Stavanger kan niet wachten op de Brent Spar
Paars vuur voor liberaal
drugbeleid dooft snel
Binnenland Buitenland
MAANDAG 26 JUNI 1995
'Met de ondersteuning van Greenpeace worden we hier nog beroemd'
De Brent-Spar-lobby loopt
gesmeerd, stelt Trygve
Brekke met ingehouden
trots vast. In zijn kantoor
hoog boven de stad wijst
de directeur economische
ontwikkelingen uit het
raam. Daar, naast het be
boste eilandje Skaraberget,
kan de oliedobber van
Shell gaan logeren. ,,We
hebben gezegd kom maar
op vakantie. Wij hebben
een mooie plek, daar kan ie
rustig een tijdje liggen tot
we de nieuwe industrie-
poot voor afgedankte plat
forms van de grond heb
ben getild."
Want daar is het Brekke
en veel andere Stavangers
om te doen: de Brent Spar
moet de stad de roem ge
ven die nodig is om al die
andere afgedankte plat
forms de komende decen
nia binnen de gemeente
grenzen te krijgen.
Alleen al voor de kust van Sta
vanger ziet de horizon zwart
van de kunstmatige eilanden.
„De olie heeft Stravanger rijk
gemaakt. We kunnen ons nu
zoveel dingen veroorloven die
onmogelijk zouden zijn zonder
olie." Brekke kijkt weer uit het
raam. „Je ziet het aan de stad.
We hebben notabene een eigen
symfonieorkest, dat heeft nie
mand. We hebben theater, en
heel veel door oliebedrijven ge
sponsorde cultuur. En zie de
mooie gebouwen. We hebben
prachtige straten, uitmuntende
scholen en ook de bejaarden
huizen zijn luxer dan elders in
Noorwegen."
Stavanger is onbetwist olie
hoofdstad van Noorwegen. Het
oliedepartement zit er sinds
1972, de nationale oliemaat
schappij Statoil heeft zijn hele
hebben en houwen, inclusief
10.000 werknemers, in de stad
gevestigd en oliebazen als Shell,
Esso, Mobil en Elf hebben even
eens een thuishaven in Stavan
ger. In totaal werken er in de re
gio 80.000 mensen in de olie-in
dustrie. Volgend jaar hoopt de
stad zelfs een hypermodern
oliemuseum te openen. Kosten:
50 miljoen gulden, opgehoest
door de oliesjeiks.
Maar de piek is nü en daarna
is er alleen nog maar terugval.
De afhankelijkheid van de olie
maakt de Stavangers ook kwets
baar. „We zullen op olie-avon
tuur moeten", zegt Arnt Even
Bo die beroepshalve al jaren
lang het reilen en zeilen van de
olieindustrie in zijn geboorte
plaats volgt, „de industrielobby
wil dat de regering meer oliege-
bieden op zee gaat exploiteren.
Er moeten 56 nieuwe velden
worden aangeboord en 19
maatschappijen willen er maar
al te graag instappen."
De weerstand tegen uitbrei
ding groeit echter in Noorwe
gen. De druk op het milieu
wordt steeds groter. „We willen
zolang mogelijk aan de top blij
ven. Op dit moment exporteren
we drie miljoen barrels olie per
Een werker op een olieplatform. Hoog boven hem uit torent een van de De Rowan California, een van de vele booreilanden op het continentaal plat. Als de olie op is, heeft ook het laatste uur voor het eiland geslagen. Een 'zeemansgraf' is sinds de comm
boortorens. united photos de boer over de Brent Spar onwaarschijnlijk geworden. Stavanger doet nu zijn best om de 'thuishaven' te worden van afgedankte booreilanden. united photos de i
dag. Zelf heeft Noorwegen de
olie niet nodig. De enorme wa
tervallen leveren voldoende
energie voor de vier miljoen in
woners." Eerst boorden de No
ren tot 75 meter diepte, daarna
ging het verder tot 350 meter en
nu wil de olieindustrie het di
ploma voor gevorderden gaan
halen: tot 1500 meter kan ge
zocht worden. Maar de politiek
is verdeeld en Stavanger vreest
het ergste. Op het moment dat
de olievelden opdrogen, duikt
de armoede op. En die weten ze
zich nog als de dag van gisteren
te herinneren. Voor 1965 ver
diende het stadje weliswaar ook
aan olie, maar die ging met de
sardientjes in blik. Dat was geen
vetpot én bovendien voorbij
toen de vriezer oprukte. „We
hadden honderd fabrieken waar
we sardientjes inblikten, maar
die hele markt stortte in."
zaktelefoon
De welvaart van Stavanger anno
nu vloeit rijkelijk door de stra
ten. Stampvolle restaurants op
een gewone doordeweekse dag,
waar je achteraan in de rij moet
aansluiten en geduldig moet
wachten om een tafeltje te be
machtigen. Uitpuilende bars
met onbetaalbaar bier. Rijke
etalages met alle denkbare we
reldmerken lokken de oliekra
nen van de passanten die veelal
druk telefonerend over straat
gaan. De hotels zijn tot de nok
toe gevuld.
Het oude stadsbeeld van Sta
vanger is redelijk ongeschonden
gebleven onder het oliegeweld.
Slechts een enkel onooglijk flat
gebouw ontsiert. Het stadje
heeft meer dan 150 perfect on
derhouden houten huizen uit
de 18e eeuw, zuurstokkleurig en
stuk voor stuk monumentjes.
De straten zijn geplaveid met
keitjes, het stadsgroen had geen
betere verzorging kunnen heb
ben. In de haven liggen de zeil
jachten van het betere soort. Op
parkeerplaatsen is bijna geen
plek voor tweedehandsjes.
Een rondvaart met een wille
keurige ferrie onthult de enor
me bedrijvigheid direct buiten
de stad. Waar wij in Nederland
de bus, trein of fiets nemen
naar het werk, scheren hier be
pakte veerboten over de wate
ren. Heel Stavanger lijkt op de
tientallen veerboten te zitten.
En alle Stavangers vinden het
een prachtig idee als de Brent
Spar komt. „Met de ondersteu
ning van Greenpeace worden
we hier nog beroemd," Vette
glimlach onder scheve pet. Ge
pensioneerd inblikker. Maar die
werkgelegenheid ziet de man
wel zitten. „Laat komen en laat
nooit meer gaan." Zo ook zijn
buurvrouw op de boot. Ze heeft
het allemal gevolgd op de tele
visie. „We moeten toch aan het
werk blijven, nietwaar?"
Temidden van het vele water
dat de eilandjes omspoelt, sla
ken reuzekranen hun neuzen in
de lucht en wachten enorme
opslagtanks op export. Olietan
kers liggen voor anker aan de
vingers van het stadje. Even ver
der weg van Stavanger liggen de
meest ongerepte fjorden met
wanden die tot aan de hemel
reiken. Een overdonderend
landschap als je opgegroeid
bent met de polder en een hec
tare dennenaalden.
formaliteiten
Het eilandje Skaraberget waar
straks de.Brent Spar moet ko
men te liggen, ligt er verlaten
bij. Aan de overkant lijkt een
scheepswerf alles al gereed te
hebben voor de ontmanteling.
Het eilandje is heel bewust ge
kozen door Stavanger. Het ligt
te ver om de herrie van het werk
in de stad te kunnen horen,
dichtbij genoeg om er makkelijk
te komen en bovendien beschut
tegen stormen en hoge golven.
Op deze plek wil Stavanger een
heel nieuwe industrie uit de
grond stampen, vlakbij de mon
ding van het Gansfjord. „We
hebben een topindustrie en de
zelfde mensen die ze geleverd
hebben, kunnen ze ook weer af
breken. Als we het goed plan
nen kunnen we het aan en is
het risico voor het milieu bijna
nul."
Toch heeft ook Stavanger
geen praktische ervaring met
ontmanteling van platforms.
Noorwegen heeft vooral een
dumptraditie in de fjorden. De
bodems liggen bezaaid met
scheepswrakken omdat tot nu
toe niemand wilde betalen voor
de veel duurdere verwerking
aan land. Voor het eerst zijn er
plannen om de bejaarde North
East Frigg van eigenaar Elf en de
uitgepompte Eiffeltoren van
Exxon aan land te gaan verwer
ken. Er zijn studies en rappor
ten, maar er is nog niks ge
beurd. Bij de Frigg zitten ze
vooral met de betonnen voet
van vijftig meter in de maag, het
liefst gooit de overheid er zand
over, want ze betaalt 70 tot 80
procent van de opruiming. Een
eerlijke deal omdat de overheid
ook van elke kroon die verdient
wordt met olie zo'n zelfde be
drag in de schatkist kan laten
glijden. De Eiffeltoren wil Shell
doormidden zagen en eenvou
dig omduwen. Een soort test,
zegt Shell, om te kijken hoe zich
een kunstmatig rif gaat vormen
zoals je ze ook aantreft in de
Golf van Mexico. Maar dat idee
staat de Noorse vissers en de
milieugroperingen niet aan. Ge
woon je rammel-opruimen, vin
den ze. Er moet maar eens ge
broken wórden met de traditie.
Stavanger lijkt met een scheef
oog naar de honderden nako
melingen van de Brent Spar ook
overstag. „We lopen voorop en
denken dat we de problemen
ook anders kunnen aanpak
ken." Trygve Brekke heeft al
contact gehad met de Neder
landse offshore-expert Thor
Sterker uit Heerhugowaard over
de problemen rond de eerste
ontmanteling. De havenmeester
van de stad, Michael Odland, is
druk bezig de dieptes van het
water te berekenen en de bur
gemeester heeft al bij olieminis
ter Stoltenberg aangeklopt. En
die voelt wel wat voor de inno
vatieve ideeën van Stavanger.
„Het zijn eigenlijk alleen nog
formaliteiten," meent lobbyist
Tor Sveinung Vagle, die de
Brent Spar al ongeveer ziet op
doemen voor de kust. Maar ook
hij weet dat twee omliggende
gemeenten de oliedobber even
eens binnen willèn halen. Het
offshorebedrijf Aker wil het
liefst met de Spar in de slag in
het nabijgelegen Nedstrandf-
jord. Daar heeft Aker tenslotte
ook het ongekende Trollgevaar-
te gebouwd. Maar liefst 470 me
ter staalconstructie voor de he
ren van Shell. Als dat daar kan,
dan is zo'n dobbertje een mak
kie. En ook het Erfjord, twee uur
rijden .van* Stavanger, wil niet
worden vergeten. Daar is de
Brent Spar opgebouwd en niet
ergens anders, meent de burge
meester van het dorpje Suldal.
zonde
„Het is niet gewenst dat ze in
die fjorden een industrie gaan
opzetten," meent de lobbyist,
„zonde van de natuur. De
meeste offshorebedrijven ma
ken de fout dat ze het ding den
ken op te kunnen ruimen zon
der een hele verwerkingsindus
trie aan te leggen. Wij hebben
hier met het eilandje Armoy de
beste papieren. En daar kunnen
straks alle Engelse platforms
ook heen, want het water voor
de Engelse kust is te ondiep en
het waait er te hard." Om ster
ker te staan in de lobby heeft
Stavanger een overeenkomst
met offshorebouwer Kverner
gesloten. Kverner heeft al een
werf in een van de zeearmen bij
Stavanger en ziet het helemaal
zitten. „Stavanger garandeert
dat de afgedankte platforms die
hier voor en nieuwe industrie
gaan zorgen op de best mogelij
ke manier worden ontmante
Zelfs de kritishe Even
denkt dat Stavanger de b
papieren heeft. „Ze werken I
al twintig jaar met platforms
hebben de kennis en de spul
En er hoeft niet gesleept te v
den."
En niemand in de stad is
gen. En verder kan ook
mand ergens anders tegen
want het was juist Greenpc
dat pleitte voor verwerking:
land van de Brent Spar. Als c
nu gelijk een hele industrie
heen wordt gebouwd voor
gende afdankers, kan dat all
maar goed zijn voor de nai
rust.
Voordat Stavanger de niei
Zilvervloot kan binnenha
moet Shell nog overtuigd v
den. En niet alleen de t
buurgemeenten zullen zich
hun paasbest presenteren. I
Schotland zit verlegen om v
en heeft wat inhammen i
water tot tachtig meter d
Voor de Noren, met hun onf
baar diepe fjorden is dat eei
chertje. Of, zoals de No
kustwacht door de marif
laat weten: „130 meter. D<
een kleutertje. Laat maar
men."
STAVANGER PETER DE KNEGT
DEN HAAG HARM HARKEMA
Maart 1993. PvdA-Kamerlid
Piet Stoffelen zegt in een ka
merdebat over het drugbeleid:
„We aanvaarden niet langer de
ergerlijke hypocrisie dat we
doen of niemand weet hoe kof
fieshops aan hun softdrugs ko
men". Hij houdt een vurig
pleidooi voor het uit de crimi
nele sfeer halen van produktie
en groothandel van nederwiet.
Behalve de al jaren gedoogde
kleinhandel in softdrugs, aan de
voordeur van de koffieshops,
moet nu ook de groothandel via
de achterdeur gedeeltelijk wor
den vrijgegeven. Stoffelen pleit
voor een vergunningenstelsel
voor de teelt en groothandel in
nederwiet, te controleren en te
bestieren door een staatsbu-
reau.
Het plan maakt geen schijn
van kans. Coalitiepartner CDA
gruwt ervan, de WD wil er
vooral om praktische redenen
(internationale kritiek) niet aan.
Alleen Groen Links en -het ook
al kleine- D66 knikken Stoffelen
bemoedigend toe.
Augustus 1994: Het paarse
kabinet wordt geïnstalleerd. Nu
wordt alles anders. D66-minis-
ter Sorgdrager kondigt een
drugnotitie aan waarin moge
lijk nieuwe wegen zullen wor
den aangegeven, al waakt zij er
voor verwachtingen te wekken.
Twee van de drie partijen in
het kabinet (de PvdA en het in
middels groter gegroeide D66)
blijven pleiten voor verder
gaande decriminalisering. Dat
biedt perspectieven, na de vier
zwarte repressiejaren onder
CDA-justitieminister Hirsch
Ballin, denkt de liberalise
ringslobby verheugd.
Begin januari 1995. D66-
woordvoerder De Graaf houdt
een vurig pleidooi voor het ge
dogen van groothandel in, en
produktie van nederwiet. Op
hoofdlijnen vergelijkbaar met
het plan van Stoffelen. De PvdA
laat weten, dat zij deze lijn nog
steeds ondersteunt.
Eind januari 1995. Justitie
minister Sorgdrager doet een
duit in het zakje. Op de vraag
van De Volkskrant of ook zij
denkt aan een min of meer ge
legaliseerde stroom van neder
wiet naar de achterdeur van de
koffieshop, antwoordt zij met
een volmondig ja. De liberalise
ringslobby (politiecommissaris
sen, hulpverleners, criminolo
gen) wrijft zich vergenoegd in
de handen.
24 januari. De Belgische mi
nister Van de Lanotte reageert
furieus op de uitlatingen van
Sorgdrager. Haar uitspraken
blijken koren op de molen van
ook andere landen die Neder
land nu al een te liberaal bui
tenbeentje vinden, blijkt in de
weken hierna. Naar verluidt
wast Kok Sorgdrager flink de
oren. Kok denkt aan werk, werk
en nog eens werk. Hij moet
niets van verdergaande liberali
sering hebben, dat isoleert Ne
derland politiek en stoot bui
tenlandse investeerders af. Kok
weet zich gesteund door de
D66-ministers Wijers
(economische zaken) en Van
Mierlo (buitenlandse zaken) en
het voltallige WD-smaldeel in
het kabinet. De WD is immers
altijd al tegen welke vorm van
verdergaande liberalisering ge
weest, zolang het buitenland
moeilijk blijft doen. Sorgdrager
bindt in" en meldt nu dat de
marges om nieuw beleid te
voeren uiterst smal zijn. De li
beraliseringslobby fronst de
wenkbrauwen. Hoe paars is
paars?
Junks in de Amsterdamse metro, 's morgens vroeg.
April 1995. Het Amerikaanse
autoconcern Chrysler heeft zijn
oog laten vallen op Amsterdam
als vestigingsplaats voor zijn
Europese hoofdkwartier. Met
de centen zit het goed, de loka-
tie is prima, de infrastructuur
eveneens. Er is één probleem.
Het inkzwarte drugimago van
Nederland in de Verenigde Sta
ten. Chrysler kan zich met goed
fatsoen niet in een drugparadijs
vestigen. Kordaat ingrijpen van
burgemeester Patijn -hij laat de
Chrysler-top naar Amsterdam
overvliegen en legt uit hoe Ne
derland werkelijk met drugs
omgaat- doet de Amerikanen
op het nippertje toch voor Am
sterdam kiezen. In het kabinet
zeggen tegenstanders van de
criminalisering: zie je wel, het
kan niet.
Mei/juni 1995. De presenta
tie van de drugnota wordt uit
gesteld tot september. De offi
ciële lezing luidt dat er nog na
der onderzoek moet worden
gedaan, maar vast staat ook dat
foto anp hans steinmeijer
in het kabinet de neuzen niet in
dezelfde richting staan. Na
mens het beraad van hoofd
commissarissen pleit de Haag
se hoofdcommissaris Brand
voortiecriminalisering van soft
drugs. De Franse premier Chi
rac confronteert Kok met zijn
afkeer van het Nederlandse
drugbeleid en dreigt die te ge
bruiken om Nederlandse w<
sen met betrekking tot Euroj
om zeep te helpen. De liben
seringslobby vreest inmidd
dat er van het paarse kabil
nauwelijks nog initiatieven
verwachten zijn. De hoop is
vooral gevestigd op de Twee<
Kamerfracties van D66 en
PvdA.
22 juni 1995. Vorige we
dus. Een drugsymposium
Rotterdam. PvdA-kamer
Oudkerk: „De drugnota he
overspannen verwachting
gewekt. Ik verwacht er niet v
van, zeker geen plannen
enigerlei vorm van liberali
ring... Wellicht kunnen wij in
Kamer de nota nog een p.
graadjes bijdraaien. Maar
moeten w^l realistisch zijn..
PvdA gaat geen nederlagenst
tegie voeren... De buitenlam
politieke druk is groot...
Nederlandse investe rings
maat voor buitenlandse ond
nemingen is ook van belang"
Zijn D66-collega De Gri
„Een zekere mate van decrii
nalisering van de handel in i
derwiet is het enige stapje
te maken zou zijn. Maar
wordt al moeilijk genoeg,
ben daar niet erg optimistis
over. Ik ben al heel tevreden
we besluiten om in internat
naai verband uit te dragen
liberalisering nodig is".
De liberaliseringslobby wi
genoeg. Haar wacht ook de I
mende jaren in Nederland n
een heleboel werk.
