)p Klein Heideveld staat alles vast, al vijf jaar lang Ik een workaholic? Ik ben niet gek' Whiplash: Een klap met gecompliceerde gevolgen Binnenland INDERDAG 18 ME11995 jjectmanager Bakker van Leidsche Rijn leerde positief denken van haar moeder HAAG'JOHAN CARBO ptilljk wilde ze binnenhuisarchitect worden. Maar ze er niet voor In de wieg gelegd. Toen werd het land- ipsarchltectuur. Vooral in Rotterdam kon Riek Jter (50) haar energie kwijt. Haar 'Manhattan aan den Maas' trok aandacht in binnen- en buitenland. Nu is irojectmanager van de 'Leidsche Rijn', het project de westkant van de stad Utrecht, de grootste iwlocatle van Nederland. Dertigduizend hulzen In [omende twintig jaar. Een centraal park van tachtig tare. En 350 hectare aan werkplekken voor dertlg- jend mensen. Riek Bakker is op het hoogtepunt van r carrière. Een portret. dan anders praten vanwege de viering van vijftig jaar bevrij ding. Ze voelt zich een produkt van haar opvoeding. „Ik ben van '44", zegt ze. „Mijn vader werk te voor de Illegale krant Trouw. De Duitsers wisten dat en om hem te pakken te krijgen, stuur den ze mijn moeder met haar vijf zonen naar een strafkamp In Vught. Ze was in verwachting van mij en heeft het hele stuk van Amsterdam naar Vught moeten lopen. De Duitsers dachten dat mijn vader zich wel zou melden, maar dat deed hij niet. Hij wilde wel, maar het verzet hield hem tegen. Hij werd zelfs door zijn kameraden opgesloten uit angst dat hij zou doorslaan. Cfifokl a Tk hi M Men van haar hese stem i,e In alles aan len Dales :eti. De vergelijking met de jaar geleden aan een hart- <a! overleden bewindsvrouw Riek Bakker dieper dan Jioed. „Toen Ik hoorde dat Eljobd was, ben Ik acuut met gestopt. Goeie genade, Ik, dat kan mij ook over- en. Nooit heb lk meer een el opgestoken. Ën moeilijk! Jales karakter, selfmade, compliceert!; grote bewon- ig had Ik voor haar. Van overlijden ben Ik me kapot Tokken. En echt kennen fk haar niet eens". plannen voor de Leidsche 'zijn gepresenteerd. Veel Itniaren zien de ontwlkke- n met angst en beven tege- „Met zalje misschien ver- i, maar Ik kan me heel -verplaatsen In de gevoe- van de Inwoners van Vleu- i Meern", reageert ze. de meeste mensen ls het fe essentieel waar ze wonen. f e Inwoners van Vleuten-De rn hebben destijds voor een ge woonomgeving gekozen, ver van de grote stad. ik me In hun verdiept. Hun meuten snijden hout. Maar mensen moeten zich er goed van bewust zijn dat er regio Utrecht een schro- k tekort aan woonruimte lijn plan houdt rekening Ie behoefte aan rust en Absoluut. Tegelijkertijd er gebouwd". I Itief denken lef denken, noemt ze het. een beetje aanpassen aan in waar je nu eenmaal niet een kunt. Niet alleen de ti van de crote stad, maar |e lasten als zo'n grote stad eigen kracht niet meer int. Ze zegt het wel een keer: positief denken rd van haar nu 87-jarlge der die ze daarvoor nog al- itens dankbaar ls. brengt het gesprek op de wie Blek Bakker ls. Ze ver ver de oorlog, die ze niet st heeft meegemaakt, waarover haar moeder en !te broers Juist nu vaker Riek Bakker, projectmanager van de grootste bouwput van Nederland. Wilskracht „Omdat het pressiemiddel niet werkte, kreeg mijn moeder later In Vught te horen dat zij met vier van haar vijf zonen weer naar Amsterdam terug mocht. Alleen de oudste moest achter blijven. Mijn moeder ls net zo lang voor de poort gebleven tot dat ze ook hem meekreeg. En toen begon de voettocht terug naar Amsterdam. De Duitsers hadden mijn zwangere moeder kaalgeschoren, zodat ze onder weg voor moffenhoer werd uit gescholden. Dat mens heeft een enorme wilskracht getoond. Te rug In Amsterdam werd Ik ge boren, een grote dikke baby. In de hongerwinter, met niets te eten". Na de oorlog verhuisde het gereformeerde gezin Bakker eerst naar Assen, Waar het oor spronkelijk vandaan kwam, en daarna naar Meppel. Haar va der werd begin jaren '50 kan tonrechter. In 1959 overleed hij aan een hartstilstand, 62 jaar nog maar. „Vfeselljk. Het ene moment nog zo gezond als een vis en het ogenblik daarop dood. Die gebeurtenis ls zeer bepalend geweest voor mijn verdere leven." Het gezin was intussen uitge breid met nog twee zonen. „Mijn oudste broers gingen bin nen de kortste keren op zichzelf wonen. En mijn moeder, mijn twee jongere broers en ik be gonnen met elkaar een soort al ternatief gezin te vormen. Het had iets van arbelderszelfbe- stuur. De band met elkaar werd steeds hechter. Ik naar de MULO ln Meppel. Kommer en kwel. lk was geen studiehoofd. Mijn moeder liet me testen bij een Instituut ln Amsterdam. Daar kregen we te horen dat lk creatief was en dat binnenhuis architect wel eens Iets voor me zou kunnen zijn". Ze was in de zevende hemel. Thuis in Meppel begon ze meteen te oefenen. Ze haalde de hele boel overhoop. Haar moeder vond het prachtig. Maar binnenhuisarchitect... het zou er nooit van komen. „Ik moest modeltekenen. Mijn he mel. Ik bakte er niets van. Toen werd het landschapsarchitec tuur, want dat leek me ook wel wat. lk geloof dat ik toen twintig was: de hogeschool In Boskoop. Aan carrièreplanning heb ik nooit gedaan. Ik begon te wer ken bij een hovenier in Alblas- serdam. Daarna, in Hendrik- •Ido-Ambacht, koppelden ze me als landschapsarchitect aan een stel stedebouwers". Prestatiedrang ln 1976 startte ze met de ont werpster Ank Bleeker haar eigen adviesbureau. Haar gedreven heid viel op. Volgens insiders heeft ze iets ongedurigs, wat nog wel eens hinderlijk kan zijn. Haar marstempo ligt hoog. Ze heeft een enorme prestatie drang. Een ongezonde zelfs, vinden sommigen. Haar taalge bruik ls recht voor z'n raap. Ze heeft het vermogen mensen mee te krijgen in naar enthou siasme en maakt gretig gebruik van haar politieke intuïtie. In 1986 werd Bakker directeur van de Rotterdamse dienst Stadsontwikkeling, en twee jaar later hoofd van de dienst Stede- bouw en Volkshuisvesting. Ze had er de leiding over negen honderd personeelsleden Landelijke bekendheid ver wierf ze met de spectaculaire plannen die zij ln Rotterdam ontwikkelde voor de Kop van Zuid, voor het Beursplein en voor de noordrand van de Maasstad. Met name de be stemming die zij koos voor de Kop van Zuid, een braakliggend terrein van 125 hectare waar vroeger havenbedrijven waren gevestigd en dat omgeven door water is, maakte de tongen los. Riek Bakker werkte indertijd nauw samen met de huidige burgemeester van Nleuwegein, Jan Laan, die toen in Rotterdam wethouder was. Laan vertelde eens in een Interview: „In eerste Instantie wist ik niet wat ik met die dame aan moest. Meer dan een paar groengebiedjes had ze niet aangelegd. Ik zei haar: Je bent landschapsarchitect, wat weet je dan van stedebouw? Toen werd ze me toch op een schitterende manier kwaad. Zo doortastend. Ik was verkocht". „Mooie tijd", grinnikt Riek Bakker. Er bestonden al een paar goede plannen voor de Kop van Zuid. Die werden alle maal opnieuw geanalyseerd. Al le plannen waren gericht op woningbouw en nog eens wo ningbouw. „We hebben een nieuwe opzet gemaakt die veel gevarieerder en dus rijker was dan alle oude programma's. Waar we mee kwamen aanzet ten, sprak zeer tot de verbeel ding. Iedereen kreeg er rode oortjes van". Het 'Manhattan aan de Maas' was .geboren. De Kop van Zuid: ze had er vijf jaar voor uitgetrokken, het werden er acht. Vorig jaar ontving ze voor al haar werk de Rotter dam-Maaskantprljs 1994 voor architectuur, het mooiste ca deau dat de stad haar ooit kon schenken. Rotterdam. De stad zal voor altijd een bijzondere plaats ln haar leven blijven innemen. „Rotterdam heeft een waanzin nig goed denkraam. Rotterdam durft en zet zijn lef in daden om. Rotterdam betekent dyna miek. Heerlijk gewoon. Da's net wat ik hebben moet". Ze woont er zelf ook, bij de Waalhaven. Of ze ooit nog eens in Leidsche Rijn komt te wonen, kan ze niet zeggen. Alhoewel. „Ik weet nu al een paar plekken waar lk Ie zijner tijd best zou willen zitten. Ik ken mijn geest drift. Het ls heel goed mogelijk dat lk op een gegeven moment zó opga In het hele proces, dat ik hij mezelf zeg: en nou koop Ik hier zélf ook een huls. Kan ge beuren". Leidsche Rijn is haar grootste opdracht. Ze geelt toe er vol van te zijn. Is ze een workaholic? „Er ls voor mij wel Iets meer onder de zon dan alleen mijn werk. Ik reis graag en veel. En al hele maal sinds de dood van len Da- les ben lk veel meer op mijn ge zondheid gaan letten, lk heb het zo ingericht dat lk twee avon den ln de week zeker thuis ben: op woensdag- en vrijdagavond. Dan vertik ik het de deur uit te gaan. Het weekend is er voor de sociale contacten, zoals een lek ker etentje hier of daar. Ik een workaholic? lk ben niet gek!" Stichting wil meer begrip kweken voor slachtoffers 'zweepslag MAARS5EN MARGO VAN WLtGERDEN ANP De Nederlandse Stichting Whiplash Patiënten (NSWP) wil medewerking van overheid, verzeke raars en GAK/GMD om een onderzoek te laten verrichten naar de oorzaken en preventie van whiplash. Als duidelijk ls waaruit letsel door een whiplash (zweepslag ln de nek) precies bestaat, kunnen de diagnosemogelijkheden misschien worden verbeterd en kunnen er preventieve maatregelen worden getroffen. De NSWP voert al geruime tijd gesprekken met verzekeraars. Die gesprekken zijn ln een versnel ling gekomen na cle uitlatingen van directeur Ro- senmuller van verzekeringsmaatschappij Royal Nederland dat de autoprcmles omhoog moeten door het toenemend aantal letselschaden. Gedu peerden claimen volgens hem sneller voor het ongerief als gevolg van een bot sing en vooral de schaden door de nekzweepslag zouden daar door alsmaar hoger worden. Rosenmuller beschuldigde de politie er zelfs van bij ongeval len brochures uit te delen van de NSWP, die bij schadeclaims zou bemiddelen. Volgens hem kan dat makkelijk lelden tot Amerikaanse toestanden, waar enorme schadeclaims de verze keringspremies flink hebben opgedreven. Van een bemiddelende func tie ls echter helemaal geen spra ke, zeggen voorzitter Smlt-Ël- larskl en bestuurslid lloog- straaten-jansen van de NSWP. „De stichting bemiddelt niet, In uiterste gevallen verwijzen we wanhopige patiënten door naar specialisten. Wel probeert de stichting meer begrip te krijgen voor de situatie waarin whl- plashpatiënten terecht kunnen Een nekzweepslag ontstaat als het hoofd ten opzichte van de romp In een fractie van een seconde een heftige slingerbe weging maakt. Daardoor kunnen er beschadigin gen ontstaan aan spieren, banden en gewrichten ln de nekstreek. Ook kunnen zenuw- en hersen weefsels beschadigd raken. De gevolgen daarvan zijn zeer uiteenlopend. Het centrale zenuwstelsel raakt van slag, waardoor allerlei stoornissen In het lichaam kunnen optreden. Veel voorkomende klachten zijn hoofd-, nek- en schouderpijn, con centratiestoornissen en slaapproblemen. Volgens de stichting Is de oorzaak van die stoornissen zeer moeilijk aan te tonen. Hoog- straaten: „Patiënten worden van het kastje naai de muur gestuurd, zoekend naar een medische verklaring. Op röntgenfoto's ls vaak niets bijzon ders te zien, medisch onderzoek levert evenmin iets op. Dat er wel degelijk schade ontstaat, ls tot nu toe alleen aangetoond door lijkschouwing bij mensert van wie bekend was dat ze whlplash- symptomen vertoonden. Zwakke plek Naar schatting lopen jaarlijks twintig- tot dertig duizend mensen een nekzweepslag op. BIJ onge veer 80 procent geneest dat binnen afzienbare tijd, de overige 20 procent houdt er langdurig last van. Voor mensen met een whiplash geldt dat een volgende klap meer schade kan aanrichten. Smit: „Zoiets blijft altijd een zwakke plek." In 75 tot 80 procent van de gevallen Is de whi plash ontstaan door een kop-staartb'otslng ln het verkeer. Zo'n driekwart van die gevallen vindt plaats binnen de bebouwde kom, als een auto wachtend voor een rood verkeerslicht van achte ren wordt aangereden. Niet voor niets staat whi plash ook wel bekend als het rvd-lightsyadrome Verder lopen mensen de nekzweepslag op tij dens het sporten, bij ongevallen In en om huls en door mishandeling. Een voorbeeld, daarvan Is het shaken-lnfant-syndbomedat ontstaat als een jong kind heftig heen en weer wordt geschud. Onlangs nog werd een Nederlandse au pair In de VS be schuldigd van het toebrengen van dat letsel aan een baby, die daardoor zou zijn overleden. Voor whiplash bestaat nog geen duidelijke be handeling. Rustig bewegen en goede medische begeleiding zijn erg belangrijk, vooral In het be- Sln. Door de moeilijke diagnose ontbreekt het aar juist In het zo belangrijke begin vaak aan. De stichting probeert dat te onder- vangen door vla de politie en de wegenwacht folders over whi plash uit te delen. „Daarin staat dus niet vermeld hoe slachtof fers een Schadeclaim kunnen Indienen, maar wél welke symptomen kunnen wijzen op een whiplash en welke acties dan ondernomen moeten wor den. Belangrijk Is dat mensen met klachten zo snel mogelijk na het ongeval naar de hulsarts gaan. Tot die tijd kunnen ze hun nek koelen met Ijs en stabi liseren met een opgerolde handdoek. Daarmee kan ernstl- Ser letsel worden vodrkomen", cht Smit toe. x Onduidelijk Is nog wat precies een whiplash veroorzaakt. Bij de kop-staartbotslngen Is van belang of het slachtoffer de klap heeft zien aankomen. In de praktijk blijkt het letsel erger te zijn als de klap onverwacht komt, wat meestal geldt voor In zittenden. Van Invloed Is ook de stand van het hoofd. Iemand die recht vooruit kijkt, loopt minder snel en minder ernstig letsel op dan Iemand die op het moment van de klap net over zijn schouder kijkt. Psychisch leed Uit onderzoek moet nog blijken welke rol hoofd steunen en velllgheldsgordels spelen. Hoofdsteu nen kunnen de klap weliswaar opvangen, maar het leisel verergeren als ze niet op de goede hoog te zitten. Velllgheldsgordels lijken een negatieve Invloed te hebben, maar onduidelijk Is wat ze precies doen. Omdat velllgheldsgordels automo bilisten en Inzittenden wel hoeden voor ander en ernstiger lichamelijk letsel, Is het noodzaak ze te blijven dragen, Het onderzoek waar de NSW!' op tilt Is, moet ook de onduidelijkheden rondom whiplash weg nemen. Daar zijn vooral de mensen mee gehaat die langdurig met de gevolgen van de whiplash te maken nebben. Hoogstraaten: „Vaak lijdt hun so ciale leven daaronder en zijn ze niet of nauwelijks Ih staat te werken. Het uitblijven van een dlagno se geeft daarnaast nog eens psychisch leed. Men sen moeten veel moeite doen om anderen, bij voorbeeld werkgevers, ervan te overtuigen dat ze zich de pijn en vermoeidheid niet Inbeelden, maar echt pijn hebben. Als we meer weten over whiplash, kan dat lelden tot meer medisch be grip, en daardoor tot meer sociaal begrip." iek opvangcentrum voor ex-comapatiënten wil zorg op maat bieden UM ARIÊ BERGWERFF villa Klein Heideveld, aan rand van het Gelderse isje Heelsum, wonen zes e mensen. Ze hebben met tr gemeen dat ze alle zes eersslachtoffer zijn, een ude In coma hebben gele en hersenletsel hebben op pen. Klein Heideveld ls deze ex-comapatiënten veilige plek waar ze kun- wonen en werken. „Het li van structuur ls belang- net als het aangeven van zen", vertelt jan Verhoe- coördinator van dit vijf geleden gestarte woon- Jroject. „Op het moment e structuur ontbreekt en enzen niet duidelijk zijn, i de bewoners terug naar tr: wat Ik toen kon, kan ook nog. Maar dat ls he niet zo." ëln Heideveld ontstond vijf geleden na eendrachtige cnwerklng lussen eert be- eiiverenlglng en de stlch- Samenwerkende Instellln- g Arnhem (S1ZA). De be- 'erenlgltig constateerde ex-comapatiënten volstrekt onrechte werden 'opgebor- jn de psychiatrie en In de jndlcaplenzorg. De SIZA bereid zijn nek hiervoor ;Meken. Het ministerie van larzelde lang, maar gaf na intal jaren aan het exped ite willen financieren, comapatiënten zijn alle- tidividuen, uniek In de zin ook hun eigen hulpvraag .n", doceert Jan Verhoe- jiVeel hanat af van de vraag f liet letsel heeft plaatsge- fcn en wat er ls beschadigd, beer bij voorbeeld de lin- 'elfl van de hersens bescha- h, heeft dat andere gevol- tlan wanneer dat bij de Iterhelft Is gebeurd". „In het Jtóeen kun Je zeggen dat al W 'itiensefl problemen heb- (j ftiet de verwerking van wat ^*t hen gebeurd Is. Ze heb ben vaak problemen met het geheugen en er ls een sterke hang naar het leven van vöör het ongeluk. De bewoners wor den voortdurend geconfron teerd met het verschil en moe ten leren daar mee om te gaan." De bewoners van Klein Hei develd hebben allen een eigen zit-slaapkamer. Er Is een ge meenschappelijke woonkamer, waar de een Iedere avond en de ander een paar keer per week te vinden ls. Op elk moment van de dag ls er iemand van de be geleiding in huls. „We draaien ln feite één op één", vertelt Jan Verhoeven. „Bekeken wordt voor Iedere bewoner wat zijn of haar mogelijkheden zijn. We hebben geen kok of klusjesman. Dat wordt allemaal gedaan door de bewoners. Als jullie prettig willen wonen, moet je er ook het een en ander aan doen, hebben we ze gezegd." In het huls, maar ook ln de tuin en In de kas Is van alles te doen. Daarnaast is er een soort actlvl- teltencentrum, waar ook educa tieve programma's worden aan geboden. Op Klein Heideveld staat alles vast. „We hebben ln de loop der jaren geleerd dat we meer struc tuur aan moesten brengen: nog meer duidelijkheid, nog meer grenzen. Om zes uur eten Is om zes uur eten. En dan moet het niet kwart over zes zijn. Anders heb je kans dat er problemen ontstaan." Alle bewoners weten precies op welke dag ze welke activiteit moeten doen. „Zo proberen we zo veel mogelijk vastigheid te bieden. Het nuishoudelljk werk bij voorbeeld Is zo opgedeeld dat de bewoners de taken die ze moeten doen ook echt kunnen uitvoeren. Het uiteindelijke doel is dat ze het op een gegeven moment zelf kunnen doen. Sommige handelingen zitten er Inmiddels zo ln, dat ze er niet meer over hoeven na te denken. In het begin stonden ze, als ze de vloer moesten doen, klaar Illustratie: Sylvia Buczynskl met een emmer sop maar ze hadden door hun geheugen stoornis geen idee wat ze daar mee moesten. Door een activi teit stëeds op dezelfde manier aan te bieden Is het op een ge geven ogenblik duidelijk gewor den. Ze blijven afhankelijk van te doen. Dat doe je dan, heel de omgeving, maar zijn In staat voorzichtig en stapje voor stap- om daarbinnen zelf te functlo- je". neren. Wanneer dat mogelijk Is, n hebben ze ook wat meer ener- Limgeving gle over om op een gegeven „Het geven van structuur en het ogenblik dingen naar bulten toe aangeven van grenzen voor komt dat bewoners terugvallen naar vroeger", weet Verhoeven. „Ze denken dal ze de dingen waartoe ze voor hun ongeval In staat waren, ook nu nog kun nen. Dat geeft een probleem, want dat kunnen ze niet. De omgeving ziet dat wel, maar de persoon In kwestie niet. En die persoon meent vervolgens dat net aan de ander ligt. Dat heelt alles te maken met het feit dat 7v er niet in slagen kritisch naar zichzelf te kijken. Als Iemand de bus mist, ligt dat aan de bus en niet aan het feit dat die Iemand te laat van huls Is gegaan". „Dat zie Je, ook omgekeerd. Door mensen In zijn omgeving wordt een ex-comapatlënt soms benaderd alsof ef nooit een on geluk heeft plaatsgevonden. Maar het kan goed zijn dat deze door geheugenverlies geen Idee heeft met wie hij te maken heeft. Hij staat even raar te kij ken, maar caat het spel wel meespelen. Als hij zich vervol gens anders' gaat gedragen, zie je dat de meeste mensen af stand nemen: ze vinden die vent 'raar'. Zo Iemand zit op een gegeven moment alleen. Je ziet zo Iemand steeds verder af glijden: stress op het werk, stress thuis en vervolgens komt zo Iemand In de Ziektewet. En dan hebben we het over Iemand die In staat Is een werkplek te vinden. Er zijn er ook dle.na een ongeval vla ziekenhuis en reva lidatiecentrum eindelijk weer thuiskomen, maar helemaal niet meer In staat zijn om te werken. Dat Is echt diepe ellen de. Mensen komen thuis, zijn niet meer diegene die ze waren. De kinderen In zo'n gezin wor den opeens geconfronteerd met een vader die heel anders Is en af en toe dingen doet waar ze niets van snappen." Tussen de bewoners van Klein Heideveld zit heel veel verschil. Het zijn zes Individu en, die stuk voor stuk vragen om een Individuele aanpak, constateert Verhoeven. „We proberen goed In te schatten wat Iemand zelf kan. Als Ie mand kan koken, dan moet hij die verantwoordelijkheid zelf dragen. Als Je dat niet goed In schat en je gaat daar boven zit ten, dan overvraag je Iemand. Doe Je het omgekeerde, ga je onder Iemands niveau zitten, dan zie Je zo Iemand op de bank wegzakken om er de hele dag niet meer af te komen." Gehandicapt „Ëx-comapatlënten hebben hersenletsel opgelopen, waar door ze gehandicapt zijn ge raakt. je moet die mensen ook op die manier benaderen. Heel lang zijn ze benaderd alsof ze een ziekte hadden. Ze kwamen In de psychiatrie terecht omdat ze zo raar deden. In de psychia trie echter zitten mensen die een ziekte hebben. Ze kunnen nog beter worden. BIJ hersenlet sel echter spreek je van een handicap: je kunt er mee leren omgaan door de omgeving er op aan te passen en Je kunt met die beperkingen leren leven. Deze mensen hebben geen ziekte, ze hebben een handicap. Dat verschil zie Je dan ook te rugkomen In de behandeling. Ik vergelijk het altijd met Iemand die een been moet laten ampu teren. Die ga Je niet op een the rapeutische manier behande len, zodat dat been weer aan groeit. Nee, Je gaat zorgen dal hij In een rolstoel tereentkomt of een kunstbeen aangemeten krijgt." Per Jaar komen er vijftig tot zeventig mensen bij die aange wezen zijn op 24-uurs opvang. Ze komen terecht In verpleeg huizen, In speciale woonvor men of gaan naar huls. Klein Heideveld Is In feite bedoeld voor deze mensen. De grootste groep zit echter thuis, zonder dat duidelijk Is wat de proble men zijn. Vooralsnog Is Klein Heideveld het enige project dat zich specifiek richt op deze groep. Er liggen plannen om ook ln Heerhugowaard en lei derdorp dergelijke projecten te verwezenlijken. „Dat Is pure noodzaak. De zes plaatsen die wij hebben zijn slechts druppels op een gloeiende plaat."

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1995 | | pagina 5