Sicco Mansholt, de architect
van de moderne landbouw
'Immigratiedienst laat zich belazeren door mensensmokkelaars'
Feiten &Meningen
Sicco Mansholt
tot het einde
op de barricaden
MAANDAG 3 JULI 1995
152
Nog maar enkele weken terug ontving de
FvdA-adviesgroep voor landbouw, natuur
beheer en plattelandsontwikkeling een uit
voerige brief van Sicco Mansholt. Hij begon
met zich te verontschuldigen dat zo'n vier
uur reizen en twee uur vergaderen op één
avond iets te veel voor hem werd. Wel had
hij zijn ideeën over het (Europees) land
bouwbeleid nog eens uitvoerig op papier
gezet en hij riep de PvdA-kamerleden op
zich in te zetten voor een radicale hervor
ming van het beleid. De zogeheten Priori
teitennota van minister Van Aartsen, die hij
kort daarvoor ook persoonlijk nog had ge
sproken, deed wiliswaar een stap in de goe
de richting maar was op veel punten nog te
vraag. Het milieubeleid (lees: mestbeleid)
vertoonde gebreken en het Europees beleid
was onvoldoende uitgewerkt.
Sicco Mansholt woonde met zijn vrouw
Henny in Wapserveen, dus op het platte
land in het mooie Drenthe. Van daar uit
vocht hij voor het behoud van het platte
land in heel Europa. Plattelandsvernieu
wing was een begrip waar hij zich al tienlal
len jaren voor inzette; Dat de Flaagse poli
tiek hier pas in het paarse regeerakkoord
enkele zinnen aan besteedde, kon hij
slechts met een typisch Mansholtgebaar af
doen, waarbij niet alleen zijn schouders,
maar ook zijn gezicht en handen precies
aangaven hoe hij erover dacht. Nooit een
woord te veel.
Als Groninger kon Sicco beter dan wie
ook zonder verspilling van woorden z'n
oordeel over allerlei zaken doeltreffend vel
len. Zijn befaamde strijd tegen bijvoorbeeld
de aanleg van een militair compagnies-oe
fenterrein bij Havelte een plan dat uit
eindelijk is afgeblazen kenmerkte de
aanpak die Sicco zo eigen was: grondig, ef
fectief en gebruik makend van zijn vele re
laties en eigen kennis. Zijn visie bleef ook
met het vorderen van zijn leeftijd jong,
vernieuwend en radicaal.
Sicco is, zoals men dat noemt, op 86-jari-
ge leeftijd op de barricaden gestorven. De
gesprekken hij hem thuis in Wapserveen
waren altijd stimulerend, onderhoudend en
prikkelend tegelijkertijd. De gastvrijheid en
de charme die hij en zijn vrouw altijd heb
ben uitgestraald, weerhielden hem er niet
van in scherpe bewoordingen ook zijn kri
tiek te uiten.
De PvdA verliest aan Sicco een overtuigd
socialist die soms hinderlijk kritisch kon
zijn en nooit een blad voor de mond nam.
Via brieven, interviews en televisie-optre
dens liet Sicco vaak publiekelijk weten hoe
hij over een bepaald thema dacht. Onaf
hankelijk van politiek Den Haag sprak hij
niet alleen over het landbouw- en milieube
leid, maar ook over sociale rechtvaardig
heid, ons koloniaal verleden, de WAO, kern
energie, het paarse kabinet, het leiderschap
van Wim Kok en nog veel meer. Zijn vele
pleidooien voor een basisinkomen voor ie
dereen straalden een diepe warmte uit en
een groot gevoel van solidariteit.
Als minister van landbouw en voedsel
voorziening in zes naoorlogse kabinetten en
als Europees Commissaris voor landbouw,
voorzitter van de Europese Commissie, lid
van de Club van Rome, maar ook als ge
woon lid van de PvdA-afdeling Flavelte
heeft Sicco, samen met zijn vrouw Henny
vele vrienden gemaakt, overal in de wereld.
Al deze vrienden weten precies waar Wap
serveen ligt, omdat ze regelmatig in die oa
se van rust en bezinning op bezoek gingen
of omdat ze vaak brieven uit dit dorp ont
vingen. Brieven waarin Sicco zijn bereke
ningen over bijvoorbeeld de milieu-aantas
ting in de wereld, de landbouwoverschotten
in Europa of het mestprobleem in Neder
land helder en goed gedocumenteerd uit
eenzette. Daarbij gebruikte Sicco al meer
dan vijftien jaar een computer, want hij
ging altijd met zijn tijd mee.
Een beetje ijdel, maar nooit arrogant,
voor iedereen open, wars van partijhiërar
chie en elite. Dat was Sicco Mansholt. De
PvdA, Nederland, Europa èn de wereld heb
ben in hem een groot mens verloren.
EISSO WOLTJER»
Als geen ander zo betrokken bij het lot van de kleine boer
F
Sicco Mansholt, die in de nacht van donderdag op vrijdag in zijn woonplaats Wapserveen overleed, was als geen ander be
trokken bij het agrarische beleid en het lot van de kleine boer en landarbeider. Eerst als landbouwminister van 1945 tot 11
1957, daarna als Europees landbouwcommissaris en uiteindelijk voorzitter van de Europese Commissie wat hij tot 1973 j
bleef. De wortels voor die betrokkenheid liggen in de ervaringen van deze overtuigde sociaal-democraat in de crisisjaren J
voor de Tweede Wereldoorlog. L
Mansholt werd in 1908 geboren
als zoon van een hereboer in
Ulrum (Groningen), die de ka
pitale hoeve pachtte. Vader
opgeleid aan de Wageningse
landbouwschool was al vanaf
1905 lid van de SDAP, de voor
loper van de PvdA! Zijn moeder
was eveneens goed opgeleid: zij
gaf les in staatswetenschappen
op de HBS. Sicco, de zoon, zou
die kans niet krijgen. Dat kwam
vooral door de landbouwcrisis
die Nederland trof met de han
delsbeperkingen van de Eerste
Wereldoorlog en de snel ver
slechterende economie vanaf
1920. Sicco's vader durfde in
1922, toen grootvader stierf, het
boerenbedrijf niet over te ne
men met de zware hypothecaire
schulden die erop rustten.
De familie verhuisde naar de
stad Groningen, en Sicco ver-
milde de ULO voor de driejarige
HBS. Daarmee kwalificeerde hij
zich niet voor de Wageningse
landbouwhogeschool en koos
voor een opleiding tot tabaks
planter aan de Koloniale Land
bouwschool in Deventer. Het
was een opleiding tot werkloos
heid. De jonge Mansholt vlucht
te drie jaar in vrijwilligerswerk
en zelfstudie voordat hij in 1932
in Nederlands Indië terecht kon
op een theeplantage in Prean-
ger.
In 1936 kreeg hij tweemaal 25
hectare grond toegewezen in de
Wieringermeer. Later tijdens de
Tweede Wereldoorlog sloot
Mansholt zich aan bij het ver
zet. Hij organiseèrde onder
meer illegale voedseltranspor-
ten voor verzetsgroepen in de
Randstad. Dit alles bleek ach
teraf gezien een ideale voorbe
reiding op wat komen zou. De
eerste na-oorlogse premier,
Schermerhoorn haalde Mans
holt in het noodkabinet om mi
nistervan voedselvoorziening,
landbouw en visserij te worden.
De nieuwe bewindsman slaag
de er in binnen enkele jaren de
agrarische produktie en boven
dien de export weer op het
vooroorlogse peil te brengen.
Naarmate de agrarische pro
duktie zich herstelde, kwam
Mansholt voor het sociale pro
bleem in de landbouw te staan.
Toenemende mechanisatie
noopte de minister begin jaren
vijftig al om kleine boeren en
landarbeiders te stimuleren hun
heil te zoeken in de industrie.
Mansholt werd daarin toen ge
steund door 'doorbraak-ambte-
naren', die vanuit de confessio
nele hoek de PvdA hadden op
gezocht. Ook binnen de PvdA
was er toen een stroming van
sociaal-democratische partijge
noten, die jaarlijks drukke land-
bouwcongressen bezochten.
Mansholt stond als landbouw-
voorman in die tijd overigens
niet alleen: Ook Anne Vondeling
begon zijn politieke loopbaan
als landbou wspecialist.
Mansholt dacht vooruit. Zijn
naam is dan ook verbonden aan
tal van plannen die via'agrari-
sche structuurveranderingen dj-
sociale problemen moesten on
dervangen die de kop opstakeqs
door de mechanisatie en de int
ternationalisering van de agrarp
sche handel. Dan kon alleen
goed als het op zijn minst op r
Europese schaal werd gedrageir
Nederland speelde in de eersten
helft van de jaren vijftig dan ooo
een voortrekkersrol op land
bouwgebied in West-Europa.
Het lag voor de hand dat Mans'l
holt, bij de oprichting van de
EEG de post van landbouwcom
missaris zou innemen.
Die functie zou hij vijftien jaar
bezetten. Het werden jaren P
waarin de landbouwproduktie e
explosief toenam. Een ontwik-"
keling die ook Sicco Mansholt1
zelfheeft verrast. Na jaren van^
prijsgaranties voor de boeren -
bedoeld om de sociale gevolgeP
van de sanering op te vangen -
werd het voor de Nederlandse
commissaris belast met de J
landbouwm, tijd om de bakens
te verzetten. je
In 1969 voerde Mansholt cam-'U
pagne voor verdergaande saner
ring van de landbouwsector, 'O
maar dan wel met vestiging vat.
nieuwe industrie op het platte-n
land om uitgestoten agrarische^
arbeiders aan werk te helpen. r
'Regionaal beleid' heet dat te- n
genwoordig in het jargon. t\
Mansholt zou het niet redden. L
Het systeem van garantieprij
zen, zo sociaal ogend, bleef in-
tact. Maar die prijzen werden t
vervolgens onder druk van blij
vende overschotten wel regel- ie;
matig bevroren of zelfs ver
laagd. Flet alternatief van pro- e*
duktiebeheersing bleek op dat'
moment politiek niet haalbaar.
Mansholt heeft, nadat hij af- :h
zwaaide uit het actieve politiek e
leven, die nieuwe koers van n
produktiebeperking niet losge-ir
laten. De architect van de mo- le
derne, industriële landbouw, ;e
koos in zijn nadagen uitdrukken
lijk voor 'de grenzen aan de rn
groei'. De landbouwexpert werJi
politiek steeds groener. Maar sr
niet volledig ten koste van het st
sociale aspect. Eindjaren tach-d
tig koos de toen al hoog bejaar-r
de Mansholt voor directe pro- j~
duktiebeheersing maar wel me^
prijsgaranties die het boerenge
zin een aanvaardbaar inkomen
zouden opleveren.
Die koersverleggingen in de
loop van zijn lang en vruchtbar
leven zijn Mansholt niet altijd i j
dank afgenomen. Hij was welis#
waar geen windvaan, en nooit J
bang de confrontatie met de
boerenachterban te zoeken.
Maar wellicht toonde hij zich L
toch wat te gevoelig voor de poB
litieke thema's die in de loop
der jaren opgeld deden onder
de kiezers. Vrijblijvend werd t
Sicco Mansholt echter nooit:
lippendienst om kiezersgunst ti
werven kon men hem niet be- t
trappen. m
DEN HAAG HANS SURINGi
ANP
Sicco Mansholt, die in de nacht van donderdag op vrijdag op 86-jarige leeftijd overleed.
,,De immigratiedienst van het ministerie van
justitie laat zich welbewust in de luren leggen
door oplichters en mensensmokkelaars. De
top van deze afdeling is helemaal niet geïnte
resseerd in het maatschappelijk effect van
haar activiteiten en negeert en saboteert sug
gesties tot verbetering." Deze harde kritiek
komt van drs. F. van I.ieshout (48), die acht
jaar als free lance tolk Frans, Duits en Engels
voorde Immigratie- en Naturalisatiedienst
(IND) werkte. In een centimeters dik dossier
beklaagt hij zich hierover bij de Ombudsman
en de Tweede Kamer.
„De top van de IND is onbekwaam, star en
speelt machtsspelletjes", zegt Van Lieshout.
Zijn voornaamste grief betreft de voorgeschre
ven wijze waarop de asielzoekers na hun aan
melding worden ondervraagd in het zoge
noemde 'nader gehoor'. Dit horen vindt plaats
volgens een standaardvragenlijst. Van Lies
hout vindt dat belachelijk, temeer daar die
lijst in de afgelopen vijftien jaar niet is veran
derd. „Er wordt geen rekening gehouden met
culturele verschillen." Als voorbeeld noemt hij
dat veel mensen uit Afrikaanse landen niet
weten op welke datum ze geboren zijn omdat
dit daar niet wordt bijgehouden. „Na wat
heen en weer praten noemen ze er vaak wel
een, maar als ze de volgende keer een andere
datum noemen, worden ze daar op afgere
kend."
Dat volwassenen, kinderen, schaapherders en
ingenieurs allemaal exact dezelfde vragen
voorgelegd krijgen, stoort hem bijzonder.
„Zorgvuldig, integer en humaan is niet het
zelfde als iedereen over één kam scheren."
Sommige mensen wordt tekort gedaan, meent
de tolk. En anderzijds geeft deze aanpak han
dige lieden de mogelijkheid om hier aan een
verblijfstitel te komen zonder dat ze daar
recht op hebben.
„Overal in de wereld liggen die vragenlijsten
in de la, zodat mensen zich kunnen vóórbe
reiden op de gesprekken die ze hier moeten
voeren", betoogt hij. „De contacten zijn zo
goed dat een verandering in zo'n lijst vieren
twintig uur later daar ook al weer bekend is."
De IND negeert het feit dat Ghanezen, Nigeri-
anen, Roemenen en Iraniërs 'de kluit massaal
belazeren'. Er zou een levendige handel plaats
vinden in 'package-tours'. Mensensmokke
laars voorzien hun landgenoten die een beter
leven willen voor veel geld van valse papieren,
een ticket èn een aannemelijk vluchtverhaal.
Door vast te houden aan de standaardvragen
lijst loopt de samenwerking tussen de ambte
naar die de asielzoeker ondervraagt en de tolk
niet optimaal. Goed tolken is iets anders dan
woorden en zinnen nauwkeurig vertalen. De
tolk moet ook een brug slaan over de culture
kloof met de asielzoeker. „Een Amsterdam
mer en een Ghanees hebben een verschillend
belevingswereld en dat leidt licht tot misver
standen." Als voorbeeld noemt hij het Franse
woord 'frère', wat voor de Nederlander 'broer'
betekent en niets meer dan dat, maar voor
veel Afrikanen ook 'vriend' kan betekenen.
Van Lieshout die een samenwerkingsver
band van twaalfhonderd tolken opzette en
voor de IND bemiddelde bij het vinden van
tolken in de meest exotische talen ontwik
kelde een alternatief voor het standaard-vra
genformulier. Hij deed dit in opdracht van de
IND en stelt vast dat met zijn werk niets is ge
daan. Alles gaat nog als vanouds. „Als er straks
100.000 Russen komen, worden die op dezelf
de manier ondervraagd", stelt hij bitter.
„Zelfs het begin van aanpak van het probleem
ontbreekt. Het tegendeel lijkt eerder het geval.
Om te voorkomen dat voor asielzoekers gere
serveerde woonruimte leeg bleef staan, wer
den groepen van twintig tot vijftig personen
niet eens individueel maar klassikaal gehoord.
Zij hoefden alleen maar een vragenformulier
in te vullen." Ambtenaren bij de IND zijn de
loopgravenoorlog allang zat en halen de
schouders op. De drie meest gehoorde zinnen
bij de IND zijn: 'Het zal mijn tijd wel duren',
'Wat een bedrijf!' en 'Maar goed dat de gewo
ne burger hier geen weet van heeft'.
De Brabantse tolk/vertaler schroomt niet zich
te vergelijken met de journalist Günther Wal-
raff, die zich in de jaren tachtig uitgaf voor
Turks arbeider in Duitsland en daarover ver
slag deed in zijn schokkende boek 'Ik, Ali'.
„Hij deed het met opzet. Tk ben erin gerold en
wist op een gegeven moment zoveel dat ik er
iets mee moest." Bang is Van Lieshout niet.
„Ik heb genoeg ander werk, ik ben volledig
onafhankelijk."
Over het gebrek aan kwaliteit van de vaste tol
ken van de IND kan hij sterke staaltjes vertel
len. „Ik kan ze soms niet eens verstaan als ze
Nederlands spreken." Dat laatst in een op
vangcentrum een Koerd was ingeschakeld
voor een intake-gesprek met een Liberiaan,
kan er bij hem niet in. Dat is prutswerk en
geen tolken. „Zelfs een doctorandus Frans
weet alles van de rijmschema's uit de middel
eeuwen, maar natuurlijk niets van molotov-
coctails, terwijl hij die kennis soms a la minu
te nodig heeft. Je moet verschillende werelden
met elkaar in contact kunnen brengen en bo
vendien rekening houden met de verborgen
agenda, want de asielzoeker wil hoe dan ook
blijven."
DEN HAAG THEO HAERKENS
