Nieuwe laser snijdt botten veilig
yM
Gezondheid
17
DINSDAG 25 APRIL 1995
SPREEKUUR
Overgewicht
De laatste jaren lijkt er een eind te zijn gekomen aan de
uitwas in de hoogte. We worden met z'n allen langzaam
maar zeker breder en dieper, kortom dikker. Overgewicht
is een medisch probleem. Te dik zijn betekent: een ver
grote kans op hart- en vaatziekten, suikerziekte en slijta
ge in de gewrichten.
De medische grens van te zwaar wordt berekend met be
hulp van de Quetelet-index (QI): gewicht in kilogrammen
gedeeld door de lengte in meters in het kwadraat. Bij
voorbeeld: u bent 1,70 m lang en weegt 70 kg, dan is de
QI 70/(1,70 x 1,70) 23. Bij een QI van meer dan 25 gaat
u in de richting van overgewicht, bij een QI van 30 bent u
medisch gezien echt te dik (adipositas). Het is dan ver
standig om te gaan afvallen. Maar, zoals vrijwel iedereen
die eens geprobeerd heeft om een paar kilo kwijt te raken
wel weet: het is een hele toer om gewicht te verliezen en
het is nog veel moeilijker om op dat nieuwe gewicht te
blijven staan. Hoe komt dat toch?
Om een antwoord op die vraag te kunnen geven moeten
we eerst naar de vraag hoe het komt dat sommige men
sen dik zijn en anderen niet. Globaal zijn daarvoor twee
soorten verklaringen. De ene soort komt neer op 'elk
pondje gaat door het mondje', dikke mensen eten ge
woon te veel en/of te ongezond, hebben een verkeerd
leefpatroon, 'kijk maar, zelfs hun hond is te dik'. De im
plicatie van deze verklaring is eigenlijk dat dik of te dik
zijn je eigen schuld is.
De andere soort verklaring zoekt het in de erfelijkheid: 'In
onze familie is iedereen altijd dik geweest'. De onge
schreven boodschap bij deze verklaring is dat je geen en
kele eigen verantwoordelijkheid draagt voor het overge
wicht, het is erfelijk, er is niet aan te ontkomen.
De laatste tijd gaan de verklaringen meer in de richting
van het erfelijkheids-model. Het lijkt zo te zijn dat het li
chaam een zeer precies werkende 'thermostaat' heeft die
de vetreserves in het lichaam meet en pobeert op een
constant niveau te houden. Recent heeft hierover in The
New England Journal of Medicine, een toonaangevend
medisch tijdschrift, een uitgebreid artikel gestaan. De
'vet-thermostaat' bevindt zich in de hersenen, waar via
een nog onduidelijk mechanisme de actuele hoeveelheid
lichaamsvet wordt vergeleken met de 'ingeprogrammeer-
de' hoeveelheid vet, het 'ideaal'. Als de werkelijke hoe
veelheid vet afwijkt van het ideaal, dan probeert de 'vet-
thermostaat' dat ideaal weer te bereiken, ten eerste door
bepaald gedrag te beïnvloeden, gedrag dat altijd gezien is
als grotendeels door de wil gecontroleerd gedrag, te we
ten lichaamsbeweging en eten. Tevens beïnvloedt de
'vet-thermostaat' de stofwisselingsprocessen in het li
chaam, kan ze zuiniger of minder zuinig doen verlopen.
Als we een dieet volgen om af te vallen, gaat het lichaam
dus tegenwerken: je krijgt meer aandrang om te eten en
de stofwisselingsprocessen zelf (het omzetten van voed
sel in warmte, energie, spieren, vet, etc) gaan zuiniger
verlopen. Het lichaam probeert terug te keren naar de
uitgangswaarde wat betreft de hoeveelheid vet. Bij dikke
en dunne mensen zijn deze mechanismen hetzelfde, al
leen de instelling van het 'ideaal' verschilt.
Wat zou het mooi zijn als de instelling van de 'vet-ther
mostaat' even gemakkelijk gewijzigd zou kunnen worden
als die van de centrale verwarming. Het is niet zo simpel
als dat, maar ook niet onmogelijk. Langdurig een vetrijk
dieet volgen doet de vet-thermostaat naar boven gaan. Je
raakt dus gewend aan dikker zijn, terwijl regelmatige li
chaamsbeweging de thermostaat doet zakken, en er dus
een lagere hoeveelheid vet als 'ideaal' wordt ingesteld.
Ik denk dat vooral het gebrek aan lichaamsbeweging ver-
ntwoordelijk i
MARISKA KOSTER
het geleidelijk dikker worden van
de Nederlanders. Niet het feit dat
er op elke straathoek wel iets te
eten te koop is maakt ons dikker,
maar het feit dat we gemotori
seerd naar die straathoek toe
gaan.
Al met al is de 'vet-thermostaat'
geen reden om niet aan afvallen
te durven denken als u te dik
bent. Integendeel, nu u begrijpt
waarom het soms heel lastig is
dat nieuwe gewicht te houden,
kunt u lang genoeg volhouden
om de 'thermostaat' de gelegen
heid te geven zich te richten op
een nieuw ideaal.
1 2 3 4 5 6 7
Mensen die nu aan hun hoofd moe
ten worden geopereerd, moeten er
toch niet aan denken hoe ze er in de
zeventiende of achttiende eeuw had
den voorgestaan. Verdoving bestond
niet, in het meest gunstige geval kre
gen de beter gesitueerden met een
gezwel onder hun schedeldak, vlak
voor de ingreep een liter jenever toe
gediend. Anderen kregen, zo wordt
beweerd, een flinke stomp tegen hun
hoofd zodat zij, half bewusteloos,
zich van geen pijn bewust waren.
Wie veel geluk had overleefde de in
greep.
Schedel-trepanatie heette dat: de chirurgijn
kraste en vijlde met een scherp mesje net
zo lang totdat er een vierkant stukje schedel
vrijkwam wat hij, scharnierend om een
stukje huid, kon openklappen om te zien
wat zich daaronder allemaal aan kwaads
bevond. Tegenwoordig vinden bot- en her
senoperaties heel wat professioneler, veili
ger en sterieler plaats. Operaties en correc
ties worden nu zowel mechanisch, zeg
maar: met zaag en boormachine, als met
behulp van laserstralen uitgevoerd.
De bekendste toepassingen van laser in de
gezondheidszorg zijn wel het 'vastbranden'
van (delen van) ons netvlies als dat los
dreigt te raken, het vergruizen van nier- en
galstenen, het wegwerken van ongewenste
moedervlekken en wijnvlekken en het on
zichtbaar maken van littekenweefsel. Zo
veilig en snel als met lasers in zacht, orga
nisch weefsel gewerkt kan worden, zo
moeilijk gaat het echter in hard materiaal
zoals beenderen. Dat komt doordat de ont
wikkelde energie (warmte) zich in hard ma
teriaal veel beter verspreidt dan in zacht
weefsel. Het gevolg is schade aan het omlig
gende botweefsel. Vooral bij het herstellen
en fixeren van botbreuken en het aanbren
gen van implantaten (bijvoorbeeld kunst
beenderen) is dit vaak een bron van misluk-
kingen.
Chirurgen van het Hope-ziekenhuis in
Manchester gebruiken sinds een aantal
maanden een soort laser die dit probleem
Schedeltrepanatie (het doorboren van de schedel) was vroeger een riskante operatie. Schedelope
raties met behulp van laser zullen straks een revolutie teweeg brengen bij de neurologisch-chirur-
gische ingrepen. foto cpd
omzeilt. De laser maakt gebruik van twee
minder bekende, maar al in de vorige eeuw
ontdekte elementen: Yttrium (Y) en Erbium
(Er) en heet onofficieel 'ErY'(-laser). Hier
mee is het mogelijk de energie binnen een
veel kleiner gebied samen te brengen dan
waartoe andere, chirurgische lasers in staat
zijn.
Chirurg dr. Richard Uoyd van het zieken
huis beschreef de eerste resultaten met de
laser tijdens het jaarlijkse congres van het
Engelse Natuurkundig Genootschap in
Londen. Volgens Lloyd biedt 'ErY' onschat
bare voordelen bij het verhelpen van botaf-
wijkingen in het gelaat (gezichtscorrecties)
en bij het aanbrengen van implantaten.
Ook het openen van de schedel zal daar
mee sneller en veiliger kunnen gebeuren
vooral omdat de snijdende werking van
'ErY' ophoudt in vochtig weefsel. Daardoor
wordt het onderliggende hersenweefsel
vanzelf ontzien.
Lloyd denkt dat 'ErY' een revolutie teweeg
zal brengen bij neurologisch-chirurgische
ingrepen. De eerste 'ErY'-lasers zullen vol
gens hem al begin volgend jaar in operatie
kamers in gebruik kunnen worden geno-
Botten moeten worden belast
4
9
5
7
2
3
2
2
10
4
6
1
9
9
6
10
2
2
9
4
7
2
9
10
7
8
2
2
3
9
4
6
9
2
2
10
9
1
9
3
4
10
9
9
10
Het was bekend dat ruimtevaar
ders en bedlegerige patiënten
botmassa verliezen doordat het
skelet niet wordt belast. Een ex
periment van de Vrije Universi
teit met pijpbeentjes van mui
zen in de ruimte heeft nu voor
het eerst aangetoond dat ge
wichtloosheid direct effect heeft
op zowel de aanmaak als de af
braak van botmateriaal.
Tijdens het leven van de mens
wordt steeds bot aangemaakt
en afgebroken. In het begin is
de aanmaak groter dan de af
braak. Op latere leeftijd zijn bei
den normaal gesproken in
evenwicht. Wanneer de mens
ouder wordt, komt er een mo
ment dat de weegschaal naar de
andere kant doorslaat. Er wordt
dan meer bot afgebroken dan
aangemaakt. Dit is vooral het
geval bij v
DE RECHTER
opauze. Er zijn diverse factoren
van invloed op dit proces, zoals
een gebrek aan kalk, verande
ringen in de hormoonhuishou
ding en een te geringe belasting
van het skelet. Het experiment
van de Vrije Universiteit toont
aan dat de belasting van het
skelet noodzakelijk is om het
botweefsel in stand te houden.
Bovendien is gebleken dat de
botmassa bij een verhoogde be
lasting van het skelet juist toe
neemt.
Situaties waarbij de botten niet
worden belast zijn dus niet be
vorderlijk voor het beenderstel-
sel. Dat is het geval als men te
veel ligt, zit, weinig beweegt,
geen lichamelijke inspanningen
verricht en wanneer men enige
tijd niet bloot staat aan de aard
se zwaartekracht.
Bioritme uit de stereotoren
Een stereoset die je gemoedstoe
stand en fysieke gesteldheid beoor
deelt, en vervolgens een plaatje van
René Froger adviseert. Het klinkt als
een futuristisch sprookje, maar zo.'n
apparaat bestaat echt. Helemaal
zuiver is de werking alleen niet, er
kent Erik Benjamin, marketing
manager van Samsung. ,,Het geeft
de algemene lijnen weer. Net als bij
horoscopen. Er zijn altijd uitzonde
ringen."
Aan de hand van de geboortedatum
van de gebruiker, en de actuele da
tum, berekent een microprocessor
hoe de persoon zich op dat mo
ment voelt. De 'persoonlijke mu-
ziekaviseur' baseert zijn oordeel
daarbij op het bioritme van zijn ei
genaar. Dat bioritme wordt opge
maakt uit de stand van de sterren.
Dus ook al is iemand op staande
voet ontslagen en heeft hij de bons
gekregen van zijn vriendin, de ste-
OPGAVE
OPLOSSING
SLEUTELWOORD
In sommige vakjes staat een ge
tal dat correspondeert met een
getal in de balk onderaan. De let
ters die ingevuld worden in de
vakjes met een getal, kunnen ook
op de balk worden ingevuld. Ver
ticaal vormen de letters in de
eerste en derde kolom ook een
woord. Hoe luidt het sleutel
woord?
Horizontaal:
1iemand die voor de eerste
maai optreedt; 2. petroleum; 3.
aardrijkskundige; 4. opvoeding;
5. borstelig; 6. verhaal; 7. weife
len; 8. beweegreden.
WOORDZOEKER
Overgebleven woord:
SCHOOLMEESTER
reotoren kan doodleuk de goede
raad geven een vrolijke jazzplaat op
te zetten. De sterren geven tenslotte
aan dat de luisteraar zonnige tijden
tegemoet gaat. ,,Je moet erin gelo
ven", erkent Erik Benjamin. Wij zul
len zeker niet zeggen dat het alle
maal klopt. De audiosèt geeft heel
algemeen weer hoe de situatie van
iemand eruitziet op zo'n dag. Net
als bij horoscopen zijn er uitzonde
ringen. Je moet dit systeem zien als
een toegevoegde waarde.
Benjamin denkt dat de stereoset, de
eerste in zijn soort in Nederland,
vooral zal aanslaan bij jongeren. "In
de Oosterse wereld is het heel ge
woon om dagelijks je bioritme even
na te kijken. Het wordt zelfs betrok
ken bij grote, zakelijke beslissin
gen", vertelt de manager. „Neder
landse jongeren schijnen zich
steeds meer te interesseren voor de
Oosterse cultuur en levenswijze."
Mr. Jesse van Muylwijck
WAAROM iS ER ZC/M &ROTB
achterstand ÏNJ DE
BeHAMDeciMö vJaN ASieu-
AANVRA6EN
DAT KOMT DOOR EEM
6EBREK. AAN v/ÏSle,
aan MAAlASEMEMT,
AAN PDANNiN6> EM
AAN FierSPOMPEN
WAT HEEPT PUAAJN'ING
ERMEE TB MAK&N
HEINZ
PEkZLHAZIM6!\
WAAR
ouwe
1 Htcf
mpp/jp!
PTA/vSP'S
)\V£6lve2£/
ppp
PAT?/
(0
0)
LF|
oy~
Kg/j6£ paap
ÓPVP£7£Pl£
kZ£PP£P
BOES
Weersvooruitzicht
WOENSDAG 26 APRIL
Neerslagkans
DOOR HANS VAN ES
Mooi zomerweer wordt in ons
land meestal ingeleid door hoge-
drukgebieden, maar de plotselin
ge warmte, waar we maandag op
werden getrakteerd, kwam op re
kening van een uitdiepende de
pressie boven Centraal-Europa.
De warmte was de afgelopen da
gen al heel dichtbij, maar pas
gisterochtend ging het sein op
groen en werd zomerse lucht
vanuit het oosten ons land in ge
blazen.
Tegen het middaguur zat het ui
terste zuidwesten nog onder de
bewolking en koude lucht met
ca. 9 graden, terwijl in het in de
rest van het land al zomerde met
veel zon en pijlsnel oplopende
temperaturen. Rond vier uur in
de middag konden de meeste
stations in onze regio 24 graden
noteren. Iets verder landinwaarts
werd 25 of 26 graden gehaald;
de eerste officiële zomerse dag
van het jaar.
De warmte kwam kennelijk voor velen onverwachts. De stranden wa
ren nog matig bezet; door de aflandige wind werd het ook hier volop
zomers.
Aan de koude kant van de depressie regende het in Frankrijk en deler
van Engeland. Het kwik bleef daar ver achter; op sommige plaatsen
werd het niet warmer dan 8 graden. In Spanje en Portugal, waar het
wekenlang zeer warm was geweest, werd amper 15 graden gehaald.
De temperatuurverdeling in Europa is inderdaad opmerkelijk. In de
len van Scandinavië en Rusland wordt al dagenlang met gemak 25
graden gehaald.
Ook vandaag behoort ons land nog tot het zomerse gedeelte van Euro
pa. De bovenlucht is wel iets kouder geworden, zodat er geleidelijk
wat meer stapelwolken ontstaan. De kans op een onweersbui blijft
echter vrij klein.
De lagedrukzone boven Midden-Europa verplaatst zich de komende
dagen geleidelijk naar West-Rusland. Hierdoor krimpt de wind terug
naar noord tot noordoost. In het uiterste noorden van het land wordt
het vandaag al voelbaar kouder -15 graden - bij luchtaanvoer over re
latief koud zeewater.
Vanaf morgen moet ook de rest van het land een paar graden inleve
ren. Vrijwel nergens wordt de 20-gradengrens meer gehaald. Een en
kele regen- of onweersbui is mogelijk, maar de zon laat zich de ko
mende dagen niet onbetuigd. Tegen het weekeinde vindt er mogelijk
een overgang plaats naar wisselvalliger 'Atlantisch' weer
KNMI
Weersvooruitzicht
Geldig tc
tot dicht bij 20 graden
plaatselijk in het zuiden.
Morgen in het zuiden lage
re temperaturen.
Middagtemperatuur
Denemarken:
1000N.
H
16
V15
C'-.T -
I 18\
ff
mm 23
V|i6
19 J y
19
V
c^>, bewolkt
5® „gen
¥U„„e
opklaringe
hoge
L lagedruk
H hogedruk
tz
vandaag maxima rond 20 graden,
gen ongeveer 16. Langs c'
lagere temperaturen.
Engeland, Schotland, Wales en Ierland:
Wolkenvelden, van tijd tot tijd ook zon.
Op de meeste plaatsen droog. Middag-
temperatuur rond 15 graden, maar
langs de Noordzeekust en in Schotland
onweer. Maxima vandaag rond 22 gra
den, morgen op veel plaatsen
Turkije en Cyprus:
Flinke zonnige perioden. Morgen lang
de westkust van Turkije toenemend
kans op een regen- of onweersbui. Mie
dagtemperatuur uiteenlopend
i de Dardanellen tot 24
l'A
lager.
België en Luxemburg:
Wolkenvelden, vandaag hier
zon. Kans op een regen- of -
Middagtemperatuur eerst van 15 tot 18
Noord- en Midden-Frankrijk:
In het algemeen veel wolkenvelden en
nu en dan buiige regen, misschien met
onweer. Middagtemperatuur rond 14
graden, vandaag in het noordoosten
flink wat hoger.
Portugal:
Op de meeste plaatsen droog en flinke
perioden met-zon-. Morgen in het noord
westen wolkenvelden en mogelijk regen.
Geleidelijk stijging van temperatuur met
op morgen maxima van 17 graden bij
Porto tot 20 verder zuidwaarts.
Madeira:
Afwisselend zon en wolkenvelden. Over
wegend droog Middagtemperatuur on
geveer 18 graden.
Vandaag in het noordoosten/en morgen
in het noordwesten, wolkenvelden en
mogelijk regen. Verder droog en gere
geld zon. Geleidelijke stijging van tem
peratuur met op morgen maxima rond
19 graden, aan de zuidelijke costa's en
in Andalusië enkele graden hoger.
Canarische Eilanden:
Perioden met zon en vrijwel overal
droog. Middagtemperatuur rond 24 gra
den, vandaag iets lager.
Marokko:
Westkust: droog en flinke perioden met
zon. Enige stijging van temperatuur met
op morgen maxima van 20 graden bij
Tanger tot 26 verder zi
Cyprus.
Duitsland:
Vandaag in f
met onweer Middagtemperatuur eers
rond 19 graden, morgen enkele grade
lager.
Zwitserland:
In het algemeen bewolkt en periode
met regen. Morgen in Tessin wellief
zon. Maxima rond 14 graden, maar
gen in Tessin bij zonneschijn beduic
hoger.
Oostenrijk:
Overwegend veel bewolking en op
plaatsen regen. Morgen later op de
in Karinthië en Stiermarken mogelij
opkjaringen. Middagtemperatuur
rond 15 graden.
WOENSDAG 26 APRIL 1995
Waterstanden
IJmuiden Katwijk
Hoog 02.05 14.35 01.38 14.0!
Laag 10.16 22.44 09.57 22.2
Weerrapporten 24 april 20 u
gen,
wolkenvelden en
<ans op buiige re-
onweer. Langs de
schijnlijk
oostkust flink wat zon er
droog. Middagtemperatui
20 graden of iets hoger.
Zuid-Frankrijk:
Veel bewolking en perioden me
Plaatselijk kan veel neerslag
Middagtemperatuur vandaag van 10 tot
15 graden, morgen op veel plaatsen iets
Mallorca en Ibiza:
Veranderlijk bewolkt en met name van
daag kans op een regen- of onweersbui.
Middagtemperatuur eerst rond 15 gra-
Italië:
Half tot zwaar bewolkt en vooral van
daag buien, soms met onweer en veel
neerslag. Middagtemperatuur op de
meeste plaatsen rond 16 graden.
Corsica en Sardinië:
Vandaag flink wat bewolking en enkele
stevige regen- of onweersbuien Morgen
droger weer en geregeld zon. Middag
temperatuur eerst rond 14 graden, mor
gen tussen de 16 en 20.
Malta:
Vandaag veranderlijk bewolkt en kans
op enkele regen- of onweersbuien. Mor
gen droog en flinke perioden met zon.
Middagtemperatuur ongeveer 19 gra
den.
regen. Boedapest half be
Bordeaux regen
Brussel licht b<
Cyprus half be
Dublin zwaar i
Frankfyrt onbew
ono3 21 6 81
d Rhodos flink wat i
neer wolkenvelden e
s op buiige regen, s<
