Scharping niet langer
zeker van steun SPD
ma
'Basisinkomen? Nee, nee, en nog eens nee'
De tuinkabouters en windmolens zijn al weg, de soldaten volgen
Het debat is
paars, het
beleid nog niet
Feiten &Meningen
ZATERDAG 1 JUL11995
152
OPINIE
„Wordt Nederland met dit kabinet een ander land?
Neen. Een land verandert niet zomaar van aard en ze
ker Nederland niet". De wat mistroostige woorden
kwamen uit de mond van de liberale leidsman Frits
Bolkestein bij het aantreden van het sociaal-liberale ka
binet-Kok.
Het liefst zou hij de overheid met een grote zwieper
veranderen in een dynamische, zakelijke organisatie
die voeling houdt met wat er leeft in de maatschappij
en een welgemeend oog houdt op het eigenbelang.
Weg met de stroperige besluitvormingscultuur, meer
verantwoordelijkheid aan de burger.
Nederland is inderdaad nog niet sterk veranderd na
313 dagen paars beleid. Er zijn wat aanzetjes gegeven,
bijvoorbeeld door de afschaffing van de SER-advies-
plicht (beknotting van de macht van het middenveld),
de verkleining van het ziekenfondspakket (burger zelf
verantwoordelijk voor zijn gebit) of de liberalisering van
de winkelsluitingstijden (meer dynamiek).
Het 'zakenkabinet'-Kok heeft er bovendien voor ge
zorgd dat er een vijfde baan komt op Schiphol en een
goederenspoor tussen Rotterdam en de Duitse grens.
Volgend jaar wordt de koppeling hersteld en er is geld
voor lastenverlichting - het broodnodige sausje over het
taaie hoofdgerecht van achttien miljard bezuinigingen.
Wie de balans opmaakt bij het zomerreces van de
Tweede Kamer en de kabinetsonderhandelingen voor
de eerste échte PvdA/D66/WD-begroting, constateert
dat de samenleving nog niet echt paars is geworden.
Het politieke debat daarentegen is behoorlijk van
kleur verschoten. Opmerkelijk is dat de ruzies en irrita
ties eigenlijk niet ontstaan over het kabinetsbeleid. Het
is de PvdA en D66 een doorn in het oog dat Bolkestein
kiezers aan zich bindt met vrijblijvende opmerkingen
die geen consequenties hebben voor het kabinet waar
hij deel van uitmaakt, maar waar hij wel mee scoort.
Dat steekt des te meer omdat PvdA en D66 het niet
zo best doen in de peilingen. De fixatie op Bolkestein
die daaruit is voortgekomen, heeft al twee keer geleid
tot spannende debatten in de Tweede Kamer. De eerste
aanvaring was in maart na enkele losse opmerkingen
van Bolkestein en diens partijgenoten over een aan
scherping van het asielbeleid. Bolkestein moest uitein
delijk erkennen dat er op dat moment geen ander be
leid nodig was.
Woensdag gebeurde dat weer, deze keer over Bosnië.
Ook nu steunde Bolkestein het kabinetsbeleid, al wil hij
in de toekomst wat anders. Wie Wallage echter tekeer
hoorde gaan tegen Bolkestein, zag het paarse schip al
stranden. „Wat hier gebeurt - en dat is niet voor de eer
ste keer - is dat voor de buitenwacht een signaal wordt
afgegeven, terwijl de bewindslieden van de WD in coa
litieverband nog even rustig mogen doorgaan met wat
zij doen. Het is die houding waar vroeger of later een
coalitie niet uitkomt", aldus Wallage.
Maar dat zal wel eerder later dan vroeger worden.
Bolkestein is immers én de partijleider én de man die
de WD naar grote hoogte heeft gestuwd en dat geeft
hem grond onder de voeten. PvdA en D66 kunnen ge
zien nun electorale achterstand geen vuist tegen hem
maken. Tot het moment dat ze dat wèl kunnen, zal het
bij ruzies en irritaties blijven.
DEN HAAG ANS BOUWMANS
Machtsstrijd bij Duitse sociaal-democraten
Binnen de grootste oppositiepartij in Duitsland, de sociaaldemocrati
sche SPD, is een machtsstrijd ontbrand tussen partijleider Rudolf Schar
ping en de minister-president van de deelstaat Nedersaksen, Gerhardt
Schroder. De aanleiding tot het conflict is simpel. Schroder weigert zich
in een aantal beleidskwesties te onderwerpen aan het gezag van de par
tijcentrale in Bonn. De oorzaak ligt dieper. Schroder is er van overtuigd
dat de SPD met hem aan het roer betere kansen heeft om de verkiezin
gen van 1998 te winnen dan met Scharping.
Daarin kan hij wel eens het
grootste gelijk van de wereld
hebben. Schroder, net als zijn
grote voorbeeld ex-bondskanse-
lier Helmut Schmidt een prag
matische 'Draufganger', wordt
door velen, onder wie bonds
kanselier Kohl, veel hoger aan
geslagen dan de brave Schar
ping wiens charisma moeiteloos
in een vingerhoedje past.
Scharping is nu ruim twee jaar
voorzitter van de SPD. Hij werd
in het voorjaar van 1993 met
ruime meerderheid rechtstreeks
gekozen door de partijleden en
dankt daar een zo op het eerste
gezicht solide machtsbasis aan.
Bij deze verkiezingen leed
Schroder een voor hem even
onverwachte als pijnlijke neder
laag, die nog steeds aan hem
lijkt te vreten.
STUURLOOS
Nu, twee jaar later, zal menig
Scharping-stemmerzich afvra
gen of hij toch niet de verkeerde
man op het schild heeft gehe
sen. De staat van dienst van de
partijleider kan namelijk onmo
gelijk een flonkerend getuig
schrift worden genoemd. Hij
verloor ondanks zonnige per
spectieven de Bondsdagverkie
zingen van vorig jaar, wordt als
oppositieleider voortdurend af
getroefd door de leider van de
Groenen, Joschka Fischer, en is
nog steeds op zoek naar een
koers voor zijn partij die al der
tien jaar stuurloos in de opposi
tie ronddobbert.
Alsof dat nog niet beroerd ge
noeg is, heeft zijn partij bij een
aantal belangrijke verkiezingen
forse nederlagen geleden. Dit
werd door de aaneenschakeling
van de electorale debacles van
de liberale FDP redelijk geca
moufleerd, maar de zeperds in
Hessen, Noordrijn-Westfalen,
Bremen en afgelopen zondag
nog in Frankfurt, alle van ouds
her rode bolwerken, zijn hard
aangekomen.
Een partijgenoot schijnt bij het
overzien van dit slagveld al de
naam van Kinkel te hebben ge
mompeld. En inderdaad madkt
Scharping momenteel een even
ontredderde indruk als zijn
voormalige FDP-collega, die zes
weken geleden, gesloopt door
een serie vernietigende verkie
zingsnederlagen, aftrad.
Scharping wordt nog steeds na
drukkelijk gesteund door zijn
partijbestuur en de fractie in de
Bondsdag, maar je hoeft niet
lang in de politiek mee te lopen
om te weten dat dergelijke
steunbetuigingen vaak de voor
boden van de ontslagbrief zijn.
Hij probeert nu op zijn manier
ook leiderschap uit te stralen.
Het afgelopen weekeinde heeft
hij de dwarsliggers in de partij
stoer de wacht aangezegd en
daarbij met de vuist op tafel ge
slagen. Dat werd door de partij
top met applaus begroet, vooral
omdat het doelwit de bij het
partij - establishment gevreesde
en dus gehate Schroder was.
Maar andere partijgenoten lie
ten zich minder makkelijk over
tuigen. Een teken van zwakte,
zo luidde hun oordeel over het
geforceerde machtsvertoon van
de partijchef.
Schroder laat inmiddels geen
gelegenheid voorbij gaan om
zich tegen Scharping af te zet
ten. Hij verwerpt de belasting
plannen van de bondsdagsfrac
tie als 'onrealistisch' en steunt
het regeringsbeleid. Hij is een
voorstander van coalities met
de Groenen en vreest dat de
SPD door Scharpings besluite
loosheid deze boot zal missen.
Hij is voorstander van een 'ver
antwoord' milieubeleid, maar
dat mag niet ten koste gaan van
de werkgelegenheid in de auto
industrie (in Nedersaksen staat
de Volkswagenfabriek, waar
Schroder in de raad van bestuur
zit).
GEWETEN
Ook in de kwestie die de SPD
momenteel tot op het bot ver
deelt, het zenden van Tornado-
jachtbommenwerpers naar Bos
nië, wijkt hij af van de partijlijn.
De SPD is tegen, ten minste
dertig parlementariërs, met na
me de defensie- en buitenland
deskundigen, zullen vandaag
met de regeringspartijen
CDU/CSU en FDP meestem
men. Deze dissidenten kunnen
rekenen op de sympathie van
Schroder, die vindt datje in 'za
ken van leven en dood' je gewe
ten moet volgen en niet de oe
kaze van een partijbestuur.
Hoe deze machtsstrijd zal aflo
pen, valt nog niet te voorspel
len. Duidelijk is wel dat Scharr
ping er niet langer van uit kan
gaan dat hij de gedoodverfde
SPD-kandidaat is voor het kan
selierschap in Bonn.
BONN PETER VAN NUUSENBURG
FOTO REUTER MICHAEL URBAN
hoe hij zich ook kleedt.
Rudolf Scharping mist charisma
Nieuwe voorzitter specialisten Kingma ziet niets in kabinetsplan
Hij stond klaar in de coulissen. Dus toen de
Tilburgse longarts Palmen maandagavond
zijn aftreden bekendmaakte, was de nieuwe
voorzitter van de Landelijke Specialisten Ver
eniging (LSV) direct gevonden. Dinsdagmor
gen al zat de Utrechtse cardioloog Kingma
aan bij het reguliere overleg tussen de art
senorganisaties en minister Borst van volks
gezondheid. Snel? „Zeker. Maar we wilden
geen ge-eikel over de opvolging. Rust in de
gelederen is nu heel belangrijk".
Collega Palmen, zoals Kingma (47) zijn voor
ganger betitelt, kreeg het in het afgelopen
weekeinde hard te verduren van zijn collega's.
Op televisie had hij zich vrijdagavond laten
ontvallen redelijk positief te staan tegenover
plannen van het kabinet om een basisinkomen
in te voeren voor de specialisten. Dat was te
gen het zere been van de leden, die zich al
twintig jaar met succes tegen zo'n vast salaris
verzetten.
Kingma, sinds tien jaar hartspecialist in het
Antoniusziekenhuis te Nieuwegein, noemt de
kritiek 'unfair'. „Veel specialisten reageerden
op enkele TV-flitsen. Palmen denkt veel genu
anceerder, maar dat kwam niet naar voren.
Het bestuur heeft hem gevraagd aan te blijven,
maar hij wilde zelf niet meer. Hij voelde zich
onvoldoende gesteunfl door de achterban.
Jammer".
Anderszijds heeft de nieuwe voorzitter wel be
grip voor de spontane boze reacties. „Veel spe
cialisten zijn nerveus over hun toekomst. Het
is hun niet duidelijk wat de overheid nu pre
cies wil. Tja, dan wil er weieens een ongenuan
ceerde reactie komen. Bovendien heeft Pal
men misschien wat onvoldoende nadruk ge
legd op een principe dat voor onze leden heel
belangrijk is: we hebben een vrij beroep en dat
willen we zo houden".
Overheid en specialisten steggelen al jaren
over de vraag of de artsen nu wel of niet in vas
te dienst van het ziekenhuis moeten komen.
Ja, zegt het Rijk. Het huidige systeem waarbij
specialisten per verrichting worden betaald, is
te duur. De beroepsgroep maakt immers zelf
uit welke handelingen nodig zijn. Extra onder
zoek betekent extra omzet. Dus extra salaris.
Niks daarvan, antwoordt een meerderheid van
de specialisten. Door een dienstverband en
een vast salaris worden we een verlengstuk van
de ziekenhuisdirecties. Dan gaan zij bepalen
wie welke zorg krijgt en dat is hun vak niet. Of
zoals Kingma zegt: „Patiënten hebben recht op
continue zorg. Vandaar dat onze loyaliteit pri
mair bij hen ligt".
Het besluit van het kabinet verandert daar
niets aan, benadrukt de nieuwe voorzitter.
„Het blijft nee, nee en nog eens nee. Als je ri
goureuze maatregelen wilt nemen, geef ons
dan gewoon een CAO. Veertig uur in de week
werken en op je 55ste met pensioen. Al vraag
ik me hardop af of dat zoveel goedkoper is. Ge
zien de huidige werkweken zullen er dan heel
wat artsen bij moeten komen".
De LSV verwacht meer heil van een eigen ini
tiatief: de zogeheten produktprijs. In plaats
van een betaling per handeling, zou van elke
verrichting moeten worden bepaald Hoeveel
tijd daarvoor nodig is. Vervolgens spreken
overheid, verzekeraar en specialisten een uur
tarief af. Dat maakt het systeem doorzichtiger
en heeft tevens het voordeel dat zwaardere
specialismen extra worden beloond. Kingma:
„Wie bij nacht en ontij uit zijn bed moet,
houdt dan een hoger salaris dan een specialist
die alles overdag kan doen. Dat lijkt me niet
meer dan redelijk".
De Utrechtse cardioloog is voorlopig tot het
eind van dit jaar voorzitter van de LSV. Die tijd
wil hij met name gebruiken om de rijen weer
gesloten te krijgen. De laaste jaren is de be
roepsgroep immers zeer verdeeld geraakt.
Naast de LSV (6.500 leden) kan de specialist
ook kiezen voor de meer radicale Nederlandse
Specialisten Federatie (NSF, 2.200 leden) of
het wat gematigde Nederlands Specialisten
Genootschap (NSG, 800 leden).
Zonde, zegt Kingma. „We moeten een vak
bond zijn, een belangenorganisatie. Geen poli
tieke partij met standpunten waarmee je je
wilt profileren. Inhoudelijk zijn de verschillen
ook marginaal. Dus wat mij betreft sluiten \\e
snel de rijen en gaan we weer met één mond
spreken".
Misschien dat er dan ook eens een eind komt
aan voortdurende discussie over de inkomens,
verzucht Kingma. „Van alle kosten in de ge
zondheidszorg krijgen de specialisten slechts
een gering percentage. Natuurlijk lijkt het veel
als je hoort dat een specialist drie ton verdient.
Maar dat is geen salaris. Het is zijn omzet,
waar alle kosten nog vanaf moeten. Als je tach
tigduizend gulden voor jezelf overhoudt, mag
je je handen dichtknijpen".
UTRECHT ERIK VAN DER STRUUS
Stolzenau rouwt om vertrek Nederlandse landmacht na 34 jaar
De meeste tuinkabouters en windmolens zijn al uit
de keurig onderhouden tuintjes in het Duitse Stol
zenau verdwenen. Nieuwe ingezetenen uit de voor
malige Sovjetunie hebben hier en daar de gazonne
tjes omgeploegd en kweken tomaten en sla, net zoals
ze dat in hun geboorteland deden. Het vertrek van de
Vijfde Groep Geleide Wapens van de Koninklijke
Luchtmacht uit het Noordduitse Stolzenau slaat een
bres in de gemeenschap van het dorp van nu nog
maar 6.500 zielen.
De Vijfde Groep nam donderdag met een défilé van
zestig voertuigen afscheid van de burgers. Van beide
kanten met groot leedwezen, zeggen Nederlandse
militairen en inwoners van het dorp die met enkele
luizenden naar het schouwspel kwamen kijken,
uim 34 jaar leefden ze eendrachtig naast en met el-
ar. De ruirp 2.500 militairen en hun gezinnen (van
\in totaal negenduizend bewoners) drukten op de
atselijke economie en het verenigingsleven een
are stempel.
•iderdag vond de officiële beëindiging van de Ne-
andse aanwezigheid in Stolzenau plaats. Daarbij
jn minister van defensie Voorhoeve en zijn Duit-
llega Volker Rühe aanwezig. De Koninklijke
tmacht besloot in 1991in het kader van de her
structurering van de krijgsmacht, de squadrons gelei
de wapens bestaande uit Hawks, Patriots en Stingers,
uit Duitsland terug te trekken. Ze werden samenge
voegd tot één Groep Geleide Wapens, met als vesti
gingsplaats de luchtmachtbasis De Peel.
Het besluit kwam hard aan in Stolzenau. „Het vertrek
van de Nederlanders is een klap voor ons. Het is de
prijs die wij moeten betalen voor de hereniging met
de DDR. De val van de Muur maakt dat offer echter
dubbel en dwars waard", zegt burgemeester Klaus
Dera.
Het vertrek van de militairen zal nog jarenlang wor
den gevoeld. Zo moet een oplossing worden gevon
den voor de 580 woningen die de goedbetaalde mili
tairen achterlaten. Het verenigingsleven moet een
zware veer laten en ook de middenstand ziet de 'ka
meraden' uit Nederland met lede ogen gaan.
Burgemeester Dera is echter optimistisch over de
toekomst. Met subsidies van onder meer de Europe
se Unie en diverse rijksoverheden, zal Stolzenau de
komende twintig jaar het formidabele bedrag van
ruim dertig miljoen mark investeren in de economie,
scholen, infrastructuur en winkelbestand. „Waar we
voor moeten zorgen is werkgelegenheid. We moeten
banen creëren. Wij willen een regionaal koopcen
trum worden en bedrijven aantrekken", zegt hij. In
middels zijn er al bijna vierhonderd Duitsers uit de
voormalige Sovjetunie in Stolzenau komen wonen.
Het dorp is populair, omdat de huizen soms de helft
goedkoper zijn dan in de wijde omtrek. „Dat kan
150.000 DM schelen", schat Dera. En dat is een geluk
bij een ongeluk.
Voor de Nederlanders kwam het besluit om de Vijfde
Groep terug te trekken „als een donderslag bij helde
re hemel", zegt kolonel J.D. Tees, commandant van
de Vijfde Groep Geleide Wapens en vanaf gisteren
met pensioen. De Nederlanders introduceerden in
Stolzenau allerlei tradities die de Duitsers niet ken
den. Het carnaval wordt pas gevierd sinds de lucht
macht in het dorp neerstreek. Ieder jaar werd er de
avondvierdaagse gelopen, Sinterklaas kwam op 5 de
cember langs en ook de haringkar en snert waren
niet meer weg te denken. Hoogtepunt vormde de
jaarlijkse voetbalwedstrijd tussen de militairen en be
woners uit het dorp. Voetbalvereniging Neerlandia
deed het goed in de competitie.
De inbreng van de Nederlanders bestond ook uit en
kele moderne brandweerwagens en ambulances. Ko
lonel Tees had een zetel in een commissie van de ge
meenteraad en voor.bejaarden en gehandicapten
werden regelmatig uitstapjes en bingo-avonden ge
organiseerd. „Het leven was hier nauw met elkaar
verbonden", blikt Tees met spijt terug. De Duitsers
danken onder meer een gemeenschapshuis en een
lagere school aan de Nederlanders.
De meeste militairen zijn inmiddels met hun gezin
nen naar Nederland verhuisd. De Hollandse wijk
staat voor het grootste gedeelte leeg, hier en daar
hebben nieuwe bewoners er hun intrek genomen.
Ongeveer tachtig Nederlandse gezinnen blijven ach
ter. Het gaat om militairen die veelal zijn getrouwd
met een Duitse vrouw. Ze hebben besloten tot een
'weekendhuwelijk'. Doordeweeks verblijven zij intern
op de luchtmachtbasis De Peel en in het weekeinde
rijden ze de 350 kilometer naar huis, naar Stolzenau.
Sergeant-majoor Cees Steendijk woont al twintig jaar
in Duitsland. „In de loop van de jaren wordt de soci
ale binding zo groot, dat je niet meer weg wilt. De
meesten zien mij hier als een Duitser. Ik blijf." Kor
poraal R. Karssies heeft overplaatsing naar de vlieg
basis Twente kunnen bewerkstelligen, maar blijft ook
in Stolzenau wonen. „Het bevalt me hier beter dan in
Nederland. Ik woon hier al 25 jaar."
Is zo'n weekendhuwelijk op te brengen?Als je maar
goede afspraken met je vrouw maakt." Hij wil een
vereniging voor 'achterblijvers' oprichten, naar 1
voorbeeld in Blomberg, waar de Derde Groep (j
de Wapens zat. Daar telt de vereniging inmiddt i
zo'n negentig leden, onder wie gepensioneerde!
Zijn collega B. de Hen vindt een weekendhuwë
onverantwoord. Hij gaat met zijn Duitse vrouw 1
Deurne wonen, al had zij daar geen zin in. „Ik r 1
nog tien jaar voor ik met pensioen ga. Voor je k1
ren en voor je vrouw is het geen gezonde zaak 11
doordeweeks weg bent en in het weekend dood
van het rijden thuiskomt." 1
Secretaresse Gery Wilson en haar echtgenote zi i
na elf jaar weer terug te kunnen naar Nederlani i
„Stolzenau is zo klein. Er is weinig te beleven. I
de terrassen en de gezelligheid. Voor mij heeft)
lang genoeg geduurd." Waar ze wel tegenaan h i
dat de militairen hun buitenlandtoelage, die ka
lopen van 1.500 tot 2.200 gulden extra per maai1
de belastingvoordelen kwijtraken. „Dat zal wen
worden. We moeten een stapje terug doen.1
STOLZENAU CEES VAN DER LAANI
