Asahara' s criminele carrière
Bedrijven kijken te veel naar de kosten
Feiten &Meningen
Rotterdam heeft
recht op groots
gebaar Duitsland
WOENSDAG 17 ME11995
Afgelopen zondag was het vijftig jaar gele
den dat de Duitse luchtmacht op bevel van
Hitler in een paar uur tijd de binnenstad
van Rottferdam plat bombardeerde. Een
stad leg je binnen een paar uren plat, maar
haar weer opbouwen kost meer dan een ge-
Rotterdam demonstreert dat nog dage
lijks. Nog steeds heeft de stad haar oude rit
me in vernieuwde vorm niet hervonden.
Dat maakt haar terzelfdertijd tot zo'n boei
ende stad. Het is een stad die door het
bombardement elk respect voor haar eigen
historie definitief lijkt te hebben verloren.
Was de stad die 14de mei vijftig jaar gele
den niet veilig voor de verwoestende vuist
van de Duitse luchtmacht, nu is zij dat
reeds decennia lang niet voor haar vernieu
wers. Een gebouw van nog geen twintig jaar
oud met mooie ornamenten en voor die tijd
karakteristieke architectuur wordt moeite
loos uit de weg geruimd om plaats te ma
ken voor al weer iets nieuws.
Het enige zeventiende eeuwse gebouw
dat de stad nog rijk is, is het Schieland Huis,
dat aan de achterzijde reeds aan het gezicht
is onttrokken door een toenmalige kantoor
kolos van de HBU. De zijkant is hetzelfde
overkomen met een gigantische wolken
krabber van Robeco (waarvan de gevel ove
rigens is opgetrok
ken in spiegelglas
opdat het Schieland
Huis zich daarin
kan spiegelen) en de
voorkant is nu aan
het oog ontvallen,
omdat er nog een
hogere wolkenkrab
ber van Crédit
Lyonnais is voorge
zet.
Ik stel dan ook voor
om het Schieland
Fluis nu maar tot op
de laatste steen af te
breken en het weder
op te bouwen op de afsluiting van de markt
aan de Rotte. Een prachtig gebaar. Wij Rot
terdammers hebben niks met de geschiede
nis te schaften, maar plaatsen het enkele
pronkjuweel dat we nog hebben goed in het
zicht opdat iedere stedeling er van kan ge
nieten.
De keerzijde van deze medaille is dat in
Rotterdam meer kan dan waar in Neder
land ook. Bovendien kan dat snel. Je hebt je
kont nog niet gekeerd of er staat weer een
gebouw en dan niet zo'n kleintje, maar di
rect een van een verdieping of twintig. Ner
gens verlopen de procedures zo snel als in
deze stad. Dat heeft alles te maken met de
cultuur onder de bevolking. Hier zeurt men
niet over het omhakken van twintig jaar ou
de bomen. Men hakt ze gewoon om en
plaatst enkele sprieten in de verwachting
dat ook die het op hun tijd wel zullen doen.
Bouwputten worden zonder gêne gegra
ven en de bevolking kijkt nieuwsgierig toe.
Bet komt in de hoofden van de mensen
niet op om hiertegen te protesteren. Aan de
vooruitgang dient in de opvatting van velen
ruim baan te worden gegeven. En vooruit
gang is in Rotterdam per definitie nieuw,
groter, grootst. Met volume hebben we iets,
met fijnbesnaardheid iets minder: de groot
ste oliehaven, de grootste doorvoerhaven,
de grootste containerhaven etc. Of we er
genoeg aan verdienen, doet iets minder ter
zake.
Die paar uur Duitse bombardementen
hebben hun voren dus tot op de dag van
vandaag diep getrokken. Het sociale weefsel
van de stad is nog steeds niet in balans, de
cultuur van haar bewoners drastisch veran
derd en de gebouwde omgeving heeft iets
van een permanente voorlopigheid. Deze
structureel onevenwichtige situatie geeft de
stad iets richtingsloos en verweesd, maar is
terzelfdertijd onmiskenbaar de motor van
haar on-Nederlandse dynamiek.
Wat hebben de Duitsers er na de oorlog
aan gedaan om deze diepe, wellicht nim
mer helende wond, te stelpen? Dat puissant
rijke land heeft op de keeper beschouwd
bitter weinig gedaan. Natuurlijk, de han
delsrelaties zijn tot profijt van beide vlot
hersteld en hebben nadien een ongekende
groei doorgemaakt. Zo'n zeventig procent
van de Rotterdamse economische activiteit
wordt direct of indirect gefinancierd met in
zet van Duits kapitaal. Zonder het Duitse
achterland zouden Rotterdam en zijn haven
waarlijk weinig betekenen.
Het Duitse bedrijfsleven is prominent in
het Rotterdamse aanwezig. De relaties zijn
zakelijk en van een gereserveerde vriend
schappelijkheid. Dat laatste is ook heel ver
standig, daar het hier gaat om sterke finan
ciële partners die bovendien afkomstig zijn
uit een groot beeldbepalend land dat zijn
verleden bepaald niet mee heeft. Duitsland
js dus uiterst belangrijk voor Rotterdam,
zoals Duitse bedrijven een niet onaanzien
lijk belang hebben bij Rotterdam.
Politiek en cultureel is er echter nooit een
gebaar van betekenis gemaakt. Wèl in een
paar uur tijds die prachtige binnenstad fi
naal naar de filistijnen helpen,.maar nadien
nooit komen met een groot architectonisch
en cultureel gebaar. Ruimte zat in de 'City
of Rotterdam' en ook behoefte genoeg.
Binnenkort komt Kohl een krans leggen
in Rotterdam. Daar kan het niet bij blijven.
Alleen wat bloemetjes leggen voor de
slachtoffers en hun nabestaanden is niet
genoeg. Rotterdam lijdt nog dagelijks aan
dit barbaarse bombardement en heeft recht
op een groots meeslepend gebaar, vorm te
geven door een combinatie van Nederland
se en Duitse architecten met een culturele
functie die de band tussen Rotterdam en
Duitsland weerspiegelt'. Om de orde van
grootte te bepalen, ik denk daarbij aan zo'n
vijfhonderd miljoen gulden.
Dat moet niet te veel zijn voor het van het
geld bulkende Duitsland en het past bij het
belang van de economische betrekkingen
tussen beide 'mogendheden' Ik ben be
nieuwd of dé 'Bundeskanzler' mijn bede
van een passend antwoord voorziet.
'Een in-slecht mens zit eindelijk achter slot en grendel'
„Het spijt ons vreselijk dat onze zoon de Japanse gemeenschap zo veel last heeft bezorgd", was de reactie van sekteleider Shoko Asahara's ouders
direct na zijn arrestatie gistermorgen. Reageren zijn ouders net zo opgelucht als de meeste Japanse burgers? AJles wat over de 40-jarige Asahara,
wiens werkelijke naam Chizuo Matsumoto luidt, bekend wordt, doet dat vermoeden. Hij moet zijn ouders behoorlijk wat kopzorgen hebben be
zorgd. De indruk is dat een in-slecht mens eindelijk achter slot en grendel zit.
Als jongen bezocht Asahara een
school voor blinden en slecht
zienden. Hij had slechte ogen,
maar hij kon wel veel beter zien
dan elk van zijn klasgenoten.
Dit voordeel buitte hij uit. Hij
begeleidde zijn kameraden naar
restaurants en dergelijke. In ruil
betaalden zij zijn rekeningen.
Hij was toen al de grote leider
en manipuleerde de mensen
om hem heen. Toen hij zijn
eindexamen deed, had hij zo'n
45.000 gulden spaargeld op de
bank.
Op de dag van zijn arrestatie
had Asahara een groep van
18.400 volgelingen in zijn macht
en beheerde hij een kapitaal
van minstens 1,5 miljard gul
den, waaronder het 45.000 vier
kante meter grote Aum-com-
plex in het dorp Kamikuishiki
aan de voet van de berg Fuji.
Daar kregen nieuwe volgelingen
van de 'Hoogste Waarheid' hun
eerste religieuze lessen. Volgens
ex-volgelingen was dat een
kwelling. Nieuwelingen moes
ten vasten, wakker blijven, de
foto van Asahara aanbidden,
zijn 'wijze' spreuken herhalen
en video's van de goeroe bekij
ken. Bij de eerste inval op 22
maart vond de politie 20 uitge
hongerde sekteleden, van wie
enkelen al in coma waren.
De sekteleden moesten regel
matig 'heilige' drankjes inne
men. Soms ging het om een
soep gekookt van haren van de
goeroe. In andere gevallen wa
ren het hallucinerende midde
len. Was je wat verder in de leer,
dan kreeg je een hoofddeksel op
met elektroden. Via elektrische
schokken kwamen de hersenen
van de gelovigen 'in harmonie'
met die van Asahara.
Asahara gebruikte de meest ge
avanceerde methoden om de
hersenen van zijn volgelingen te
spoelen en ze zo onder zijn
controle te brengen. De politie
heeft aantekeningen gevonden
waarin Asahara toegeeft hersen
spoelingen onder zijn leden toe
te passen: ,,Aums hersenspoel-
methoden zijn de beste". Hij
zou gezegd hebben dat 'het be
ter is om zijn volgelingen een
spiritueel rijk leven te geven, in
plaats van een leven te laten lei
den in de menselijke gemeen
schap. De maatschappij is een
hel'. Hij zag zichzelf als een 'spi
rituele dictator'.
BEDREIGINGEN
Een dictator was hij zeker. Vol
gelingen die de sekte wilden
verlaten omdat ze het niet eens
waren met de leer, werden, zo
nodig met geweld, terugge
bracht naar Kamikuishiki. Daar
ondergingen ze een geweldda
dige heropvoeding in geluid-
dichte isolatiecellen zonder
daglicht.
Asahara wilde niet alleen zijn
volgelingen de wet voorschrij
ven. Wie de sekte tegenwerkte,
werd bedreigd of erger. In 1989
verdween plotseling een advo
caat met zijn vrouw en zoon. De
zaak is nooit opgehelderd. De
advocaat werkte voor een groep
familieleden die probeerde hun
kinderen uit de sekte te krijgen.
Eind februari werd een notaris
ontvoerd. Zijn zus was net on
dergedoken omdat ze de sekte
had verlaten. Ze weigerde haar
bezittingen ter waarde van een
miljoen gulden aan de sekte af
te staan. De notaris is nog niet
gevonden: wel zijn bloed in een
auto van de sekte.
De bewoners van het 1.500 in
woners tellende dorp Kamikuis
hiki kunnen uren vertellen hoe
ze sinds 1989 door de sekte
worden geplaagd. Sommige be
woners hebben onder bedrei
ging van hun leven hun land
aan de sekte moeten verkopen.
SARIN
In Kamikuishiki bevinden zich
ook de laboratoria waar het ze
nuwgas sarin werd geprodu
ceerd. Er vonden experimenten
plaats met bacteriën om biolo
gische wapens te maken. De
politie heeft er ook een wapen
fabriek opgerold en duizenden
tonnen chemicaliën in beslag
genomen. Het vermoeden be
staat dat de sekte grote hoeveel
heden drugs maakte. Die wer
den niet alleen toegediend aan
eigen sekteleden, maar waar
schijnlijk ook voor grof geld ver
kocht aan de Japanse onderwe
reld.
Asahara liet zich rondrijden in
een Rolls Royce en charterde
privévliegtuigen. Hij had ook
een Russische militaire helikop
ter gekocht. Terwijl zijn volge
lingen slechts één maaltijd per
dag kregen, die bestond uit rijst
en wat peulvruchten, moest
voor Asahara altijd een fruit
mand klaar staan met biolo
gisch geteelde meloenen, ap
pels en sinaasappels.
Het is niet de eerste keer dat
Asahara wordt opgepakt. Na de
middelbare school wilde hij arts
worden, maar zakte voor het
toelatingsexamen. Hij opende
een acupunctuurpraktijk. Om
dat dat niet zo veel geld in het
laatje bracht, ging hij ook Chi
nese kruiden verkopen. Daar
mee zou hij tonnen hebben ver
diend. In 1982 werd hij voor
kwakzalverij veroordeeld.
Weer vrij legde hij zich toe op
yoga, bestudeerde boeddhisme
en hindoeisme. Hij presenteer
de zich als religieuze leider. In
1987 werd zijn tien leden tellen
de sekte Aum Shinrikyo officieel
erkend. Al vrij snel Wist Asahara
een groep goed opgeleide we
tenschappers, advocaten, artsen
en managers om zich heen te
verzamelen.
Volgelingen konden opklimmen
in de hiërarchie van de sekte
wanneer ze al hun materiële
goederen afstonden aan de sek
te en door het winnen van le
den. De Japanse politie schat
dat er in eigen land 18.400 vol
gelingen zijn en nog eens dui
zenden in de Verenigde Staten,
Duitsland en Rusland.
Het speurwerk van de politie na
de gifgasaanslag in de metro in
Tokyo, waarbij twaalf mensen
de dood vonden en 5.500 men
sen in ziekenhuizen terecht
kwamen, heeft uiteindelijk ge
leid tot de arrestatie van de sek
teleider. Hij zou persoonlijk de
produktie van het dodelijke ze
nuwgas sarin hebben bevolen
en de aanslag hebben gestimu
leerd.
Met de arrestatie van de leider
zijn de zorgen rondom Aum Sh
inrikyo niet verdwenen. De sek
te zal worden verboden. Maar
wat men aan moet met de dui
zenden volgelingen die ontred
derd achter blijven, is nog volle
dig onduidelijk. Psychologen
waarschuwen voor agressieve
reacties. De Japanse politie is
dan ook massaal in staat van
paraatheid gebracht.
TOKYO - JUDITH STALPERS
CORRESPONDENT
Ontbreken van strategisch denken kan ondergang onderneming zijn
Het strategische denken bij gro
te ondernemingen wordt op dit
moment verwaarloosd als ge
volg van de laatste economische
recessie. Veel grote internatio
nale ondernemingen zijn nog te
veel bezig met kostenbesparin
gen. Dat is een gevaarlijke ont
wikkeling. Het kan zelfs leiden
tot de ondergang van het be
drijf.
Die waarschuwing liet het ac
countantsconcern Coopers
Lybrand gistermiddag horen tij
dens de uitreiking van de Igor
Ansoff Award, een internationa
le strategieprijs. „Er wordt te
veel gekeken naar het verleden
en te weinig naar de toekomst.
Wij hebben een groot aantal in
ternationale ondernemingen
gevraagd wat hun doelstellin
gen zijn voor 2005. Vele moes
ten het antwoord schuldig blij
ven", verklaart de Bussummer
Simon Huyzer, partner van Co
opers Lybrand en een van de
initiatiefnemers van de prijs.
„Het bedrijfsleven heeft een
moeilijke tijd achter de rug. Veel
bedrijven moesten knokken om
te overleven. Dat leidde tot gro
te saneringen. Op zich terecht,
TOM JANSSEN
0&4 pmtK-''/
maar het mag geen doel op zich
worden. Alleen kostenreductie
werkt niet. Er moet een visie
achter zitten, anders gaat de
spiraal alleen maar verder naar
beneden", legt Huyzer uit.
„Er moet ook oog zijn voor de
menselijke factor. De poppetjes
moeten willen doen wat van bo
venaf wordt bekokstoofd. Als
het beleid van de organisatie
geen breed draagvlak heeft, gaat
het mis. Door de kostenbespa
ringen is bij veel bedrijven een
interne concurrentie ontstaan.
De emoties binnen het concern
lopen vaak hoog op. Met als
grootste gevaar een toenemend
cynisme. Mensen worden het
beu en verliezen het vertrouwen
in de leiding. Het eigenbelang
komt voorop te staan."
Van synergie in de onderne
ming, het benutten van samen
werking, komt dan niet veel
meer terecht. „Dat is jammer.
Op die manier worden kansen
gemist. Belangrijk is dat de on
derneming een strategie be
paalt. Waar willen we naar toe
en hoe béreiken we dat. Daar
gaat het om. Dat vergt een alert
beleid. Wie te veel vertrouwt op
de succesen uit het verleden
gaat de mist in. Dat werkt niet
meer. Daarvoor gaat de techno
logische ontwikkeling te hard
en zijn we ook te internationaal
geworden."
Huyzer prijst in dit kader het
beleid van de luchthaven Schip
hol, dat dit jaar de prijs in de
wacht heeft gesleept. „Daar zijn
de doelstellingen heel duidelijk
geformuleerd en wordt heel
alert gereageerd op veranderde
Simon Huyzer (links) en de Amerikaanse professor Igor Ansoff missen
bij veel bedrijven een goed afgewogen beleid voor de toekomst. Veel
ondernemingen leven nog in het verleden en missen daardoor opgeleg
de kansen. foto cpd ton kastermans
omstandigheden. Denk maar
aan het milieu, de vijfde baan,
de geluidsoverlast. Met die pro
blematiek wordt uiterst knap
omgesprongen. Ik heb daar
groot respect voor."
Vaak wordt sléchts lukraak ge
reageerd op veranderingen in
de markt. Volgens de Ameri
kaanse professor Igor Ansoff, de
grote deskundige op dit gebied,
is de computergigant IBM daar
aan bijna kapot gegaan. „Geluk
kig hadden ze genoeg vlees op
de botten om het tij op tijd te
keren. Bij Pan American (een
grote Amerikaanse vliegtuig
maatschappij, red.) ging het
mis. Going down, going down."
Ansoff en Huyzer hebben grote
bewondering voor Jan Timmer.
„Wat die bij Philips heeft ge
daan, is werkelijk fantastisch.
Hij formuleerde niet alleen dui
delijke doelstellingen, maar ver
anderde ook de mentaliteit bij
het concern en maakte via har
de ingrepen Philips weer ge
zond."
Met de strategieprijs hoopt Co
oper Lybrand samen met de
Universiteit Twente, het strate
gische denken in Europa op een
hoger niveau te tillen. Niet al
leen ondernemingen worden
bekroond, maar ook weten
schappers. Dit jaar gaat de prijs
naar de Engelsman dr. Hall, die
een lans breekt voor de mense
lijke factor in de strategie.
BUSSUM JOAN HAAN
