'Overname Barings heeft
ons op wereldkaart gezet'
Doodgaan betekent in Moskou vaak pure ellende
Feiten &Meningen
'De wereld gaat nog eens
aan vlijt ten onder'...
MAANDAG 22 ME11995ïsa
Van een dergelijke begrafenis durven de meeste Moskovieten niet eens dromen. foto cpd Een graf op de begraafplaats Vostrjakovskoje. foto gpd
In het zuidwesten van de Russische hoofdstad
Moskou ligt de enorme begraafplaats Vostrjak
ovskoje. Het is een trieste regenachtige dag in
mei. Voor de ingang van het complex staat een
aantal rode en blauwe busjes. Binnen zitten de
nabestaanden, onder hun stoelen in de bagage
ruimte staat de kist. De klep gaat open en ieder
een verzamelt zich achter een gammel karretje,
waarop de kist wordt gezet.
De fondantroze doek op de kist wordt nog even
recht gelegd. De kransen worden ter hand geno
men, een oudere heer loopt met een kruis voor
op. Daar gaan de nabestaanden om Igor naar
zijn laatste rustplaats te begeleiden. Een jonge
man legt alles op video vast. Ook het moment
waarop het deksel van de kist gaat en de familie
leden de dode Igor een laatste kus geven en hem
het allerbeste wensen.
Igors levensweg is ten einde. Voorlopig zal een
eenvoudig kruis zijn graf sieren. Misschien heeft
de familie genoeg geld om er later een marme
ren steen op te laten plaatsen. De kosten: 400 tot
800 gulden, omgerekend 2,5 tot vier keer het mi
nimum jaarloon. Misschien wordt Igors beelte
nis zelfs in het marmer gebeiteld. Het zal van de
Financiën afhangen, want het leven in Moskou is
op het ogenblik geen lolletje, maar doodgaan is
helemaal pure ellende.
De kosten voor een simpele begrafenis gaan het
budget van de gemiddelde Russische familie ver
te boven. En aangezien de dood meestal onver
wacht komt en er in dit land geen begrafenisver
zekeringen bestaan, is het overlijden van een
dierbare een dubbele klap. Vaak wordt de hele
familie ingeschakeld om de broodnodige roebels
bijeen te krijgen en het gebeurt regelmatig dat
ook bij de buren wordt aangeklopt voor steun.
Vooral oude mensen liggen bijna elke nacht te
piekeren over de vraag hoe ze behoorlijk begra
ven kunnen worden. Vroeger hadden ze hun
zaakjes best voor elkaar. Roebels in de oude sok
of op de bank, maar hun duur verdiende spaar
centjes zijn door de gierende inflatie het papier
niet meer waard waarop ze gedrukt zijn. Bij een
gesprek in een bejaardentehuis blijkt de zorg
voor de laatste rustplaats het alles overheersen
de thema.
Alleen 'sociale bestellingen', dat zijn in Russisch
ambtelijk jargon doden die op straat zijn gevon
den of niet-geïdentificeerde slachtoffers van
moorden, worden op gemeenschapskosten on
der de grond gestopt. De rest van de Russen
moet het zelf maar regelen. En dat kost handen
vol geld. Een heel simpele begrafenis komt al
gauw op anderhalf miljoen roebel, zo'n 500 gul
den. Dat lijkt niet al te veel, maar bij een maan
delijks minimumloon van ongeveer 15 gulden
ziet dat er wel even anders uit. De staat legt er
maximaal tussen de 30 en 60 gulden bij.
Voor de armen in de Russische hoofdstad, en
dat zijn er nogal wat, komt de meest sobere ter
aardebestelling op een miljoen roebel. Daarvoor
levert de semi-overheidsinstelling Rituaal-Ser
vice een kist die deze naam nauwelijks verdient,
het vervoer per busje en een plastic krans van
zo'n 100.000 roebel. De doodgravers verlangen
ook nog rond 300.000 roebel voordat ze hun
spaden in de grond wensen steken.
Het kan ook allemaal anders en uiteraard heb
ben slimme zakenlieden dit gat in de markt ont
dekt. Ongeveer 100 particuliere begrafenison
dernemingen vechten bijna letterlijk op leven en
dood om de klanten. En daarbij gaat het er ruig
aan toe. Er zijn gevallen bekend dat het perso
neel van een mortuarium het lichaam alleen aan
de familie wenste af te geven, indien die een
contract afsloot met de firma waarmee het per
soneel zakelijke banden onderhield.
De begrafenisondernemingen hebben nu hun
eigen agenten bij alle poliklinieken, ziekenhui
zen en lijkenhuizen. En menige Russische fami
lie, overmand door smart, sluit een contract af
met een van die agenten. Maar ze weten niet dat
deze slimme handelaars-in-de-dood, de begra
fenissen in 90 procent van de gevallen gewoon
uitbesteden aan Rituaal-Service.
En of het allemaal nog niet erg genoeg is, wor
den ze ook op andere manieren geplukt: in het
lijkenhuisje bijvoorbeeld. Thuis de dode opba
ren, is veelal onmogelijk, omdat alle Russen
klein behuisd zijn. Dus valt de keus meestal op
het lijkenhuis, maar het transport alleen al kost
300.000 roebel. Voor het afleggen worden bedra
gen tussen de 450.000 en 700.000 roebel ver
langd. Een kwitantie wordt niet verstrekt en dus
kunnen de bestaanden op geen enkele wijze ver
haal halen als er van alles fout gaat.
Ook worden er bedragen in rekening gebracht
voor speciale diensten die helemaal niet be
staan. Er wordt bijvoorbeeld, uiteraard tegen ex
tra betaling, aangeboden het lichaam 'diep te
vriezen' of 'speciaal te behandelen', maar in alle
Moskouse lijkhuisjes staan standaardvriezers die
niet verder komen dan min 18.
Dan is er uiteraard het probleem van de kist.
Ooit werden alle Russen begraven in eikehouten
kisten die uit de stam van één boom waren ge
maakt. Maar de in ons land welbekende tsaar
Peter de Grote maakte daar een einde aan. Na
zijn bezoek aan Nederland verbood hij dit, om
dat hij het eikehout wilde gebruiken voor de
bouw van schepen.
Sindsdien is het behelpen in Rusland, maai" voor
de mensen met geld heeft Rituaal-Service een
oplossing. Wie de vaderlandse economie wil
steunen, kan voor 450 gulden de duurste kist uit
eigen produktie kiezen. Deze wordt in de volks
mond de 'regeringskist' genoemd, omdat hierin
de leiders van de voormalige Sovjetunie ter aar
de werden besteld.
De 'nieuwe rijken' hebben nog andere mogelijk
heden: Finse kisten voor 600 gulden en Ameri
kaanse met prachtige glimmende handvatten,
scharnierend deksel, bekleed met fluweel en ge
maakt van note-, kerse- of ahornhout. De prijs:
7500 tot 60.000 gulden. Wie zoveel uitgeeft, zal
ongetwijfeld ook niet wakker liggen van de 750
gulden voor een echte begrafenisauto van Ame
rikaans fabrikaat, plus zes dragers.
Terug naar de minder profane aspecten van het
begraven. Sinds de ondergang van het commu
nisme hebben steeds meer Russen, ook bij be
grafenissen, de weg naar de kerk terug gevon
den. Wat zo'n panisjida(uitvaartdienst) kost,
hangt hoofdzakelijk van de familie af. Het hele
begrafenisritueel wordt gekenmerkt door heel
oude, vaak voor-christelijke, gebruiken. Na af
loop van de plechtigheid vindt bijvoorbeeld het
grafmaal, de pominki plaats. Met de vingers
wordt eén hapje koetjaeen rijstgerecht genut
tigd en er wordt gedronken op het welzijn van
de overledene. Daarbij wordt echter niet geklon
ken. Negen dagen na de dood wordt dit ritueel
herhaald. En na 40 dagen volgt een royale maal
tijd, omdat dan volgens het oeroude geloof de
ziel zijn eindbestemming heeft bereikt.
Maar vergeten wordt de dode daarna niet. De
graven worden keurig bijgehouden. Wie geld
heeft, legt elke keer verse bloemen neer, de min-
dervermogenden doen het met kunstbloemen.
Een flinke bos kost rond 15 gulden. De heel ar
men kunnen voor 15 cent een zakje bloemzaad
kopen en dat wil in zo'n vruchtbare bodem ook
wel aanslaan.
Familieleden eten een paar keer per jaar bij het
graf en wordt er wat achtergelaten voor de dode.
Dat verklaart ook het grote aantal zwerfhonden
op de begraafplaats Vostrjakovskoje, want die
gaan daar uiteraard mee slepen. Maai" dat deert
de Russen niet.
Overigens gelden niet voor iedereen de keiharde
wetten van de vrije-markteconomie. Vorig jaar
overleden in Moskou 130.000 mensen, onder
hen 20.000 min of meer hoge functionarissen.
En die werden, alsof de vlag met hamer en sikkel
nog boven het Kremlin waait, op staatskosten
bijgezet.
MOSKOU HANS HOOGENDUK
CORRESPONDENT
Begrafeniskosten gaan gemiddelde Russische gezinsbudget ver te boven
Internationale Nederlanden Groep (ING) is
vierkant tegen het afbreken van de bescher
mingsconstructies van beursgenoteerde on
dernemingen. ING-topman Jacobs is 'aller
minst gelukkig' met het gaandeweg vermin
deren van de mogelijkheid een bedrijf te be
schermen tegen 'vijandige' overnames. Dat
gebeurt de laatste tijd onder druk van het ka
binet en kleinere aandeelhouders.
ING is met een belegd vermogen van zo'n der
tien miljard gulden in minstens zeventig Ne
derlandse, beursgenoteerde bedrijven veruit
de grootste in Nederland. Jacobs ziet twee
ernstige bezwaren tegen het afbreken van de
juridische constructies die de macht van de
aandeelhouder beperken.
Jacobs: „In landen waar die bescherming niet
bestaat, zoals Engeland, de Verenigde Staten
en Australië, is het beleid van ondernemingen
gericht op de korte termijn. Het gaat daar
economisch ook niet zo goed, als je het verge
lijkt met landen waar de macht van de aan
deelhouder beperkter is: Zwitserland, Duits
land, Nederland en ook Japan".
„Bij ING spenderen we jaarlijks honderden
miljoenen voor de lange termijn. Als ik daar
morgen mee op zou houden, zouden alle aan
deelhouders dik tevreden over me zijn. Die
zouden een mooie winststijging krijgen. Maar
op de lange termijn zou dat voor dit concern
iha
Jfg
heel slecht zijn", aldus Jacobs.
Een tweede reden voor het beperken van de
macht van de aandeelhouder is voor Jacobs
dat het in de landen om ons heen niet veel
anders is. „Als je in Frankrijk, Duitsland of
België iets probeert over te nemen tegen de
wil van het zittende management wij zouj,
den dat nooit willen, maar stel dat dan
maak je ook geen enkele kans ertussen te ki gt
men."
De suggestie van minister Wijers (economi
sche zaken) dat grote, stabiele beleggers als
ING dan maar een natuurlijke vorm van be
scherming moeten bieden aan de Nederlani
beursfondsen, krijgt de handen van Jacol 5^
niet op elkaar. „Dat legt wel veel verantwoo 'f
delijkheid op onze schouders. Bovendien zi!l
wij al hele trouwe aandeelhouders. Als wij i(ist;
kopen, hebben we daar heel goed naar
ken en doen we het belang niet bij het eerst
het beste stormpje weer van de hand.
„Vooral in de Angelsaksische landen heerst
nog wel het idee dat je vreselijk actief moet
zijn in het kopen en verkopen. Maar ik gelo
absoluut niet in dat heen en weer smijten v;
pakketten aandelen. Ik heb een paar jaar gei
leden nog eens een brief aan al onze buiten
landse stations gestuurd met de mededelinj yj
'De wereld gaat nog eens aan vlijt ten onder
Het was niet eenvoudig dat in het Engels te
vertalen". jut]
ek
geld er. Hoe dan ook! Maar met
de ongeveer twee miljard gul
den winst die we maken, heb
ben we daarnaast ook de moge
lijkheid in het buitenland iets
op te bouwen. En dat is ook in
het belang van het Nederlandse
bedrijf. We moeten onze klan
ten in het buitenland kunnen
volgen, buitenlandse klanten op
onze thuismarkt kunnen bedie
nen, dus buitenlandse expansie
móet".
Die buitenlandse expansie heeft
met de overname van Barings
Bank een enorme impuls gekre
gen. Nationale-Nederlanden
was al in veel buitenlanden ac
tief met verzekeren; de NMB,
later ING Bank, blies op diverse
bancaire gebieden een interna
tionaal deuntje mee. Vooral in
landen met 'opkomende econo
mieën' ofte wel 'emerging mar
kets'.
Jacobs heeft net een rondreis
door Oost-Europa gemaakt.
„Daar kunnen wij nu wel aan
regeringshoofden uitleggen dat
wij iets heel speciaals in huis
hebben. Barings, dat heel goed
is op het gebied van advisering
bij privatiseringen, bij fusies en
overnames, bij het verschaffen
van aandelenkapitaal aan on
dernemingen en de capaciteit
heeft om dat aan de man te
brengen.
„Tezamen met de ervaringen
van de ING Bank op het gebied
van het financieren van infra
structurele projecten geeft dat
een unieke combinatie. Daar
.gaat in de toekomst echt heel
veel uitkomen. Het moet alleen
nog even netjes pp een rijtje
worden gezet".
Dat 'even netjes op een rijtje
zetten' lijkt Jacobs wel toever
trouwd. „Ik hou van rekenen.
Zoals met die uitermate inge
wikkelde financiering van 500
miljoen gulden voor de Wijker-
tunnel. Daar heb ik zo, in mijn
"t.
vrije tijd, toch nog maar eei ,zj
naar gekeken. Zo van: hoe c ra,
we dat nu allemaal precies.
Nou, het moet natuurlijk n<
blijken of al die auto's die
verwachten er ook inderdaa
doorheen gaan rijden. Maai
denk toch dat het een hele
ke transactie is.
„In de politiek wordt, naar
vaste overtuiging, overdrevt ,IC
wat wij daaraan gaan verdieie'
nen. Natuurlijk is het een le
zaak, anders zouden we hete i
doen. Maar ik vind dat de p
tiek ons dat ook moet gunn
Want nu kunt u over een ha
jaar of een jaar door die Wij
tunnel rijden. Als de politie!
had moeten doen, had u no
ren kumien wachten'
ING-topman Jacobs noemt Nederland de ruggegraat van het bedrijf
Met de recente overname van de failliete Barings Bank sloeg de Nederlandse ING Bank een spectaculaire slag. De twee be
drijven die ING vormden, Nationale-Nederlanden en de NMB Bank, waren al in het buitenland actief. Vooral in landen met
opkomende economieën. „Maar de overname van Barings heeft deze onderneming in de hele wereld op de kaart gezet.
Ook helemaal buiten de activiteiten van Barings om krijgen we nu toegang tot transacties waar we vroeger niet aan te pas
kwamen", zegt voorzitter van de Raad van Bestuur van de ING Groep, drs. A.G. Jacobs (59).
„Het gaat zeker goed met dit
bedrijf', beaamt Jacobs. „Maar
als ik bij mijn collega's ook
maar iets van arrogantie zou
merken, zal ik daar ogenblikke
lijk iets van zeggen. Want dat
zou de ondergang van deze
maatschappij zijn".
Zijn persoonlijk credo is dat je
'dienaar' moet zijn vari het be
drijf. „Daar krijg je aan het eind
van de maand een prachtige
enveloppe voor van mij is die
iets mooier dan die van de an
deren, maar daar kan ik helaas
ook niets aan doen maar als
je dat uit het oog verliest, ben je
helemaal verkeerd bezig.
„Er hoeft maar dit hij knipt met
de vingers) te gebeuren en er
kan iets misgaan. Ikzelf heb
ontzettend veel geluk gehad in
m'n leven en daar ben ik heel
dankbaar voor. En verder heb ik
altijd goed m'n best gedaan.
Meer zat er niet in", klinkt het
bescheiden.
Die bescheidenheid geldt in ze
kere zin ook voor de ambities
van de ING Groep binnen Ne
derland. „Als je kijkt naar ons
marktaandeel bij het betalings
verkeer, de spaarmarkt of de hy
potheken, dan zeg ik: het is ook
wel een keer mooi geweest. Je
moet jezelf ook niet zo groot
maken dat het onhandelbaar
gaat worden. Hoe ouder ik word
u zult zeggen: daar kom je
ook laat achter hoe meer ik
tot de conclusie kom dat op be
paalde terreinen geldt 'small is
beautifull'. Maar dat past ook
wel goed bij ons systeem dat
met vele 'labels' tegelijk werkt.
Waarin wij met alle mogelijke
merknamen soms dezelfde
markt bewerken."
Die instemming met de om
vang van het bedrijf mag er vol
gens Aad Jacobs echter niet toe
leiden dat de aandacht voor de
thuismarkt verslapt. „Als je op
de langere termijn kijkt naar
ons marktaandeel in individuele
levens- en schadeverzekerin
gen, dan hebben we heel lang
zaam aan marktaandeel verlo
ren. Omdat wij rentabiliteit be
langrijker vonden.
„Dan gaat het om de afweging
hoever je daarmee gaat. Want je
kunt je natuurlijk niet je hele
marktaandeel laten afpakken.
Als je op het gebied van auto
verzekeringen eventjes een prij
zenslag begint, komt de hele
Nederlandse bevolking naar je
toe. Maar daar krijg je een paar
jaar later wel de rekening voor
gepresenteerd".
Inmiddels hebben de directies
van de schade- en levensverze
keringen wel de duidelijke op
dracht gekregen hun marktaan
deel 'ten minste te handhaven',
aldus Jacobs. „Een interessant
gevecht. Maar daar gaat het ook
om. Flet betekent dat we zeer
concurrerend zullen moeten
blijven en dat houdt dus in dat
er heel efficiënt gewerkt moet
worden. Dat leidt in een aan
tal gevallen tot verlies van
werkgelegenheid
En dat betreurt hij. „We zouden
Drs. A. Jacobs, voorzitter raad van bestuur van de ING Groep.
het liefst iedereen houden, dat
meen ik echt", zegt Jacobs, zon
der het geringste spoor van ge-
veins. Ook voor dit jaar ver
wacht de ING-topman dat er
van de ongeveer dertigduizend
arbeidsplaatsen in Nederland
zo'n duizend zullen verdwijnen.
En de jaren daarna? „We heb
ben wel het idee dat die terug
loop wat zal afvlakken."
Op de vraag of dat niet een
beetje zuur is als er wel 1,7 mil
jard gulden beschikbaar is om
in Barings te investeren, ant
woordt Jacobs ontkennend.
„Laat voorop staan dat Neder
land de ruggegraat is voor ons
bedrijf. Zestig tot zeventig pro
cent van onze winst komt uit
Nederland en wij zullen er alles
aan doen ook qua investerin
gen om ons Nederlandse be
drijf, ons Nederlandse markt
aandeel te verdedigen. Het is
niet zo dat buitenlandse inves
teringen ten koste gaan van ons
Nederlandse bedrijf. Dat zou
heel slecht zijn.
„Als hier geïnvesteerd moet
worden denk maar aan de
enorme investeringen in infor
matie-technologie dan is dat
