Eigen risico
ziekenzorg
kansloos
Sudirmans ingetrokken ontslagbrief galmt nog na
Binnenland
Schmitz opent Harteborgt
edrijven bang voor Russische maffia
Velen vergeten hun werkgever
kopie van paspoort te geven
-4
ENSDAG 31 MEI 1995
ïemeente Rosmalen voorlopig gered
Rosmalen blijft voorlopig als zelfstandige gemeente
b de kaart van Nederland prijken en hoeft niet samen te gaan
iet grote broer Den Bosch. Dat is de uitkomst van het debat,
steren in de Eerste Kamer, over de gemeentelijke herindeling
in de twee Brabantse plaatsen. Staatssecretaris Van de Vonder-
>ort van binnenlandse zaken heeft haar herindelingsvoorstel
ingehouden en gaat ermee terug naar het kabinet.
Kaartjesautomaten NS riskant'
;n haag De Consumentenbond vindt dat de Nederlandse
voorwegen hun kaartjesautomaten zodanig moeten aanpas-
in, dat de reiziger zijn pincode kan intikken zonder dat ande-
in kunnen zien welke cijfers hij intoetst. De huidige kaartauto-
laten zijn onvoldoende afgeschermd, meent de bond. In een
'ief aan de NS schrijft directeur Westendorp dat een aantal van
jn leden in de trein of op het perron is beroofd van hun pasje
aarmee ze kort tevoren een kaartje hadden gekocht. In alle ge-
illen is met de gestolen pas geld opgenomen doordat de dief
ch „door mee te kijken" bij de kaartjesautomaat de pincode
:ad ejgen gemaakt.
lan steelt voor tonnen gereedschap
inschoten De politie in het Groningse Winschoten heeft een
ï-jarige man uit Oude Pekela gearresteerd die in de afgelopen
(vee jaar voor enkele honderdduizenden guldens aan gereed-
chap, tractoren, aanhangwagens en een mini-graafmachine
eeft gestolen. Hij pleegde de diefstallen in de drie noordelijke
rovincies, in het westen van het land en in Duitsland.
teclameprijs voor Freddy Heineken
u Freddy Heineken is Europees reclameman van het jaar.
ij ontvangt die onderscheiding over drie weken in het Zuid-
anse Cannes tijdens een internationaal reclamefestival. Heine-
:n (71) krijgt de prijs wegens de hoge kwaliteit van zijn recla-
ecampagnes en het succes van de gelijknamige onderneming.
Dor het festival zijn 4.211 spotjes en 4.338 gedrukte reclame-ui-
ngen uit de hele wereld ingezonden.
Veer intensive care voor huisdieren
trecht Goed nieuws voor acuut zieke honden, katten en an-
|ere kleine huisdieren. Ze kunnen over een week weer terecht
de speciaal voor hen bestemde afdeling intensive care in
trecht. De Universiteitskliniek voor Gezelschapsdieren, die de
in Nederland unieke huisdieren-IC bestiert, is klaar met de
rbouwing. De behandelingsruimte doet niets onder voor een
voor mensen. Alleen bedden ontbreken. Daarvoor in de
aats zijn er met glas afgeschermde kooien waar de honden en
itten kunnen verblijven na een ernstig ongeval, een zware chi-
rgische ingreep of spontane hartklachten. Verder heeft de IC
ider meer hartbewakingsapparatuur en een dierenapotheek.
PvdA komt met eigen plan
Er komt waarschijnlijk geen eigen risico van 200 gulden
in de gezondheidszorg. Van de regeringsfracties zal
slechts de WD dit voorstel van minister Borst (D66) steu
nen. Ook oppositiepartij CDA heeft bezwaren, zodat er
geen kamermeerderheid voor is. Vanavond en morgen
buigt de Tweede Kamer zich over de toekomst van de ge
zondheidszorg.
Door het sneuvelen van het ei
gen risico komt er"vrijwel niets
terecht van de plannen die
Borst enkele maanden geleden
presenteerde en waarmee ze de
komende jaren vier miljard gul
den wil bezuinigen.
Onlangs besloot Borst al terug
te komen op haar voorstel de pil
uit het ziekenfonds te halen. Te
vens zal ze onder druk van di
verse fracties haar maatregel
moeten herzien om de fysiothe
rapie nog maar voor de helft te
vergoeden aangezien die maat
regel oneerlijk wordt gevonden
voor chronische patiënten. Om
toch 200 miljoen gulden te
snoeien op de fysiotherapie wil
ze nu dat voor andere dan chro
nisch zieke patiënten alleen de
eerste tien a elf behandelingen
nog worden vergoed.
Een ander belangrijk voorne
medicijnprijzen,
miljoen guide
'jna alle Nederlandse ondernemers slachtoffer van afpersing
alle Nederlandse bedrijven die zaken doen in
landen van de voormalige Sovjetunie wordt 70
icent gegarandeerd slachtoffer van bedreiging
afpersing door misdaadbendes. Sommigen la-
het zich overkomen als een soort 'bedrijfsrisi-
anderen trekken zich terug uit Rusland en an-
e landen. Maar de meesten zwijgen. Dit zeg
de makers van het VARA-programma Impact
morgenavond is gewijd aan criminelen in de
den die vroeger de Sovjetunie vormden.
Ger van Westing en Els Lansdorp ondervroegen
zo'n honderd Nederlandse bedrijven met vesti
gingen ter plekke. Geen vari de woordvoerders
wilde echter aan het programma meewerken uit
vrees voor wraaknemingen.
Het Nederlands Centrum voor Handelsbevor
dering (NCH) bevestigt de juistheid van dit beeld
van bedreiging en afpersing. „Geen bedrijf geeft
open en bloot toe dat het betaalt. Maar het ge
beurt, dat weet ik", aldus H. van Buren van het
NCH.
zuinigd. Producenten van ge-
neesmiddefen verzetten zich
hier fel tegen, zodat er voorals
nog niets van terecht dreigt te
komen.
De enige maatregel die is uit
gevoerd, is de verdwijning van
de tandarts uit het ziekenfonds.
Ziekenfondspatiënten moeten
zich sinds 1 januari aanvullend
verzekeren tegen die kosten.
Maar veel verzekerden weten
dit niet weten en zijn daardoor
onverzekerd. De PvdA heeft er
spijt van dat ze deze maatregel
heeft gesteund.
Mede daarom verzet de frac
tie zich tegen invoering van een
eigen risico van 200 gulden,
waarmee de minister 900 mil
joen wil bezuinigen. Met D66
vindt de PvdA dit voorstel onac
ceptabel. omdat vooral mensen
met lage inkomens de dupe
worden, D66 heeft een alterna
tief, waarin het eigen risico niet
geldt voor mensen met een in
komen tot 30.000 gulden bruto
per jaar. Daarboven zou een be
perkt eigen risco gaan gelden.
Het CDA voelt wel iets voor dit
plan, de WD niet.
De PvdA noemt het idee bij
monde van woordvoerder Oud-
kerk „wel sympathiek", maar
vindt het niet voldoende. Daar
om komt de fractie in het najaar
met een eigen alternatief, waar
mee ook 900 miljoen te bespa
ren is zonder dat patiënten
daarvoor iets hoeven te betalen.
Volgens Oudkerk kan de bezui
niging worden bereikt door
meer efficiëntie: „Alleen al door
mensen niet onnodig lang in
een ziekenhuis of verpleeghuis
te laten liggen, kan er honder
den miljoenen worden be-
spijkenisse Een blik op de binnenplaats van de nieuwe rijksinrichting v
Spijkenisse. Staatssecretaris Schmitz van justitie heeft De Harteborgt v
>r jeugdigen De Harteborgt it
foto anp arthur bastiaanse
Controle zal waarschijnlijk zo 'n vaai! niet lopen
Veel werknemers hebben nog
geen kopie van hun paspoort
ingeleverd bij hun baas, hoewel
dat wettelijk wel moet. Van
daag, 31 mei, is de laatste inle
verdag. Wie heeft geweigerd of
vergeetachtig is gebleken, kan
worden gestraft. De werkgever
zou over het salaris vanaf juni
60 procent loonbelasting moe
ten gaan inhouden, het hoogste
tarief. Werknemer en bedrijf lo
pen bovendien de kans op een
boete van 25.000 gulden of vier
jaar gevangenisstraf.
Maar zover zal het voorlopig
niet komen, want de meeste
werkgevers gaan ervan uit dat er
nauwelijks gecontroleerd gaat
worden. Bovendien wordt ern
stig getwijfeld aan de mogelijk
heden van de 'harde lijn' die de
wetgever het bedrijfsleven heeft
Veel bedrijven worstelen met
de vraag of ze de 'boeman'
moeten spelen voor hun werk
nemers of achter hun personeel
moeten gaan staan, dat met de
verplichte identificatie
loopje heeft genomen.
Vorig jaar nam de Tweede
Kamer de wet aan die de werk
nemers verplicht een kopie van
een geldig identificatiebewijs ip
te leveren bij de werkgever. De
achtergrond was de strijd tegen
belastingfraude en zwartwer
kers. In het dossier van iedere
werknemer moet nu bij perso
neelszaken een identificatiebe
wijs met foto aanwezig zijn.
„Wij hebben al enkele werk
nemers aan de lijn gehad, die
om bijstand hebben gevraagd
bij hun principiële weigering",
zegt juridisch adviseur Van der
Molen van het FNV. „De rege
ling is niet zo vrijblijvend als
sommige mensen willen gelo
ven. We zijn het eens met de
bedoeling van de wet, maar we
zetten vraagtekens bij de uit
voering. Er is geen regeltje voor
de 'gewetensbezwaarden'. We
kunnen de mensen alleen maar
adviseren bij de rechter het ge
vecht aan te gaan". De vraag is
dan tegen wie: tegen de werkge
ver of tegen de overheid.
Woordvoerder Van der Hoven
van Genderen van de werkge
versorganisaties VNO/NCW
vindt, dat de werkgevers niet de
boeman moeten spelen. Er heb
ben zich volgens hem al enige
bedrijven gemeld die weigeren
hun personeelsleden sancties
op te leggen.
VNO/NCW verwacht overi
gens 'dat de soep niet zo heet
gegeten wordt'. Bij persoonlijke
benadering blijken veel aanvan
kelijke weigeraars of vergeet-
achtigen toch bereid te voldoen
aan de wettelijke verplichting.
Overigens geeft ook het mi
nisterie van financiën, waaron
der de Belastingsienst valt, aan
dat het zo'n vaart niet zal lopen
met controles, vervolging of
strafmaatregelen. Er wordt wel
gecontroleerd, maar dat gebeurt
voornamelijk terloops. Er gaat
geen ambtenaar speciaal op
pad om de paspoortkopieën in
een bedrijf te gaan vergelijken
met de gezichten die hij tegen
komt.
Kamer wil toch
meer controle
geheime dienst
Met een meerderheid van één
stem heeft de Tweede Kamer
gisteren besloten dat de parle
mentaire controle op de gehei
me diensten een breder karak
ter krijgt. Het gaat hoofdzakelijk
om de Binnenlandse Veilig
heidsdienst (BVD), de Militaire
Inlichtingendienst (MID) en de
inlichtingendiensten van de re
cherche.
Het besluit betekent dat ook
kleinere kamerfracties toegang
krijgen tot het geheime overleg
met de regering over het werk
van de inlichtingendiensten.
Een week geleden was er nog
geen meerderheid voor dit plan.
Van de 135 aanwezige kamer
leden stemden 68 voor en 67 te
gen meer controle. 'Ja' zeiden
PvdA, D66, de kleine christelijke
fracties, het AOV en de SP. Te
gen stemden CDA, WD, Groen-
Links en de CD.
Nu zitten alleen de fractielei
ders van PvdA, CDA, WD en
D66 in de speciale overleg
groep. Indienster Scheltema
(D66) van de aangenomen mo
tie wil de commissie uitbreiden
tot de acht grootste fracties. De
Tweede Kamer telt i
teel dertien.
Nietsvermoedende
man wint alsnog
auto met de Lotto
De eigenaar van het Lottofor
mulier waarop vorige week een
auto viel, heeft zich gisteren ge
meld. W. Stevens uit Wormer-
veer kwam aanvankelijk zijn
prijs niet opeisen. Een buurman
attendeerde hem op een kran-
tebericht waarin stond dat de
Lotto degene zocht die vrijdag
morgen 26 mei het winnende
lot bij een sigarenwinkel in
Wormerveer had ingeleverd.
Stevens had maandag wel in
de krant gelezen dat er een auto
op het extra nummer van zijn
lot was gevallen, maar hij had
achter dat nummer 'nee' inge
vuld, wat betekende dat hij met
dat nummer niet meespeelde.
In de winkel kreeg hij te horen
dat dat in dit geval niet uit
maakte.
Nederlandse ambtenaar Van Goudoever voorzag al in 1949 waarmee Indonesië in 1995 worstelt
)en haag-jakarta ronald frisart
ndië wordt in 1949 snel Indo-
Sinds augustus geldt een
lestand, maar Indonesische
roepen gaan aan de wandel en
lrijven de Indische legertop tot
vanhoop. Nederlandse realis-
beseffen dat terugslaan een
lolitieke ramp zou betekenen,
imdat Den Haag dan links en
echts om de oren zou krijgen
'ah de Veiligheidsraad. En
lommige Nederlanders voor
den al in 1949 de machtscon-
itellatie die Indonesië in 1995
ïog steeds beheerst. Guerrilla-
eider Nasution bevestigt te-
:nover deze krant hun gelijk.
In mei 1949 sloten de Neder-
andse diplomaat Van Roijen
zijn Indonesische tegenvoe-
Roem een akkoord dat de
veg opende naar een bestand
soevereiniteitsoverdracht,
ioekarno, Hatta en anderen
eerden op 6 juli terug in het
loor Nederland ontruimde Yo-
jyakarta. Onder toezicht van de
/erenigde Naties werd de prak
tische uitvoering van het be-
itand geregeld en op 23 augus-
:us werd de Ronde-Tafelconfe-
entie geopend in de Haagse
tidderzaal.
Met de diplomaten aan het
•oer leek het koloniale drama
:och nog betrekkelijk soepel te
vorden afgerond. Maar er
a een kink in de kabel toen
iet bestand op Java en Suma-
eenmaal was ingegaan. *Mi-
ire posities, zo was afgespro-
i, mochten niet worden ver-
leterd ten koste van de tegen-
itander. Nederlandse troepen
fielden zich eraan, maar het
lepublikeinse leger (TNI) rukte
':onder een schot te lossen op
ïn sloot de Nederlanders in. Zo
itaat het althans in Nederland-
;e diplomatieke telegrammen
fit die tijd.
Na het overlijden van gene-
aal Spoor (mei 1949) was het
ndische commando overge-
op zijn tweede man,
Juurman van Vreeden. Waar
poor uiteindelijk begreep dat
/oor de Haagse politiek geen
"ternatief bestond, bleef Van
A.H. Nasution (76), nog herstellende van een oogoperatie die hij dit jaar onderging in het Amsterdamse
AMC. Het schilderij links stelt de toen 40-jarige Nasution en diens echtgenote voor. Op het schilderij
rechts staat hun dochtertje, dat bij in 1965 bij een poging tot staatsgreep op 5-jarige leeftijd de dood vond.
Nasution zelf bracht het er destijds op het nippertje levend af. foto rönald frisart
Vreeden de militaire trom roe
ren. Omsingeling van zijn troe
pen door niet-schietende
TNI'ers maakten dat hij een
klap wilde uitdelen.
De generaals trokken echter
aan het kortste eind. In de
woorden van onderhandelaar
De Beus: „Het keerpunt vorm
de de vergadering met de leger
commandanten op dinsdag (16
augustus 1949, RF), waarin de
vier generaals verklaarden dat
het onverantwoord was indien
men niet binnen 48 uur tot mi
litaire 'afweeractie' overging.
Hiermee overspeelden zij hun
hand, aangezien Lovink (de
hoogste Nederlandse gezags
drager in Indië, RF) zeer wel in
zag dat dit internationaal niet
ging. Sindsdien zijn de mati
gende invloeden aan de win
nende hand".
Ambtenaar Van Goudoever
meende trouwens dat het op
rukken van de TNI vaak simpel
te verklaren viel: „Ook kpmt
nogal eens de toestand voor dat
de TNI-troepen alleen maar om
verzorging en om Welfare vra
gen! Geef hun te eten, geef ze
behoorlijke kleding en éen ro
kertje met een zakcentje en je
hebt bij wijze van spreken geen
kind aan ze".
Blijft de vraag of TNI-infiltra-
tie slechts het initiatief van
plaatselijke bevelhebbers was
of, zoals Buurman van Vreeden
meende, in Yogya was bekok
stoofd. De enige nog levende
hoofdrolspeler van toen is ge
neraal b.d. Abdul Haris Nasu
tion (76), bedenker van de
Indonesische guerrillatactiek.
,,U kunt schrijven", zegt hij als
hij me naar de voordeur van
zijn woning begeleidt, „dat on
ze infiltratie in zekere zin was
georganiseerd. Maar dat was
van beide kanten zo." Hoe nu?
Uit Nederlandse stukken blijkt
dat Yogya de boel saboteerde,
Soekarno op Bangka, waar hij was geïnterneerd tuseen de tweede
politionele actie en het moment in 1949 dat hij weer naar Yogyakar-
ta kon terugkeren. foto archief
Sudirman op een foto die te
zien is in het legermuseum in
Jakarta, foto ronald frisart
terwijl Nederland zich keurig
aan het bestand hield.
Nasution: „We hebben die
infiltratie niet gecoördineerd,
maar het kwam ook niet uit de
lucht vallen. Het lag in het ver
lengde van orders die ik al eer
der had gegeven. Mijn uit
gangspunt was: geen terrein
prijsgeven. En ja, die jongens
gingen natuurlijk niet stilzitten.
Die gingen Nederlandse eenhe
den insluiten. Natuurlijk hield
dat een risico in voor de onder
handelingen. Maar voor ons
gold: we weten dat we vrij wor
den; we winnen toch. En er wa
ren aan de andere kant ook in
structies. Bijvoorbeeld van
Mollinger (een Nederlandse
troepencommandant, RF) om
de TNI op Midden-Java te iso
leren in voedselarme gebieden.
Dat zal in Nederland wel ner
gens worden vermeld, maar ik
heb die order zwart op wit in
handen gehad. Die was me toe
gespeeld door mijn comman
dant in Banyumas".
Kon dan de TNI zijn gang
gaan, terwijl de politieke top
van de Republiek wist dat Indo
nesië tegenover de Verenigde
Naties goede wil moest tonen
om snel van het koloniale be
wind af te raken? Ja, dat kon
het Indonesische leger zich
kennelijk permitteren. De Ne
derlandse ambtenaar Van
Goudoever toont zich een
scherp waarnemer als hij in juli
1949 in Yogya noteert: „De ten
tara (TNI, RE) is zich haar posi
tie niet alleen als macht in de
staat, doch vooral als vertegen
woordiger en handhaver van
het vrijheidsideaal en daardoor
als ruggegraat van de herstelde
Republiek ten volle bewust. Het
komt mij voor dat elk beleid
met deze blijvende realiteit re
kening zal moeten houden".
Van Goudoever voorzag dat
het leger in Indonesië de eerste
viool zou speten en hij had het
bij het rechte eind, zo blijkt uit
het relaas van Nasution. Na de
legendarische Sudirman was
hij in 1949 de tweede man bin
nen de TNI. Over juli/augustus
1949 vertelt hij: „Mijn voorstel
was: staakt-het-vuren en geen
terrein prijsgeven. Maar het ka
binet had dat nog niet met Ne
derland geregeld. Sudirman en
ik gingen daarom naar Soekar
no. Die begon zijn strategie uit
te leggen. Ik zie nog hoe Sudir
man, kin rustend op zijn stok,
zat te luisteren en toen zei:
'Eerst de uitvoering goed rege
len, pas dan kan het bestand
ingaan. Anders moet ik mijn
functie neerleggen'."
„Daar schrok Soekarno van.
Hij wond zich steeds meer op,
begon helemaal te zweten. Het
bestand móét er komen, zei hij.
Maar Sudirman hield vol: ik
trek me terug om de regering
niet voor de voeten te lopen.
Toen zei Bung Karno, om Su
dirman een slag voor te zijn:
Morgen zal ik voor de radio het
bestand afkondigen en meteen
bekendmaken dat Bung Karno
en Bung Hatta aftreden om als
gewone burgers onder leiding
van het leger de strijd voort te
zetten."
„Stel je voor", betoogt Nasu
tion, „dat Soekarno en Hatta
zouden aftreden. Dan zou de
Republiek zonder politieke lei
ding zitten! We gingen uiteen
en ik zat thuis te piekeren.
Toen kwam de adjudant van
Sudirman vragen of ik wilde
komen. Bij mijn aankomst gaf
de adjudant me de ontslagbrief
van Sudirman. Die had nij al
geschreven, maar hij had wel
tegen zijn adjudant gezegd:
'Nas moet hem eerst lezen'. Ik
vond het heel ernstig. Ook om
dat, als Sudirman zou terugtre
den, ik hem zou moeten opvol
gen. Dus ik zei tegen Sudirman:
'Volgens mij moet de eenheid
van de politieke en de militaire
leiding voorop staan'. Sudir
man zei eerst niks, maar ik zag
hem wel piekeren. En na een
tijdje zei hij: 'Ik denk dat je ge
lijk hebt'. Toen heeft hij zijn
ontslagbrief ingetrokken."
„Daarmee", zegt Nasution,
„stond dus vast dat we als leger
zouden gehoorzamen aan de
politieke leiding". Voor dat mo
ment, ja. Maar Nasution voegt
er iets belangrijks aan toe:.La
ter heb ik in orders en toespra
ken stukjes geciteerd uit die
brief van Sudirman. Hij stelde
vast dat de TNI het enige appa
raat was dat de Republiek con
tinuïteit had gegeven".In 1958
formuleerde Nasution op basis-
daarvan zijn middenweg-con
cept, wat inhield dat het leger
niet louter een instrument in
handen van de regering was,
maar ook een eigen maat
schappelijke functie had. In
1966 werd dat aangescherpt tot
de dwifungsi (dubbelfunctie)
van de strijdkrachten. Met als
resultaat dat tegenwoordig niet
de politiek, maar het leger in
laatste instantie in Indonesië
de dienst uitmaakt. Al vindt
Nasution dat veel te ver gaan.
Dr. P.J. Drooglever, drs. M.J.B.
Schouten: Officiële Bescheiden
Betreffende de Nederlands-
Indonesische Betrekkingen
1945-1950. Negentiende deel.
Uitg.: Instituut voor Neder
landse Geschiedenis, 's-Gra-
venhage 1994. Prijs f95,00.
ISBN 90-5216-060-0.
