Beenhakker blijft gaan
Het moeilijkste woe
TT
ZATERDAG 1 J
Enige tijd geleden ontving ik een brief, waarin on
meer het volgende stond: ,,Ik ben een vrouw van
en ik zie er niet echt piep meer uit. Een maand o:
leden is mijn man bij mij weggegaan, om een vet
re vrouw. Ik ben de laatste jaren, sinds de kinden
huis uit zijn, vanwege de overgang en andere on£
ken beslist niet de aardige, meegaande partner v<
geweest die ik vroeger was. Ik ben bang dat ik hel
mezelf te wijten heb dat hij is opgestapt. Ik kan n
wel voor mijn kop slaan, want ik weet zeker dat e
mij nooit een andere man zal zijn dan hij.
De rest van de brief beschreef
de gevoelens van verslagen
heid, emotionele verlatenheid en
rouw die haar leven sindsdien
kenmerkten, en liet slechts één
duidelijke conclusie over: voor
deze vrouw was met het vertrek
van haar man ook elk toekomst
perspectief voorgoed uit haar le
ven vertrokken. Ze was, zoals ze
het zelf beschreef, volledig vast
gevroren in de immense kou van
het heden.
Verlating of afwijzing door ie
mand van wie we houden is vrij
wel onvermijdelijk een beledi
ging van, een aanslag op onze
psyche. Omdat deze gedwongen
wordt te worstelen met het idee
dat we het verdienden in de
steek gelaten te worden, dat we
in wezen geen enkel recht van
spreken, van protest hebben. Die
worsteling is het rechtstreèkse
gevolg van de gevoelens van pijn
en vernedering die samengaan
met het verlaten of afgewezen
worden. Als we ons slecht voelen,
terwijl onze ex-partner zich tege
lijkertijd gelukkig voelt met een
ander en met die ander dingen
doet die we samen nooit hebben
gedaan, dan ligt de suggestie
voor de hand dat we die slechte
gevoelens aan ons zelf te wijten
hebben. Dat we ook niet beter
verdienden dan als persoon ge
devalueerd te worden vanwege
onze minderwaardigheid of ge
brekkigheid.
Die innerlijke conclusie vergroot
de pijn en de gekwetsheid die we
toch al ervaren alleen nog maar.
Maar juist d&arom is de moge
lijkheid levensgroot aanwezig dat
we die pijnliijke boodschap over
onszelf voor waar aannemen. Als
we het denkbeeld accepteren dat
we van weinig waarde zijn, als
we het dus eens zijn met de af
wijzing, dan krijgt het idee dat
we terecht 'geslachtofferd' zijn,
kans wortel te schieten. De rol
van slachtoffer gaat dan ons le
ven domineren, zoals in het ge
val van de briefschrijfster. Van
beslissende betekenis voor haar
verdere leven zal zijn of zij ertoe
kan worden gebracht te weigeren
de boodschap te accepteren dat
verlating door haar man impli
ceert dat er met haar iets mis is,
dat ze minderwaardig is.
Wat geldt voor verlating of af
wijzing door een partner,
geldt evenzeer voor verlating of
afwijzing in andere relaties. Een
groot aantal mensen herinnert
zich één of beide van hun ouders
vooral als veroordelend of nega
tief-kritisch. Vaak gaat die herin
nering gepaard met een gevoel
van boosheid of van slachtoffer
schap. Zulke gevoelens beteke
nen dat we nog altijd geloven dat
het negatieve oordeel van onze
ouder(s) over ons, geheel of ge
deeltelijk, terecht was. Anders
zouden we immers in staat zijn
de houding van onze ouder(s) op
i evenwichtigere manier te
benaderen, en zoiets te denken
als: 'Het is jammer dat mijn va
der vooral oog had voor de te
kortkomingen van anderen, in-
clusief de mijne'.
Maar als het zo is dat we, den
kend aan de houding van bij
voorbeeld onze vader, steeds op
nieuw een duidelijk gevoel van
emotionele pijn of verdriet erva
ren, dan zitten we nog altijd voor
i groter of kleiner deel gebak
ken aan het idee dat we in wezen
ook niet veel meer waard zijn
dan onze vader van ons dacht.
Want die emotionele pijn of het
verdriet signaleert een innerlijke
kloof of conflict tussen wat we
zouden willen dat de ander en
wijzelf over onszelf zouden den
ken, en wat de ander en wijzelf in
werkelijkheid over ons denken.
De schrijver Franz Kafka, één van
de grootste niet-universitaire
psychologen van deze eeuw,
heeft een belangrijk deel van zijn
leven zelf met dit conflict gewor
steld. In een lange brief aan zijn
vader spelde hij alle kwesties uit
die verkeerd zaten in hun relatie.
Aan het einde van zijn brief, die
hij overigens nooit heeft verzon
den, zegt Kafka dat hij weet wat
het antwoord van zijn vader zal
zijn. ,,Hij zal zeggen: Hiermee,
zoals met alle andere dingen,
heb je voor mij weer eens aange
toond dat al mijn verwijten aan
jou terecht waren, en dat een bij
zonder gerechtvaardigd verwijt
nog ontbrak: namelijk het verwijt
van onoprechtheid, kruiperig
heid en klaploperij." In zijn ant
woord op deze veronde
reactie van zijn vader, z
„Zelfs je wantrouwen tt
te van anderen is niet zi
als mijn wantrouwen te
te van mezelf, dat jij in i
kweekt hebt."
Die laatste woorden z
treffend voorbeeld v
van de manieren waaro
pijn en gekwetsheid va]
zing of verlating kunne]
deren of wegdrukken, n
door zelf verwijten te m
boos te worden, woede
Het niet versturen van
een andere manier om
verminderen of te ontlc
melijk door deze te ven
Voor de meeste mensei
lating of afwijzing inter]
als een bewijs van hun
minderwaardigheid, ge
ofwel met boosheid, ofS
vermijding reageren.
Op het eerste gezicht k;
boosheid gerechtvaardi
en voor een deel is ze d
ook: de ander heeft ons
kelijk 'verkocht' en verrj
Maar voor een ander di
zelfde boosheid vaak oi
ting van het onvermoge
emotionele intimiteit, t
zien wat we het liefst va
der zouden willen. Bovi
maakt boosheid zulke ii
vervolgens nog onmoge
want we gaan ruzie me
maken. Verwijten vliegfl
weer, en daarmee raakt'
we eigenlijk van de and
hebben degeruststej
er van ons gehouden w
dat er geen reden is oni
of minderwaardig overj
denken steeds verde
zicht.
Hetzelfde geldt natuur!
vermijden van de ande
zijds is vermijden begri
want we willen niet opr
kwetst worden. Maar ai
blijven we onszelf juisti
vermijden inprenten d;
is om de ander uit de w]
gaan, om bang te zijn v*
ander, het oordeel of dj
van de ander te vrezen]
gevallen, boosheid en v
ding, is angst voor intii^
recter contact met de aj»
voor het uitspreken wan
voor ons betekent de bin
drijfveer, althans waar lw
om belangrijke relatiesbt
Het is nu eenmaal malod
om boos op iemand teio
om je slachtoffer of beèi
voelen, dan om te erkeC
je gekwetst bent. Dat l'ale
mers betekent dat je tejje
der zegt dat je kwetsbajn;
dat hij of zij (een behocei
vloed op je heeft, waartdl
niet of niet makkelijk kb(
weren. Maar boosheid fri
ding, waarachter pijn e;je
kwetstheid zich verber^l
kenen ook dat je je ondje
pijn eigenlijk niet van dar
met de ander kunt of zks
losmaken. En die afhaitel
is misschien nog wel hjljc
lijkst van alles toe te geijk
id
In een recent verschel
schrijft de Amerikaantet
ater Christ Zoist dat heirr
ste woord in onze taal 'fo
is. Ons vermogen om v{ j;
kunnen zeggen is één %e
hoekstenen van onze p(n
gezondheid. Het staat jjw
ons vermogen om de ojbj
delijke verliezen die wej si
ons leven oplopen, te nfei
Wie vaarwel kan zeggeij
teert de pijn en het verd
afwijzing en verlating nft(
meebrengen, maar accbo
niet dat ze even zovele hd
zijn van eigen mindervjr
heid. Integendeel, wie kb
durft te zeggen, zegt dai n
„Ook zonder jou vind il s
zelf een goede metgezefesi
door te leven."
RENE DIEKSTRA p
hoogleraar klinische en r01
gezondheidspsychologie -
|h
De kinderlijke
opwinding
van een
voetbaltrainer
et eerste belletje kwam na
I drie dagen. Zo ongeveer de
termijn die Leo Beenhak
ker nodig zegt te hebben om een bittere
pil weg te slikken. Want zwaar had hij
het, vlak na zijn onverwachte ontslag bij
het Mexicaanse America, begin april.
Maar na drie dagen kwam dus dat belle
tje. De naam van de club doet er niet
toe. „Maar zo'n snelle reactie geeft je
een gevoel van erkenning, dan weet je
waarom je je al die jaren het lazerus
hebt gewerkt. Noem het een rijk ge
voel."
Rijkdom, het woord valt vaker. Dan
gaat het niet om iets banaals als zijn
banksaldo, Beenhakker doelt meer op
geestelijk welvaren. Op de schat aan le
venservaring. Natuurlijk, er zitten
smetjes op zijn blazoen. Maar de clubs
blijven komen en Beenhakker blijft
gaan. Dus wat zou hij zich druk maken
over schampere verhalen over zijn grilli
ge loopbaan. De mooie herinneringen
overheersen, en zolang dat het geval is
gaat hij door. De nooit aflatende wil om
te winnen, de kleine momenten van rijk
dom daar doet hij het voor. Waar ook
ter wereld.
Nu wacht het voetbalmaffe Turkije op
de komst van 'Don Leo' en zijn gevolg,
de ex-Ajacieden Peter van Vossen en
John van den Brom en assistent Fritz
Korbach. De club: Istanbulspor, net ge
promoveerd, sinds vorig jaar het speeltje
van ene meneer Uzam, eigenaar van een
groot TV-station. Uzam, één van de
hoofdsponsors van de Champions Lea
gue in Oost-Europa, verlekkerde zich al
jaren aan de successen van Besiktas, Fe-
nerbahce en Galatasaray, allen uit Istan
bul. Daar kan makkelijk nog een vierde
club bij, meende hij. Daarom pompte
hij vijftien miljoen gulden in de promo
vendus.
Tegengas
Z'n plannen zijn wild. Op korte termijn
aansluiting bij de Turkse top, iets later
deelname aan de Champions League. In
zijn eerste jaar als clubeigenaar schoeide
hij Istanbulspor nog op Turkse leest. Nu
de terugkeer op het hoogste platform
een feit is laat hij zich verder leiden door
de Hollandse School. Daags na Ajax-
Milan voerden Uzam en Beenhakker op
Schiphol hun eerste gesprek. Een paar
dagen later volgde het tegenbezoek.
„Ik wil eerst altijd een paar dagen
rondlopen bij zo'n club, om puur op ba
sis van mijn gevoel een beslissing te
kunnen nemen. Ik moest de voorzitter
ook wat tegengas geven over de finan
ciële en organisatorische consequenties
van zijn plannen. Dat was een prettig
gesprek, het klikte. Zoals ik van het ge
heel een hele goede indruk kreeg. Uzam
had zijn verhaal in tien minuten afge
draaid en maakte dat de dagen daarna
waar. Dat mag ik wel.
„Ik krijg vrijheid van werken en een
fors budget. Het is een echte volksclub,
met supporters door de hele-stad, waar
de drie grote clubs sterk aan bepaalde
wijken zijn gebonden. De voorzitter
heeft het groeimodel van het Spaanse
Deportivo La Coruna voor ogen. Ik streef
het eerste seizoen naar een plek bij de
eerste acht, het jaar daarna bij de eerste
vier. Met, als het kan, een bekerstuntje
tussendoor. Toen alles rond was voelde
ik me als een kind dat iets nieuws tegen
komt. Verrukt. Mijn voelsprieten werden
bij Istanbulspor gestreeld, het rook er
goed..."
Terug in Nederland zocht Beenhakker
contact met Fritz Korbach, die andere
trainer-levenskunstenaar. „Omdat Fritz
hetzelfde denkt, doet en werkt als ik",
zegt Beenhakker. En Van den Brom en
Van Vossen, de twee reserves voor wie
Ajax acht miljoen incasseerde? „Van Van
den Brom wist ik dat hij wachtte op de
keuze van Danny Blind. Twee dagen na
dat Blind bijtekende zat ik al met John in
het vliegtuig. Van Vossen kon naar Cel
tic, maar zag dat niet zitten. Hij ging lie
ver mee naar Turkije. En daar ben ik
heel gelukkig mee.
Lasogen
De afgelopen weken completeerde
Beenhalcker de puzzel. Een technisch
plan trekken vpor een volstrekt onbe
kende club het is een gave op zich.
„Eerst kijk ik een paar dagen videobeel
den, tot ik lasogen heb. In dit geval werd
mijn enthousiasme er niet minder om.
Er lopen bij Istanbulspor vijf spelers van
Turkije onder 21 jaar rond, met Brom en
Vossen heb ik routine in huis en ik ori
ënteer me nog op een paar versterkin
gen. Dat puzzelen vind ik heerlijk. Bij
America had ik de boel binnen drie
maanden op de rails. Dat maakte mijn
ontslag daar natuurlijk nog belachelij
ker."
Het plotselinge vertrek uit Mexico wes
inderdaad vreemd. Onder Beenhakkers
bewind haakte America voor het eerst in
vijf jaar weer eens in bij de dans om de
titel. Het toeschouwersaantal verdubbel
de, en pers en publiek putten zich uit in
superlatieven. Beenhakker maakte het
in Mexico. Totdat clubpresidënt Emilio
Diez Baroso zijn stem liet gelden. De
praeses sommeerde Beenhakker twee
spelers uit zijn basisopstelling te verwij
deren, maar kreeg nul op het rekest.
Twee wedstrijden later was het lot van
Beenhakker bezegeld. Net als eerder in
Saudi-Arabië, waar hij enkele bemoei
zuchtige leden van het koningshuis ne
geerde.
Verwacht Beenhaker in Istanbul soort
gelijke problemen? Hij schiet in de lach.
„Uzam is inderdaad een hoge TV-bons,
net als Baroso. Je weet dat bestuursle
den in veel zuidelijke landen invloed
willen hebben. Daar zal ik écht nooit op
ingaan. Het technische beleid is mijn
pakkie an en daarmee basta. Als ik dan
de laan uit vlieg, jammer. Dat risico cal
culeer ik in. En het principe is toch altijd
hetzelfde? Overal krijgen trainers een
schop onder hun kont. Aad de Mos
wordt door het bestuur de wacht aange
zegd, bij mij is het de voorzitter. Het eni
ge verschil is dat je in Nederland nog
een lang lulverhaal moet aanhoren. Dat
je 'de spelers niet meer kunt motiveren'.
Vreselijk. Dan heb ik liever een directe
trap onder m'n reet."
Aanpassen
Hij zal zich nooit beklagen over dergelij
ke praktijken. Risico van het vak, niet
waar? „En er kleven natuurlijk heel veel
voordelen aan werken in verre landen.
Als je je maar aanpast. Dat heb ik ook te
gen Van Vossen en Van den Brom ge
zegd. Zij zijn als gastarbeiders degenen
die zich moeten aanpassen. Het is een
kwestie van respect voor eikaars levens
wijze. Daar hoef je jezelf niet voor opzij
te zetten. De normen en waarden in
zo'n land zijn de basis. Als de jongens
vijf keer per dag willen bidden, dan
wacht ik vijf keer per dag gewoon effe.
Maar zodra ze mijn voetbalwereld bin
nenstappen stel ik duidelijke grenzen op
het gebied van tijden, kleding en disci
pline. Zo werkt dat bij mij."
Van het niveau van het Turkse voetbal
heeft Beenhakker inmiddels een redelij
ke indruk gekregen. Het is het bekende
verhaal. Technisch zeer begaafd, fysiek
geen klagen, maar tactisch in de scha
duw van West-Europa. Al ziet Beenhaker
de 'kleine landen' ook op dat gebied na
derbij kruipen. „Dat riep ik jaren gele
den al en toen werd ik uitgelachen. Nu
begint het eindelijk door te dringen dat
het internationale voetbal nivelleert. De
kleintjes kunnen nog best tien jaar
klooien, maar je ziet overal de tendens
dat er structureel wordt gewerkt, meer
op de lange termijn gericht. En dat gaan
we voelen, hoor, de verhoudingen zijn
gigantisch aan het verschuiven.
„Alleen in Nederland schijnt niemand
dat te willen zien. Om onbegrijpelijke
redenen nemen Nederlanders zes lan
den serieus, de rest vinden ze niks. Dat
denigrerende gelul is typisch Neder
lands. Heeft er soms niemand naar het
laatste WK gekeken, naar het prachtige
voetbal van Roemenië en Bulgarije? En
wij maar lachen om het spel van Noor
wegen! Ook de internationals onder
schatten de zaak. We zijn in het stadium
beland dat iedere interland een keihard
gevecht is. We krijgen tijdens de EK-
kwalificatie bewijs na bewijs en nog
steeds ouwehoert iedereen over kleine
landjes. Maar wat heeft Oranje dan laten
zien de laatste jaren? Ik bedoel maar..."
Volle overgave
Liever niet over Oranje of Ajax, had hij
vóór het interview nog gezegd. Omdat
hij daar niets nieuws meer over te mel
den zou hebben. Dat blijkt reuze mee te
vallen. „Er is kwaliteit zat in Nederland,
maar je kunt wel ophouden als je wei
gert de strijd aan te gaan. Ajax is er dit
seizoen wél in geslaagd het talent in
dienst te stellen van de overwinning. Pas
daarna, als alle taken met volle overgave
worden uitgevoerd, kun je die klasse ge
bruiken om te etaleren wat je in huis
hebt.
„Jari Litmanen vind ik het beste voor
beeld. Hij begrijpt de volgorde. Er zijn
weinig spelers met zijn kwaliteiten die
zó hard werken. Hij is de grote pion van
Ajax. Een perfecte teamspeler, waarvan
ik er bij Oranje veel te weinig zie. Kijk
naar Brazilië. Daar lopen zeven buffe
laars in de basis, en alleen daardoor
komt de klasse van Romario en Bebeto
bovendrijven. Met lekker voetballen al
leen kom je er niet meer."
„Dat is ook de grote fout die jongens
als Bryan Roy, Richard Witschge en
Marciano Vink hebben gemaakt. Stuk
voor stuk mooie voetballers, die dachten
dat ze daar genoeg aan hadden. Mis
poes! Witschge is natuurlijk het beste
voorbeeld, mijn schrikbeeld voor de hui
dige talenten. Hij was in aanleg de beste
van zijn generatie, maar is ergens de
weg kwijt geraakt. Veel te vroeg naar het
buitenland gegaan ook.
„Daarom erger ik me kapot als ik nu
Clarence Seedorf hoor roepen dat hij
weg wil bij Ajax. Ongelooflijk, waar heeft
dat gassie het in hemelsnaam over?
Wanneer heeft hij dan een bepalende
wedstrijd gespeeld? Kan hij mij mis
schien uitleggen waarom hij bij Oranje
zeven keer zijn man laat lopen? Die jon
gen is daar nog lang niet aan toe. Men
selijk is het allemaal best te begrijpen.
Die jonkies worden gek gemaakt door
jan en alleman, maar professioneel
zien is dit gedrag niet goed te praten.
„Seedorf zit in de fase waarin hij de
Lieve Heer op z'n blote knieën moet
danken als hij nog vier jaar bij Ajax mèg
blijven, in de hoop dat hij een basis
plaats'krijgt. Leren ze dan helemaal niets
van de miskleunen van hun voorgan
gers? Spelers als Overmars, Litmanen en
de broertjes De Boer hoor je niet. Zij
voelen aan dat het beter is om nog even
te wachten en door te groeien met Ajax.
Dan ben je een échte...
Onderschatting
„Heel veel voetballers onderschatten de
stap naar het buitenland. Degenen die
zijn geslaagd waren er klaar voor. Er
komt veel meer op je af dan je met de
grootst mogelijke fantasie kunt inschat
ten. Vraag maar aan Jonk en Bergkamp,
toch ook geen kinderachtige voetballers.
Mensen verwachten wonderen van je,
24 uur per dag. Dat kun je als jong man
netje helemaal niet aan. Hoe ver je dan
ook denkt te zijn in je ontwikkeling.
„Ik zal zelf niet snel meer voor verras
singen komen te staan. Ik weet na bijna
dertig jaar trainerschap aardig wat ik wil.
Dat is werken bij een club met ambities,
onder mijn voorwaarden. En als dat in
Turkije is, dan vind ik dat een uitdaging.
Grenzen bestaan voor mij niet. Ik zie Is
tanbul gewoon als een stukje van de we
reld, waar miljoenen mensen leuk sa
men wonen. En dat ik daar met een
goeie groep mensen mag werken, in een
puur voetbalklimaat, ja, dat is hele grote
rijkdom."
Eerst was er de kortstondige
operatie 'Desert Storm' in
Saudi-Arabië, gevolgd dooreen
bizar avontuur in Mexico. En
nu lonkt de Turkse Bosporus.
Leo Beenhakker, voetbaltrainer,
blijft verbazen. Aan de
vooravond van zijn derde
buitenlandse klus in anderhalf
jaar verheft de Rotterdamer
nog eenmaal zijn stem.
Ongemeen fel over de drang
van jonge Ajacieden naar het
buitenland. Berustend over zijn
aftochten. Foeterend over
Oranje. En opgewonden over
zijn nieuwe club, Istanbulspor.
Recht door zee met Leo
Beenhakker.
■wiiwmwiKYfiiaiaiffln
Leo Beenhakker: „Ik zal zelf niet snel meer voor verrassingen komen te staan. Ik weet precies wat ik wil."
