Na de stilte komt de klap
U
ZATERDAG 8 JULI 1995
Veel lot- en buurtgenoten denken er net zo
over. „Ik voel me fitter en vitaler sinds die
krengen niet meer over mijn hoofd scheren",
zegt één van de bewoners van de dorpskern.
„Vaak hangt er een nevel van smog over het
dorp. Die zi^ je nu niet. Kon het altijd maar
zo zijn. Dat zal echter niet gebeuren, want we
zijn en blijven de pestlijders van deze regio.
Het is een illusie te denken dat het ooit an
ders wordt. Tenzij je Zwanenburg helemaal
overkapt."
Jan Zomer heeft dat ideaalbeeld al veel lan
ger naar de vergetelheid verdrongen. Op de
hoek van de IJweg, de straat die in het ver
lengde van de Zwanenburgbaan ligt, staat hij
onverstoorbaar de heg rondom zijn huis te
knippen. De wolkenridders („Ik hoor ze wel,
maar heb er geen last meer van") hinderen
de bejaarde Zwanenburger kennelijk meer
dan onverwachte vragen.
„Wat rustig?" In zijn stem klinkt de irritatie
over de inbreuk op zijn privacy door. De
monstratief priemt hij de wijsvinger de lucht
in om duidelijk te maken wat hij bedoelt. „Je
ziet en hoort ze toch. Ze hebben die baan wel
dichtgegooid, maar dat zegt niet zo veel.
Vliegtuigen moeten vliegen, anders kost het
geld. Dus blijven ze komen. Meestal is de
windrichting zodanig dat ze de route nemen
die over onze huizen loopt. Omdat ze schuin
en hoog in plaats van recht en laag over het
dorp vliegen, is de geluidsoverlast minder.
Maar rustig, nee. Dat wordt het nooit meer in
Zwanenburg."
Niet die opvatting is huisarts Cees van Ojik,
een van de ferventste tegenstanders van de
uitbreiding van Schiphol, het hartgrondig
eens. „Sterker nog", zet hij aan voor een lan
ge litanie, „het wordt alleen maar erger. De
groei is niet meer te stuiten. In 2004 praten
we niet echt meer over het voor 2015 beoog
de aantal van 400.000, maar over 600.000
vliegbewegingen per jaar. En ook dan zal de
economische lobby weer doorslaggevend zijn
in de hele politieke discussie, en niet het
milieu en de gezondheid."
Zwaar belast
Echt leefbaar zal het in deze regio volgens
Peter Vreeswijk, voorman van de Belangen
groepering Isolatie Project Zwanenburg, te
gen die tijd helemaal niet meer zijn. „Want
dit gebied is al zo zwaar belast", zegt hij, wij
zend op de mogelijke nieuwbouw van een
waterzuiveringsinstallatie aan de IJweg, de
aanwezigheid van de vuilverbrandingsovens
in Sloterdijk en het recyclingbedrijf van Rut-
te. „Als de wind verkeert staat, vergaan we
hier van de stank.
Vreeswijk vindt de tijd dan ook rijp voor
nieuwe actie. Niet zo zeer gericht tegen de
sluiting van Schiphol („Dat kan en hoeft
niet"), maar wel tegen de in zijn ogen onver
antwoorde expansie en wildgroei van de
luchthaven. „We zijn uitgepraat. Het wordt
tijd het zeven-plagenplan van de 'Lastige
Zwanenburger weer eens tevoorschijn te ha
len", herinnert hij aan het protest van rook-
en stinkbommen uit de jaren tachtig. „Een
aantal projecten is nimmer uitgevoerd. Ik
denk dat het niet lang meer zal duren voor
dat deze slapende groep weer ontwaakt. Voor
veel mensen is de maat vol."
De uiterlijke rust, die Zwanenburg in juni
en juli beheerst, is dan ook slechts schone
schijn. Van Ojik gooit het over een andere
boeg: „Die twee maanden van betrekkelijke
stilte zijn fijn en mooi meegenomen, maar
wat schieten we er mee op? Niks. Structureel
lost het totaal niets op. En bovendien is het
slecht voor de mensen. De klap komt dubbel
zo hard aan, als de onvermijdelijke bombar
dementen weer beginnen. Dat heeft de prak
tijk ook uitgewezen toen de Buitenveldert-
baan na de Bijlmerramp opnieuw open ging.
Alle trauma's bij de omwonenden kwamen
weer boven."
Knauw
Op die psychische knauw zit niemand te
wachten. Want verborgen angst is er volgens
Van Ojik meer damgenoeg, al wordt die niet
bij hem in zijn praktijk aan de Troelstralaan
uitgesproken. „Ik krijg hier zelden of nooit
mensen die me rechtstreeks aanspreken op
geestelijke of lichamelijke klachten als gevolg
van geluidshinder of andere vormen van
overlast. Dat gebeurt slechts indirect. Bij
voorbeeld als ik ze vraag naar de redenen van
een verhuizing. Onlangs nog zijn weer zes
mensen uit mijn praktijk naar elders vertrok
ken, omdat ze het hier niet meer konden uit
houden. Eén keer heb ik in dat verband in
mijn praktijk zelfs een geval van zelfdoding
meegemaakt. Treuriger kan haast niet."
Wat Van Ojik buiten het lawaai, de stank
en de uitstoot van vette roet (onder rpeer
door het lozen van kerosine) het meest hin
dert, is dat de overheid de gezondheidspro
blemen van de bevolking nauwelijks serieus
neemt. Uit eerdere kleine onderzoeken in het
verre en recente verleden blijkt dat in Zwa
nenburg het aantal hart- en vaatstoornissen,
CARA-problemen en gevallen van kanker op
merkelijk hoog is. Dat geldt ook voor het ge
bruik van medicijnen. Alle cijfers liggen al
thans hoger dan in een vergelijkbare plaats
(qua grootte en inwoneraantal) als Uithoorn,
waar minder jumbo's overkomen.
Van Ojik: „Het regelrechte verband tussen
ziektebeelden en overlast van vliegverkeer
wordt veelal niet erkend. Het wordt pas ge
zien bij een echte ramp. Nog ergerlijker is dat
het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en
Milieuhygiëne een grootschalig onderzoek
zou doen naar de gezondheidsgevolgen van
de overlast van Schiphol. Dat moet na twintig
jaar nog steeds moet worden opgestart. Het
is toch onverantwoord dat gezondheidsauto
riteiten dat nog steeds niet op een rijtje heb
ben voor het drukst bevolkte stukje Neder
land. Op de uitslag ben ik overigens helemaal
niet gerust. Want alle seinen staan op onvei
lig"
Berusting
Het kwaad en de 'bedreigingen' van alledag
worden binnen Zwanenburg echter niet
overal hetzelfde beleefd. Wie zijn oor op
straat te luister legt, hoort veel strijdbare kre
ten, maar wordt vaak ook verrast door de
apathie en berusting. „Wat moeten we an
ders?", roept Yvonne de Koek van onder de
parasol vertwijfeld uit. „We hebben al zó veel
protesten laten horen. Het is vechten tegen
de bierkaai."
Anderen reageren nog onverschilliger. „Ik
maak me allang niet meer druk over die her
rie", meent een bezoekster van het winkel
centrum. „Dat zouden ze in Zandvoort ook
moeten doen. Daar praten ze al jaren over
welgeteld één dag overlast per jaar van het
circuit. Wij zitten driehonderd dagen per jaar
in oneindig veel meer kabaal. Ik hoor wat ik
horen wil en dat is niet veel, kan ik u zeg
gen."
Een enkeling kan het helemaal weinig
schelen. „Ik heb", zegt Ellie Stuve van de Ca
deaushop. „jarenlang in de Van Baerlestraat
in Amsterdam gewoond. Daar word je hele
maal gek van het lawaai van het verkeer dat
langs je huis komt. Mijn zus heeft een pand
in Friesland. Daar knallen voortdurend aller
lei straaljagers over. Daartegen afgezet is het
bij ons rustig. Wat me wel stoort is het ge
klaag over dat vliegverkeer. De mensen ver
geten dat ze brood op de plank hebben dank
zij Schiphol. Ik heb niets tegen die actiegroe
pen, maar veelal zitten de grootste klagers
zelf het vaakst in het vliegtuig.
Wim Berg, voorzitter van de dorpsvereni
ging Zwanenburg/Halfweg, voelt zich geens
zins door die kritiek aangesproken. Hij ijvert
al 25 jaar voor de belangen van het morrende
deel van de bevolking. „Ach", weet-ie, „de
mensen die zoiets roepen, komen zichzelf
nog wel tegen. Ze weten niet wat ze nog te
wachten staat. Geluid laat zich nu eenmaal
niet zo makkelijk sturen. Gelet op de jongste
ontwikkelingen vraag ik me trouwens af of
Zwanenburg in het jaar 2020 nog bestaat.
Hoe vaak hebben we al niet stappen terug
moeten doen en grond ingeleverd omwille
van Schiphol. De overheid en de luchthaven
blijven grenzen verleggen."
Deken
Berg laat zich evenwel niet wegjagen. Net als
voor veel inwoners is zijn sociale verbonden
heid met het dorp daarvoor te groot. Daar
komt bij dat het lang niet voor iedereen is
weggelegd elders een huurwoning te vinden,
danwel een koophuis te betrekken zonder
veel geld of comfort in te leveren. „Zwanen
burg was er eerder dan Schiphol", zegt Berg.
„Dat bedrijf moet er gewoon voor zorgen dat
de overlast in dit gebied draagbaar is en blijft.
Je kunt niet volstaan met te denken dat je het
probleem hebt opgelost door een isolerende
deken over Zwanenburg heen te gooien."
Mede gezien het grote aantal huizen dat in
het dorp te koop staat, vertrekken meer men
sen dan er binnenkomen. Alle kostbare en
bekritiseerde isolatieprojecten van 1.700 wo
ningen (Vreeswijk: „Het is echt een puin
hoop") ten spijt. Een uitzondering op die re
gel vormt de familie Van Ispelen. Zij laat
schuin boven de aanvliegroute van Schiphol
een kapitale villa bouwen. „Dit is een van de
mooiste plekjes van Zwanenburg", zegt de
vrouw des huizes over het pand in de Pier-
sonstraat. „Waarom zouden we
daar niet gaan wonen? Die vlieg
tuigen storen mij totaal niet. Ik
vind het zelfs mooi om naar te
kijken. Trouwens, waar moet je
in dit landje heen om geen last te
hebben van vliegverkeer? Als je
echt rust wilt, moet je naar Aruba
verhuizen. Ik begrijp dat geklaag
niet. Het is nu toch ook betrekke
lijk rustig. Bij wijze van grap zei
ik van de week nog tegen mijn
man: 'Als we dit huis ooit willen
verkopen, dan moeten we het nu
doen'."
Moloch
De onverschilligheid van een
deel van de gemeenschap laat
Van Ojik niet onberoerd. De 'Las
tigste Zwanenburger' wordt er
soms zelf ook mee geconfron
teerd. 'Dokter, houd eens op met
je gezeur', krijgt hij wel eens te*
horen. „Mensen voelen zich vaak
onmachtig omdat er tegen een
moloch als Schiphol weinig te
doen valt", houdt hij zichzelf en
anderen een spiegel voor. „Dat is
ook mijn beleving af en toe. Maar
kijk eens naar het succes van de
actie van Greenpeace tegen het
dumpen van het olieplatform
Brent Spar. Daar krijg ik een kick
„Ik weet waarvoor en voor wie ik het alle
maal doe. Als ik zie wat de overlast van vlieg
verkeer met de gezondheid van mensen doet
en hoe dit gebied voor ons nageslacht naar
de knoppen wordt geholpen, dan is er voor
mij geen weg meer terug. Tenzij er morgen
opnieuw een toestel op de Bijlmer neerstort.
Dan hoef ik weinig meer te ondernemen.
Dan is het absoluut afgelopen met die uit
breidingsplannen van Schiphol."
Onderstaand een overzicht van het klachtenpa
troon in deze regio voor en na het (tijdelijk) slui
ten van de Zwanenburglaan. Als gevolg van he
terugvallen van vier naar drie banen (Kaagbaan
Buitenveldertbaan en Aalsmeerbaan) is het aan
tal meldingen over geluidshinder vooral toege
nomen op plekken waar de overlast normaal als
minder ergelijk wordt ervaren Het omgekeerde
is ook het geval. Groot Leiden vormt een kleine
ui^ondering op de regel Volgens de Commissie
Geluidhinder Schiphol komt dat omdat de Kaag
baan altijd intensief wordt gebruikt. De onder
houdswerkzaamheden aan de Zwanenburgbaan
zijn op 27 mei begonnen en zullen duren tot
eind juli.
april
mei
juni
Zwanenburg
361
263
23
Amstelveen
550
884
2434
Buitenveldert
180
401
980
Amsterdam/per district
100
200
400
Hoofddorp
251
316
833
Haarlem
184
116
133
Velserbroek
47
12
2
Heemstede
13
24
197
Vijfhuizen
39
117
236
Leiden
351
326
366
Sassenheim
11
8
32
Warmond
19
9
14
Oegstgeest
94
69
94
De laatste anderhalve maand biedt Zwanenburg op fraaie
zomerse dagen een ongebruikelijke aanblik. Overal zitten mensen
in hun tuintje of op het balkon in de zon, staan de ramen en
deuren van de huizen open en hangt de was opzichtig buiten.
Eindelijk kunnen ze weer eens ongestoord met elkaar praten,
rustig slapen en vooral genieten van een ongewone stilte. De
Zwanenburgbaan is voor onderhoud twee maanden dicht. Dat
betekent even rust, ook al is die adempauze zeer betrekkelijk. De
geluidsterreur van Schiphol blijft immers, altijd en overal. ,,Het is
niet meer dan een stilte voor de storm.
et doet wat onwezenlijk aan, de
I betrekkelijke rust die dezer da-
gen over Zwanenburg hangt.
Waar normaal laag overkomende vliegtuigen
het vredige dorpje terroriseren, fladderen de
Boeings nu op grote hoogte als fluisterende
reuzen over het centrum. Dat wil zeggen: ze
zijn wel te horen en te zien, maar niemand
hoeft er zoals gebruikelijkvoor te zwij
gen.
Sinds de Zwanenburgbaan tijdelijk wegens
onderhoud is gesloten, doorbreekt alleen het
lawaai van het gemotoriseerde weg- en vaar-
verkeer en ratelende bouwmachines bij de
verschillende isolatieprojecten de geluidsbar
rière binnen de kleine woongemeenschap.
Met die overlast valt echter te leven. Zelfs de
notoire klagers moeten erkennen dat dit leed
in geen enkele verhouding staat tot de hinder
die de honderden rituele dansen van en naar
Schiphol dagelijks veroorzaken.
De pijn wordt deze maanden het meest ge
voeld in Groot-Amsterdam, Amstelveen,
Hoofddorp en de omgeving van Leiden.
Want het gebruik van drie in plaats van vier
banen heeft de teller bij de klaaglijn van de
Commissie Geluidhinder Schiphol op hol
doen slaan. Ten opzichte van april is het aan
tal klachten in mei en juni zelfs verviervou
digd in de plaatsen die door de. aangepaste
routes van uitwaaierend vliegverkeer extra
worden belast.
Het is stil in het zwerk boven de tweelingdorpen Zwanenburg en Halfweg, slechts gescheiden door de Ringvaart. Eind deze maand is hier weer het
vertrouwde beeld van stijgende en dalende luchtreuzen te zien. foto united photos de boer poppe de boer
Smog
Verademing
Die cijfers zullen de Zwanenburgers even
worst zijn. Voor het eerst sinds tijden kunnen
zij op zomerse dagen weer eens lekker buiten
zitten, ongestoord met elkaar praten, de dèu-
ren en ramen open houden, de was buiten
hangen zonder dat er zwarte roet op neer-~
daalt of een terrasje pikken in het centrum.
„En dat is een hele verademing."
Althans, zo beleven Joop Mense en Nel de
Roover van Populierenlaan 297 en 305 de
'stilte voor de onvermijdelijke storm' in elk
geval. De twee buurvrouwen weten niet wat
ze overkomt. Het tweetal woont in de flat, die
ligt op het laagste punt van de aan- en af-
voerroute van de baan die ze zo verfoeien.
„Zeker in vakantietijd", vertelt Joop Mense,
„zeilt er elke minuut zo'n kist over dit ge
bouw. Soms zelfs zó laag dat ik denk dat ze
het dak meenemen. Als ik 's avonds in mijn
bed lig en er komt weer zo'n klereding over,
is de hele kamer verlicht door de lampjes van
het toestel. Maar ik slaap er niet minder om,
hoor. Ik gooi er gewoon een flinke borrel in
en dan wil het best lukken." Bjj Nel de
Roover ligt dat duidelijk anders. „Ik doe geen
oog dicht als ik geen slaappil neem."
Vooralsnog genieten ze vanaf hun balkon
netje van twee bij twee elke minuut van de
dag met volle teugen van de rust, het weidse
uitzicht over het akkerla*nd en de stralende
zon. „Lekker vrijuit kunnen ademen. Een
groter gevoel van vrijheid, bestaat er niet",
benadrukken ze. Even verderop in de Olmen
laan ervaart Thea van de Velde de oorverdo
vende stilte in en rondom het dorp eveneens
als 'een zaligheid'. „Je weet niet wat je over
komt", zegt ze. „Want, ook al ben ik in de
loop der jaren vertrouwd geraakt met dat la
waai, wennen doet het nooit."
De boosdoener die even voor weldoener speelt. De Zwanenburgbaan wordt gerenoveerd. foto united photos de boer ron pichel
Zwanenburg zit tijdelijk zonder vliegtuiglawaai, maar de wijde omgeving lijdt
