Thomas Rosenboom gedoodverfde winnaar
It heirel~
W beke
lh
Naar t
Boeken
Adriaan
van Dis
ZATERDAG 13 ME11995
REDACTIE RENEE DE BORST 023-150241
Tijdens een diner in het Amsterdamse Amstel Hotel wordt op
dinsdag 16 mei bekend gemaakt welke schrijver dit jaar de Libris
Literatuur Prijs krijgt en dus 100.000 rijker wordt. De strijd om
het beste Nederlandse literaire prozaboek van 1994 zal gaan
tussen Adriaan van Dis, Renate Dorrestein, Stefan Hertmans,
Nicolaas Matsier, Thomas Rosenboom en Willem van Toorn.
Vorig jaar ging de prestigieuze Libris Prijs naar Frida Vogels, die
daarmee doorbrak naar algemene bekendheid. Hieronder alvast
een overzicht van de genomineerde boeken, en een gokje wie de
prijs dinsdag gaat winnen.
AMSTERDAM INGE VAN DER BLINK
In het weekblad Elsevier stond
onlangs een artikel waarin werd
betoogd dat de Nederlandse li
teratuur steeds meer een auto
biografisch, niet-fictief karakter
krijgt. Zo was er vorig jaar veel
aandacht voor drie uit het leven
gegrepen 'vader-romans': Asbe-
stemmingvan A.F.Th, van der
Heijden, Gesloten Huis van Ni
colaas Matsier en Indische Dui
nen van Adriaan van Dis. De
laatste twee zijn bij de Libris-
nominaties terechtgekomen.
Toch heeft de lijst, ae tijdgeest
in aanmerking genomen, een
opmerkelijk fictief karakter.
Slechts bovengenoemde twee
van de zes genomineerde boe
ken zijn echt autobiografisch.
Naar Merelbeke, van de Vla
ming Stefan Hertmans, heeft
weliswaar de vorm van een
zoektocht naar een verloren
jeugd, er staat luid en duidelijk
'roman' op het boek.
Woede en mildheid
Ook Indische Duinen van Adri
aan van Dis is volgens de om
slag een roman. Maar door de
vele interviews en optredens
van de schrijver het afgelopen
jaar heeft weggegeven, weet in
middels iedereen dat het boek
grotendeels gebaseerd is op zijn
eigen leven. Van Dis rekent in
Indische Duinen af met zijn au
toritaire vader, die overleed
toen de schrijver elf jaar oud
was. Hij haalt herinneringen op,
bezoekt zijn oudste zuster die in
Canada woont, praat met zijn
moeder, ruziet met zijn jongste
zus. Hij probeert kortom een
beeld te krijgen van het verle
den, van zichzelf, van zijn fami
lie. Indische Duinen is een
prachtig boek. Door een indruk
wekkend beheerste literaire
vormgeving van ironie naar
sarcasme, van woede naar
mildheid tilt de schrijver zijn
verhaal uit boven het puur per
soonlijke. Als lezer krijg je daar
door geen moment het gevoel
dat je wordt opgezadeld met
privé-zaken die je niet aangaan.
De familiegeschiedenis is nogal
ingewikkeld. De drie oudere
zussen van Van Dis (die in 1946
in Bergen N.H. geboren werd)
hadden een andere vader; een
KNIL-militair die in de strijd
met de Japanners omkwam.
Ook Van Dis' vader was KNIL-
militair. Hij kwam gehavend uit
de oorlog en was niet meer tot
gewoon werken in staat. Zijn
autoritaire gedrag had uitge-
Libris Literatuur
Prijs wordt
dinsdag uitgereikt
sproken sadistische trekjes.
Vooral zijn zoon moest 'gehard'
worden. Indische Duinen geeft
op subtiele wijze een indruk
hoe een oorlog geestelijke won
den slaat tot in de volgende ge
neratie.
Gelijkmatiger
Ook Nicolaas Matsier gaat in
Gesloten Huis terug naar het
verleden. De schrijver neemt de
taak op zich na het overlijden
van zijn moeder haar huis leeg
te ruimen. Het zien van beken
de voorwerpen en locaties
brengt een stroom van gedach
ten en herinneringen op gang.
Gesloten Huis is een veel gelijk
matiger, rustiger boek dan Indi
sche Duinen. Het heeft bij de
critici veel weerklank gevonden,
waarschijnljk ook doordat be
schaafde veertigers en vijftigers
die in een keurig christelijk Hol
lands gezin opgroeiden veel in
het boek herkennen.
Nicolaas Matsier (geboren 1945
in Krommenie) is vorig jaar wat
sneu in de publiciteit gekomen
alsde-man-die-de-AKO-prijs-
net-niet-won. Ook de Gouden
Uil ging aan zijn neus voorbij.
Dat is inmiddels een beetje
goedgemaakt doordat Matsier
wel de Mekkaprijs, een onder
scheiding van de Nederlandse
literatuurcritici kreeg.
Wat mij betreft moet het daar
maar bij blijven. Het is een goed
geschreven en sympathiek
boek, maar een klein jaar na het
lezen betrap ik me erop dat. ik
weinig van de inhoud kan re
produceren. Een veeg teken.
Kluivers
Curieus is de roman Naar Me-
relbekevan Stefan Hertmans.
Echt iets voor literaire kluivers
die zich met werkelijkheidsni
veau's en spelletjes met letter
kundige conventies bezighou
den. In het begin wordt verteld
hoe de hoofdpersoon, liggend
in het gras, bezoek krijgt van
God in de vorm van een groen
vliegje. Op wonderbaarlijke wij
ze verliest hij daardoor zijn
rechterbeen, dat spontaan ver
schrompelt en afvalt.
Je zou de rest van het boek kun
nen lezen als een droom van de
PUZZEL
OPGAVE
CRYPTOGRAM
Horizontaal:
1. Breekt onzedelijk af (6); 7.
Opheldering stelt weinig voor (5);
8. Maakt een ondernemer zonder
reden groot (5); 9. Zingen op de
akker (5); 10. Dat wapen hoort
bij Ollie (4); 11. Grijp het paard
je voor verzending! (6); 12.
Hoofdhuid van een stel (6).
Verticaal:
2. Die spruiten kunnen getrok
ken worden (5); 3. Krijgsbende
die bij de zaak hapert (6); 4. Dat
is een bergbeklimmer na een ge
slaagde operatie (6);' 5. Studeer
in een aantal panden! (4); 6.
Werd plotseling wakker door zijn
gulzigheid (8); 10. Roofde van
de boer (4); 11Van m'n hart een
hele zorg minder (3).
OPLOSSING
KRUISWOORDRAADSEL
Stefan ff^
t~tertmans
in het gras in slaap gevallen jon
gen. Maar er zitten ook realisti
sche gedeelten in deze zoek
tocht naar een verloren tijd.
Heel fraaie soms.
Stefan Hertmans (geboren 1951
in Gent) hangt een beetje aan
de literaire zijlijn. Toch heeft hij
veel geschreven: essays, gedich
ten en verhalen. Naar Merelbe
ke heb ik met genoegen gele
zen, maar het boek heeft me er
niet toe gebracht gretig de rest
van Hertmans oeuvre van de
plank te halen. Een serieuze
kanshebber voor de Libris Prijs
lijkt Naar Merelbeke me niet.
Teleurstellend
Hetzelfde geldt voor Willem van
Toorn (geboren 1935 in Amster
dam), die met Het verhaal van
een middag verrassend genomi
neerd is. Het is een onderhou
dend, vaardig geschreven boek
over een man die in Italië een
deel van zijn wortels hervindt.
Helaas heeft Het verhaal van
een middag niet alleen het van
Van Toorn bekende type wat
hangerige en afstandelijke
hoofdpersoon, maar ook een te
leurstellende pointe.
De Italiaanse vrouwelijke pro
fessor die zich steeds maar gre
tig aan de journalist-hoofdper
soon presenteert en bij hem van
alles loswoelt, verdwijnt op een
dag spoorloos. De heftige liefde
dan wel het heftige conflict tus
sen hem en haar dat van Toorn
zijn lezers tussen de regels be
looft, komt er dus niet van. Zo
doende sla je het boek dicht
met hetzelfde gevoel dat een
flauwe mop nalaat: 'Ken je die
van die jongens die naar Rome
gingen? Ze gingen niet.'
Flamboyant
Van Renate Dorrestein (geboren
1954 in Amsterdam) werd Een
Sterke Man genomineerd. Voor
opgesteld dat deze flamboyante
schrijfster al lang en breed een
opzichtige literaire prijs had
moeten krijgen, moet ik beken
nen dat ik Een Sterke Man niet
haar sterkste boek vind.
Het gaat over een geschifte kun
stenaarskolonie in Ierland met
een machiavellistisch baasje
aan de top. Iedereen in deze
leefgemeenschap torst zijn en
vooral haar eigen kruis mee.
Het boek, opgezet als een who
dunnit, is een heftige kookpot
vol onderhuidse frustraties, oud
leed, en onverwerkte kinnesin
ne. Stof genoeg voor een lange
TV-serie of zeker acht prachtige
romans, maar teveel voor één
boek. Ik zal juichen als Dorres
tein de prijs krijgt. Maar ik ver
wacht het niet.
Verpletterend
Dan de gedoodverfde winnaar.
Thomas Rosenboom (geboren
1956 in Doetinchem) schreef
met Gewassen Vlees een verplet
terende roman. Diepe zuchten
van bewondering onlokte dit
boek van 732 pagina's de Ne
derlandse critici. 'Duivels knap',
'briljant', 'een waarachtig mees
terwerk' ritselde het in kranten
en tijdschriften.
Wie graag indruk wil maken op
vrienden en kennissen en Ro
senboom in de vakantiekoffer
stopt, moet gewaarschuwd: Ge
wassen Vlees is een uiterst sme
rig boek. Alle viespeukjes van de
Generatie Nix verbleken erbij.
Nog nooit ben ik zoveel zwaar-
riekende winden tegengeko
men, geflatuleer, gerommel in
ingewanden, paardescheten,
klotsende nachtspiegels en wat
de menselijke en dierlijke ach
terzijde zoal te bieden heeft.
Willem Augustijn van der
Donck, Rosenbooms hoofdper
soon, is anaal gefixeerd, en die
fixatie wordt sterker en sterker.
Op het dieptepunt van zijn ver
wording dient hij zichzelf dage
lijks lavementen toe; hij heeft
daartoe altijd een klisteerspuit
aan zijn gordel bungelen. Een
van de onsmakelijkste passages
van het boek beschrijft hoe Van
der Donck aan de kant van de
weg met een zakspiegeltje zijn
eigen aambeien bestudeert.
De roman speelt in de 18de
eeuw, de pruikentijd, de tijd van
de Franse bezetting, de tijd van
de verlichte rede. De tijd ook
van de verheerlijking van het
sentiment. Met al deze elemen
ten speelt Rosenboom tussen
stront en scheten door een knap
literair spel.
Willem Augustus, zoon van de
burgemeester van Workum. is
baljuw van Hulst. Maar lui als
hij is, grijpt hij de Franse bezet
ting als voorwendsel aan om
zijn functie slechts in naam uit
te voeren. In plaats daarvan
houdt hij zich bezig met brieven
aan zijn geliefde waarin hij
zichzelf Iaat kennen als een ka
rakterloze kwezel. Via een door
hem ingehuurde geleerde ont
dekt WA de geheimen van de
fabricage van bietsuiker.
Willem Augustijn is een laffe,
opportunistische naprater die
met genot toegeeft aan senti
mentele oprispingen maar zelfs
zijn beste vrienden sadistische,
achterbakse streken levert. Dat
het met deze man bijzonder
slecht gaat aflopen is vanaf het
b.egin duidelijk. Het probleem is
dat het moeilijk is ook maar een
zier medeleven met hem te voe
len. Wat dan rest is bewonde
ring voor de literaire vorm, voor
Rosenbooms geacheveerde, ar
chaïsche stijl, en voor het inge
nieuze verhaal. Sommige scè
nes, sommige landschapsbe
schrijvingen vooral, blijven je na
het lezen lang bij.
En toch. Ik heb me lelijke din
gen mompelend door het boek
heen geworsteld. Vooral de el
lenlange uiteenzettingen óver
de toenmalige politieke verhou
dingen en de verknoopte vor
stenhuizen zijn niet om door te
komen.
Op het psychologische vlak is
het boek onbevredigend. Hoe is
Willem Augustijn, een man die,
lang en bleek, nog het meest op
zijn eigen penis lijkt, zo'n abject
karakter geworden? Is het alle
maal te wijten aan de kille af
keuring van zijn vader Die
weer veroorzaakt is doordat
WA's moeder bij zijn geboorte
overleed? Of moeten we aanne
men dat sommige mensen ge
woon zo zijn? Of zo waren, in de
pruikentijd?
Aan het eind van zijn relaas
trekt Rosenboom een vergelij
king tussen Willem Augustijn en
een zielig eenbenig jongetje uit
de prachtige proloog van het
boek. Daaruit zouden we moe
ten begrijpen dat de baljuw
slachtoffer van de omstandighe
den is. Dat maakt de schrijver
dus niet aannemelijk.
Het zal me niks verbazen als de
jury van de Libris Prijs zo onder
de indruk is van Rosenbooms
kussendikke paperback dat hij
de Libris Prijs gaat winnen.
Maar als ik mijn zin krijgt gaan
de roem, de eer en het geld naar
Adriaan van Dis, die met zijn
eenvoudiger lijkende boek toch
de grootste prestatie leyerde.
Daar hef ik alvast het glas op.
T R I
Heer Bommel en de Hachelbouten
Heer Bommel keek een ogenblik ver
baasd naar de vreemdeling. Het viel
hem op, dat deze bijzonder op de vo
rige leek, maar hij had geen tijd om
daarop in te gaan. „Zei u/dat er iets
tegen die slechte voortekenen te
doen is?" vroeg hij hoopvol.
„Dat zei ik", bevestigde de ander.
„Mijn naam is H. Hachelbout en ik
ben een verzekeringsdeskundige. Ik
verzeker alles, van de wieg tot het
graf. „Met een verzekering van Ha
chelbout laat het ongeluk u koud."
Dat is mijn zinspreuk. Wel fris, hè?
Haha! Kijk, hier heb ik een levensver
zekering met een mooie invaliditeits-
clausule, dat is wel het minste, wat u
nodig hebt, wat u?"
„J-ja", zei heer Bommel aarzelend.
„Kan het ongeluk mij niet meer tref
fen, als ik zo'n ding neem?"
„Het ongeluk kan verzacht worden",
legde de deskundige uit. „Men kan
het onheil niet helemaal afwenden,
maar men kan schadeloos gesteld
worden. En daar gaat het om in het
leven, nietwaar?"
In deze geest sprak hij nog enige tijd
voort en tenslotte ging heer Bommel
aan de keukentafel zitten om zijn
naam onder een stapeltje papieren te
zetten.
„Dit is voor een ziekteverzekering",
zei de heer Hachelbout, „en dit voor
een glasverzekering en dit is voor
brand en inbraak. Hier tekenen, juist.
Haha. Nu kan u haast niets meer ge
beuren."
Bij deze woorden wierp hij een
schichtige blik achter zich, want hij
begreep dat zijn broer niet ver af kon
zijn. En ja hoor. Daar verscheen deze
reeds in de deuropening.
„Verzekeringen!" riep hij met schrale
stem. „Allemaal ritsel en flodder!
IJdelheid! Men moet berusting leren
wanneer de tekenen hachelijk zijn."
H
T
W
Weersvooruitzic
ZATERDAG 13 MEI
Neerslagkans
Iw
DOOR HANS VAN ES
De meeste regen die in ons land
valt, komt op rekening van de
pressies, die afkomstig zijn van
de Atlantische oceaan. Vooral in
het voorjaar kunnen de trekrou-
tes van de storingen nogal eens
grillig zijn en komt het 'actieve'
weer plotseling uit een onver
wachte hoek.
Dit weekeinde krijgen veel Eu
ropese landen te maken met de
uitwerking van het zg. Genua-
laag. Vooral in het Alpengebied
en Centraal-Europa zijn deze zui
delijke depressies gevreesd door
de enorme regenhoeveelheden,
die ze achter kunnen laten. Ons
land blijft meestal gespaard voor
dergelijke tegendraadse depres
sies, die meestal via de Alpen in
noordelijke richting koersen.
In mei 1984 trokken er diverse
storingen van zuid naar noord
over Europa en later zelfs van
oost naar west. De ongebruikelij
ke koers van deze 'retograde' depressies (tegen de stroom in) h
maken met een opmerkelijke temperatuursverdeling boven Eur
Tegenover het zomers warme en zonnige Scandinavië staken de
peraturen van 10 tot 15 graden boven de rest van Europa mage
Op 21 mei trok een Genua-laag precies over ons land in noord'
lijke richting en bracht etmaaltotalen van 30 tot 50 millimeteri
bij temperaturen van maar 8 tot 10 graden.
Ook in andere jaargetijden kunnen depressies uit het zuiden tot
aangename verrassingen leiden. In de wintermaanden kan snee
van betekenis vallen; zelfs zeer vroeg, zoals op 7 november 198
toen er in onze regio 10 tot 15 centimeter lag. In de zomer zijni
nua-depressies zeldzamer, maar ook dan zorgen ze voor zwaar
Op 19 juli 1966 brachten hevige onweersbuien 50 tot ruim 1(X
millimeter boven het midden van Nederland door toedoen van
zuidelijke storing.
Vandaag wordt ons land gespaard, want de lagedrukkern trekt r
ten oosten van ons land langs naar de Oostzee. Helemaal droog
het vandaag en zondag niet, maar de hoeveelheden blijven bepi:l
langs de westkust komt de zon er zelfs af en toe door. Een kracl kru
tot harde wind - eerst noord, later noordwest - zorgt wel voor eei e zi
weekeinde met maxima, die amper 10 graden halen. ^th
Maandag is er een adempauze. Een zwakke rug van hogedruk bi
droog weer en veel minder wind. De zonnige perioden maken va ^VVt
dinsdag weer plaats voor wolken en regen van een nieuwe depre 'an
ditmaal afkomstig uit de vertrouwde, Atlantische hoek. De wind
naar zuidwest met aanvoer van zachtere lucht: ca. 16 graden.
U
KNMI
Weersvooruitzicht
Geldig tot en met
zaterdag.
Zweden:
In het zuiden een harde
noordoostenwind, veel be
wolking en vooral zondag
regen, mogdlijk ook
sneeuw. In de noordelijke
helft meer opklaringen en
waarschijnlijk droog. Mid-
dagtemperatuur van 4 gra
den in het noorden tot 12
in het zuiden. Zondag in
het zuiden kouder.
Denemarken:
Veel bewolking en geruime
tijd regen. Veel wind.
Maximumtemperatuur, za-
terdag ongeveer 10 gra
den, zondag circa 6.
Engeland, Schotland,
Wales en Ierland:
Af en toe zon en vooral in
het noorden en westen en
kele buien, mogelijk met
onweer en hagel, op de
Schotse Hooglanden met
sneeuw. Maxima van 8 graden in het
noorden tot 12 in het zuiden.
België en Luxemburg:
Zaterdag bewolkt en vooral in het oosten
regen, in de Ardennen mogelijk natte
sneeuw. Veel wind. Zondag af en toe wat
zon en enkele buien. Middagtemperatuu
r zaterdag circa 8 graden, in de Arden
nen nog enkele -graden lager. Zondag
iets minder koud.
Noord- en Midden-Frankrijk:
Af en toe zon en enkele buien. Zondag
droger. Zaterdag veel wind uit het noord
westen. Middagtemperatuur circa 13
graden, maar zaterdag enkele graden la
ger.
Portugal:
Droog en flink wat zon, zondag in het
noorden ook enkele wolkenvelden. Mid
dagtemperatuur van 19 graden bij Porto
tot 26 in het zuidoosten.
Spanje:
Veel zon, maar in het noorden zaterdag
nog wolkenvelden en in hoofdzaak aan
de kust een enkele bui. Middagtempera
tuur van 15 graden in het noordwesten
tot 25 in het zuiden, zondag overal en
kele graden hoger.
Canarische Eilanden:
Veel zon, aan de noordkant van de eilan
den ook énkele wolkenvelden. Droog.
Middagtemperatuur ongeveer 25 gra
den, aan de zuidstranden enkele graden
Zuid-Frankrijk:
Zaterdag af en toe zon en enkele buien,
mogelijk ook onweer. Aan de Middel-
landse-Zeekust droger en perioden met
zon. Er waait een zeer sterke Mistral.'
Zondag geleidelijk rustiger weer en op
de meeste plaatsen droog. Middagtem
peratuur ongeveer 11 graden, langs de
Middellandse-Zeekust maxima tussen
13 en 18 graden. Zondag wordt het
zachter.
Mallorca en Ibiza:
Zaterdag nog enkele wolkenvelden en
tamelijk veel wind, zondag zonnig en
rustig weer. Middagtemperatuur zater
dag rond 19 graden, zondag circa 22.
Italië:
Zaterdag veel wind en enkele zware re
gen- of onweersbuien, soms met grote
regenhoeveelheden. In het uiterste zui
den iets minder buiig en af en toe wat
zon. Zondag geleidelijk afnemend buiig
en rustiger weer. Middagtemperatuur
meest tussen 15 en 20 graden, langs de
Adriatische kust en op Sicilië enkele
graden hoger.
Corsica en Sardinië:
Zaterdag eerst nog kans op een regen- of
onweersbui, zondag overwegend zonnig.
Veel wind, zaterdag met name langs de
westkusten enige tijd storm. Middag
temperatuur dalend naar circa 14 gra
te) sneeuw. Veel wind. Zondag
lijk wat minder wind en in het C
ten een enkele opklaring. Midda
ratuur meest tussen 5 en 10 gra
Zwitserland:
Vooral zaterdag veel wind en
met regen, sneeuwgrens dalei
circa 800 meter. Aap de zuidfl -dii
het Alpenmassief flinke opkl
Middagtemperatuur circa 8 gra
Tessin en Engadin veel hogere
Oostenrijk:
Overwegend bewolkt en veel
soms ook onweer. Vooral in de ^e,
enige tijd veel wind. Middagtemp
van 8 graden in het westen tot
oosten.
kc
ZONDAG 14 MEI 1995
Zon- en maanstanden
Zon op 05.48 Zon onder
Maan op 21.06 Maanondejseé
Waterstand
IJmuiden Katwijk
Hoog 03.48 16.12 03.21
Laag 12.04-00.00 11.45
MAANDAG 15 MEI 1995
Zon- en maanstanden
Zon op 05.46 Zon onder
Maan op '22.20 Maanont
Waterstand
IJmuiden Katwijk
Hoog 04.33 - 16.56 04.06
Laag 00.14 - 12.50 23.55
Weerrapporten 12 mei 20 uur:
Amsterdam half bew.
Abe'rdeen
Athene
Barcelona
Cyprus
Dublin
Frankfurt
Genève
Helsinki
Innsbruck
Istanbul
half bew. nno7
licht bew. w2
regenbui nno 7
ide hf
den, langs de oostkusten hogere tempe-Ko£nhagen half
raturen. Las Palmas licht
Griekenland en Kreta: Lissabon licht
Perioden met zon, ook nu en dan wol- Locarno regei
kenvelden en met name in het noorden Londen regei
en westen een enkele regen-of onweers- Luxemburg half
bui. Zaterdag tamelijk veel wind uit het Madrid licht
zuiden. Warm met maxima tussen 25 en Malaga licht
30 graden, op het oostelijk deel van het Mallorca half
vasteland plaatselijk 35 graden. In het Malla ha"
westen, en zondag ook elders, koeler. Moskou onbc
Turkije en Cyprus: JJunchen
Veel zon en droog. Aan de Turkse west- tr:e
kust meer wolken en kans op een on- jr°
weersbui. Warm met maxima tussen 27 p
en 33 graden, langs de Turkse westkust ROTjj wa!
zondag koeler. Spllt rege
Duitsland: Stockholm licht
Veel bewolking en vooral in het zuiden Warschau half
en oosten veel regen, mogelijk ook on- weren zwa<
weer, in de heuvels en bergen ook (nat- Zürich zwai
