Pater Damiaan en niet
paus staat voorop
Feiten &Meningen
In Bosnië
het hoofd
koel houden
Hoofdelijke stemming
zorgt voor verrassingen
op het Binnenhof
VN proberen het in Angola nog een keer!
VRIJDAG 2 JUN11995
152
De VN-soldaten die door de Bosnische Ser
viërs aan de deuren van munitie-opslag
plaatsen zijn vastgeketend, zijn tot in het
diepst van hun wezen vernederd. Het is, zo
weet ik, niet uitgesloten dat deze gebeurte
nis een ervaring is die naderhand tot een
post-traumatisch stresssyndroom kan lei
den.
Als oud-commandant raakt iets dergelijks
mij tot in het diepst van mijn hart. Zo iets
laags, zo iets smerigs, toegepast op soldaten
die er zijn om humanitaire steun te verle
nen, verdient een zeer zware afstraffing.
Maar generaals worden geacht nuchter en
analytisch te werk te gaan. F.n in ieder geval
hun emoties niet te tonen of in hun verdere
wijze van optreden te betrekken.
In een situatie als deze de blauwhel
men worden op beledigende wijze gehin
derd in het uitvoeren van hun taak is de
verleiding groot om de strijdende partijen
het verder maar uit te laten zoeken. De Ver
enigde Naties en de Europese Unie slagen
er immers ook niet in een politiek einde te
maken aan de strijd in voormalig Joegosla
vië.
Wie zo redeneert, vergeet dat de aanwe
zigheid van de VN-troepen in Bosnië veel
leed heeft helpen voorkomen. De eerste
twee jaar van de oorlog werden ruim
•100.000 doden geteld. De laatste twee jaar
(de oorlog is vier jaar oud) 'slechts' ruim
30.000 doden. Bovendien bieden de blauw
helmen bescherming aan veel moslims in
de 'beveiligde gebieden', ook al zijn ze niet
in staat iets te doen tegen Servische aanval
len zoals die van vorige week op de 'be
schermde' stad Tuzla, waarbij tientallen do
den vielen.
Een van die beveiligde gebieden is de
stad Srebrenica, waar Nederlanders twee
jaar geleden een Canadees bataljon aflosten
een genereus gebaar van de toenmalige
minister van defensie Ter Beek. De bewo
ners van Srebrenica beschouwen de Neder
landers als hun levensverzekering en zullen
dat bataljon niet laten vertrekken, tenzij de
ene groep blauwhelmen door een andere
wordt vervangen.
De Nederlandse regering werkt daar hard
aan, maar er blijken op dit moment weinig
andere genereuze ministers van defensie te
zijn die hun troepen de Nederlanders in
Srebrenica willen laten aflossen. En dan is
het nog de vraag of de Serviërs die de
toegangswegen onder controle hebben
dat toestaan. Die zien het liefst alle blauw
helmen uit Srebrenica vertrekken.
De Serviërs zullen de stad daarna
'heroveren' en er een bloedbad aanrichten.
Het mag duidelijk zijn dat de inwoners van
Srebrenica naar alle middelen zullen grij
pen om een dergelijk scenario te voorko
men. Ze zullen eenvoudigweg met vrouwen
en kinderen voor de rupsbanden gaan lig
gen als de Nederlanders aanstalten maken
weg te gaan. Dan is er ook nog het 'Saigon-
scenario', waarbij de troepen er als een dief
in de nacht vandoor gaan.
In alle gevallen zullen de soldaten het ge
voel hebben, dat zij vuile handen hebben
gemaakt door de stad aan de Serviërs over
te laten. Onze militairen weten dat zij in
Bosnië" goed en zinvol werk doen. Als zij
Srebrenica in de steek moeten laten, staat
dat gelijk met verliezen en dat geeft een lam
gevoel.
De psychologische gevolgen ervan zijn
niet snel uitgewist. Een gefrustreerde sol
daat is beslist niet goed gemotiveerd. Suc
ces blijft de sleutel voor een hoog moreel.
Weggaan uit Bosnië zou zelfs negatief op
het wervingsproces voor de nieuwe strijd
krachten kunnen werken. Andere gevolgen
van het terugtrekken van de VN-troepen uit
het voormalige Joegoslavië zijn:
ernstig gezichtsverlies van de VN
gezichtsverlies van Europa (ik hoor de
Amerikanen al zeggen dat wij niet eens in
staat zijn op onze eigen achtertuin te pas
sen)
belonen van Servisch geweld
een bloedbad onder de Bosnische bevol-
king.
Geen aantrekkelijk vooruitzicht. Men zou
kunnen overwegen het principe van 'reculer
pour mieux sauter' (terugtrekken om harder
toe te slaan) toe te passen. Ik denk hierbij
aan het concentreren in een 'bruggehoofd'
en van daaruit een tegenoffensief te begin
nen met maximale luchtsteun en met inzet
van Duitse en Amerikaanse strijdkrachten.
Maar dat is peace-enforcing, hetgeen een
unaniem besluit van de Veiligheidsraad
vraagt.
Rusland zal ongetwijfeld van zijn ve
torecht gebruik maken en daarmee wijzen
de Russen naar zichzelf om het probleem in
voormalig Joegoslavië op te lossen. Ook al
geen aantrekkelijk scenario. Met andere
woorden: er rest ons voorlopig alleen maar
geduld. Als we het hoofd koel houden, het
embargo opschroeven, en Servië en Monte
negro internationaal totaal isoleren en ver
der gedecideerd blijven zitten, dan is mis
schien een politieke oplossing alsnog mo-
gelijk.
Op de weg daarheen moeten we op tac
tisch uitvoerend gebied wel wat beter plan
nen dan tot nu toe. Luchtaanvallen plegen
zonder de te gijzelen soldaten veilig te stel
len verdient naar mijn mening niet de
schoonheidsprijs. Bovendien weet elke sol
daat dat luchtaanvallen nooit beslissend
zijn. De VN en de NAVO hadden beter kun
nen weten. Anderzijds moeten we ervoor
zorgen dat er geen ring van angst om Bos
nië komt te liggen. Angst is een slechte
raadgever.
DEN HAAG •G.U.HUUSER
GENERAAL B.D MEDEWERKER
Belgen niet enthousiast over tweede bezoek Johannes Paulus II
Het tweede bezoek van paus Johannes Paulus II aan België gaat niet gepaard met het enthousiasme van
tien jaar geleden. Toen werd de paus overal in het land uitbundig en'massaal ontvangen, nadat in Neder
land de straten leeg waren gebleven. In 1985 waren er 100.000 gelovigen aanwezig bij de eucharistievie
ring voor de nationale basiliek op de Koekelberg in Brussel. Ditmaal raakten de organisatoren met moeite
de 30.000 toegangskaarten kwijt voor de plechtigheid van komende zondag op dezelfde Koekelberg.
„Dit is niet in de eerste plaats een pausbezoek", zei kardinaal Danneels. „Het bezoek van Johannes Paulus II staat volledig in het teken van Damiaan."
Er zijn belangrijker dingen dan het
bezoek van de paus, zei pater Luci-
en Vandekerckhove afgelopen
weekeinde in Brussel. Als overste
van de congregatie der Heilige
Harten is hij nauw betrokken bij de
zaligverklaring van zijn ordegenoot
Damiaan de Veuster (1840-1889),
waarvoor de paus de tweedaagse
reis naar België onderneemt. Van
dekerckhove voegde eraan toe:
„Vernieuwingen van de kerk ko
men niet van bovenaf, maar van
onderop".
Er heerst in België de laatste tijd
een nogal vijandige sfeer ten op
zichte van de paus en Rome. Daar
naar verwijzend, zei kardinaal
Godfried Danneels kortgeleden op
een voorbereidende bijeenkomst:
„Wij mogen Damiaan niet laten lij
den ten gevolge van een stemming
die van voorbijgaande aard is". De
huidige crisis in de kerk moet op
een andere manier worden opge
lost dan door bij de zaligverklaring
weg te blijven, aldus Danneels.
ONAANVAARDBAAR
Dit voorjaar bleek uit een repre
sentatieve steekproef dat ruim de
helft (55 procent) van de kerkgan
gers de standpunten van de paus
over voorbehoedmiddelen, abor
tus en euthanasie afwijst, terwijl
slechts 29 procent de standpunten
deelt. Tien procent van de kerk
gangers noemt de pauselijke op
vattingen over deze ethische kwes
ties zelfs onaanvaardbaar.
Onder jongeren is de afwijzende
houding nog sterker. „Ik hou niet
van deze paus", zei de 20-jarige
student Nico Vandervelde uit Tre-
melo, het geboortedorp van Dami
aan. „Hij houdt er achterhaalde
ideeën op na en gaat niet met zijn
tijd mee."
De verwijdering tussen het over
wegend rooms-katholieke België
en het Vaticaan is begin dit jaar
versterkt door de afzetting van bis
schop Jacques Gaillot in Evreux,
Frankrijk. Niet minder dan 40.000
gelovigen ondertekenden een pro
testbrief waarin de paus werd ge
vraagd de 'rode bisschop' weer aan
het bisdom terug te geven. Gaillot,
die nu bij krakers in Parijs woont,
verdedigde onder meer het gebruik
van condooms om AIDS te voorko-
POLARISATIE
Danneels, die overigens weigerde
te bemiddelen tussen het Vaticaan
en Gaillot, sprak de vrees uit dat
door deze zaak een heilloze polari
satie ontstaat. „Wij als Vlaamse
bisschoppen, proberen al twintig
jaar de polarisatie in de ons omrin
gende landen tegen te gaan. Het
zou jammer zijn als zou blijken dat
ons werk voor niets is geweest."
Danneels zei enkele weken gele
den niet te hopen dat de bijeen
komst van kritische katholieken op
28 mei in Brussel zou uitgroeien
tot een „28 mei beweging". In Ne
derland ontstond uit het protest
tegen het pausbezoek in 1985 de
Acht Mei Beweging. Spandoeken
horen volgens hem niet in de kerk.
Daar is de respectvolle dialoog op
zijn plaats. „Maar ja, de mens is
vrij. Je kunt hem niet tegenhou
den", aldus Danneels.
Maar tot de oprichting van een te
genbeweging kwam het afgelopen
zondag in Brussel niet. De organi
satoren waren dat ook niet van
plan. Zij lieten in een kerk in een
volkswijk in Brussel 'het andere ge
zicht van de kerk' zien. Dat is niet
een kerk die mensen uitsluit, waar
door mensen als Küng, Boff en
Gaillot zijn getroffen, maar een
kerk van mensen die worden uit
gesloten: vrouwen, homoseksue
len, gehuwde priesters. Over de
paus ('die man op het Sint Pieters
plein in z'n etelagekarretje', aldus
de liedjeszanger Herman Verman-
dere) is bijna niet gesproken.
GEEN BEZOEK
De manifestatie mocht niet 'con-
currentieel' zijn met het pausbe
zoek. Daarom is de bijeenkomst
een week voor het pausbezoek ge
houden. Ook Tremelo heeft afge
zien van een plaatselijke Damiaan-
herdenking tijdens het pausbe
zoek. Dat zou de aandacht maar
afleiden van de zaligverklaring in
Brussel.
Wel zijn de 12.500 inwoners van
Tremelo verongelijkt over het feit
dat de paus ditmaal hun stadje
niet bezoekt. Dat was vorig jaar
wel het plan, maar die pausreis
ging niet door omdat de Heilige
Vader in bad uitgleed en zijn been
brak. Toen hadden 1.5QÖ inwoners
een spel ingestudeerd waarin ze
het leven van Damiaan uitbeelden.
Nu mogen slechts 100 kinderen uit
Tremelo tijdens de plechtigheid in
Brussel een stukje van zes minuten
opvoeren.
Maar over één ding zijn de Belgen
het eens: het gaat niet om de paus,
maar om Damiaan. Om die reden
staat er ook geen portret van Jo
hannes Paulus op de affiche, maar
een foto van een recent beeldje
van pater Damiaan.
„Dit is niet in de eerste plaats een
pausbezoek", zei kardinaal Dan
neels. „Het bezoek van Johannes
Paulus II staat volledig in het teken
van Damiaan."
Tijdens de plechtigheid op de Koe
kelberg zal bisschop Francis DiL-
orenzo van Honolulu, in welk bis:
dom Damiaan als melaatse is ge
storven, in het Engels de paus vra
gen Damiaan zalig te verklaren. De
paus zal in het Nederlands, de
moedertaal van Damiaan, plechtig
verklaren dat Jozef de Veuster
voortaan als zalige mag worden
vereerd. Tot de aanwezigen bij de
plechtigheid behoren 200 melaat
sen uit Hawaii, waar Damiaan on
der lepralijders heeft gewerkt.
DEN HAAG DIRK VISSER
'Bijna iedere week is het bal
Ooit was het een parle
mentair hoogtepunt. De
politieke spanning in de
wandelgangen was voel
baar. Achter het groene
gordijn in de Tweede Ka
mer verdrongen medewer
kers en journalisten elkaar
om een glimp van de ge
beurtenis op te vangen.
Maar ja, dat was vroeger.
Tegenwoordig is het bijna
aan de orde van de dag. Al
weer een hoofdelijke stem
ming? Waarover dit keer?
O, en zijn we voor of te
gen? Het fenomeen van
het één voor één laten
stemmen van kamerleden
voor moties of wetsont
werpen is niets bijzonders
meer.
Deze week was het weer
raak, ditmaal over het uit
breiden van de geheime
kamercommissie die de
BVD controleert. Met 68
tegen 67 stemmen ging het
parlement akkoord. „Bijna
iedere week is het bal. Ik
denk alleen deze periode al
25 keer", verzucht een me
dewerker van de Tweede
Kamer.
In vorige kabinetsperioden
werd de hoofdelijke stem
ming nog wel eens van stal
gehaald bij politiek zeer
gevoelige kwesties als eu
thanasie, abortus of de
vrijlating van de Twee van
Breda. Emotioneel geladen
onderwerpen en zogehe
ten 'vrije kwesties', waarbij
de persoonlijke afweging
van de parlementariërs
voorop stond. Fractiedisci
pline was jn die gevallen
ongepast. Vaak liepen de
meningen ook dwars door
de fracties heen. Na de ver
kiezingen van vorig jaar
mei werd het allemaal an
ders. Dé Tweede Kamer
kreeg er drie nieuwe partij
en bij en de grote vier wer
den ongeveer even groot.
Als een regeringspartij bui
ten de boot valt, kunnen er
onverwachte meerderhe
den ontstaan. Zoals het vo
rige kabinet tot zijn schrik
ontdekte tijdens debatten
over vliegveld Zestienho
ven en de IRT-affaire. De
ministers Hirsch Ballin en
Van Thijn moesten zelfs
hun biezen pakken dank
zij de afwezigheid van twee
PvdA-kamerleden.
Daarna volgden de verras
sende afloop van de hoof
delijke stemmingen over
de aanleg van de A73 in
Limburg en de afschaffing
van de plicht van het kabi
net de Sociaal-Economi
sche Raad (SER) om advies
te vragen. Triomfen voor
de WD.
Oud-kamervoorzitter Von
deling bepleitte ooit dat de
Tweede Kamer geen lam,
maar leeuw zou zijn. Maar
is het nu niet de chaos die
regeert? Besluiten die af
hankelijk zijn van de wille
keurige afwezigheid van
kamerleden? Frans Weis
glas-, WD-fractiesecretaris,
vindt van niet. Hij juicht
een ongewisse stemmings
uitslag zelfs toe. „Het op
deze manier binnenhalen
van de meerderheid is een
goede ontwikkeling. Het
dualisme tussen regering
en Kamer is weer in ere
hersteld. Dat de kleine par-
tijen'nu de doorslag kun
nen geven als een van de
regeringspartijen afhaakt,
is democratisch. De kiezer
heeft gesproken".
GELATEN
De secretarissen van de
grote fracties zijn het ze
nuwachtigst als de stem
mingsbel weer door het
kamergebouw schalt. Zij
moeten in het geval van
een hoofdelijke stemming
snel de koppen tellen. De
bewegingsvrijheid van ka
merleden is dan ook flink
beknot. Zij dienen op dins
dag, woensdag en donder
dag binnenskamers te blij
ven en direct bereikbaar te
zijn.
Maar ook dat crisismana
gement went. „Ik ga er niet
onder gebukt hoor", zegt
PvdA'er Jan van Zijl laco
niek als er naar zijn welbe
vinden wordt geïnfor
meerd. Hij heeft er als se
cretaris van de grootste re
geringsfractie wel een
nieuwe taak bij gekregen,
maar hij is er 'gelaten' on
der. „Door schade en
schande heeft de PvdA het
belang ontdekt van een
stipte aanwezigheid bij de
stemmingen. De leden we
ten wanneer er gestemd
wordt, dus ze moeten ge
woon aanwezig zijn. Dat is
hun persoonlijke verant
woordelijkheid. Ik ga ze
niet meer achter de broek
zitten".
Anders dan zijn WD-colle-
ga is Van Zijl fel gekant te
gen de toename van het
hoofdelijk stemmen. „Het
is bepaald geen verrijking
van de democratie. Te pas
en vooral te onpas wordt
dit wapen ingezet. Er
wordt gespeculeerd op on
eigenlijke elementen bij de
besluitvorming, zoals ziek
te van kamerleden, of aan
wezigheid in Timboektoe
of gewoon lulligheid. Ik
vind het vreselijk".
Volgens Van Zijl moet het
persoonlijk stemmen tot
de uitzonderingen beho
ren, zoals bij onderwerpen
waar 'naar eer en geweten'
gestemd moet worden. Het
GPV-kamerlid Schutte
vindt dat flauwekul. „De
spanning hoort bij de
nieuwe verhoudingen. Ik
lig er niet wakker van. De
politiek wordt voor de
mensen juist interessanter
om te volgen. Liever wat
praktische nadelen dan de
dood inde pot".
Marijnissen van de Socia
listische Partij (SP) relati
veert de ophef over alweer
een hoofdelijke stemming.
„Overschat het niet. Het
gaat al niet meer over be
langrijke kwesties. Na de
schrik over de A73 is het
Torentjes-overleg tussen I
de drie regeringspartijen
weer snel in ere hersteld, j
Het is weer ouderwets. Het
enige wat ik de coalitiepar-1
tijen verwijt is dat ze net l
doen alsof het dualisme i
weer is hersteld. Dat is on-
DEN HAAG WILFRED SCHOLTEN
De strijd in Angola heeft de afgelopen twintig jaar tienduizenden slachtoffers geëist. De VN hopen dat er nu
een einde is gekomen aan de gevechten tussen regering en rebellen. foto reuter
De Verenigde Naties gaan in Angola
voor een tweede keer in enkele jaren
tijd proberen met een vredesmacht een
punt te zetten achter de burgeroorlog.
Een eerste contingent van 380 Urugu-
ayaanse blauwhelmen is woensdag in
Luanda aangekomen.
Met de treurige ervaring van de VN-
missie in Bosnië in het achterhoofd,
hebben de VN de Angolese operatie vier
maanden uitgesteld in de hoop dezelfde
misere en vernedering als in ex-Joego-
slavië te kunnen voorkomen. „Er is veel
haat en er zijn veel wapens in Angola,
maar we hebben ons ervan verzekerd
dat onze veiligheid is gegarandeerd
voor we hier voet aan wal zetten", zegt
VN-commandant Bento Soares uit Por
tugal.
Kolonel Richard Coward, commandant
van een 650 manschappen sterk Brits
logistiek VN-team, verwacht eveneens
dat de VN in Angola niet dezelfde risi
co's lopen als in Bosnië. „Er heerst hier
een sfeer van oprechte verzoeningsge
zindheid. We zijn in Angola om vrede te
bewaren, niet om vrede op te leggen",
aldus Coward.
Sommige officieren zijn niettemin bang
dat de VN-troepen in een ongemakke
lijke positie komen te verkeren tussen
het Angolese regeringsleger aan de ene
kant en de rebellen die zich moeten
ontwapenen aan de andere kant. De re
bellenbeweging Unita sloot vorig jaar
november een akkoord met de regering.
VN-secretaris-generaal Boutros Bout-
ros-Ghali wachtte echter met het sturen
van troepen, een stap waarin het ak
koord voorzag, tot leger en rebellen zich
achter afgesproken linies hadden terug
getrokken en president Eduardo dos
Santos en Unita-leider Jonas Savimbi in
het openbaar met een handdruk vrede
hadden gesloten.
De eerstvolgende fase in het Angolese
vredesproces is de ontwapening van de
50.000 Unita-strijders. Zij zullen zich in
interneringskampen verzamelen die
door de VN worden bewaakt. Het is de
tweede keer in vijfjaar tijd dat de VN
betrokken zijn bij een Angolese poging
de burgeroorlog achter zich te laten. In
1991 mislukte een akkoord waarvan de
tenuitvoerlegging al ver was gevorderd.
De 700 ongewapende VN-waarnemers
die toen in Angola waren gestationeerd
moesten hulpeloos toezien hoe de oor
log weer oplaaide, omdat de Unita wei
gerde de nederlaag bij de verkiezingen
te aanvaarden. De oorlog werd in die
periode verwoestender dan ooit. Vol
gens de VN sneuvelden er in 1992 1.0|
Angolezen per dag.
Het regeringsleger wist de Unita afgel
pen najaar militair vrijwel uit te schaM
len. Maar Savimbi heeft nog altijd een
zeer trouw, uit diamantenhandel gefi
nancierd leger onder zich. Niemand i
vergeten hoe de Unita er in 1992 in
slaagde in korte tijd twee derde van
gola te veroveren.
De Uruguayanen zijn de eerste groepl
van een 7.460 manschappen sterke V]
vredesmacht en gaan voorop in de eej
ste moeilijke fase van de operatie. Lad
volgen er blauwhelmen uit India, Zinj
babwe, Brazilië en Roemenië.
In tegenstelling tot het mandaat in Bd
nië mogen de blauwhelmen in Angoli
schieten zodra zij 'levensbedreigends
agressie' waarnemen, ook als ze niet
zelf worden bedreigd. Ofschoon Soari
erop hamert dat de VN-troepen nooit
de strijd zullen opzoeken, stelt hij ooll
dat het de bedoeling is de Angolezen I
het gevoel te geven dat 'vrede persooi
lijke veiligheid betekent'.
LUANDA CHRISTOPHER MCDOUGALL
