Acties voor vlinderleefgebieden
mm
Natuur Milieu
Texeldam tegen kustafslag
Sterns geven via
kleurringproject
trekgeheimen prijs
WOENSDAG 12 JULI 1995
REDACTIE: 8ERT DE JONG 072-196276
Stichting spant zich in voor behoud en herstel
Het duingentiaanblauwtje is
niet meer. Nergens meer. Deze
zeldzame vlindersoort had in
Nederland twee leefgebieden: in
natuurgebied de Meije bij Zeg
veld en in de duinen ten noor
den van Den Haag. Daar werd
in 1979 het laatste exemplaar
gezien. Met de verruiging van
het duinlandschap verdwenen
de planten en bloemen die voor
de Macuienia alcon armaria
van levensbelang waren.
Hetzelfde is met nog zeventien
inheemse vlindersoorten ge
beurd: uitgestorven. De meeste
soorten verdwenen volgens Jan
van der Made, directeur van de
in Wageningen gevestigde Vlin
derstichting, in de jaren vijftig
en zestig. „Met de wederop
bouw versnipperde het land
schap. Door verstedelijking, in
dustrialisatie en intensivering
van de landbouw bleven er
steeds minder gebieden over
waar de vlinders zich konden
handhaven. Of er werd zoveel
van een natuurgebied afge
knabbeld dat het te klein werd
of te geïsoleerd kwam te liggen,
waardoor het voor andere po
pulaties onbereikbaar werd.
Van der Made stelt dat het nog
altijd heel slecht gaat met de
vlinders in de Lage Landen. „De
gewone soorten worden steeds
gewoner, de zeldzame steeds
zeldzamer."
Rode Lijst
Niet voor niets is onlangs door
het ministerie van landbouw,
natuurbeheer en visserij een
Rode Lijst voor dagvlinders uit
gebracht. Naast de zeventien
uitgestorven vlinders staan op
de lijst, die door de Vlinder
stichting werd samengesteld,
dertig soorten die in meer of
mindere mate worden be
dreigd. „De soorten op de lijst
komen alleen nog in natuurge
bieden voor", maakt Van der
Made de trieste balans op.
Ten behoeve van acties voor be
houd en herstel van vlinderleef
gebieden heeft de Vlinderstich
ting de Grote Vuurvlinder als
voorbeeldsoort gekozen. Deze
soort komt nu alleen nog voor
in het Overijsselse natuurreser
vaat 'De Weerribben'. De flad-
deraar leeft er in uitgestrekte
rietmoerassen, afgewisseld met
ruigten, hooiland en bosjes, en
heeft als vliegterrein zo'n tach
tig hectare nodig. Binnen dat
gebied moet in elk geval flink
wat waterzuring groeien want
daar legt het vrouwtje haar ei
tjes op. Het mannetje wenst bo
vendien een beschut plekje.
Zoals een kommetje in een riet
veld dat een paar graden war
mer is dan de omgeving.
Een gevoelig en kieskeurig typje
dus, de Grote Vuurvlinder. De
ondersoort batava komt alleen
in Nederland voor. Hij geldt als
het pronkjuweel van de Neder
landse natuurbescherming. Van
der Made „Als we erin slagen
die te behouden en zelfs in an
dere gebieden terug te krijgen,
zullen vanzelf ook veel zeldza
me planten en dieren weer in
die gebieden leven."
De Vlinderstichting probeert
sommige verdwenen soorten
terug te krijgen via herintroduc
tie. „Er loopt nu een experiment
om bijvoorbeeld de zilveren
maan weer terug te krijgen in
het Nieuwkoopse plassenge-
bied. Als dat slaagt, gaan we dat
vaker proberen. Maar onze er
varing is: wat weg is, krijg je
heel moeilijk weer terug", aldus
Van der Made.
Van alle provincies is Limburg
het belangrijkst voor vlinders,
vooral als het gaat om bedreig
de soorten. Met name het
Grensmaas-project, dat voorziet
in natuurgebieden langs de ver
brede rivieroevers, biedt per
spectief. De hoop is vooral ge
vestigd op de overzijde van de
Maas: België. Van der Made:
„Daar leven nog verschillende
vlindersoorten die hier zijn uit
gestorven. Dat komt doordat de
Belgen rommeliger met hun
landschap omgaan, in positieve
zin wel te verstaan. Je vindt er
vaak nog overhoekjes en be
planting in het landschap die
voor vlinders van belang zijn. In
Nederland zijn we veel te netjes.
We kennen een keurige, effi
ciënte landbouw die geen plekje
onbenut laat. Dat is de dood
voor vlinders."
Wie meer informatie over vlin
ders wil, kan terecht bij De Vlin
derstichting, Mennonietenweg
10, Wageningen. Om de vlin
ders voor uitsterven te behoe
den heeft de stichting onlangs
het Herstelfonds Vlinders opge
richt, gironummer 5821989.
Kunstenaars
achtervolgen
kraanvogels
In Slot Zeist is tot en met zon
dag 24 september een bijzonde
re expositie te zien: 'De vlucht
van de kraanvogels'. Zestig kun
stenaars uit twintig landen volg
den de Europese kraanvogels
vanaf hun broedgebieden in het
hoge noorden via Duitsland en
Frankrijk naar één der belang
rijkste overwin teringsgebieden
in het westelijk deel van Spanje,
de Extremadura.
De kunstenaars, verenigd in de
Artists for Nature Foundation,
willen door middel van de beel
dende kunst aandacht wagen
voor bedreigde natuur- en cul
tuurlandschappen. De Extrema
dura, een steppe-achtig gebied,
is zo'n bedreigd landschap.
Grote stukken worden ontgon
nen ten behoeve van de land
bouw. Het kraanvogel-project is
georganiseerd door het World
Wide Fund for Nature1 PWWF)U
en voor een belangrijk deel gefi
nancierd door het Wereld Na
tuur Fonds (WNF). De tentoon
stelling in Slot Zeist is de pre
mière van een toernee door Eu
ropa, de Verenigde Staten en
Canada, die tot eind 1998 zal
duren. In augustus verschijnt
een boek, waarin 250 kunstwer
ken zullen worden afgebeeld.
Slot Zeist is van dinsdag tot en
met vrijdag geopend van 11 tot
17 uur, en op zaterdag en zon
dag van 13 tot 17 uur.
De Texeldam moet een einde maken aan de kustafslag.
foto martijn de jonge
De aanleg van de langste dam van Nederland
verloopt voorspoedig. Hij steekt de Noordzee in
op de noordpunt van Texel, vlak bij de vuurtoren.
De dam moet een milieuvriendelijk einde maken
aan de voortdurende kustafslag op het schapen
eiland. Vroeger werd er om de paar jaar nieuw
zand op het strand gespoten. Maar de suppleties
kostten handenvol geld, en het zand was in een
mum van tijd (een paar flinke stormen met hoge
waterstanden waren voldoende) weer foetsie.
Rijkswaterstaat denkt dat de dam er voor zal zor
gen dat de vloedstroom verder van de kust komt
te lopen. Als die gedachte juist blijkt te zijn, zal in
de oksel van de pier de Texelse kust gaan groeien,
in plaats van afslaan. Iets dergelijks is gebeurd in
de oksel van de Zuidpier in IJmuiden, nadat die
25 jaar geleden was verlengd. Daar groeide een
nieuw en dynamisch duingebied, met stuivend
zand, natte valleien en een interessante pionier
vegetatie. Natuurontwikkeling in optima forma.
Een groot gedeelte van dit nieuwe land bij IJmui
den is inmiddels ingericht als recreatiegebied,
compleet met jachthaven, horecabedrijvigheid,
etcetera. De Texeldam moet in september van dit
jaar klaar zijn, voor het stormseizoen begint. Als
het stenige uitsteeksel naar behoren functioneert,
zullen er op andere plekken met veel strandafslag
wellicht ook dammen worden aangelegd.
Een jonge grote stern, gekleurringd, wacht op het strandje van Griend
op voedsel. foto martijn de jonge
Op het vogeleiland Griend, in
de Waddenzee gelegen tussen
Harlingen en Terschelling, zijn
op grote schaal kuikens van
grote sterns voorzien van kleur
ringen aan de linkerpoot. Een
rode die het geboortejaar (1995)
aangeeft, en een groene die
aanduidt waar de stern uit het
ei gekropen is (op Griend dus).
Aan de rechterpoot dragen ze
bovendien een klassieke licht
metalen ring met identificatie
nummers van het Vogeltreksta
tion Heteren.
Het kleurringproject heeft tot
doel meer informatie te verza
melen over de trekroutes van de
grote sterns, en over hun win-
terverblijfplaatsen aan de Afri
kaanse kust. Op basis van die
kennis kunnen routes en
overwinteringsplaatsen beter
beschermd worden.
Op Griend stikt het momenteel
van de sternkuikens. Er broeden
8.000 paar grote sterns op het
eilandje (de grootste Neder
landse kolonie), maar ook nog
duizenden paren visdieven en
Noordse sterns. Als ze een paar
dagen oud zijn gaan ze met hun
ouders vanuit de broedkolonies
aan de wandel. Naar het strand
je. Daar worden ze gevoerd met
vis, krabbetjes, enzovoorts.
Lang niet alle kuikens worden
vliegvlug. Er zijn zelfs jaren dat
door voedselschaarste vrijwel
geen kuikens groot groeien.
Ook is al eens geconstateerd dat
sterns die hun jongen met uit
sluitend visjes voeren meer jon
gen groot brengen dan sterns
die vooral krabbetjes brengen.
Voor visjes moeten de sterns
vaak meer moeite doen, maar
die extra inspanning loont.
Krabbetjes zijn dichter bij
Griend beschikbaar, dat heeft
voor de energiehuishouding
van de oudervogels voordelen,
maar ze vormen slechter voed
sel.
De periode van duizenden op
groeiende sternkuikens op
Griend is voor de twee vogel
wachters/biologen op het mini-
eilandje een hectische tijd. Het
duo probeert zoveel mogelijk
kuikens te vangen en te ringen,
en verzamelt daarnaast gege
vens over het broedsucces (hoe
veel jongen worden er vlieg
vlug?). Aan de rand van de ster
nenbroedplaatsen zijn observa
tieposten geplaatst. De vogel
wachters lopen 'ploegendienst'
van vijf uur 's morgens tot tien
uur 's avonds.
Het gaat met de grote stern in
de Waddenzee weer redelijk
goed. In de jaren zestig dreigde
de soort te verdwijnen door
milieuproblemen. Hun voedsel
bevatte veel te hoge gehaltes
zware metalen en landbouwgif.
Dat leed is goeddeels geleden,
al is het water in de westelijke
Waddenzee nog verre van
schoon. Het herstel van de po
pulatie grote sterns op Griend is
verheugend. Maar het aantal
broedparen uit de jaren vijftig
(circa 20.000 paar) wordt nog
lang niet gehaald.
3 4 5 6 7 8 9
OPGAVE
OPLOSSING
KRUISWOORDRAADSEL
Horizontaal:
i. blikken trommel, gezet; 2.
spoorrijtuig; 3. muzieknoot,
kookgerei, vogelprodukt; 4. ge
lofte, oorhanger; 5. bijwoord, gat
in het ijs, achter; 6. verheugd,
bergweide; 7. bevestiging, vogel,
spil; 8. speelkaart, vis-, 9. paar-
deslede, speelgoed, muzieknoot;
10. duivel; 11. delfplaats, vogel.
Verticaal:
1. deel v.e. trap, deel v.e. eeuw;
2. zedig; 3. bezittelijk vnw., bo
venbeen; 4. vruchtvocht, stads
deel, tenen mand; 5, hoffeest,
hoofd v.e. moskee; 6, Spaanse
titel, hoofdbedekking, duiker
eend; 7. voorzetsel, thans; 8.
eens; 9. kleur, weekdier.
SLEUTELWOORD
Horizontaal:
1. zomerjas; 2. wauwelen; 3. agi
tatie; 4. kolobrie; 5. hakkelen; 6.
economie; 7. irritant; 8. defen-
De woorden op de eerste en der
de verticale regel zijn: ZWAK-
HEIDen MUILKORF. Het sleu
telwoord luidt: MUZIEKBLAD.
HEINZ
wee7 je waar d/e z/tde
eerste hamer p /n pena'aa&/ t
maar dat /s w£&r /v/et
ps atoevrdstad van ne-
peeland want pat
's amsterdam
en amsterdam f$ weer n/et p£ 1
hoofdstad van ndoqp-holland
want dat fs haarlem en
als je b/j ons twee zones
w/at rijpen, moetje l
dqje afstempelen en
TOMPOES
Heer Bommel en de Hachelbouten
Heer Bommel liep met krachtige pas
sen naar de tractor en begon het ding
te beklimmen.
,,Dat gaat zo maar niet!" riep de boe
rin. „Wij verhuren hem niet. En zeker
niet aan de eerste de beste..."
„Natuurlijk niet!" gaf heer Ollie toe.
„Dat spreekt. Maar ik ben Olivier B.
Bommel, heer van Bommelstein, en
geld speelt geen rol. Noem uw prijs,
dan zal ik zorgen dat de bediende
Joost morgen de huur aanreikt wan
neer hij het voertuig terug komt
brengen."
De boerin verkeerde in grote twee
strijd, dat was duidelijk.
„M-maar mijn man..." hernam ze
handenwringend.
„Uw man zal blij zijn dat u mij ge
holpen heeft", verzekerde heer Bom
mel. „Ik kan nu niet op hem wach
ten, want ik heb weinig tijd. Maar ik
zal het met die huurprijs goed ma
ken. Komaan, heer Hachelbout,
neem plaats. We moeten voort."
Zo sprekende startte hij de machine
en reed het erf af, terwijl de boerin
hem verslagen nakeek.
Hobbel was zwijgend op het gevaarte
geklommen en nu zat hij beprangd
op het achterzadeltje te mompelen.
De machine maakte echter zoveel la
waai dat zijn woorden onverstaan
baar waren en bovendien schonk
heer Ollie er in het geheel geen aan
dacht aan. Met vaste hand stuurde
hij het toestel over de weg, totdat er
een herberg in het zicht kwam.
„Daar moet ik even stoppen!", riep
hij. „De waard heeft nog steeds mijn
jas en ik weet zeker dat hij verlan
gend naar mijn komst uitkijkt. De
stakker wil natuurlijk graag zijn mis
selijk gedrag goedmaken."
R
Weersvooruitzicht
DONDERDAG 13 JULI
HET
DOOR HANS VAN ES
Na en paar broeierige, tropische
dagen breekt er een periode met
veel draaglijker zomerweer aan.
Een mild westenwindje voert
vandaag schonere en minder
vochtige lucht aan, waarbij de
temperatuur van ca. 23 graden
door velen zal worden gewaar
deerd. Dinsdag stuwde de zon
het kwik weer zeer hoog op met
plaatselijk 34 graden in het bin
nenland en ca. 30 graden langs
de Hollandse kust.
's Middags naderde vanuit het
zuiden een vore van lage druk,
waarin boven België forse on
weersbuien tot ontwikkeling kwa
men. In de avond dreven boven
onze regio de hoge sluiers cirrus-
bewolking binnen, behorende bij
het buiencorrfplex. Sommige van
de buien leefden zich ook boven
het zuiden van het land; het kwik
daalde hier snel naar 20 graden.
De afkoeling boven de westelijke
kuststrook verliep rustiger.
De wind ging in de loop van de avond om naar west en voerde verfris
sende lucht van zee binnen. De grenslijn met de zeer warme lucht I
vandaag nog dichtbij met kans op een bui, maar in de koele lucht b
gmt de bewolking te breken; er wordt snel een hogedrukgebied opgi
bouwd boven West-Europa. De afkoeling wordt morgen al weer te ni
gedaan door verstekte aanvoer van warme lucht uit het zuiden, al ze
het niet meer zo heet worden als de voorbije periode.
Bij veel zon haalt het kwik volop zomerse waarden: 26 tot 30 gradei
Veel wind staat er niet; aan zee waait er 's middags een aangenaam
briesje van zee en blijft het een paar graden koeler. Vanuit Frankrijl
nadert een nieuwe onweersstoring, maar die bereikt onze regio waai
schijnlijk pas vrijdag.
Tijdens het weekeinde komt er geleidelijk een koelere zuidwestelijk
stroming op gang. De straalstroom boven de Atlantische oceaaan, d
enige tijd omgeleid is geweest, dringt weer door tot het vasteland va
Europa.
Daarmee breekt een periode met gematigd zomerweer aan. Zonnige
perioden worden bij tijd en wijle afgewisseld door wat regen of een
bui. De temperatuur ligt op een normaal niveau; tussen 20 en 24 gi
den.
E U
KNMI
Weersvooruitzicht
Geldig tot en met
donderdag.
Noorwegen:
Half tot zwaar bewolkt en
hier en daar regen. In het
zuiden schijnt eerst de zon
nog volop. Middagtempe-
ratuur van 12 graden in
het uiterste noorden tot
rond 25 bij Oslo.
Zweden:
Droog en overwegend zon
nig. In het noorden meer
wolken en kans op wat re
gen. Middagtemperatuur
in de noordelijke helft van
het land tussen 13 en IS
graden, naar het zuiden
toe oplopend naar 25 gra-
Denemarken:
In de loop van vandaag in
het zuidwesten wat meer
bewolking en kans op een
regen- of onweersbui.
Morgen weer wat droger.
Middagtemperatuur onge
veer 24 graden.
Engeland, Schotland, Wales en Ierland:
Tamelijk bewolkt en van tijd tot tijd re
gen, soms ook met onweer. Vandaag in
Engeland ook zonnige perioden en over
wegend droog. Middagtemperatuur van
18 graden in het noordwesten tot onge
veer 25 nabij Londen.
België en Luxemburg:
Perioden met zon. Ook enkele stevige
onweersbuien, vandaag eerst nog in het
oosten en morgen later in het westen.
Middagtemperatuur rond 25 graden;
aan de Vlaamse kust iets lager.
Noord- en Midden-Frankrijk:
Perioden met zon maar ook enkele fikse
regen- of onweersbuien, vandaag vooral
in het oosten en morgen vooral in het
westen. Vandaag maxima rond 26 gra
den, morgen iets warmer. Langs de Bre
tonse en Normandische kusten op beide
dagen rond 21 graden.
Portugal:
Veel zon, maar in het noorden ook wol
kenvelden en kans op een bui. Middag
temperatuur langs de kusten van 21
graden aan de Costa Verde tot 27 in de
Algarve, landinwaarts plaatselijk 30 gra-
Madeira:
Flinke perioden met zon, soms ook wol
kenvelden. Kleine kans op een bui. Mid
dagtemperatuur ongeveer 25 graden.
Spanje:
Langs de costa's vrij zonnig en tempera
turen fond 30 graden. Ook in het bin
nenland veel zon en hoge maxima,
plaatselijk tot 36 graden. In het noorden
naast zon ook wolkenvelden en kans op
wat regen, het eerst in het noordwesten.
Maxima langs de Golf van Biskaje onge
veer 22 graden.
Canarische Eilanden:
Overwegend zonnig en droog. Middag
temperatuur ongeveer 28 graden.
Marokko:
Westkust: Zon, maar ook wel eens wol
kenvelden. Droog. Middagtemperatuur
vlak aan zee tussen 25 en 30 graden.
Tunesië:
Overwegend zonnig, morgen ook kans op
wolkenvelden en misschien een bui.
Warm met maxima vlak aan zee ruim
boven de 30 graden.
Zuid-Frankrijk:
Zonnige perioden maar vandaag in het
oosten eerst nog enkele stevige regen
en onweersbuien. Morgen later op de
dag in de westelijke departementen op
nieuw (onweers)buien, mogelijk met
windstoten. Middagtemperatuur uiteen
lopend van 25 aan de Atlantische kust
tot iets boven de 30 ten zuiden van
Mallorca en Ibiza:
Droog en in het algemeen zonnig. Mid
dagtemperatuur ongeveer 31 graden.
Italië:
In het midden en zuiden zonnig en
waarschijnlijk droog. In het noorden
eerst nog enkele wolkenvelden en een
regen- of onweersbui. Middagtempera
tuur ongeveer 31 graden.
Corsica en Sardinië:
Droog en zonnig. Middagtemperatuur
tussen 28 en 33 graden,
Malta:
Veel zon en middagtemperatuur onge
veer 32 graden.
Griekenland en Kreta:
Droog en overwegend zonnig. Op de
Egeische Zee nogal wat wind. Middag
temperatuur ongeveer 31 graden, op de
eilanden in de Egeische Zee iets minder
Turkije en Cyprus:
Aan de kusten meest zonnig, in het bin
nenland ook wolkenvelden en plaatselijk
enkele regen- of onweersbuien, vooral in
het noorden van Turkije. Middagtempe
ratuur van 27 graden langs de Turkse
westkust tot 31 op Cyprus.
Duitsland:
Vooral in het noorden, maar lokaal ook
elders enkele fikse regen- of onweers
buien. Tussendoor ook wat zon. Middag
temperatuur vandaag tussen 25 in
noorden en 30 in het oosten, morgen
veel plekken wat minder warm.
Zwitserland:
Af en toe zon, maar vooral vandaag
ook enkele fikse regen- of onweersb
en. Middagtemperatuur ongeveer
graden.
Oostenrijk:
Veranderlijk bewolkt en enkele stev
regen- of onweersbuien, met het zwa
tepunt op vandaag. Middagtemperati
ongeveer 29 graden.
Polen:
Perioden met zon en een enkele v
spreide regen- of onweersbui. Midd;
temperatuur tussen 24 in het noorc
en 30 in het zuiden.
Tsjechië en Slowakije:
Perioden met zon en toenemende k;
op onweer. Vooral in Slowakije vandc
grote kans op een onweersbui. Midd
temperatuur ongeveer 30 graden.
DONDERDAG 13 JULI 1995
Zon- en maanstanden
Zon op 05.35 Zon onder 21.
Maan op 22.09 Maan onder07.'
Waterstand
IJmuiden Katwijk
Hoog 04.45 17.15 04.18 16.
Laag 00.14 14.56 23.55 14.
Weerrapporten 11 juli 20 uur:
29 21
4 32 20
31 19
4 28 15
5 33 22
i 27 19
1 31 20
2 29 18
7 27 21
4 33 22
5 19 13
3 34 23
25 22
28 18
33 19
3 27 18
2 33 22
4 28 23
6 21 15
3 35 20
29 19
6 22 16
2 32 14"
26 19
1 30 16
21 13
10 26 22
6 26 17
30 19
28 19
30 22
31 15 1
1 35 2 1
Eindhoven
Oen Helder
Rotterdam
Vlissingen
Maastricht1
Aberdeen
Athene
Boedapest
Bordeaux
Cyprus
Dublin
Frankfurt
Genève
Helsinki
Innsbruck
Istanbul
Klagenfurt
Kopenhagen
Las Palmas
Luxemburg
Madrid
Malaga
Mallorca
Malta
half bew
half bew.
half bew.
half bew.
licht bew.
half bew,
half bew.
regenbui
onbew.
licht bew.
Zurich half bew
8angkok half bew.
Buenos Aires zwaar bew.
Casablanca zwaar bew,
Johannesburg onbew.
Los Angeles onbew.
New Orleans licht bew.
New York zwaar bew.
Tokyo
enbui
20
31 20 I
26 22
24 11
29 20 1
31 16
29 19
30 19
26 8
26 17 23
31 16
29 14
33 23 U
16 13
25 18
22 Tl
24 16
36 25
26 19
30 22
33 24
26 16
32 22
19 12
