Fluisterend door
een waterdorp
Toerisme
Gondelvaarten
VIERDAG 29 JULI 1995
redactie «rob van den dobbelsteen
jan van koou
,,'t Gaat hard achteruit", sombert
Mans Pluimers in het Enterse klom
penmuseum. „De boeren kopen
steeds minder klompen." En als bur
gers de wooden shoes kopen dan is
het vaak alleen maar als souvenir, als
curiositeit, 't Is heel gezond om op
klompen te lopen, zeggen de klom
penmakers tegen iedereen die het
horen wil. Maar wie koopt er klom
pen om ze aan te trekken als het gras
moet worden gemaaid of de tuin
moet worden omgespit? „Zou er
over honderd jaar nog iemand in dit
dorp zijn die een klomp van begin
tot eind met de hand kan maken?",
vraagt Pluimers zich af. „Ik geloof
het niet."
Vroeger had Enter tientallen klom
penmakerijen, nu nog maar twee:
Schuitemaker en Nijhof. Maar geluk
kig heeft Enter een veelbezocht
klompenmuseum met honderden
handgemaakte en machinaal ver
vaardigde draagklompen uit binnen-
en buitenland. Een unieke verzame
ling volgens de betrokkenen.
Bovendien heeft het dorp, als eer
betoon aan de vele klompenmakers
die hier vroeger hun brood verdien
den, een gele mammoet-klomp bij
de Oudheidkamer. De grootste
klomp ter wereld schijnt het te zijn,
in 1991 uit één stuk hout gesneden
door G.F. Heering en G. Plas. Een
kolossaal houten kunstwerk van 403
cm lang, 171 cm breed en 169 cm
hoog zoals een informatiebordje
duidelijk maakt. Een schitterend
speelobject voor de jeugd en voor
vakantiekiekjes een ideale achter
grond.
En Enter heeft Mans Pluimers, een
van de laatsten die zijn brood in het
klompenvak verdient, ook al is het
nu hobbywerk in het museum 't
Sköpke geworden. Uiteraard loopt
hij op klompen, maar de tijd dat ie
deréén in Enter klompen aan de
voeten had, is lang voorbij. Ook En
ter heeft nu zijn moderne schoen
winkels. Wie klompen wil kopen,
kan maar het beste naar het muse
um gaan.
Toch is Enter nog een dorp waar
nog les wordt gegeven in het maken
van klompen. Herman Morsink is de
docent. Net als Mans Pluimers heeft
hij zijn leven lang in de klomp'n
werkt. Ze hebben allebei donders
ueul plezeer aan het vrijwilligerswerk
in het museum. Pluimers woont er
bijna. Het meeste plezier beleeft hij
aan groepen scholieren en aan bui
tenlandse vakantiegasten, waar ze
ook vandaan komen.
De cursus is geen kwestie van een
paar avondjes oefenen met bijl, mes
en boor - jaren duurt het voordat je
het echt onder de knie hebt. Cursis
ten die het diploma hebben behaald,
vertonen hun vaardigheden nu vaak
temidden van stoelenmatters, knip
mutsmaaksters en andere beoefe
naars van oude ambachten.
De beroemdste klompenmaker
van Enter is toch wel Jan Willem ten
Hove met de fraaie dorpsnaam Klit-
sen-Janwillem. Hij werd vorig jaar
nog geridderd, als 100-jarige. ,,'t Is
m'n schoonvader", meldt Mans
Pluimers met onmiskenbare trots.
„Meer dan twintig jaar is hij voorzit
ter geweest van de Nederlandse
Bond van Klompenmakerspatroons.
Ja hoor, die bestaat nog steeds. Jan
Schuitemaker zit nog in het be
stuur."
Hoe interessant de verzameling in
't Sköpke ook is, Enter is niet het
enige dorp met een klompenmuse
um. In Goor heeft de oud-Enternaar
Henk Nijhof een vergelijkbaar muse
um gesticht en in het Brabantse Best
is de Platijn, dat er al eerder was dan
't Sköpke. Ook Best heeft een klom
pentraditie en nog steeds een grote
klompenproduktie, net als Beltrum
in de Achterhoek trouwens, waar de
firma Nijhuis tot de grootste klom-
penfabrieken van het land wordt ge
rekend. Maar Enter is voor deze
streek het klompendorp bij uitstek
en daar zijn de Enternaren maar wat
trots op. „De mensen denken wel
eens dat de klomp typisch Hollands
is", zegt Mans Pluimers. „Dat is he
lemaal niet zo. Oorspronkelijk komt
dit schoeisel uit Frankrijk. Honder
den jaren voordat wij op zelf ge
maakte klompen begonnen te lopen,
deden ze het daar al."
ectromotoren trekken een ander publiek naar Giethoorn. Jongelui die met lawaaiige benzinemotortjes door de grachten raasden, blijven nu weg. foto provinciale vwOverijssel
ine marie van der kolk
Minder benzinedampen en olievlekken in Giethoorn
)en de Flagellanten rond 1200 als monniken en gei
nhoeders neerstreken in de venen bij Giethoorn, kon-
in ze niet voorzien dat hun missiegebied bijna acht
luwen later zou zijn ondergedompeld in profane sfe-
n. Waar destijds de broeders het christelijk geloof ver-
indigden, varen nu punters en rondvaartboten. En
aar zij vroeger zwetend het turf staken, liggen nu dag
smensen luierend aaVi het Bovenwijde-meer en ver
ent de bevolking haar brood grotendeels met souve-
rverkoop. Een dagje Giethoorn (de naam is afgeleid
n de geitenkudden die bij de overstroming van 1230
nkwamen) anno 1995 is niet compleet zonder een
ndvaart door de dorpsgracht en over het grote meer.
Naast de al langer varende kleine fluisterbootjes,
h ijdt sinds een jaar de grote rondvaart-fluisterboot van
staurant-rondvaartbedrijf Hollands Venetië door het
iter. Net als de kleinere bootjes is de platte schuit
oor 52 personen) uitgerust met een electromotor. Het
idrijf hoopt daarmee de ontwikkelingen een slag voor
zijn. Naar verwachting zullen ook de andere grote
)ten in het dorp in de nabije toekomst met een
ïilieuvriendelijke' motor moeten zijn toegerust. Be-
ijven die willen overgaan op een electro-rondvaart-
)ot moeten voor deze speciaal gestroomlijnde schuit
hter wel ongeveer anderhalve ton uittrekken.
De gids die ons door het drukke vaarverkeer in de
acht leidt, geeft eerlijkheidshalve toe dat 'milieuvrien-
ilijk' overigens maar een relatief begrip is. De 24 ac-
's ci 600 gulden per stuk die in de boot zijn gemon-
ird, moeten namelijk elke twaalf uur worden bijgela-
n. En bij elektriciteitsproduktie komen natuurlijk ook
ssen vrij. Neen, wil de gemeente Brederwiede, waar-
e Giethoorn behoort, het goed aanpakken dan zou ze
oeten overgaan op zonne-energie. Niettemin is de
ïctromotor al een vooruitgang. Dorpsbewoners tonen
:h verheugd over de vermindering van benzinedam-
n en olievlekken in het water en over de rust die weer
neergodaald.
Er is nog een voordeel aan de rustiger electromoto-
ren. Ze trekken een ander publiek naar het waterdorp.
De groepen jongelui die met lawaaiige benzinemotor
bootjes door de gracht raasden, blijven weg. Sportieve
natuurliefhebbers en oudere vakantiegangers nemen
hun plaats in.
Punters
Onze boot, met een gezelschap Belgische vijfenvijftig
plussers aan boord, passeert lieflijke boerderijtjes, soms
half verscholen achter kunstig aangelegde, wilde tui
nen. In één ervan staat een levensgrote Gunnera Mani-
cata, een grootbladige plant die in deze vochtige omge
ving prachtig gedijt. Fietsers en wandelaars verkennen
deze waterwereld vanaf smalle oeverpaadjes en boog-
bruggetjes.
We varen langs de ambachtelijke werf van de firma
Vier dorpen in Noordwest-Overijssel wedijveren
vanaf begin augustus met elkaar in traditionele
gondelvaarten. Het sprookjesachtige schouwspel
begint steeds tegen het invallen van de duisternis.
Het knusse dorpje Dwarsgracht bijt op zaterdag 5
augustus de spits af. Voor vrijdag 11 augustus staat
Belt-Schutsloot op de gondelagenda. De grootste
en bekendste van de vier is Giethoorn, met landelij
ke bekendheid. Giethoorn vaart op zaterdag 26 au
gustus en kent een uitgebreid omlijstend program
ma met veel muziek (dweilorkesten) en ander ver
tier. Zoals gebruikelijk sluit Kalenberg de rij, op za
terdag 9 september.
Schreur waar punters en andere boten volgens oud re
cept worden vervaardigd. Het benodigde eikehout
wordt nog altijd uit Zuid-Frankrijk gehaald. Een eind
verderop schieten we langs café Fanfare, waar in 1958
de gelijknamige film van Bert Haanstra werd opgeno
men.
Plotseling wijkt de gracht met haar zijtakken en komt
het zicht vrij op het Bovenwijde, een meer dat net als
de grachten en kanalen in en rondom Giethoorn ont
stond door het afgraven van veen. Nu is het een recrea
tiegebied dat grotendeels slechts over water kan wor
den bereikt. Het meer is over de hele oppervlakte een
meter diep. In het gebied zijn nog enkele originele een-
dekooien gevestigd waar de dieren door middel van
een vangpijp voor consumptie gestrikt worden. De
streek rond Giethoorn, Wanneperveen en Meppel is
voor 90 procent in handen van Natuurmonumenten. In
het gehucht De Wijk heeft men een ooievaarsop-
vangstation gevestigd. In de wijde omgeving leven 120
ooievaarparen.
Het is druk op het water met kanovaarders en pun
ters. De typisch Giethoornse punters met een schuin
uit het water opkomende steven werden vroeger ge
bruikt als vervoermiddel voor vee, hooi, voedingsmid
delen en mensen. Ook nu nog zijn de meeste huizen in
het dorp alleen over water te bereiken en gaan op zon
dagmorgen de kerkgangers per boot naar de dienst in
de doopsgezinde kerk.
Rondvaarten met de fluisterboot duren een uur en
vertrekken vanaf restaurant Hollands Venetië aan de
Beulakerweg 167 in Giethoorn, telefoon: 0 52 16-
12 31. Prijs: 7 gulden. De kleine fluisterbootjes (5
pers.) zijn te huur bij bijna alle rondvaartbedrijven in
het dorp. Kosten: 100 gulden per dag en 20 gulden
per uur. Een kano (maximaal 3 personen) huren kan
ook voor 40 gulden per dag of_10 gulden per uur.
Meer info: VW, Beulakerweg, 0 52 16 - 12 48.
E I SBERICHTEN
Veendam te water
I Het nieuwe Holland Amerika Lijn-schip 'Veen-
dam' ligt te water. Het 55.000 ton metende
i cruise-vaartuig, dat maximaal 1.266 passagiers
j| kan vervoeren, wordt nu verder buiten het dok
I afgebouwd en zal in april 1996 aan de rederij
ii worden overgedragen. Op 25 mei volgt de eer-
II ste tocht door het Caribische gebied.
Walibi Jamboree
De 75 Grenswisselkantoren (GWK) in Neder
land verkopen sinds enige tijd combitickets, die
van 3 tot en met 9 augustus toegang verlenen
tot zowel Walibi Flevo als de vlak daarbij te
houden Wereld Jamboree. De kaartjes kosten
40 gulden (normaal zou bij elkaar 49 gulden
moeten worden betaald). Kinderen tot 17 jaar
betalen 32,50 gulden.
Bus Turistic
Ook dit jaar rijdt er tot 1 november bissen 9 en
21.30 uur een Bus Turistic door Barcelona. Bus
100, zoals hij ook wel wordt genoemd, heeft er
zelfs nog twee haltes bijgekregen: de Plaza de
Espanya en de haven (Moll de Espanya). Het
aantal stops is daarmee op zestien gekomen.
De rit begint op de Plaza de Catalunya, duurt
twee uur en er kan naar believen worden uit
en ingestapt.
Museumdorp Nij Beets
Ongemerkt bijna verrees de afgelopen kwart
eeuw bij Nij Beets museumdorp It Damshtis.
Wat in 1960 begon met de restauratie van een
vervenershuisje is uitgegroeid tot een heus
plaatsje met authentieke woningen, een trek
kerskeet, turfhokken, een bokhelling enzovoort.
Ook kwam er een bezoekerscentrum. It
Damsluis staat aan de Domela Nieuwenhuis-
weg 49 in Nij Beets en is van dinsdag tot en met
zaterdag vanaf 13.30 uur geopend. Op zaterda
gen wordt het Sudergemaal in werking gesteld.
Bewegwijzering
voor voetgangers
De VW Amsterdam en de gemeente zijn bezig
met de voorbereiding van een nieuwe toeristi
sche voetgangersbewegwijzering die volgend
voorjaar in gebruik moet worden genomen. Het
huidige systeem - zo is gebleken - schiet te kort.
Boerderij-vakantie
in IJsland
Vakantiegangers kunnen ook dit jaar een of
meerdere dagen logeren in ruim honderd IJs
landse boérderifen. Toeristen die van de moge
lijkheid gebruik willen maken, kunnen voor on
geveer 350 gulden een bonboekje kopen dat
recht geeft op vijf overnachtingen met ontbijt.
Ook is het mogelijk met de 'vouchers' visver
gunningen en dergelijke te betalen.
Info: IJslands Verkeersbureau in Amsterdam,
020 -62 70 13 6.
Catacomben
Op de kop af 85 jaar geleden gingen in de grot
ten van Valkenburg aan de Geul de Romeinse
catacomben voor het publiek open. Het kilo
meterslange labyrint is een getrouwe kopie van
de onderaardse begraafplaatsen van de eerste
christenen in Rome. Om te laten zien dat de
Limburgse catacomben geen doodse attractie
zijn, worden ter gelegenheid van het jubileum
tot eind augustus speciale rondleidingen geor
ganiseerd door delen die normaal voor het pu
bliek gesloten zijn. Uitgerust met een brandend
kaarsje maken de bezoekers tijdens de onder
aardse excursie kennis met tientallen met fres
co's beschilderde grafkamers, beeldhouwwer
ken en sarcofagen.
Info: 0 44 06- 12 55 4.
Service-centra
langs Deense wegen
Toeristen die naar Denemarken gaan, kunnen
voortaan alle mogelijke informatie krijgen in
'welkom-service-centra', die langs belangrijke
snelwegen zijn en worden ingericht. Door mid
del van een (gratis) telefoonlijn kan in verschil
lende talen contact worden opgenomen met
een centrale in Kopenhagen. De klant krijgt de
gewenste informatie vervolgens per fax in liet
centrum toegestuurd. Er zijn tot nu toe drie ser
vice-centra geopend: bij de Farobrug en bij
Karslunde. beide ten zuiden van Kopenhagen,
en aan de snelweg bij Vejle in Oost-Jutland.
De catacomben van Valkenburg zijn een getrou
we kopie van de onderaardse begraafplaatsen
van de eerste christenen in Rome. foto pr
Veerboot naar Balearen
Rederij Transmediterrónea heeft een nieuw
schip in gebruik genomen. De boot, die een
snelheid kan bereiken van meer dan 50 kilome
ter per uur. biedt plaats aan 450 passagiers, 16
auto's en 11 caravans en vaart in nog geen vier
uur van Tarragona (onder Barcelona) naar Pal-
ma de Mallorca. De afstand Valencia-Ibiza
wordt in drie uur afgelegd en die tussen Mallor
ca en Ibiza in 2 uur en 15 minuten.
Info: VCK Zeereizen in Amsterdam, 020 -
61 46 44 1.
Grenada
Na het voor de kust van Venezuela gelegen lsla
Margarita gaat de Apeldoornse touroperator Q-
International nu ook Grenada als vakantiebe
stemming op de Nederlandse markt brengen.
Daarvoor is een overeenkomst gesloten met
Martinair, dat vanaf november elke dinsdag
een vlucht gaat uitvoeren op het Caribische ei
land. Er wordt gevlogen met een Boeing 767,
die 272 passagiers kan vervoeren. De frequentie
op lsla Margarita is wegens de grote belangstel
ling onlangs opgevoerd van één naar twee
vluchten per week.
Hostelling-kaart
ANWB, NBBS-Reiswinkels en de grotere VW-
kantoren verkopen uit naam van de Nederland
se Jeugdherberg Centrale (NJHC) een Hostel-
ling-International kaart, die korting verleent op
overnachtingsprijzen in zo'n vijfduizend over
de wereld verspreide accommodaties. Ook
biedt de pas voordelen bij onder meer de aan
schaf van bus- en boottickets, autohuur en toe-
Gelderland
Cultuurland
Bij de Provinciale WV Gelderland verschenen
twee gidsen, die de vakantieganger wijzen op
de culturele mogelijkheden in de provincie. Het
gaat hierbij zowel om beeldende kunst, muziek,
film en theater als om activiteiten in bijvoor
beeld musea, kastelen en historische tuinen. De
brochures zijn uitgebracht onder de titels 'Ach
terhoek in Cultuur' en 'Rivierenland in Cultuur'
en zijn verkrijgbaar bij de grotere VW-kantoren
van Nederland.
Donauboot
Wie een flinke tocht wil maken over de Donau,
kan zich vervoegen bij de DDSG in Oostenrijk.
Deze rederij onderhoudt met plezierboten niet
alleen lijndiensten in de Wachau en de Nibe-
lungengau (Niederösterreich), maar maakt ook
trips naar Bratislava en Boedapest. Verder wor
den weekend-trips uitgevoerd op het traject
Dürnstein-Wenen en Linz-Passau.
Info: Oostenrijks Toeristenburo in Amster
dam, 020-61 29.68 2.
Uitzicht op Leeuwarden
'l ot eind augustus kan op woensdag en zater
dag tussen 14 en 16 uur onder het motto 'Naar
de piek, voor een piek' de toren van de Bonifa-
tiuskerkin Leeuwarden worden beklommen.
De schepping van architect Cuypers ('Een van
zijn fraaiste', beweren kenners) verleent de be
zoeker een fraai uitzicht over de Friese hoofd
stad.
Absolute topattractie in Walibi Flevo is de Movie Stunt Show, met in de hoofdrol een levensechte India
na Jones. foto axi prfss
