Veel verlatingen bij Hilde de Bresser
Boeken
De tweede dichtbundel
van Michaël Zeeman
FBI-agente zoekt zichzelf en praat met regenjas
ZATERDAG 12 AUGUSTUS 1995
Bericht aan de laatkomers
U bent te laat: wij zijn vertrokken.
Als u goed luistert is misschien
de echo van een laatste voetstap
nog te horen. De rest is stof:
't geluid van vallend puin lijkt
louter van een afstand nog op lachen.
Op u viel niet te wachten:
de lichten zijn gedoofd,
zie maar dat u ons vindt.
Wij werden data in uw boeken,
wat u van buiten leert, het
heeft ons uit de slaap gehouden.
Wij hebben u benijd: u zult de uitkomst
kennen van het spel dat wij begonnen.
Wij moesten voor de pauze weg: geen mens
speelt ooit een stuk van achteren naar voren.
Stoor u eens niet aan tijd,
en schrijf ons terug. Wij
zouden graag wat van u houden.
REDACTIE «RENEE DE BORST *023-150241
POEZIE RECENSIE
HANS WARREN
Michaël Zeeman. Verhoudingen. Gedich
ten, Uitgevenj De Bezige Bij Prijs 34,50.
Optima Verhalen voor de zomer, nr 47^
Uitgeverij Contact. Prijs 12,50
Het mooiste gedicht uit Verhou
dingende tweede bundel van
Michaël Zeeman (geb. 1958),
vind ik het hierbij afgedrukte
Bericht aan de laatkomers. Hij
schreef het in opdracht van de
Leeuwardense stadsschouw
burg. Het gedicht werd in een
koker in de betonnen vloer van
het nieuwe theater gestopt. Ooit
zal dat gebouw worden gesloopt
en dan komt deze boodschap
van een bijna vergeten genera
tie aan het licht. Het vers is een
boeiend spel tussen nu en
straks. Je zou willen dat Zeeman
vaker zulke opdrachten kreeg.
Dat zou hem dwingen gedich
ten te schrijven die ergens op
moeten slaan in plaats van dat
ze in vaagheid ondergaan.
In dit boek vindt men name
lijk ook poëzie waar de lezer
geen greep op kan krijgen. Dat
zijn voor een deel gedichten
waar hij zich te veel door Rutger
Kopland heeft laten beïnvloe
den en van die neuzelende re
gels schrijft als 'Zo stil als die
winter, zo volmaakt: geen mens
en geen dier en geen uitzicht'.
Daarnaast zijn er gedichten die
de persoonlijke aanleiding niet
zijn ontstegen en daarom mistig
blijven. Wat is er bij voorbeeld
aan de hand in Elegie? Relatie
problemen, zoveel is duidelijk.
Maar waarom wij moeten lezen
over 'een slag tegen je schedel',
zonder dat we daar het fijne
over mogen weten, blijft duis
ter.
Michaël Zeeman bewijst in
deze bundel dat hij veel beter
kan. Want Verhoudingen bevat
ook het charmante gedicht over
de liefde 'Agape, agape' en een
vers dat helder opent: 'Alles wat
ik van je weet-/waar je bent,
hoe je heet,/hoe ik je aanspreek
en wat er/dan gebeurt of niet,
waar ik/niet op mag rekenen
want zo/ben je juist niet of nu
eenmaal:/ al eeuwen hetzelfde
verhaal,/ telkens dezelfde ver
halen'. En natuurlijk vooral dat
gedicht waarin hij zich richt tot
de mensen die 'de
uitkomst/kennen van het spel
dat wij begonnen'. Problemen
die ons kwellen en uit de slaap
houden zijn voor hen simpele
leerstof die je van buiten kunt
leren geworden.
In 1991 verscheen zijn niet
bepaald stormachtige bundel
Beeldenstorm. Er stonden nogal
wat regels in die van andere
dichters waren geleend en staal
tjes modieuze rederijkerij ont
braken niet. Maar het boek
werd toch goed genoeg bevon
den voor de C. Buddingh'-prijs,
een onderscheiding voor debu
terende dichters. Zeeman is ook
op verschillende andere manie
ren actief in de literatuur, zijn
grootste bekendheid dankt hij
vermoedelijk aan zijn gedegen
letterkundige televisieprogram
ma Nachtsalon.
In recenste nummer van Op
tima, een literair tijdschrift
waarvan hij zelf redacteur is,
laat hij zien dat hij ook proza
kan schrijven. 'Verhalen voor de
zomer' belooft de omslag. Maar
zijn Herinnering aan het Noor
den is en niet alleen omdat
de geschiedenis in december
speelt werk van een andere
orde. De hoofdpersoon is een
serveerster in een restaurant die
in de ban raakt van een gast. Ze
gaat met hem mee naar zijn ho
telkamer. 'Wat moet je doen in
een vreemd huis, in het duivelse
uur tussen de verleiding en de
zonde?', laat Zeeman haar over
wegen. Het verhaal dat krachtig
inzet, heeft een teleurstellend
slot. Zo blijkt nog eens dat de
dichter van Bericht aan de laat
komers niet streng genoeg voor
zichzelf is.
'Dochters, die blijvenovertuigt niet
BOEKEN RECENSIE
ALFRED KOSSMANN
Hilde de Bresser. Dochters, die blijven Uitgeverij De Ar
beiderspers Prijs: 27,50
De titel is Dochters, die blijven. De komma
is van wezenlijk belang. Wanneer je hem
wegdenkt, lijkt het boek te gaan over doch
ters die blijven in tegenstelling tot andere
dochters die vertrekken. Dank zij die kom
ma wordt iets geponeerd. Dochters blijven,
in tegenstelling tot zoons die vertrekken. Zo
gaat het toe in de wereld. Hilde de Bresser
die haar bundel van tien verhalen deze titel
gaf, is een heel zorgvuldige schrijver. Dat
blijkt ook uit haar tekst. Ze schrijft korte
zinnen, ze wisselt tegenwoordige en verle
den tijd overzichtelijk af. Ze veroorlooft zich
geen lyriek of pathetiek. Ondanks al die
precisie zijn haar verhalen erg vaag.
Ik heb het boek gelezen op een warme
namiddag, begreep te weinig naar mijn zin
en herlas het op een frisse ochtend. Ik was
toen in staat om verhalen die mij raadsel
achtig voorkwamen in zoverre te ontraad
selen dat ik de anekdote begreep. Dat was
eigenlijk alles. Tijdens al dat lezen in ver
schillende temperaturen werd ik niet warm
of koud.
Hoe kan dat? Het belangrijkste thema is,
vermoed ik, dat van de verlating. Ik telde
een stuk of tien verlatingen. In het eerste
verhaal blijkt een man Zijn gezin te hebben
verlaten, verlaat 's mans zoon zijn gezin,
verlaat de dochter van die zoon haar moe
der. De enige reden voor al dat weglopen is
blijkbaar een romantisch verlangen. Hoe
interessant dat ook is, je zou meer van de
personages willen weten.
Anekdote
In het tweede verhaal is de anekdote duide
lijk: werkloze man vreest door zijn vrouw
verlaten te worden, uit minachting. Hij
dwaalt een nacht wat rond, keert terug naar
huis, vindt geen enkele aanwijzing dat zijn
vrouw hem bedriegt. Een goed verhaal, over
een wanhopige man, helder, eenvoudig.
Hilde de Bresser
Dochters, die
blijven Verhalen
Het derde verhaal is te volgen, dunkt me,
maar zo ingewikkeld dat niet een van de
personages de kans krijgt zich behoorlijk
aan ons voor te stellen. Iedereen verlaat ie
dereen en Vera is zwanger van Berend die
al drie kinderen van Roelie heeft en verder
'geen kinderwens'.
In het vierde verhaal gaat het om Ilse, op
haar vierde door haar moeder overgedaan
aan een pleeggezin. De echte moeder zoekt
contact. Het is een leuk verhaal, met een
verrassende pointe. Het vijfde verhaal is mij
duister gebleven, maar ik vrees dat het over
een krankzinnige vrouw gaat.
In het zesde verhaal is Hilde de Bresser
ineens satirisch. Ze vertelt over Mirna, een
vrouw die hoopt een getrouwde man te ver
overen, een zonder sympathie gekenschets
te vrouw. En over Dorien, een vriendin van
Mirna, een hopeloos pietluttige huismoeder
die ziet dat haar man haar ontglipt. Ook zij
kan niet bogen op sympathie van de schrijf
ster.
Het zevende verhaal is onmogelijk inge
wikkeld. Een menslievende vrouw laat zich
ertoe verleiden met een krankzinnige
schoenmakerszoon en diens ook niet erg
wijze broer huwelijkje te spelen. Ze wande
len wat door hun stadswijk. Het zal wel
gaan over de frustraties van de vrouw die in
haar huwelijk met de hooggeplaatste en erg
lange Pierre geen bevrediging vindt.
Huwelijk
Evenmin snapte ik het achtste verhaal, over
de totaal mislukte kunstenaar Philip die
met zijn maatschappelijk geslaagde zus Ju
lia het feest voor veertig jaar huwelijk van
hun ouders bezoekt. Er wordt een relatie
gesuggereerd tussen ijs eten en seksualiteit.
Dat heb ik ervan begrepen. Philip gaat nog
even naar bed met een meisje Lilian. Ze
stellen zich in de lift aan elkaar voor, de vrij
age duurt een kwartier. Voor het verhaal
heeft de absurde episode geen zin, en ijs
wordt er niet bij gegeten.
Dan is er in het negende verhaal nog de
'tweede chef van een kantoor, een tiran
voor haar drie ondergeschikten en kennelijk
niet goed snik. En in het tiende verhaal
denkt een eenzame vrouw terug aan een
schilder die haar ooit, heel lelijk en onwer
kelijk, naakt portretteerde, een zonderlinge
man die zijn huis niet uit dorst. De ware
liefde van de vrouw?tLe kreeg een verdien
stelijke echtgenoot en twee uitstekend ge
slaagdekinderen.
Heel precies, in de beschrijvingen zelfs
vermoeiend precies, en vaag. Ik veronder
stel dat Hilde de Bresser emotie, hartstocht,
tragedie wilde suggeren, veel vuur aanwezig
achtte onder haar strikte stijl, en magie in
haar verzwijgen van essentiële gegevens.
Mij heeft ze, tot mijn spijt, niet overtuigd.
THRILLER RECENSIE
Is er nog leven na Cagney Lacey? Voor de
Amerikaanse scenarioschrijfster April Smith
wel. Nadat de twee vrouwelijke rechercheurs
met de vut waren gestuurd, wiep Smith zich
op het schrijven van thrillers. En met succes,
Smiths debuut Boven Montana kreeg lovende
kritieken in haar vaderland.
De 29-jarige FBI-agente Ana Grey speelt de
hoofdrol in Boven Montana, die, hoewel de ti
tel anders doet vermoeden, zich niet afspeelt
in de dunbevolkte 'Big Sky'-staat. Grey ope
reert voornamelijk in Los Angeles en omge
ving.
De agente is een mens naar ieders hart. Ze
houdt van milkshakes en honkbal, hoopt stil
letjes op een relatie met haar getrouwde colle
ga Donnato, is daarnaast ambitieus en capa
bel in het eerste hoofdstuk slaat ze, proce
dures negerend, in haar eentje een bankover
valler in de boeien maar kan zich in het
mannenbolwerk dat FBI heet, maar met moei
te staande houden. Haar irritaties daarover re
ageert ze af in gesprekken met haar grootva
der, die ze liefkozend 'pappie' noemt en met
Bank Dicks Geheime Vermomming, een 'aan
geklede' regenjas aan dé kapstok in haar kan
toor. De eerste luistert nooit, de laatste praat
nooit terug.
In plaats van promotie, krijgt Grey een klus
waaraan weinig eer te behalen valt: een
enigszins verbleekte Hollywood-ster type
Liz Taylor beschuldigt haar dokter ervan
haar aan de drugs te hebben gebracht. Tegelij
kertijd wordt elders in L.A. een Spaanstalige
vrouw vermoord, die altijd sprak over 'haar
grote nicht die voor de regering werkt', Ana
.Grey dus. Of deze nicht maar de zorg van haar
twee bloedjes van kinderen op zich wil ne
men.
Al deze ontwikkelingen voeren Grey naar de
kleurrijke Latino-wijk van Los Angeles, haar
geboorteplaats Santa Monica en North of
Montana, een mondaine sjieke voorstad van
L.A. Wat de vermoorde vrouw, de verlepte
filmster en de dealende arts met elkaar te ma
ken hebben, komen we enkele doden, een uit
stapje naar Boston en een flinke hoeveelheid
spitse dialogen later te weten. Daarnaast is
Grey nog heftig op zoek naar zichzelf, want ze
is bepaald niet vrij van zorgen. Herkennen we
daar niet een beetje de problematische Cag
ney in? Of was het nou Lacey?
H
w
Weersvoorui
Neerslagka;
1st
door Hans van Es
Vrijdag werd ons land voor de zo
veelste keer dit jaar op een hete
dag getrakteerd. De omstandig
heden waren natuurlijk ideaal
voor hoog oplopende temperatu
ren. Een centrum van hogedruk
in de buurt ontmoedigde de vor
ming van stapelwolken en in de
kurkdroge lucht - gistermiddag
tijdelijk 25 procent - brandde de
zon het kwik moeiteloos over de
grens van 30 graden. De aflandi
ge wind was te sterk voor het ont
staan van zeewind, zodat de
stranden volop deelden in de au-
gustushitte. De race tussen de
fraaie zomers van 1994 en 1995
begint steeds meer in het voor
deel van de laatste uit te vallen.
Nemen we als criterium het aan
tal tropische dagen dan is er
geen twijfel mogelijk. In onze ei
gen regio - de kuststrook tot ca.
20 kilometer landinwaarts - werd
vorig jaar op vier tot zes dagen
een maximum van 30 graden of hoger gehaald. De score v
1995 liep gistermiddag verder op dankzij een maximum vL 1(
den. Op de meeste plaatsen zijn er in onze regio nu zes UcJab
gen geteld. Binnen de bebouwde kom en met name in de jAii
waar het bij zonnig weer meestal nog iets warmer is, werd|VB
negen dagen warmer dan 30 graden. Vanmiddag weet de"
warmte zich in het oosten van het land nog te handhaven,
telijke provincies valt er na het middaguur een zeewind bii
een bescheiden afkoeling tot 25 a 28 graden. Het is wel w
dan de afgelopen dagen, zodat het broeierig aanvoelt. Mis
schijnt er enige onweersachtige bewolking, maar de buien
gering. Zondag breidt de westelijke stroming zich over de1
land uit. Het is met 24 tot 27 graden nog een fractie koeli1 b
daag. De passage van een koufront levert wellicht niet meiats
paar wolkenvelden op. Lokaal kan er een onweersbui ontsest
die zal de heersende droogte niet verlichten. Volgende we
zomerse strategie gewoon voortgezet. Vanaf de oceaan ko
gende hogedrukgebied snel naderbij. Tot dinsdag ligt ons
koele kant van dit systeem met overwegend noordwestenv
zonnig weer en maxima tussen 22 en 25 graden. Later in
het hoog via de Noordzee naar het oosten trekt, kan een v
reeks zomerse dagen beginnen.
KNMI
Weersvooruitzicht
Geldig tot en met
zaterdag.
Noorwegen:
Zaterdag vrij zonnig en
droog. Zondag half tot
zwaar bewolkt en, vooral
aan de westkust in het zui
den, af en toe regen, mis
schien ook met onweer. In
het zuidoosten maxima
van 25 graden of meer;
langs de westkust maxima
tussen L5en 21 graden.
Zweden:
Vrij zonnig en droog. Zon
dag later op de dag van
het westen uit meer be
wolking en 's avonds mo
gelijk een onweersbui. In
het midden en zuiden
maxima rond 27 graden;
in het noorden rond 20.
Denemarken:
Eerst vrij zonnig en droog,
maar zondag ook enkele
wolkenvelden en later een
kleine kans op een regen-
of onweersbui. Zaterdag nog maxima
rond 27 graden; daarna minder warm.
'Engeland, Schotland, Wales en Ierland:
Zaterdag in Engeland nog veel zon. Ver
der half tot zwaar bewolkt en en kans op
regen, zondag in Engeland ook op on
weer. In Engeland eerst nog flink warm;
maxima zondag variërend van 17 graden
in het noordwesten tot 23 rond Londen.
België en Luxemburg:
Overgang naar minder warm weer met
vooral zondag geregeld wolkenvelden.
Op beide dagen kans op een regen- of
onweersbui. Middagtemperatuur zater
dag van 24 graden aan zee tot 30 in het
oosten; zondag iets lagere maxima.
Noord- en Midden-Frankrijk:
Zowel zon als wolkenvelden. In de ooste
lijke departementen soms een onweers
bui, in de westelijke zondag kans op
buiige regen. Zaterdag nog erg warm,
zondag iets koeler met maxima van 21
graden vlak langs het Kanaal tot 28 rond
Clermont-Ferrand.
Portugal:
In het algemeen droog en flink zonnig.
Middagtemperatuur vlak aan zee rond
30 graden, landinwaarts beduidend ho
ger..
Madeira:
Flinke zonnig, soms ook wolkenvelden.
Droog. Middagtemperatuur ongeveer 27
graden.
Spanje:
Zonnig. In het noordoosten eerst nog
een aanhoudende kans op een regen- of
onweersbui. Middagtemperatuur aan de
costa's rond 31 graden, landinwaarts
tussen de 35 en 40; langs de Golf van
Biskaje wordt het ongeveer 26 graden.
Canarische Eilanden:
Vrij zonnig, geleidelijk ook kans op een
paar wolkenvelden. Droog. Soms een
stevige noordelijke wind. Maxima 30
graden of iets hoger.
Marokko:
Westkust: overwegend zonnig. Droog.
Middagtemperatuur vlak aan zee rond
30 graden.
Tunesië:
Naast zon soms een lokale onweersbui.
Maxima vlak aan zee ongeveer 33 gra
den.
Zuid-Frankrijk:
Veranderlijk bewolkt en vooral in de oos
telijke departementen soms een stevige
regen- of onweersbui. Middagtempera
tuur zaterdag van 28 graden rond Bor
deaux tot 33 ten zuiden van Lyon; zon
dag in de westelijke helft iets koeler.
Mallorca en Ibiza:
Zaterdag nog kans op een enkele bui.
Daarna zonnig en droog. Middagtempe-
ratuu r ongeveer 32 graden.
Italië:
In het noorden soms een stevige regen-
of onweersbui. Verder veel zon. Middag
temperatuur tussen 29 en 32 graden.
Corsica en Sardinië:
Naast zon nu en dan ook wolkenvelden
en soms een onweersbui. Maxima rond
30 graden, zaterdag lokaal flink hoger.
Malta:
Zonnig. Middagtemperatuur ongeveer
32 graden.
Griekenland en Kreta:
Zonnig. Rond de Egeische Zee tamelijk
winderig. Middagtemperatuur langs de
kusten rond 30 graden.
Turkije en Cyprus:
Zonnig. Langs de Turkse westkust tame
lijk winderig. Middagtemperatuur vlak
aan zee rond 30 graden, langs de Turkse
zuidkust plaatselijk beduidend hoger.
Duitsland:
Zaterdag in het noorden en oosten veel
zon; elders naast zon ook kans op een
onweersbui. Zondag in de loop van de
dag van het westen uit opnieuw kans op
onweer. Maxima zaterdag rond 29 gra
den. zondag een beetje lager.
Zwitserland:
Veranderlijk bewolkt en op beide dagen
kans op onweer. Middag»,
geveer 28 graden.
Oostenrijk:
In het westen op beide
onweer. Elders flink w<
schijnlijk droog. Mid
rond 28 graden. B1
Polen:
Zonnig, in de loop var!
westen misschien ook
den. Droog. Middagteriuw
dag van 21 graden
oosten tot 26 in het zui
overal iets war
ZONDAG 13 AUGUSTUS
Zon- en maanstanden
Zon op 06.20
Maan op 21.59
Waterstand
IJmuiden
Hoog 05.56 18.26
Laag 1.40*16.10
I'' Muri
ikor
jper
Zon- en maanstanden
Zon op 06.22
Maan op 22.23
Waterstand
IJmuiden
Hoog 06.37 19.07
Laag 2.24 14.44
Weerrapporten 11 augus S1
Deelen
Eelde
Eindhoven
Den Helder
Rotterdam
Vlissingen
Maastricht
Aberdeen
Athene
Barcelona
Boedapest
Bordeaux
Dublin
Frankfurt
Helsinki
Innsbruck onbew.
Istanbul licht bew.
Klagenfurt onbew
Kopenhagen licht bew
Las Palmas licht bew
Lissabon onbew.
Londen licht bew
Luxemburg licht bew.
Madrid onbew.
Malaga onbew.
Mallorca onbew.
Malta onbew.
Moskou regen
half bew.
licht bew.
licht bew.
half bew.
licht bew.
onbew.
licht bew.
onbew
»tn
scl
Zürich licht bew
Bangkok half bew.
Buenos Aires half bew.
ïoest
te gt
ur wi
der u
wel
ij in
die
avert
ikker
de 1
Lig
en t
n bo
»is de
To
•m ge
contr
3 uiten
safet1
4 20
bridg
"■Run
in i
t: 072
HAHA D/EAUGUSTUS/
SLAAPTM£TZ&V AA/AMAS
WAMT £>AN W//vr-/£ MOPCBPM
TOM POES Tom Poes en de Bommel-legende
Het landschap werd door vele mol-
lengangen doorsneden - en hoewel
ze grillig heen en weer slingerden
was het toch duidelijk, dat ze alle
maal naar één punt voerden. Tom
Poes kon ze zonder vesl moeite vol
gen, want wanneer de gang soms
niet meer te zien was bleven de
molshopen nog duidelijk zichtbaar.
Na enige tijd opmerkzaam te hebben
voortgelopen kreeg hij een strak, wit
geschilderd bouwwerk in het oog, dat
eenzaam op een heuvel stond.
,,Ik wil wedden, dat daar het begin
is", mompelde hij. En ja hoor. Voor
de ingang van het gebouw eindigden
de gangen - en vele gaten in de bo
dem duidden de plaats aan waar de
mollen naar beneden waren gegaan.
,,Het is niet gewoon", hernam Tom
Poes hoofdschuddend. „Mollen wer
ken niet in groepsverband. Iemand
moet ze hier hebben losgelaten; en
die iemand weet natuurlijk ook meer
van de muizen en van de slak af..."
Achter hem werd een deur geopend
en een mekkerende stem sprak min
zaam: „Ei, ei, als dat ons weetgierig
vriendje niet is!"
Het was professor Sickbock, die met
een glimlach om de dunne mond uit
het wit gepleisterde bouwsel trad.
„Zo vlug had ik u nog niet verwacht",
vervolgde de geleerde. „Maar wat de
één vlug noemt is voor de ander nor
maal; tijd is een betrekkelijk iets."
OPGAVE
CRYPTOGRAM
Horizontaal:
1. Reinigingsvaartuig(6); 7.
Landloper van de wilde vaart (5);
8. Aantrekkelijk voor je meisje
(5); 9. De hofstede in beweging
(5); 10. Weg waarvan het niet
doorgaat (4); 11Bij het laatste
rondje wordt het een puinhoop
(6); 12. Tegenover een partner
die rood wordt (6).
Verticaal:
2. Op z'n hoogst aan de vinger
(5); 3. Voorbeeldige Turk in
Spanje (6); 4. Woest rijden met
paarden (6); 5. Weerbarstig
wordt de beitel omgedraaid (4);
6. Heel wat plezieriger dan een
nachtmerrie! (8); 10. Hap bij de
neus (4); 11Bevond zich als ge
vangene onder invloed (3).
OPLOSSING
KRUISWOORDRAADSEL
