en dat is vooral te danken aan het vakmanschap
van Dini. De pensioenwet is door het parlement
aangenomen, de enorme staatsschuld neemt
voor het eerst werkelijk af, de industriële pro-
duktie is gestegen met 25 procent en de inflatie
is relatief hoog maar lijkt onder controle.
Het belangrijkste bewijs voor het teruggekeerde
vertrouwen in Italië is echter de 'wederopstan
ding' van de lire, die de afgelopen vier maanden
12 procent in waarde is gestegen ten opzichte
van de D-mark. Vorige week noteerde de D-
mark 1111 lire en dat heeft de hoop aangewak
kerd dat de Italiaanse munt in het najaar weer
deel zal kunnen gaan uitmaken van het Euro
pees Monetair Stelsel. Voor de voormalige direc
teur-generaal van de Italiaanse Centrale Bank
Dini zou dit een kroon op zijn werk zijn.
De vraag is nu of Dini zijn 'karwei' mag afma
ken. Hij werd ingehuurd als 'trouble-shooter' en
werd geacht te regeren op basis van een zeer be
perkt programma. Nu Dini zijn belangrijkste ta
ken heeft volbracht, moet een besluit worden
genomen over verkiezingen. Een gang naar de
stembus lijkt echter funest voor de economische
opbloei en bovendien niet wenselijk nu Italië
zich opmaakt om, in de eerste helft van 1996,
het voorzitterschap van de Europese Unie te be
kleden. Uitstel van de verkiezingen lijkt verstan
dig, ook omdat zo het parlement de gelegenheid
zal hebben de door iedereen nodig geachte
staatkundige en electorale hervormingen door te
voeren.
Zowel in het rechtse als het linkse kamp gaan
stemmen op voor een 'Dini-bis' maar de vraag is
door welke partijen zo'n kabinet gesteund gaat
worden. President Scalfaro, voorstander van uit
stel van verkiezingen, heeft laten weten dat Dini
moet kunnen rekenen op een grotere meerder
heid dan nu het geval is. In politiek Rome is, on
danks de vakantieperiode, de onrust groot en
een bewijs hiervan is het voorstel van Berlusco
ni. In september zullen er knopen moeten wor
den doorgehakt, ook al weet niemand nog hoe
precies.
CORRESPONDENT
Gemeende verontschuldigingenzijn tamelijk oppervlakkig
Japan heeft vandaag het einde van de Tweede Wereldoorlog herdacht. Het had
een grootse dag moeten worden, nog indrukwekkender dan de ceremonies in Hi
roshima en Nagasaki. Er was een ceremonie gepland met duizenden gasten uit
de VS, Groot-Brittannië, China, Zuid-Korea, Filipijnen, Indonesië, kortom met al
le vroegere vijanden en slachtoffers. Ook zou de Japanse regering een historisch
gebaar maken: een verontschuldiging aan alle slachtoffers. Maar nee hoor! De
conservatieve Japanse politici durfden de stap niet te maken.
Minister Shigemitsu (buitenlandse zaken) ondertekende op 1 september aan boord van het Amerikaanse ma
rineschip Missouri de Japanse capitulatie. Japan had zich op 15 augustus overgegeven. foto reuti
De beloofde spectaculaire anti-oorlogs-
resolutie werd niet meer dan een karak
terloze vredesbetuiging, die in juni door
het parlement werd aangenomen. Daar
in staat dat Japan, net als andere landen,
is meegesleurd door de krachten van de
tijd en zich zo, jammer genoeg, als een
koloniale macht heeft gedragen. Jam
mer voor Japan, want het heeft het leven
van vele volgelingen van de keizer ge
kost. Trouwens ook jammer voor al die
arme zieltjes in de landen waar het Kei
zerlijk Leger zijn voetsporen achter liet.
Vandaag bood premier Murayama dan
namens zijn land verontschuldigingen
aan voor het leed dat Japan heeft berok
kend. Maar terwijl hij dat deed, bezoch
ten acht leden van zijn kabinet en zo'n
honderd andere kamerleden de Yasuku-
ni-schrein, de Shinto-tempel in Tokyo
die wordt gezien als symbool voor het
Japanse militarisme en nationalisme.
Dat mag worden gezien als aanwijzing
dat de 'gemeende verontschuldigingen'
tamelijk oppervlakkig zijn.
Na vandaag hopen de Japanse politici
dat het 'geleuter' over het Japanse oor
logsverleden voorbij is. De afgelopen
maanden werden ze bij elke herdenking
geconfronteerd met vragen over veront
schuldigingen en erkenning van schuld.
En dan nog al die oorlogsslachtoffers die
vragen om compensatie: slachtoffers
van de atoombom uit Hiroshima, ex-
seksslaven uit Zuid-Korea, Filipijnen en
Nederland, dwangarbeiders uit Taiwan
en China en krijgsgevangenen uit Groot-
Brittannië. Het vredesverdrag van San
Francisco zegt dat Japan niemand een
yen hoeft te betalen. De zaak is dus ge
regeld. We willen er niets meer over ho
ren na 15 augustus.
„Nee", vermaant de Duitse ex-president
Richard von Weizsacker, momenteel op
bezoek in Japan. „Een land dat zijn ei
gen oorlogsverleden ontkent, loopt het
gevaar zijn misdaden te herhalen en
door zijn buren te worden gezien als on
voorspelbaar."
Von Weizsacker heeft recht van spreken.
Hij was tien jaar lang de hoogste Duitse
vertegenwoordiger van het collectieve
schuld bekennen, het rouwen om de
oorlogsmisdaden en het zoeken naar
toenadering met de slachtoffers.
Japans houding ten aanzien van de oor
log en de manier om het einde van de
oorlog te herdenken, contrasteert pijn
lijk met Duitsland. Is in Duitsland de
oorlog overal en altijd aanwezig, in Ja
pan is de oorlog letterlijk en figuurlijk
onzichtbaar. Berlijn en Dresden met
hun ruïnes en gaten herinneren iedere
bezoeker direct aan de zware bombar
dementen. Tokyo en Hiroshima zijn
bruisende, moderne steden, zonder een
spoor van oorlogsschade (behalve dan
het netjes aangelegde Peace Memorial
Park in Hiroshima).
Het afgelopen jaar was er geen avond op
de Duitse TV zonder een oorlogsdiscus
sie, geen krant zonder een boetedoe
ning. Voor zover in Japan over de oorlog
wordt gesproken, gaat het over de juist
heid van het werpen van de atoombom
men. Een diepgaande discussie over Ja
pans rol in de Aziatische regio. Het afge
lopen weekeinde was er één kort oor
logsprogramma op de nationale zender
NHK; alle andere zenders gaven de
voorkeur aan het jaarlijkse zomerhonk-
baltoernooi van middelbare scholen.
Schokkender nog is de houding van de
Japanse gezagsdragers. Nog geen week
geleden haalde de minister van onder
wijs, Yoshinobu Shimamura, zich de
woede van ondermeer de Koreanen en
Chinezen op de hals. „Of Japan een
agressieve oorlog voeide is een kwestie
van interpretatie", aldus Shimamura, en
hij betwijfelde of „Japan iedere keer
maar weer verontschuldigingen over
zijn oorlogshandelingen moet aanbie
den". Shimamura was de derde minister
in twee jaar tijd die de rol van Japan in
de oorlog minimaliseerde, dan wel ont
kende. Nadat hij zijn woorden had terug
getrokken en verontschuldigingen aan
zijn collega-ministers had aangeboden,
mocht hij in zijn ambt blijven. In Duits
land zou de man van het politieke to
neel zijn verdwenen.
Het is echter de vraag of de Japanse re
gering na vandaag terug kan vallen in
haar oude struisvogelpolitiek. Japans
historici hebben afgelopen vrijdag bij de
regering een petitie ingediend om de
verantwoordelijkheid voor de oorlog te
erkennen. Hun geste lijkt symbolisch,
maar is van diepe betekenis. De historici
strijden voor herziening van de school
boeken, die onder censuur staan van het
ministerie van onderwijs. In de boeken
moet eenduidig komen te staan wat de
Japanse rol is geweest: de massamoord
in Nanking, het recruteren van sekssla
ven voor het Japanse leger, het uitvoe
ren van experimenten met bacteriële
wapens op krijgsgevangenen enzovoort.
Correcte schoolboeken moeten de nieu
we generatie Japanners een juiste ge
schiedenis bijbrengen en ertoe bijdra
gen dat Japan nooit meer een agressieve
oorlog voert, aldus de historici.
Daarnaast kan de Japanse regering de
rechtszaken van oorlogsslachtoffers niet
negeren. Na jarenlang te hebben gepro
beerd op diplomatieke wijze hun erken
ning te krijgen, hebben de slachtoffers
sinds kort voor dé juridische methode
gekozen. Taiwanese dwangarbeiders
waren de eersten, gevolgd door een
groep Nederlandse oorlogsslachtoffers
en onlangs hebben ook Koreaanse seks
slaven, Britse krijgsgevangenen en Chi
nese dwangarbeiders een juridische
procedure aangekondigd. Allen eisen er
kenning van schuld, oprechte veront
schuldigingen en financiële compensa
tie van de Japanse regering voor het leed
dat hen is aangedaan. Als Duitsland
voor een soortgelijk gebaar miljarden
marken kon en kan opbrengen, waarom
zou het schatrijke Japan daartoe dan
niet in staat zijn?
TOKYO •JUDITH
CORRESPONDENT
Be
Bi
Hi
Margreeth de Boer.
foto archief
Adviseurs moeten minister De Boer uit put halen
PvdA-minister Margreeth de Boer kampt met een ima
ge-probleem. Twee politieke adviseurs gaan haar bij
staan. De één - Henk Bakker - werkt al op VROM; hij
kwam destijds met Hans Alders mee. De ander - Dick
Benschop - heeft een eigen bureau en komt voorlopig
voor een half jaar een dag in de week helpen, èt raison
van drieduizend gulden per keer. Zou het helpen?
„Drieduizend per dag is zes ton op jaarbasis. Ik vraag
me af of de toegevoegde waarde van Dick Benschop
met dat honorarium overeenkomt." CDA-Tweede Ka
merlid Hans Hillen was jaren directeur voorlichting op
het ministerie van financiën. Hij stond Onno Ruding
als minister met raad en daad en advies bij. Maar Hil
len was wel gewoon ambtenaar. Met free lance advi
seurs heeft hij niet zoveel op.
„Daar hebben we er al veel te veel van. Ik ben niet te
gen Benschop, wel tegen het verschijnsel. Het breidt
zich uit. Winnie Sorgdrager van justitie heeft Dig Istha
van Berenschot nu als interim-manager voorlichting. Ik
zeg: als je zo graag een minister wilt adviseren, treedt
dan in dienst, word ambtenaar. Stel je voor", zegt Hil
len, „dat de thesaurier-generaal van financiën zich op
uurbasis door een vrij gevestigde econoom zou laten
raden. Dat zou net zo vreemd zijn."
Hillen zou destijds als directeur voorlichting geen ima
ge-builder van buitenafhebben geaccepteerd. „Ik vind
dat de directeur voorlichting de presentatie van het be
leid moet vorm geven. Maar daar maak je jezelf kwets
baar mee. Want dan kan je moeilijk een volgende mi
nister met heel andere ideeën dienen. Ik ben ook mét
Ruding vertrokken. Maar de meeste van mijn vroegere
collega's kiezen voor een veel ambtelijker inbedding."
Maar los van de vraag wie precies waarvoor verant
woordelijk is en hoeveel het mannetjes- en vrouwtjes
maken kost, stelt Hillen dat het 'een illusie is te denken
datje een produkt verbetert door aan de buitenkant te
schaven'. „Een leraar moet zijn vak verstaan én orde
kunnen houden. Een minister moet zijn vak verstaan
én overkomen. Als je geen orde kunt houden, of als je
als politicus niet overkomt, kun je het vergeten, hoe
goed je je vak ook beheerst. Ik ben bang dat het bij
Margreeth de Boer een kwestie van 'Kurieren am
Symptom' (symptoom-bestrijding) wordt."
Volgens Hillen wordt in de politiek veel te weinig reke
ning gehouden met de presentatie. „Je wordt aange
zocht op je inhoud. Terwijl het veel beter is bij de cas
ting, om het zo maar te noemen, al met het element
van 'overkomen' rekening te houden. Nu, op dit mo
ment, zou ik zeggen dat Margreeth de Boer veel meer
gebaat zou zijn met royale politieke steun van de pre
mier dan met image-building. Want ze delft vaak het
onderspit door de gulle lach en de sterke persoonlijk
heid van verkeersminister Jorritsma. Maar Kok zou ook
eens kunnen zeggen: nee, nu gaat het milieu voor, dat
vinden wij belangrijker."
Hillens collega Berry Esselink, milieuwoordvoerder van
de CDA-fractie, vindt het vreemd om 'gebrek aan be
leid met kunstgrepen te verhullen'. Margreeth de Boer
is gewoon veel te meegaand, vindt Esselink. „Een goeie
milieuminister roeit tegen de stroom in. Dat doet zij
niet, zij drijft met de stroom mee. Zij doet wat haalbaar
IN
is, niet wat nodig is. Haar inzet is het compromis. Maa CT(
voor mens, dier en plant is het compromis niet goed
genoeg. Toen ik las dat ze twee politieke adviseurs in
arm neemt, dacht ik: beste Margreeth, dit is paniek
voetbal."
Ook WD-woordvoerder Te Veldhuis vindt het onzin
dat de minister hulp heeft ingeroepen, zij het om een
heel andere reden. „Ze doet het lang niet slecht. Einde )e
lijk eens een milieuminister die niet verder springt dan |er<.
haar polsstok lang is. Ze is realistisch, en lijkt daardoor B
minder bevlogen. Dat vind ik jammer."
Te Veldhuis betreurt het dat een milieuminister in Ne-£
derland pas goed wordt gevonden 'als hij of zij fantasti 1(j^'
sche luchtkastelen bouwt'. „Zo iemand als Hans Alden njni
Altijd grootse visioenen, die vervolgens niet te verwe- erj(
zenlijken zijn. Het aardige van déze minister is juist da jes
ze kiest voor haalbare doelstellingen. Wie wordt er noi
beter van mooie plannen die niet doorgaan? Maar mis (u^|
schien dat die houding in de PvdA als te weinig milieu
bewust wordt beschouwd, dat kan." Wat Te Veldhuis
betreft, hij hoopt maar dat de dure adviezen van Dick
Benschop niet ten koste gaan van de nuchtere, realisti
sche instelling van Margreeth de Boer.
,Jaja, dat begrijp ik wel", reageert CDA'er Esselink,
„Voor Te Veldhuis geldt het gezegde: hoe minder
milieubeleid, hoe beter. Na al die jaren is de WD e:
delijk tevreden."
ie nj
DEN HAAG CHRISTL VISSER
