Pasgeboren baby's
voelen direct pijn
(Jezondheid
Ouderen te vaak dement genoemd
Reumapatiënt heeft baat bij voorlichting
DINSDAG 18 APRIL 1995
Heilzame werking
rode tomaat
Engelse biologen en biochemi
ci, van de Keele-universiteit in
Staffordshire, hebben ontdekt
dat de 'klassieke tomaat' men
selijke cellen beschermt tegen
een overmaat aan stikstofdioxi
de (N02). De mens, en dan
vooral de notoire roker, inha
leert dat tegenwoordig over
vloedig bij het nuttigen van si
garen en sigaretten. En de niet-
rokers krijgen het ook binnen in
de vorm van verbrandingsgas
sen van het autoverkeer.
Volgens professor George Trus-
cott, hoofd van de afdeling che
mie van de Keele-universiteit,
en zijn collega Fritz Böhm van
de Duitse Humboldt-universi-
teit in Berlijn, is het de kleurstof
lycofeen die menselijke cellen
SASKIASTOEUNGA
beschermt tegen de kwalijke in
vloed van N02. Aan lycofeen
ontlenen rijpe tomaten hun ro
de kleur. Lycofeen is lid van een
familie kleurstoffen die bekend
staat als de 'carotenen'.
Carotenen, vooral het zogehe
ten 'bèta-caroteen', vinden we
in bos- en winterpenen, brocco
li en meloenen. Via onze spijs
vertering worden deze stoffen
afgebroken tot onder meer vita
mine-A en daarvan is al heel
lang bekend dat het schade aan
celweefsel helpt voorkomen. Zo
menen Amerikaanse en Eu
ropese geleerden dat bij men
sen die van jongs af aan gewoon
zijn veel tomaten te eten, nooit
darm- of blaaskanker voorkomt.
Zowel Böhm als Trescott raden
fervente rokers en mensen in
drukke verkeersgebieden aan
geregeld tomaten aan het menu
toe te voegen; met name in de
vorm van tomatesap. „Maar
niet overdrijven," waarschuwt
Böhm. „Als je huid er na ver
loop van tijd duidelijk donker
der door wordt, moet je mati
gen. Maar het is wel een veel
veiliger manier om wat bruiner
te worden dan door zonne
brand."
„Het is nog niet zó lang gele
den dat men ervan uitging dat
heel jonge kinderen geen pijn
konden voelen. Tegenwoordig
weten we wel beter. Het ze
nuwstelsel van pasgeboren
baby's is vanaf een zwanger-
schapsduur van 32 weken zo
ver gerijpt, dat ook zij pijn
kunnen voelen."
HENK HELLEMA GPD
Dit meldde dr. R. Faber-Nijholt,
anesthesioloog en kinderarts,
op de derde landelijke bijeen
komst van kinderpijngroepen.
„Doel van de bijeenkomst was
om elkaar te informeren. Want
er bestaan nog veel misverstan
den over pijn en pijnbestrijding
bij kinderen."
Pijn is meer dan alleen de ge
waarwording dat in het lichaam
iets beschadigd is. Afhankelijk
van andere factoren als
angst, eenzaamheid of gerust
stelling wordt pijn ook op
een bepaalde manier beleefd.
En net zoals bij de ene volwas
sene de beleving van de pijn
heel anders is dan bij de andere,
is dat ook bij kinderen het geval.
Een groot probleem bij de be
strijding van pijn bij kinderen is
natuurlijk hoe je er bij, vooral
heel jonge, kinderen achter
komt óf ze pijn hebben, en hoe
erg die pijnis.
Faber: „Bij kinderen vanaf een
jaar of vier werken we met
plaatjes die een bepaalde ge
zichtsuitdrukking weergeven,
van vrolijk tot heel verdrietig.
Kinderen kunnen via deze af
beeldingen heel goed aangeven
hoeveel pijn ze hebben. Bij jon
gere kinderen vindt het 'meten'
Kinderen kunnen via deze afbeeldingen hun pijn aangeven.
van hun pijn vooral plaats door
hun gedrag, hun houdingen
hun bewegingen goed te obser
veren. Internationaal vindt er
veel onderzoek plaats om dat
systeem van gedragsobservaties
zo te verfijnen dat je weet dat
bepaald gedrag ook werkelijk
wijst op pijn, en niet op honger
of iets anders wat het ldndje
niet zint."
Faber heeft zelf veel te maken
met acute pijn bij kinderen die
een operatie ondergaan. „In
principe geven we aan kinderen
dezelfde pijnstillers als aan vol
wassenen. Maar natuurlijk wel
in aangepaste doseringen."
Vooral bij te vroeg geboren ba
by's en bij pasgeborenen na een
normalezwangerschapsduur
luistert een juiste dosering heel
nauw. De diverse organen als
de lever (voor de afbraak van
stoffen) en de nieren (voor de
uitscheiding van stoffen) zijn
pas een halfjaar tot een jaar na
de geboorte volledig uitgerijpt.
Bij pijn na een grote operatie
krijgen kinderen tot een jaar of
vijf een continu-infuus met een
pijnstiller. Daarna wordt er
meer aan het kind zelf overgela
ten. „We hebben nu de beschik
king over een infuussysteem,
waarbij kinderen via een druk
knop zelf kunnen bepalen, bin
nen bepaalde veiligheidsgren-
zen, of ze een pijnstiller willen
hebben, en hoe vaak."
Ontwikkelingen in de pijnbe
strijding bij ldnderen kunnen
echter ook heel simpel zijn.
Zoals het zo min mogelijk toe
dienen van een pijnstiller via
een (pijnlijke) injectie, maar
veel meer via een drankje, een
zetpil of een infuus, of door de
plaats van een narcoseprik van
te voren met een verdovingszalf
Is bij acute pijn, na een operatie
of bij een beenbreuk, de oor
zaak en het moment van de
pijn, en aanpak van de pijnbe
strijding duidelijk, bij chroni
sche pijn ligt dat moeilijker. Fa
ber; „Bij chronische pijn
zoals bij reuma en bij kanker
spelen ook andere factoren een
belangrijke rol. De manier
waarop ouders tegen de pijn
van hun kind aankijken, hoe ze
met hun chronisch zieke kind
omgaan en hoe het kind zelf in
de loop van de tijd zijn pijn
weet te hanteren. Natuurlijk
spelen ook bij chronische pijn
pijnstillers een rol. Maar veel
meer dan bij acute pijn ligt het
accent op een positieve beïn
vloeding van de pijnbeleving
van het kind."
„Het is niet terecht dat
wetenschappers stellen
dat meer dan 30 pro
cent van de bewoners
van verzorgingshuizen
dement is. Als het per
soneel de bewoners
anders benadert, is een
groot deel van de ou
deren nog heel lang in
staat geestelijk en li
chamelijk actief te blij
ven."
Om dat te bewijzen
ontwikkelde de geron-
toloog drs. C. van
Loveren-Huyben een
nieuw psycho-sociaal
beoordelingsmodel en
testte dat in verzor
gingshuizen in Arnhem
en Oldenzaal. Zij con
stateerde dat personeel
van bejaardenoorden
meestal een negatieve
kijk heeft op de moge
lijkheden van de oude
ren. Dat komt doordat
de populatie van de
verzorgingshuizen in
twintig jaar is veran
derd van relatief ge
zonde ouderen die het
huis als pension be
schouwden, naar zeer
oude. hulpbehoevende
mensen. Driekwart van
de bewoners is vrouw,
80 procent is alleen
staand en de gemid
delde leeftijd is 84 jaar.
„Het personeel denkt
dat de problemen van
de oude mensen ver
oorzaakt worden door
hun hoge leeftijd. Zij
houden de ouderen
niet meer verantwoor
delijk voor het ont
staan van problemen
en voor eventuele op
lossingen. Daardoor
stellen de bewoners
zich steeds afhankelij
ker óp. Eenzaamheid
en neerslachtigheid
nemen steeds meer
toe, terwijl het geheu
gen achteruit gaat. Van
het personeel krijgen
ze daarmee snel het
predikaat dement."
Verzorgingshuizen
werken op basis van
een medisch model,
dat uitgaat van de li
chamelijke hulpbehoe
vendheid. Activiteiten
vinden alleen plaats
volgens een vast sche
ma in een vaste groep.
Oude mensen krijgen
daardoor last van iden
titeitsverlies en voelen
zich anoniem. Hun
toenemende lichame
lijke klachten zijn ge
baseerd op psycho-so-
ciale problemen, aldus
de gerontologe.
Van Loveren hield het
niet alleen bij constate
ringen. Zij dook de
praktijk in en sloeg aan
het veranderen in de
omgeving van de be-
gingshuizen. Er kwa
men kleinere afdelin
gen met eigen huiska
mers. Elk personeelslid
kreeg de verantwoor
delijkheid voor een
klein groepje bewoners
en bepaalde in overleg
met hen wat voor zorg
ze nodig hadden.
Na enige tijd bleek de
achteruitgang van de
ouderen te stoppen.
Bewoners gingen beter
functioneren. Nieuwe
bewoners profiteerden
het meest van de aan
pak. In tegenstelling tot
de heersende opvatting
dat de opname in een
verzorgingshuis „het
begin van het einde"
is, bleven zij stabiel.
Van Loveren, die op 25
april aan de Katholieke
Universiteit in Nijme
gen op dit onderzoek
promoveert, meent dat
er zelfs voor heel oude
mensen nog ontwikke
lingsmogelijkheden
zijn, als er voldoende
rekening wordt gehou
den met hun wensen
en behoeften.
ENSCHEDE GPD
Hoe meer een reuma-patiënt,
over zijn ziekte weet, hoe beter
hij zich lichamelijk voelt. Niet
alleen heeft hij minder last van
zijn lichamelijke beperkingen,
maar ook voelt hij minder pijn
in de gewrichten.
Onderzoeker, dr. E. Taal, heeft
een groep van 27 reuma-patiën
ten gedurende vijf weken zoveel
mogelijk voorlichting gegeven
over de aard van hun ziekte en
wat er tegen kan worden ge
daan. De gezondheidstoestand
van de deelnemers werd vervol
gens tot veertien maanden na
de cursus gemeten, zowel door
middel van vragenlijsten als
door klinisch onderzoek en la
boratoriummetingen.
De gezondheidstoestand van de
voorgelichte patiënten werd
vergeleken met een controle
groep die de cursus niet had ge
volgd. Daarbij kwamen opval
lende verschillen aan het licht.
Al na vier maanden werden bij
de voorgelichte patiënten gun
stige gezondheidseffecten ge
vonden. Deze bleken na veer
tien maanden nog aanwezig. Er
is geen enkel geneesmiddel in
de handel dat na ruim een jaar
nog zo'n gunstige uitwerking
heeft.
Volgens de onderzoeker komt
dit doordat de voorgelichte reu
ma-patiënten zich minder af
hankelijk voelden van hulpver
leners en het gevoel hadden dat
ze zelf invloed konden uitoefe
nen op hun gezondheid. Door
eerlijke informatie over de aard
van hun ziekte begrepen de pa
tiënten beter
paalde medicijnen i
nemen en waarom ze ondanks
pijnklachten toch moesten blij
ven oefenen. Op die manier
konden ze adequater met de ge
volgen van hun ziekte omgaan
en verbeterde hun lichamelijk
conditie.
Op grond van de resultaten ad
viseert Taal om iedere reuma
patiënt een dergelijke cursus
aan te bieden. Wanneer om de
drie of zes maanden bovendien
een herhalingsbijeenkomst
wordt georganiseerd, zal het ef
fect volgens hem nog langer
merkbaar blijven. Een bijko
mend voordeel van deze behan
deling is dat zij veel voordeliger
is dan de bestaande medische
behandelingen, aldus dr. Taal.
u z
5
1
2
10
9
2
1
3
8
9
9
3
1
10
7
7
6
8
9
4
9
6
8
7
7
1
1
9
10
2
9
10
6
2
2
5
9
6
1
3
1
9
10
2
7
10
1 2345678 910
OPGAVE
OPLOSSING
SLEUTELWOORD
In sommige vakjes staat een getal
dat correspondeert met een getal in
de balk onderaan. De letters die in
gevuld worden in de vakjes met een
getal, kunnen ook op de balk worden
ingevuld. Verticaal vormen de letters
in de eerste en derde kolom ook een
woord. Hoe luidt het sleutelwoord?
Horizontaal:
1geschiedenis; 2. versierselen aan
brengen; 3. onpartijdig; 4. enorm;
5. vermoeien; 6. onbeweeglijk; 7.
pronkziek persoon; 8. internationale
betaalpas.
CRYPTOGRAM
slaper
s-a-a-l-e
praam-a-d
i-n-poter
tango-j-e
egeus
jammer
o-ei
barrel
DE RECHTER
Mr. Jesse van Muylwijck
iK LH 63 HiHR. CWT
JULLiH HBlO
V/oSSBBOMrjAS
e>BSTOL£NJ.
JA MAAR WU ZUtJ
V/ANJ HST" BOA/T-
BB v/R 'J D i M6SFRO Nl f
Z02.0e/J WAT
iS ER. MET t>i&
BO/JTJAS
D/E" HEBBEM WH WEER
y/RjSEL-ATBAj iNJ HST
Bos.
HEINZ
A/01/, SA Ar SAf/S MAAJZ.
/AT W/A E& A//ATS M££ TS
A1A/CE// U£eBE/J.
BOES
W
R
Weersvooruitzichi
WOENSDAG 19 APRIL
Zonneschijn
Windrichting/-kracht
Neerslagkans
DOOR HANS VAN ES
April laat ook dit jaar weer duide
lijk zijn eigenzinnige kant zien.
Na een voorjaarsachtige start
met veel mooie, droge dagen
vond tijdens het Paasweekeinde
een ingrijpende verslechtering
plaats De temperatuur viel terug
naar het bedenkelijke niveau van
8 tot 10 graden, toen steeds kou
dere lucht uit het poolgebied
over Europa begon uit te stro-
Aanvankelijk viel de schade
nog mee. Ondanks de frisse
noordwestenwind kwam de zon
nog af en toe door. De stapelwol
ken lieten tot gisterochtend
slechts een paar lichte regenbui
en los. Dat werd anders, toen de
arctische lucht boven de Britse
Eilanden op zachte en vochtige
oceaanlucht stootte.
In de frontale zone ontwikkel
de zich een behoorlijk diepe de
pressie, die op weg van Schot
land naar Denemarken een omvangrijk regengebied meesleepte. Z
eindigde het Paasweekeinde van 1995 troosteloos en nat en werdi
de regenmeters voor het eerst sinds weken weer goed gevuld.
Aan de achterzijde van de depressie klaart het vandaag op, maai
de koude en onstabiele lucht ontstaan boven zee nog gemakkelijki
gen- en hagelbuien. Het circulatiepatroon belooft voor de rest v
week weinig verbetering. De gebruikelijke westelijke aanvoer van d
oceaan is geblokkeerd, zodat zachte luchtmassa's ons land vanaf
kant niet kunnen bereiken.
Een langgerekte 'tong' koude lucht, waarin verschillende depres
kernen ronddraaien, overdekt geheel West-Europa. Tussen de stori
gen in klaart het aardig op en omdat de wind niet al te sterk is, kan
het redelijk aangenaam zijn ondanks de magere temperatuur van c
geveer 9 graden.
Morgen is het zo'n dag, dat storingen elders hun grootste activite
ontplooien en dan kan het bij ons afgezien van een enkele bui droc
blijven. Donderdag is de situatie gecompliceerder. Een storing trel
via Schotland zuidwaarts. Tegelijkertijd koerst een regenrijke depri
sie over de Alpen naar het noorden.
Waarschijnlijk heeft de laatste storing de meeste grip op ons wei
Regen en kille noordenwind zijn dan de meest waarschijnlijke ingri
ënten. Pas tijdens het weekeinde.kan het wat opknappen; onder er
voorbehoud uiteraard, want april doet toch wat-ie wil.
E U R
KNMI
Weersvooruitzicht
Geldig toten met
hagel. Maxin
Engeland, Schotland, Wales ei
Half tot zwaar bewolkt en var
en Ierland. Sommige b
zeld van hagel, onwet
Middagtemperatuur van 6 graden in
Schotland tot rond 10 in het zuiden van
Ierland en in Zuid-Engeland.
België en Luxemburg:
Vandaag eerst enige tijd veel regen en
mogelijk veel wind. Daarna half tot
zwaar bewolkt en enkele buien, morgen
misschien met hagel. Middagtempera-
Noord- en Midden-Frankrijk:
Vandaag veel bewolking en kans op veel
regen, langs het Kanaal" ook op veel
wind. Morgen in de oostelijke departe
menten weinig verandering, in het wes
ten enkele opklaringen maar ook een
bui. Maxima van 10 tot 14 graden,
langs het Kanaal iets lager, vandaag na
bij Annecy enkele graden hoger.
Portugal:
Zonnig, maar morgen in het noorden
wolkenvelden en een kleine kans op re
gen. Geleidelijke daling van tempera
tuur met op morgen maxima van 14 gra-
plaatsen ongeveer 20 graden.
Turkije en Cyprus:
Vandaag nog flink wat wolkenveldei
met name rond Cyprus kans op rege
Morgen meer
meeste plaatsen droog. Middagtemp
tuur van 17 graden rond de Dardane
tot iets boven de 20 op Cyprus.
Veel bewolking en van tijd tot tijd rej
Morgen in het noorden ook opklarin
Middagtemperatuur rond 11 grai
morgen in het noorden iets frisser. T
peratuur op 1000 meter enkele gra
nul; op 1500 meter in de Z
i de thermome
n tot i(
e 20
de Algarve.
Soms zon, soms wolkenvelden. Een klei
ne kans op een bui. Middagtemperatuur
ongeveer 20 graden, vandaag mogelijk
Vandaag droog en veel zon. Morgen
soms ook wolkenvelden en vooral in het
noorden plaatselijk regen; 's middags
landinwaarts kans op een regen- of on
weersbui. Maxima aan de costa's van 20
graden aan de Costa Brava tot plaatse
lijk 24 m het zuiden.
Canarische Eilanden:
Vooral aan de zuidstranden flink wat
zon. Mogelijk een bui. Middagtempera
tuur rond 24 graden.
Marokko:
Westkust: Vooral vandaag flinke zonnige
perioden. Morgen toenemende kans op
een regen- of onweersbui. Middagtem
peratuur van 22 tot 26 graden.
Veel zon. Middagtemperatuur aan zee
20 tot 25 graden.
Zuid-Frankrijk:
Vandaag in het uiterste zuidoosten eerst
nog wat zon. Verder veel bewolking en
van tijd tot tijd regen; met name morgen
kan in de oostelijke departementen flink
wat regen vallen. Middagtemperatuur
vandaag van 16 graden in Les Landes
tot rond 20 aan de Cote d'Azur; morgen
iets lagere maxima. Temperatuur op
2000 meter vandaag ruim boven nul.
morgen dichtbij het vriespunt.
Mallorca en Ibiza:
Vandaag flink wat zon en droog. Morgen
ook kans op wolkenvelden en mogelijk
een regen- of onweersbui. Middagtem
peratuur iets boven de 20 graden.
vandaag aan de zuidflank van de Al
eerst nog droog. Maxima eerst rond
graden, morgen iets lager. Temperal
op 2000 meter morgen iets onder nu
Oostenrijk:
Aan de zuidflank van de Alpen vanc
nog'geregeld zon. Verder veel bewoll
en vooral in Vorarlberg en Tirol perio
met sneeuw, in het dal regen. Temp
tuur op 2000 meter morgen rond
vriespunt. Maxima in het laê
graden of iets hoger.
WOENSDAG 19 APRIL 1995
Zon- en maanstanden
Zon op 06.35 Zon onder 20
Maan op 00.40 Maanonder09
Waterstanden
IJmuiden Katwijk
Hoog 07.03 19.29 06.36 19
Laag 02.35 15.10 02.1'6 li
Weerrapporten 18 april 08 uur:
Amsterdam regenbui
De Bilt regen
Deelen motregen
Cyprus
Italië:
5 perio
Mor-
Rome mogelijk e
bui. Maxima van 17 tot 20 graden,
langs de Adriatische Zee plaatselijk nog Madnd
iets hoger. Temperatuur op 2000 meter Maiaga
iets boven nul, maar vandaag in Se- Maiiorc
striere ruim erboven. Malta
Corsica en Sardinië: Moskoi
Flinke perioden met zon. Vandaag Münch
droog, morgen misschien een regen- of Nice
onweersbui. Middagtemperatuur rond Oslo
20 graden. Parijs
Malta: P™g
Droog en veel zon. Middagtemperatuur Rome
ongeveer 20 graden.
Griekenland en Kreta:
Vandaag lokaal nog een enkele bui. Ve
der veel zon. Stijging van temperatui
met vandaag maxima op de meesi
Warschau regen
