Havik koloniseert polder Flevoland
Natuur Milieu
Onderzoek naar gevaar
sleepnet voor dolfijnen
PAK's en zware metalen
blijven de zee kwellen
Ontlasting aalscholvers doodt bos
WOENSDAG 26 JUL11995
REDACTIE BERT DE JONG 072-196276
W
Weersvooruitzich
DONDERDAG 27 JU
H E T
DOOR HANS VAN ES
Juli 1995 gaat een voorname
plaats innemen tussen de top
pers van deze eeuw, dat staat wel
vast, maar de hooimaand van vo
rig jaar blijft fier overeind als
warmste aller tijden. In juli 1994
werd een gemiddelde tempera
tuur bereikt van 21.4 graden
(normaal 16.8). Wellicht komen
we dit jaar nog in de buurt van ju
li 1983, die met 20.2 graden als
tweede van deze eeuw staat ge
noteerd.
Records zitten er dus niet in; ook
het aantal zomerse en tropische
dagen blijft onder de score van
vorig jaar. De Bilt noteerde tot
dusverre twaalf dagen met meer
dan 25 graden. Het is goed mo
gelijk, dat er nog een paar van
dergelijke dagen bijkomen, maar
het extreme aantal van 22 van
vorig jaar wordt bij lange na niet
gehaald.
Toch lijkt juli 1995 veel op zijn
illustere voorganger met steeds opnieuw opbouw van hogedruk bov|
Europa, waardoor oceaandepressies geen kans krijgen. Het neersla
patroon is kenmerkend voor een kwaliteitszomer; het aantal regen
uren is zeer gering en de neerslag valt bijna uitsluitend tijdens kort)
felle onweersbuien. De tendens blijft voorlopig zomers. Vanaf mor^i
wordt het weliswaar wat koeler, maar nieuwe hogedruk is al weer
vanuit het brongebied van de Azoren onderweg naar het vasteland
dat geeft de zomer ongetwijfeld nieuwe stimulans.
Na het perfecte zomerweer van de afgelopen dagen - niet te warm,
ge luchtvochtigheid - wordt het vandaag weer even puffen door aar i
voer van tropisch warme lucht. Bij een temperatuur van 28 tot 33
graden brandt de zon er flink op los en in de loop van de dag wordt
het drukkend; de voorbode van onweer.
In de loop van de middag ontstaan boven Noord-Frankrijk en Belgi j
de eerste buien. In de avond en nacht is ons land aan de beurt. Plai
selijk kan het flink onweren met veel neerslag, andere plekken bliji
nagenoeg droog. Morgen draait de wind naar zuidwest. Eerst is er r
kans op buien; later op de dag breekt de zon weer door. Het wordt
stuk aangenamer bij ca. 24 graden. Deze temperaturen houden we
een paar dagen bij vrij veel zon en slechts af en toe een regen-of oi
weersbui.
OBÜ
U
R
KNMI
Weersvooruitzicht
Geldig tot en met
donderdag.
Noorwegen:
Flinke zonnige perioden
en alleen in het noorden
nog een enkele bui. Mid-
dagtemperatuur morgen
tussen 17 en 22 graden,
in het zuidoosten plaatse
lijk 26 graden.
Overwegend zonnig.
Droog. Middagtempera-
tuur van 18 graden in het
noorden tot 25 in het zui
den, morgen in het zuiden
nog wat warmer.
Denemarken:
Droog en meest zonnig.
Morgen in het zuiden be
wolkt en kans op een fikse
regen- of onweersbui.
Middagtemperatuur onge
veer 24 graden, morgen
eerst nog wat hoger.
Engeland, Schotland,
Wales en Ierland:
Vandaag in Schotland nog flink wat zon.
Verder veel bewolking en van tijd tot tijd
buiige regen, soms met onweer. Plaatse
lijk valt veel regen. Maxima vandaag tus
sen de 20 en 25 graden, in zuidoost-En-
geland nog iets hoger; Morgen overal
een fractie koeler.
België en Luxemburg:
Overgang naar minder warm weer met
vandaag veel bewolking en stevige re
gen- en onweersbuien. Morgen ook weer
wat zon. Vandaag nog tropische tempe
raturen, morgen van 19 graden aan zee
tot 23 in Luxemburg.
Noord- en Midden-Frankrijk:
Vandaag in het oosten eerst nog wat
.zon, maar verder veel bewolking en eni
ge tijd stevig onweer met plaatselijk
flink wat regen. Morgen op veel plaatsen
weer droog en vooral in midden-Frank
rijk geregeld zon. Daling van tempera
tuur met morgen maxima van 19 graden
langs het Kanaal tot 26 nabij Clermont-
Ferrand.
Portugal:
Vandaag hier en daar wat wolkenvelden.
Verder zonnig. Bijna overal droog. Mid
dagtemperatuur langs de kusten van
daag van 23 graden in het noordwesten
tot 28 de Algarve; Morgen overal langs
de kust rond 30 graden.
Madeira:
Perioden met zon, soms ook wolkenvel
den. Droog. Middagtemperatuur onge
veer 26 graden.
Spanje:
In het uiterste noorden soms wolkenvel
den en met name vandaag plaatselijk
wat regen. Verder vrij zonnig en droog.
Middagtemperatuur aan de costa's rond
30 graden, langs de Golf van Biskaje
rond 23 graden.
Canarische Eilanden:
Op de zuidstranden zonnig, elders soms
ook wolkenvelden. Droog. Maxima vlak
aan zee ongeveer 30 graden.
Marokko:
Westkust: overwegend zonnig. Middag
temperatuur vlak aan zee 30 graden of
Tunesië:
Zonnig. Maxima vlak aan zee rond 35
graden.
Zuid-Frankrijk:
Naast zon ook wolkenvelden. Vooral van
daag enkele stevige regen- en onweers
buien. In de loop van morgen steekt de
Mistral op. Middagtemperatuu r van 25
graden rond Bordeaux tot rond 32 ten
zuiden van Lyon.
Mallorca en Ibiza:
Vrij zonnig. Maxima ongeveer 34 gra
den.
Italië:
Zonnig. In de loop van beide dagen klei
ne kans op een lokaal warmte-onweder.
Maxima rond 32 graden.
Corsica en Sardinië:
Zonnig. Middagtemperatuur rond 33
graden.
Malta:
Zonnig. Middagtemperatuur ongeveer
34 graden.
Griekenland en Kreta:
Zonnig. Middagtemperatuur vlak aan
zee rond 30 graden, maar aan de noord
kant van de eilanden in de Egeische Zee
en aan de noordkant van Kreta wat koe
ler; in het noorden van Griekenland
wordt het vandaag plaatselijk nog 35
graden.
Turkije en Cyprus:
Langs de Turkse west- en zuidkust en op
Cyprus zonnig. Middagtemperatuur vlak
aan zee rond 30 graden, langs de Turkse
zuidkust plaatselijk hoger.
Duitsland:
Vandaag zonnig en later in het zuidwes
ten kans op een fikse regen- of onweers
bui. Morgen ook elders grote kans op on
weer, mogelijk zijn dat zware buien.
Middagtemperatuur ongeveer 30 graden
in het noorden, plaatselijk 35 in het zui
den. Morgen beduidend minder warm.
Oostenrijk:
Droog, zonnig en warm. Morgen ir
westen toenemende kans op
Middagtemperatuur ongeveer 31
den.
Polen:
Zonnig en vrij warm. In de loop van
gen in het westen toenemende kar
onweer. Middagtemperatuur
25 graden, morgen rond 27 graden,
de Oostzeekust minder warm.
Tsjechië en Slowakije:
Flink wat zon en droog. Morgen i
chië meer bewolking, mogelijk ge\
door onweer. Maxima ongeveer 29
Hongarije:
Zonnig en warm. Middagtemper.
ongeveer 30 graden.
DONDERDAG 27 JULI 1995
Zon- en maanstanden
Zon op 05.54 Zon onder
Maan op 05.56 Maanonder2
Waterstand
IJmuiden Katwijk
Hoog 04.35 16.59 04.08
Laag 00,15 12,34 23 56
Weerrapporten 26 juli 08 uur:
Deelen
Eelde
Eindhoven
Den Helder
Rotterdam
Vlissmgen
Maastricht
Aberdeen
Barcelona
Boedapest
Bordeaux
Brussel
Dublin
Helsinki
Istanbul
Klagenfurt
Kopenhagen
Las Palmas
Lissabon
Luxemburg
Madrid
Malaga
Mallorca
Malta
Rome n
Split a
Stockholm o
Warschau o
Wenen o
Bangkok h
Buenos Aires o
Johannesburg c
Los Angeles c
New Orleans c
New York c
Tel Aviv i
24 15
26 15
25 13
22 11
27 16
22 16
26 16
24 13
26 17
29 17
22 13
34 27
30 22
23 12
29 17
34 19
020 2 28 21
29 18
29 14
33 14
25 13
28 13
27 U
33 2\
Tokyo
Toronto
OPGAVE
KRUISWOORDRAADSEL
Horizontaal:
1. brandgang, afzonderlijk; 2.
versvoet; 3. eerwaarde vader
(Lat.), sporeplant, inhoudsmaat;
4. vaas, zeehond; 5. ionium, fa
milielid, lidwoord; 6. jong dier,
streling; 7. aldus, zangstem, in
houdsmaat; 8. familielid, dieren
verblijf; 9. gewicht, bladgroente,
Chinese afstandsmaat; 10. oog
ziekte; 11. projektieplaatje, dra-
Verticaal:
1. kledingstuk, plag; 2. voorrede;
3. zonnegod, muzieknoot; 4. be
hoeftig, familielid, bevel; 5. al
leenzang, kleur; 6. waterplant,
dof, zoogdier; 7. rund, het Ro
meinse rijk (Lat.); 8. bijvoegsel
tot een testament; 9. rivier in
Duitsland, papierklem.
OPLOSSING
SLEUTELWOORD
Horizontaal:
1. geschikt; 2. oppeppen; 3. diefstal; 4. souvenir; 5. heroïsch; 6. un
derdog; 7. identiek; 8. serenade.
De woorden op de eerste en derde verticale regel zijn: GODSHUIS en
SPEURDER. Het sleutelwoord luidt: DUIKSPRONG.
Heer Bommel werd vallend en tui
melend enige tijd door de draaideur
mee rondgevoerd, totdat hij ten slot
te ademloos en vol blauwe plekken
naar buiten werd geschoten. Daar zat
hij nu, op de bovenste stoeptrede
van, de Kleine Club, en keek droevig
rond. Zijn wazige blik viel op de heer,
die voor hem het pand verlaten had.
Het was een tenger ventje, dat snel in
een oude auto stapte en onder luid
geraas wegreed. „Die figuur ken ik",
dacht heer Ollie. „Er was iets met
hem..." Op dat moment naderde de
heer Grootgrut, die zich na de lezing
naar huis wilde spoeden. „Is er iets,
meneer Bommel?" vroeg hij deelne
mend. „Voelt u zich niet goed?" ,,W-
wie was dat?" vroeg heer Ollie, op de
verdwijnende auto wijzend. „Dat was
de spreker van vanmiddag", ver
klaarde de brave handelaar. „Hij was
goed, hè? Het onderwerp moet u wel
geboeid hebben." „Ja-ja", hernam
heer Bommel. „Ik had hem willen
spreken. Het was belangrijk! Ik had
hem willen vragen waar hij over ge
sproken had, als u begrijpt wat ik be
doel." „Hij sprak over die oude Bom
mel-legende, zei Grootgrut, enigszins
verbaasd. „Maar u was er toch zelf
bij? Kon u het niet volgen?" Heer Ol
lie schrok op. Hij kwam overeind en
trok zijn jas recht.
„Natuurlijk kon ik het volgen", zei hij
koeltjes. „Maar dat ventje sprak zo
vlug, dat een paar kleinigheden mij
ontgaan zijn." „Hm", mompelde de
kruidenier. „U moest rriijn gevitami-
niseerde jam eens proberen, meneer
Bommel. Die helpt uitstekend te
gen... eh... vermoeidheid en over
spanning."
au&ustus aromt
do££ op af.. sch/jm-
0£w£<o//v<o ma ak t.
nou kan-op££ns
w£l akrmaal praten, hoor./
Medewerkers van het Dolfinari
um in Harderwijk zijn een on
derzoek begonnen naar moge
lijkheden om te voorkomen dat
dolfijnen omkomen in sleepnet
ten van vissers. Het project,
waaraan ook het Rijksinstituut
voor Visserijonderzoek (RIVO)
en een aantal andere Europese
landen meewerken, duurt drie
jaar en kost drie miljoen gulden.
Het is de bedoeling dat het on
derzoek resulteert in aanpassing
van de Europese richtlijnen
voor sleepnetten.
In het veldstation van het
Dolfinarium op Neeltje Jans zijn
in juni proeven gedaan. De
bruinvis Tjitske die daar in het
veldstation een gewenningspe
riode ondergaat alvorens te
worden teruggezet in de Noord
zee, was onderwerp van de
proeven.
Door middel van onderwater
luidsprekers is geconstateerd
dat Tjitske kan worden afge
schrikt door geluid. Ook is uit
het onderzoek duidelijk gewor
den dat het proefdier niet door
een grofmazig net heenzwemt.
Een mogelijke oplossing is vol
gens bioloog R. Kastelein van
het Dolfinarium dan ook de
sleepnetten te voorzien van een
geluidscassette en ze af te
schermen met een grofmazig
net.
Het RIVO zal in een later sta
dium met een schip met aange
paste sleepnetten proefvaren in
de omgeving van Schotland.
„We willen niet met een half
bakken plan komen", aldus
Kastelein. „We moeten nog on
derzoeken hoeveel de aanpas
singen de vissers gaan kosten.
Maar ook zij willen natuurlijk
liever consumptievis dan dolfij
nen in hun netten."
De Europese Gemeenschap
heeft het project voor de helft
gesubsidieerd. De directie
Noordzee van Rijkswaterstaat
paste de helft van de kosten van
het Dolfinarium bij.
BBHHHI
HEINZ
TOM POES Tom Poes en de Bommel-legende
<s <zoo>oc>rt
tv^££-nc/l staat
aus05tus moorf
De kustzone van Noord- en
Waddenzee bevat veel te veel
giftige PAK's (polycyclische
aromatische koolwaterstof
fen). Zelfs als de toevoer hele
maal stopt, blijven de PAK's in
het zeemilieu nog jarenlang
een probleem, omdat ze niet
of slecht afbreken en zich
hechten aan slibdeeltjes. Vis
soorten die in met PAK's ver
ontreinigde bodems leven be
vatten soms heel hoge con
centraties PAK's. En ze kun
nen zich ophopen in soorten
die slibdeeltjes uit zeewateren
filteren, zoals schelpdieren.
In het Nederlandse opper
vlaktewater mag per liter 1 mi
crogram PAK's zitten. In de
Noordzee-kustzone ligt het ge
halte op 9 microgram per ldlo
bodemmateriaal, in de Wad
denzee op sommige plekken
zelfs tot 200 microgram per ki
lo bodemmateriaal. De zee
langs de Nederlandse kust be
vat ook nog altijd te hoge ge
haltes zware metalen, met na
me koper en zink. Dit blijkt uit
het rapport 'Sea of substan-
ces'.
PAK's is een verzamelnaam
voor duizenden chemische
verbindingen. Door menselijk
handelen is de concentratie in
Noord- en Waddenzee in de
achterliggende tientallen jaren
sterk toegenomen. PAK's ge
nieten een zeer slechte reputa
tie. Veel verbindingen kunnen
veranderingen veroorzaken in
het erfelijk materiaal van men
sen en dieren. En hoewel er
nog geen oorzakelijk verband
is aangetoond, staan veel
PAK's bovendien te boek als
'kankerverwekkend'.
De belangrijkste bronnen
van PAK's liggen in de Noord
zee: olielozingen door sche
pen, olieverlies bij boringen,
lozing van produktiewater
door offshore-installaties.
Rond de eeuwwisseling ko
men door toedoen van de
scheepvaart en offshore net
zoveel PAK's in zee terecht als
via de Rijn, Maas en Schelde.
Wellicht zullen in elk geval de
lozingen door de offshore-in
dustrie in de toekomst ver
minderen, simpelweg omdat
de oliewinning uit de Noord
zeebodem terugloopt. Deson
danks verwachten onderzoe
kers dat tot ver na de eeuw
wisseling de hoeveelheid
PAK's boven de streefwaarde
zal liggen. Ze vinden dat een
ernstige bedreiging voor het
marine milieu.
De verontreiniging van de
zee met zware metalen wordt
in hoofdzaak veroorzaakt door
de zeer algemene toepassing
van metalen in onze samenle
ving. Aangroeiwerende
scheepsverf bevat bijvoorbeeld
zware metalen, die uitlogen.
Maar ook door corrosie van al
lerlei leidingen komen metaal
deeltjes in zee terecht. Lozin
gen door de industrie zijn
goeddeels beëindigd.
De drie jonge haviken in hun nest in Zuidelijk Flevoland. foto martijn de jonce
Drie jonge haviken blikken nieuwsgierig de
wereld in. Hun nest bevindt zich in een po-
pulierenbos in Zuidelijk Flevoland. De in
het nieuwe land geplante bossen worden
ouder, en daardoor geschikter als broedplek
voor onder andere roofvogels. Zo langza
merhand heeft de havik de hele polder ge
koloniseerd. Ton Eggenhuizen, consulent
Vogelbescherming in Noord-Holland en in
Flevoland (hij woont in Almere) al vijf jaar
actief als roofvogel-onderzoeker, schat het
aantal broedparen op veertig a vijftig paar.
De havik staat in Nederland aan de top
van de gevleugelde voedselketen. Niet ie
dereen is blij met de groei van het aantal
broedparen. Op verschillende plaatsen staat
deze volledig beschermde soort helaas
bloot aan vervolgingspraktijken.
In de jaren zestig ging het in ons land
heel slecht met de havik en veel andere
roofvogelsoorten. Oorzaak: landbouwgif.
Via prooien kregen de roofvogels veel gif
binnen. In de jaren tachtig en de beginjaren
negentig, nadat bepaalde gifsoorten waren
verboden, volgde een krachtig herstel. Er
broeden nu zelfs haviken op plekken waar
van voorheen gedacht werd dat die onge
schikt waren, zoals lage wilgenbosjes in
moerasgebieden.
In Noord-Holland broeden sinds enkele
jaren haviken in de duinbossen. De grote
groei -of liever gezegd het herstel- van de
inheemse havikpopulatie lijkt trouwens
voorbij. Volgens Eggenhuizen is er sprake
van stabilisatie. In heel Nederland broeden
nu ongeveer tweeduizend havikparen.
Flevoland Wat gebeurt er als aalschol
vers een broedkolonie vestigen in een
bos? Ze poepen het helemaal dood. Op
het grootste eiland in de Flevolandse Le
pelaarspiassen is het de viseters gelukt
vrijwel alle wilgen om zeep te helpen met
hun scherpe en zure ontlasting. De aal-
scholverpoep heeft het eiland een witte
wade gegeven. Als het broedbos ter ziele
is, zoeken de vogels een nieuwe stek. En
kele hardnekkige broedparen nestelen nu
nog tussen de witte mest op de grond, of
in de laatste boomresten die nog overeind
staan. Na vertrek van de aalscholvers
krijgt de natuur de kans zich te herstellen.
Opvallend: er is op het eiland nog één
hoek groen en begroeid. Dat stukje is om
rasterd en gereserveerd voor lepelaars.
Aalscholvers mogen er geen nesten bou
wen. Leuk bedacht, maar de lepelaars ma
ken zelf uit waar ze broeden. En voorals
nog hebben die een voorkeur voor de na
bijgelegen Oostvaardersplassen.
foto martijn de jonge
